Ringkasan Materi Us Bahasa Jawa
Ringkasan Materi Us Bahasa Jawa
Baratan
Baratan kui minangka salah sawijining adat budaya warga Jepara kang ana gegayutane
karo Ratu Kalinyamat. Tembung baratan asale saka tembung basa Arab “baraah” kang tegese
kaselametan utawa “barakah” kang tegese barokah. Kagiyatane dipusatake ana ing mejid Al
Makmur Desa Kriyan Kecamatan Kalinyamatan. Rituale mung sederhana wae, yakui sawise
sholat Maghrib, wong Islam ing Desa kono ora langsung bali, nanging nganakake donga
bareng-bareng, banjur maca surat Yasin kaping telu, lan sholat Isya bareng-bareng.
Sakbanjure padha maca donga nishfu syakban bareng-bareng kang dipandegani dening
kyai ing kono. Sakwise Ndonga banjur padha dhahar bancaan sega puli lan ngeterake arak-
arakan. Sega puli kui digawe saka beras lan ketan dideplok alus lan dicampuri klapa.
Prastawa budaya iki dilaksanakake saben tahun, yaiku saben tanggal 15 sasi Ruwah/Syakban,
bebarengan karo malem Nisfu Syakban.
Disajikan penggalan deskripsi tentang peristiwa budaya, peserta didik dapat menentukan :
1.Topik teks tersebut
Topik adalah pokok pembicaraan dalam teks tersebut
Gathutkaca Gugur
Wengi iku Prabu Salya duka yayah sinipi amarga putrane kang kinasih Arya Burisrawa
gugur ing madyaning paprangan. Kabeh didukani lan diamuk klebu Adipati Ngawangga ya
Adipati Karna. Adipati Karna ora trima disalahake, sanalika iku uga banjur mbirawaake dheweke
madeg dadi senapati. Adipati Karna banjur nggempur wadya Randhu –watangan wengi iku uga.
Bab kang ora lumrah perang ing wayah wengi ndadekake wadya Pandhawa panas atine. Raden
Arjuna banjur siyaga bakal madeg senapati ngadepi Adipati Karna.Nangung dipenggak dening
Prabu Kresna, amarga perang wayah wengi iku perang kang ora manut aturan.
Prabu Kresna banjur dhawuh marang Raden Gathutkaca supaya madeg senapati ing
wengi iku. Raden Werkudara minangka bapake Gathutkaca sejatine ora lila anake madeg
senapati.Jalaran kang bakal diadepi iku senapati kang digdaya, pinunjul lan nduweni sanjata
kang ampuh. Prabu kresna menehi pitutur marang Raden Werkudara, “Majune Gathutkaca iku
kanggo labuh marang bangsa lan negara. Saumpama ing paprangan mengko nganti gugur iku
mujudake mati kang mulya lan bakal oleh ganjaran swarga”.
8.Menjawab dan mengajukan pertanyaan tentang isi teks dengan ragam ngoko
14,15.Menjawab dan mengajukan pertanyaan tentang isi teks dengan ragam ngoko dan krama
Contoh ragam ngoko lugu, ngoko alus, dan krama :
Tembung ngoko lugu Tembung ngoko alus Tembung krama alus
mangan nedha, madhang dhahar
ngombe minum ngonjuk
lunga kesah tindak
turu tilem sare
lara sakit gerah, lsp
17. Menceritakan kembali isi teks cerita yang mengesankan dengan ragam krama
Uraian
41. Menyajikan cerita yang mengesankan dalam ragam karma
Ceritakan pengalaman siswa masing-masing yang mengesankan dalam ragam krama
Anjagi lingkunganipun
Uraian
42. Menjawab pertanyaan tentang isi tembang kinanthi ragam krama
Pertanyaan dan jawaban tentang isi tembang kinanthi
Bacalah/nyanyikanlah dan pahami isi tembang kinanthi
Assalamu’alaikum Wr.Wb.
Ingkang dhahat kinurmatan, Bapak Kepala Sekolah SDN 2 Dermolo
Ingkang dhahat kinabekten para bapak ibu guru SDN 2 Dermolo
Ingkang dhahat kinabekten para bapak lan ibu tamu undangan
Para rencang sedaya saha adhik kelas ingkang kula tresnani
Sakderengipun kawula matur ingkang sakalangkung kathah, sumangga kula lan
panjenengan sedaya tansah ngunjukaken puji lan syukur wonten ngarsa dalem Allah SWT
ingkang sampun paring kanugrahan, rahmat, lan hidayahipun dhumateng kula lan panjenegan
sedaya. Inggih naming kanthi palilahipun Allah SWT kula lan panjenengan sedaya saget
makempal wonten ing papan menika kanthi wilujeng ing sambikala.
Para rawuh ingkang kinurmatan, bingah sanget manah kula lan rencang-rencang kelas VI
sedaya, awit sampun saget muntasaken pasinaon sakdangunipun 6 tahun wonten ing SDN 2
Dermolo mriki. Pramila kula minangka wakil saking murid-murid kelas VI sedaya
ngaturaken agunging panuwun ingkang tanpa pepindan dhumateng Bapak Kepala Sekolah
lan sedaya bapak/ibu guru. Inggih awit saking sih katresnan bapak/ibu guru ingkang sampun
nggulawenthah kanthi sabar, tulus lan ikhlas. Saengga kula sakanca saget ngrampungaken
sekolah. Mugi-mugi bapak/ibu guru pikantuk ganjaran ingkang langkung sae saking Gusti
ingkang Maha Agung, amin.
Bapak, ibu guru tuwin adik-adhik ingkang satuhukula kurmati, sekedhap maleh kula
sarencang ninggalaken pawiyatan menika. Awrat anggen kula matur kados pundi raosipun
nilar bapak/ibu guru saha adhik-adhik. Namung kawontenan kedah mekaten, pramila kepeksa
kula sakanca nilaraken bapak/ibu saha adhik-adhik kelas sedaya.
Kula sakanca nglenggana bilih asring sanget damel Bapak lan Ibu guru duka. Pramila
kula sakanca nyuwun agunging samodra pangaksami. Salajengipun nyuwun tambahing
berkah pangestunipun Bapak saha Ibu guru, supados kula sakanca anggenipun bade pados
sekolah lan dipun paring gampil ugi anggenipun nempuh pendhidhikan ingkang langkung sae
wonten jenjang sekolah ingkang langkung inggil.
Kula sakanca tansah nyenyuwun lan ndedonga mugi adhik-adhik sedaya saget kasil
anggenipun ngangsu kawruh wonten ing pawiyatan menika.
Para rawuh ingkang kinurmatan, mekaten ingkang saget kula aturaken, menawi wonten
kalepatan anggen kula matur, kula nyuwun agunging pangaksami. Nuwun.
Wassalamu’alaikum wr,wb.
Disajikan bagian tertentu dari sebuah teks pidato, peserta didik dapat:
Bapak Kepala Sekolah ingkang kula urmati, para bapak lan ibu guru ingkang kula urmati. Monggo
kula dherekaken ngonjukaken puji syukur wonten ngarsanipun Gusti ingkang Maha Kuwaos.
28. Disajikan sebuah penggalan pidato, peserta didik dapat menentukan kerangka pidhato dengan
benar
Bagian-bagian/Kerangka teks pidato
* Pambuka/Purwaka basa
-Salam pambuka
- pakurmatan marang para tamu kang padha rawuh
- pambukaning pidhato/sesorah
* Isi/surasa basa
- isining pidhato/sesorah
* Panutup/wasana basa
- panutuping pidhato/sesorah
- salam panutup
Uraian
43. Disajikan sebuah pokok pikiran/tema tertentu, peserta didik dapat mengembangkan
menjadi sebuah paragraf
Cara mengembangkan teks pidato
Pambuka
- Salam pambuka, yaiku salam kang kudu diucapake dening paraga kanga rep sesorah sing
ditujokake marang para tamu. Contone : assalamua’alaikum wr.wb. / sugeng…( enjang,
siang, dalu, lsp)
- Pakurmatan, yaiku para tamu kang rawuh, iki perlu kanggo ngaturake salam pakurmatan
lan ngerteni marang sopo sesorah kui.
- Minangka umat kang ngrasuk agama, perlu tansah ngonjukake sokur marang Gusti Allah
- Isi, yaiku minangka tujuan sesorah
- Panutup, yaiku ukara kanggo mungkasi sesorah
- Salam panutup, yaiku salam panutuping sakabehing rerangken sesorah, contone :
wassalamu’alaikum wr.wb. / sugeng …(enjang,siang, dalu), nuwun lan liya-liyane
KD 3.2 Memahami teks percakapan/dialog dengan teman sebayanya atau orang tua
Teks percakapan
Dadi golekan
Rika : “Wah, elok tenan ya, Candhi Borobudhur iki!”
Indri : “Iya, jelas Rik, lha wong Candhi Borobudhur kalebu 7 keajaibane donya.”
Rudi : “Ayo mlaku-mlaku munggah mrono!”
Arip : “Iya, mlaku munggah mrono.”
Rudi : “Aku tak mlaku mrana dhisik ya!”
Rika : “Rud, ati-ati ya. Aja pisah karo rombongan, bias ilang lho!”
Rudi : “Ora-orane yen ilang, wong aku ngerti tulis kok. Yo takon-takon to mengko.”
(mlayu ngadoh)
(bocah-bocah lan bapak ibu guru muter-muter plesir ing Candhi Borobudhur)
(nalika ing bis arep mulih)
Pak Guru : “Bocah-bocah, sapa sing durung munggah bis?”
Riki : “ Rudi Pak, manggene kalihan kula ten kursi mriki”
Pak Guru : “Lha Rudi kelompoke sapa mau?”
Indri : “Kula, Rika kalihan Riki, Pak”
Rika : “Kala wau Rudi pamit minggah candhi piyambak”
Indri : “Nggih, leres Pak. Sampun dipun emutaken Rudi mboten nggugu malah nekat,
Pak”
Pak Guru : Yo wis, tak menyang ruang informasi ben cepet ketemu”
( Pak Guru tindak menyang ruang informasi. Rudi ditunggu ing kana. Rudi ketemu banjur
munggah bis)
Riki: “Owalah Rud, Rud. Wong kok gawe kesele wong akeh. Mula yen dikandani manuta!”
Rudi : (Rudi ndungkluk)
“ Kanca-kanca aku njaluk ngapura, ya. Aku wis ngrepotake kowe kabeh. Pak
Guru, kula nyuwun pangapunten, Pak”
Pak Guru : “Ya, wis tak apura. Aja dibaleni maneh!” (Rudi nyalami Pak Guru)
Rudi : Inggih Pak, maturnuwun sanget” (Bis terus mlaku)
Uraian
44.Disajikan teks pacelathon,anak didik dapat mengubah teks pacelathon menjadi bentuk
narasi dengan benar
34. Disajikan sebuah ukara ngoko, peserta didik dapat mengubah menjadi krama alus dengan
Tepat.
Basa Krama alus digunakake wong nom marang wong kang luwih tua
Contoh :
- Bapak menyang kator jam pitu (ukara ngoko)
- Bapak tindak kantor tabuh pitu (ukara krama alus)
35. Disajikan kalimat berhuruf jawa yang menggunakan kata-kata yang yang berakhir dengan
konsonan h, ng, dan r, peserta didik dapat menentukan transliterasi latin yang paling tepat.
40.Disajikan kalimat berhuruf Jawa rumpang, peserta didik dapat melengkapi sehingga menjadi
kalimat yang utuh.
Contoh :
tut anFyni = tut ….. handayani, maka dilengkapi dengan wuri = Wuri