TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

Nota Pantas :

(a) Utara (U), Selatan (S), Timur (T) dan Barat (B)
(b) Bulatan Agung – Bulatan pada permukaan Bumi denagn pusatnya di pusat Bumi
(c) Meridian – Setengah bulatan Agung yang menyambungkan Kutub Utara dan Kutub Selatan
(d) Khatulistiwa – Garisan bulatan agung yang berserenjang dengan paksi kutub
(e) Longitud – suatu meridian yang ditentukan oleh sudut di antara satah meridian itu dengna satah
Meridian Greenwich serta kedudukan meridian itu ke timur atau ke barat Meridian Greenwich.
 Mengukur T dan B.  Maksima 180oB dan 180oT dengan Meridian Greenwich sebagai pemisah.
 Jarak dari arah yang sama diTOLAK, dari arah yang berbeza diTAMBAH
o Contoh 1 : A = 56oT dan B = 145oT  Jarak AB = 145o – 56o = 89o
o Contoh 2 : C = 56oT dan D = 35oB  Jarak CD = 56o + 35o = 91o
(f) Latitud – Sudut pada pusat Bumi yang dicangkum oleh lengkok suatu meridian bermula dari
Khatulistiwa ke selarian latitude serta kedudukan selarian latitude itu iaitu ke utara atau ke selatan
Khatulistiwa.
 Mengukur U dan S  Maksima 90o Utara dan 90o Selatan dengan Khatulistiwa sebagai pemisah
 Jarak dari arah yang sama diTOLAK, dari arah yang berbeza diTAMBAH
o Contoh 1 : E = 56oU dan F = 45oU  Jarak AB = 56o – 45o = 11o
o Contoh 2 : G = 46oU dan H = 35oS  Jarak CD = 46o + 35o = 81o
(g) Diameter Bumi  garisan yang melintasi pusat bumi (berubah Latitud dan Longitud)
(h) Diameter Selarian Latitud  garisan yang melintasi pusat selarian (berubah pada Longitud sahaja)
(i) Jarak pada permukaan Bumi – jarak antara dua titik pada pada permukaan Bumi ialah panjang lengkok
bulatan yang menghubungkan dua titik itu di sepanjang permukaan Bumi.

 Jarak ikut permukaan Bumi / sepanjang khatulistiwa / jarak sepanjang meridian  θo ×60

 Jarak sepanjang selarian latitud sepunya / jarak terpendek  θo×60×kos (latitud )

(j) Selarian Latitud – Bulatan pada permukaan Bumi yang satahnya selari dengan satah Khatulistiwa
(k) 1 batu nautika – panjang lengkok bulatan agung yang mencangkum satu minit di pusat Bumi
 1 batu nautika = 1 minit di pusat bumi = 1.609 km
 1 km = 0.621 batu
 1 knot = 1.852km/jam

1|Siri Modul 2017 : MaKLu A+//ARZMAN RZKIEY

 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

jarak jarak
Laju= Masa=
(l) masa  Jarak=Laju×masa ,  laju

Bumi Sebagai Sfera

Bulatan Agung Longitud
U

xo U
B

xo
yo
B O
T

B O
xo
yo
T

S
Meridian yo
Latitud S Tempat
GreKedudukan
enwich T
(0 o)
U
U 2
5o R

xoU Q

3
O
O
xo B 5o T
B T 4
yo 8o P

Khatulistiwa
(0o) 0o
yS o S
S P (0 ,
o
Q R
Jarak Pada Permukaan Bumi 48oT) (25oU,0 (25oU,15
o
) 5oT)

U
25o Jarak P dari Meridian Greenwich =
R
P (0 , 48 T)
o o = 2880 batu nautika
Q
Q (25oU,0o) Jarak R dari T
35 o

B O
T =
R (25oU,155oT)
48 o = 2100 batu nautika
P Jarak Q ke R
2 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N= R Z K I E Y
= 7618 batu nautika
0o

S
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

TEKNIK PANTAS MENJAWAB SOALAN SPM TOPIK BUMI SEBAGAI SFERA

Menggunakan teknik arzCUBITS

Teknik arzCUBITS  Teknik arzman Cuba Ungkat Bumi Itu Tersangat Senang

P(65o U, 40o B), Q (65o U, 60o T), R dan V adalah empat pada permukaan Bumi. PR ialah diameter
selarian latitud 65o U.

(a) (i) Nyatakan longitud R

(ii) Hitung jarak terpendek, dalam batu nautika, dari P ke R diukur
sepanjang permukaan Bumi. [4 markah]

(b) V terletak ke selatan Q dan jarak VQ diukut sepanjang permukaan

Bumi ialah 4500 batu nautika. Hitung latitud V. [3 markah]

(c) Sebuah kapal terbang berlepas dari P arah ke timur ke Q dan kemudian
terbang arah ke selatan ke V. Purata laju seluruh penerbangan kapal
terbang itu ialah 550 knot. Hitung
(i) jarak, dalam batu nautika, yang dilalui oleh kapal terbang itu dari P
ke Q diukur sepanjang selarian latitud sepunya.
(ii) jumlah masa, dalam jam, yang diambil bagi seluruh penerbangan itu. [5 markah]

Jawapan : Menggunakan Teknik arzCUBITS

90oU
(a)(i) Longitud R
P(65 U, 40 B)
o o
40 60 Q(65 U, 60 T) R(65oU, 140oT)
o o

65oU
(a)(ii) Jarak terpendek P
(b) Latitud V
= 4500/60
= 75
65 50 65 65
180oB 10
180oT
10oS
V(10 S, 60 T)
o o

(c)(ii) Masa
(c)(i) Jarak PQ

3|Siri Modul 2017 : MaKLu A+//ARZMAN RZKIEY

40oB 90oS 60oT 140oT
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

Jawapan : Mengikut Penyelesaian langkah demi langkah.

(a) (i) Longitud R

= 180o – 40o
= 140o T

(ii) Jarak P ke R (ikut permukaan Bumi)

= (25 + 25) * 60
= 3000 batu nautika

(b) Jarak Q ke V
4500
= 60
= 75o

Latitud V = 75o – 65o

= 10o S

(c) Jarak P ke Q (ikut selarian latitud)

= (40 + 60) * 60 * kos 65
= 2535.71 b.n

Jarak Q ke V = 4500
( 2535 .71+ 4500 )
550=
Masa

Masa = 12.79 jam

Bersama anak2 Kesayangan Step Menggunakan Teknik arzCUBITS :

Batrissyia Nur Iman &
Rhea Adriana Ivory
Bina paksi-x (label 90oU, dan 90oS) dan paksi-y (label 180oB dan
180oT)
Pindah maklumat dari soalan ke rajah dan tadi dan alert key
word diameter bumi, diameter llatitud, jarak permukaan bumi,
jarak sepanjang selarian latitud dan formula laju.
Setiap jalan kerja di catat nombor soalan.
Buat dengan kemas dan senang dibaca.
4|Siri Modul 2017 : MaKLu A+//ARZMAN RZKIEY
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

Homework 9.1 : Longitud

Di dalam setiap rajah, UAGS ialah Meridian Greenwich.

Nyatakan longitud setiap yang berikut. U

1. A = ……………………………….
130o
2. B = ………………………………. H A
E
3. C = ……………………………….

4. D = ………………………………. B O T
30o
5. E = ………………………………. 70o

6. F = ………………………………. F G
C
7. G = ……………………………….
D
8. H = ……………………………….
S

Homework 9.2 : Latitud

Di dalam setiap rajah, BT ialah Khatulistiwa.

Nyatakan latitud setiap yang berikut.

U
1. A = ……………………………….

2. B = ………………………………. A
G
3. C = ……………………………….
F C
4. D = ……………………………….
F F
5. E = ………………………………. 67 T
34 o
6. F = ………………………………. o O
B
7. G = ………………………………. 17o

8. U = ……………………………….
D
E
E
5|Siri Modul 2017 : MaKLu A+//ARZMAN RZKIEY S
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

Homework 9.3 : Kedudukan Suatu Tempat

Di dalam setiap rajah, UAGS ialah Meridian Greenwich.

BGT ialah Khatulistiwa. Nyatakan kedudukan bagi setiap
Titik yang berikut.

1. A = ……………………………….
U
2. B = ……………………………….
75 oT
3. C = ………………………………. E
4. D = ………………………………. H A
5. E = ………………………………. 25
B O
o

6. F = ………………………………. 30 T
o

7. G = ………………………………. 50 o

8. H = ………………………………. G
F
9. T = ………………………………. D C

10. S = ……………………………….
S 58 oS

Homework 9.4 : Jarak Suatu Tempat

1. Cari jarak antara titik P dan Q yang diukur di sepanjang meridian.

(a) P(27oU, 67oT) dan Q(57oU, 67oT) (b) P(67oU, 87oB) dan Q(18oU, 87oB)

(c) P(37oS, 117oT) dan Q(13oS, 117oT) (d) P(57oS, 77oB) dan Q(12oS, 77oB)

(e) P(19oS, 47oT) dan Q(27oU, 47oT) (f) P(47oU, 53oB) dan Q(36oS, 53oB)

6|Siri Modul 2017 : MaKLu A+//ARZMAN RZKIEY

 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

2. Cari jarak antara titik M dan N diukur pada permukaan Bumi

(a) P(53oU, 7oT) dan Q(53oU, 124oT) (b) P(34oU, 112oB) dan Q(34oU, 42oB)

(c) P(25oS, 17oT) dan Q(25oS, 87oT) (d) P(55oS, 23oB) dan Q(55oS, 34oT)

(e) P(74oS, 47oB) dan Q(74oS,101oT) (f) P(48oU, 53oB) dan Q(48oU, 87oT)

3. K dan L adalah dua titik di atas permukaan Bumi. Cari latitud bagi titik L.

(a) L terletak 1440 batu nautika ke utara titik (b) L terletak 2160 batu nautika ke selatan titik
K (16oU, 67oT). K (12oU, 86oT).

(c) L terletak 3360 batu nautika ke utara titik (d) L terletak 4440 batu nautika ke selatan titik
K (21oS, 124oB). K (2oS, 78oB).

7|Siri Modul 2017 : MaKLu A+//ARZMAN RZKIEY

 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

4. Cari jarak antara titik P dan Q diukur sepanjang Khatulistiwa.

(a) P(0o, 67oT) dan Q(0o, 127oT) (b) P(0o, 47oB) dan Q(0o, 89oB)

(c) P(0o, 127oT) dan Q(0o, 32oB) (d) P(0o, 52oB) dan Q(0o, 97oT)

5. K dan L adalah dua titik di atas permukaan Bumi. Cari longitud bagi titik L.

(a) L terletak 2520 batu nautika ke timur titik (b) L terletak 5040 batu nautika ke barat titik
K (0o, 67oT). K (0o, 117oT).

(c) L terletak 9480 batu nautika ke timur titik (d) L terletak 6720 batu nautika ke barat titik
K (0o, 112oB). K (0o, 57oB).

(e) L terletak 9840 batu nautika ke timur titik (f) L terletak 7440 batu nautika ke barat titik
K (0o, 67oB). K (0o, 67oT).

8|Siri Modul 2017 : MaKLu A+//ARZMAN RZKIEY

 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

6. K dan L adalah dua titik di atas permukaan Bumi. Hitung jarak terpendek diukur sepanjang selarian
latitud sepunya.

(a) K(34oU, 67oT) dan (34oU, 117oT). (b) K(25oU, 122oB) dan (25oU, 57oB).

(c) K(54oS, 57oT) dan (54oS, 127oT). (d) K(65oS, 67oB) dan (65oS, 98oB).

(e) K(76oU, 23oT) dan (76oU, 54oB). (f) K(82oS, 152oB) dan (82oS, 42oT).

7. P dan Q adalah dua titik di atas permukaan Bumi. Diberi jarak antara titik P dan Q diukur sepanajang
selarian latitud sepunya, cari longitud bagi titik Q.

(a) Q terletak 2580 batu nautika ke timur titik (b) Q terletak 5820batu nautika ke barat titik P
P (60oS, 34oT). (30oS, 34oT).

(c) Q terletak 1500 batu nautika ke timur titik (d) Q terletak 9240 batu nautika ke barat titik
P (65oU, 34oB). P (54oS, 127oT).

(e) Q terletak 4500 batu nautika ke timur titik (f) Q terletak 6060batu nautika ke barat titik P
P (25oS, 65oB). (40oU, 34oT).

9|Siri Modul 2017 : MaKLu A+//ARZMAN RZKIEY

 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

Homework 9.5 : Menghitung laju atau masa bagi suatu penerbangan. Jarak
Laju=
1. Menyelesaikan masalah melibatkan kelajuan, jarak dan masa.
Masa

(a) Kapal terbang berlepas dari terminal dan (b) Kapal terbang berlepas dari terminal dan
terbang sejauh 9400 batu nautika selama terbang sejauh 13175 batu nautika selama
20 jam. Hitung laju kapal terbang 15.5 jam. Hitung laju kapal terbang

(c) Kapal terbang berlepas dari terminal dan (d) Kapal terbang berlepas dari terminal dan
terbang sejauh 12500 batu nautika dengan terbang sejauh 13550 batu nautika dengan
laju 750 knot. Hitung masa, dalam jam, laju 850 knot. Hitung masa, dalam jam,
yang diambil untuk penerbangan itu. yang diambil untuk penerbangan itu.

(e) Kapal terbang berlepas dari terminal dan (f) Kapal terbang berlepas dari terminal dan
terbang sejauh kelajuan 550 knot dan terbang sejauh kelajuan 550 knot dan
terbang selama 14.5 jam. Hitung jarak, terbang selama 23 jam. Hitung jarak,
dalam batu nautika, bagi penerbangan itu. dalam batu nautika, bagi penerbangan itu.

10 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

2. Selesaikan setiap permasalah yang berikut.

(a) Kapal terbang berlepas dari terminal dan
terbang sejauh 12500 batu nautika dengan
laju 850 knot ke Bandar P. Jika kapal
terbang berlepas pada jam 7.30 pagi, nyata
kan masa, kapal terbang itu tiba di P.
(b) Kapal terbang berlepas dari terminal dan
terbang sejauh 9850 batu nautika dengan
laju 850 knot ke Bandar Q. Jika kapal
terbang tiba di Bandar Q pada jam 1630,
nyatakan masa, dalam sistem 12 jam, kapal
terbang itu berlepas dari terminal.

(c) Kapal terbang berlepas dari terminal dan
terbang sejauh 8760 batu nautika ke
bandar R. Jika kapal terbang berlepas pada
pukul 0830 dan tiba di Bandar R pada
pukul 2330, nyatakan laju, dalam knot,
penerbangan kapal terbang itu.
(d) Kapal terbang berlepas dari terminal pada
11 Disember 2016 jam 10.00 malam dan
tiba di bandar X pada 12 Disember 2016
jam 09.00 pagi. Jika kapal terbang itu
terbang dengan kelajuan 750 knot, hitung
jarak yang dilalui oleh kapal terbang itu
untuk sampai ke Bandar X..

11 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

KERJA RUMAH 20 TARIKH : ...…….…………….

1. P(56oU, 37oT), Q(56oU, 102oB), R dan V ialah empat titik di atas permukaan Bumi. PR ialah
diameter Bumi.
(a) Nyatakan longitud R.
(b) V terletak 5100 ke selatan Q. Nyatakan kedudukan V.
(c) Hitung jarak, dalam batu nautika P dan Q diukur sepanjang selarian latitud sepunya.
(d) Sebuah kapal terbang berlepas dari V dan terbang arah utara ke Q dan kemudian terbang
arah ke timur ke P. Laju keseluruhan penerbangan ialah 500 knot. Nyatakan masa, dalam
jam, keseluruhan penerbangan kapal terbang itu.

Jawapan : Menggunakan Teknik arzCUBITS

90oU

180oB 180oT

90oU
Jawapan : Ikut langkah demi langkah

12 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

2. P(40oS, 68oT), Q(40oS, 16oB), R dan V ialah empat titik di atas permukaan Bumi. PR ialah
diameter Bumi. V terletak 4380 batu nautika ke utara P.
(a) Nyatakan kedudukan R.
(b) Hitung latitud V.
(c) Hitung jarak, dalam batu nautika, dari Q arah ke timur ke P diukur sepanjang selarian
latitud sepunya 40oS.
(d) Sebuah kapal terbang berlepas dari Q dan terbang arah ke timur ke P dan kemudian terbang
arah ke utara ke V. Laju keseluruhan penerbangan ialah 600 knot. Nyatakan masa, dalam
jam, keseluruhan penerbangan kapal terbang itu.

Jawapan : Menggunakan Teknik arzCUBITS

90oU

180oB 180oT

90oU
Jawapan : Ikut langkah demi langkah

13 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

3. P(65oU, 48oT), Q dan R ialah tiga titik di atas permukaan Bumi. PQ ialah diameter selarian
latitud 65oU dan R terletak 2280 batu nautika ke selatan P.
(a) Nyatakan longitud Q.
(b) Cari latitud R.
(c) Hitung jarak, dalam batu nautika, Q ke P diukur sepanjang selarian latitud sepunya.
(d) Sebuah kapal terbang berlepas dari Q dan terbang arah P ikut permukaan bumi dan
kemudian terbang arah ke selatan ke R. Laju keseluruhan penerbangan ialah 450 knot.
Nyatakan masa ketibaan, dalam sistem 24 jam jika penerbangan ini berlepas pada pukul
0330.

Jawapan : Menggunakan Teknik arzCUBITS

90oU

180oB 180oT

90oU
Jawapan : Ikut langkah demi langkah

14 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

4. Rajah menunjukkan kedudukan empat titik di atas permukaan Bumi.

(a) Sebuah kapal terbang terbang dari B dan terbang ke
P ikut jarak terpendek. Jika jarak dilalui ialah 6600 60oB U
batu nautika, cari kedudukan P.
(b) Q terletak 1450 batu nautika ke barat P. Hitung
longitud Q. Q P
(c) Sebuah kapal terbang berlepas dari T dang terbang
ke utara ke P kemudian terbang arah barat ke Q
diukur sepanjang selarian latitud. Hitung B T
O
(i) Jumlah jarak yang dilalui
(ii) Masa, dalam jam, keseluruhan penerbangan
kapal terbang jika laju penerbangan 650 knot.

Jawapan : Menggunakan Teknik arzCUBITS

S
90 U
o

180oB 180oT

90oU
Jawapan : Ikut langkah demi langkah

15 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

SOALAN LATIH TUBI SPM 20

Kertas 1

1. Rajah menunjukkan kedudukan emapt Antara titik A, B, C dan D, manakah

00
titik di atas permukaan Bumi. berada di timur P dengan beza longitud
ialah 30o?
4. P(45oU, 120oT) dan Q ialah dua titik di
500

atas permukaan Bumi. Diberi PQ ialah

diameter Bumi. Cari kedudukan Q.
A
U A. (45oS, 60oB) C. (45oU, 60oB)
S

B. (45oS, 60oT) D. (45oU, 60oT)

D
B

5. P(35oS, 75oB) dan Q ialah dua titik di atas

permukaan Bumi. Diberi PQ ialah
C
Greenwich
Meridian

diameter selarian latitud. Cari longitud Q.

A. 35oU C. 105oB
Antara titik A, B, C dan D, manakah B. 75oT D. 105oT
berada di kedudukan (50oU, 0o)

6. Rajah menunjukkan kedudukan emapt

2. P dan Q ialah dua titik di atas permukaan titik di atas permukaan Bumi. PQ ialah
Bumi. Latitud P dan Q ialah 35oU dan diemeter selarian latitud.
40oS. Cari beza latitud P dan Q?
A. 5 o C. 40 o
70oB

o
B. 35 D. 75o
Q

3. Rajah menunjukkan kedudukan lima titik

250

di atas permukaan Bumi.

U
S

300U B
P

A P

00 D
Koordinat titik P ialah
C
A. (25oU, 70oT) C. (65oU, 70oT)
200T B. (25oU, 110oT) D. (65oU, 110oT)
400B
100B

16 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA
7. P(45oU, 120oT) dan Q ialah dua titik di
atas permukaan Bumi. Diberi beza latitud
P dan Q ialah 17o dan P yang terletak di
selatan Q berada pada longitud yang
sama. Cari kedudukan Q.
A. (28oS, 120oT) C. (62oU, 120oT)
B. (28oU, 120oT) D. (62oS, 120oT)
8. P(14oS, 56oB) dan Q ialah dua titik di
permukaan Bumi. Diberi beza longitud P
dan Q ialah 117o dan P yang terletak arah
ke barat Q berada pada latitud yang sama.
Cari kedudukan Q.
A. (14oS, 173oB) C. (14oS, 173oT)
B. (14oS, 61oB) D. (14oS, 61oT)
9. P(36oU, 56oB) dan Q ialah dua titik di
permukaan Bumi. Diberi PQ ialah
diameter selarian latitud. Hitung jarak,
dalam batu nautika PQ diukur pada
permukaan Bumi.
A. 10800 C. 6480
B. 8737 D. 5242
10. Rajah menunjukkan kedudukan emapt
titik di atas permukaan Bumi.
U
P Q
300
00
800 O
Meridian
Greenwich S atas permukaan Bumi di sepanjang
Koordinat titik Q ialah
A. (30oU, 80oT) C. (30oU, 80oB)
B. (30oU, 100oT) D. (30oU, 100oB)
17 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
11. X(28oS, 20oB), Y dan Z ialah tiga titik di
atas permukaan Bumi. Y terletak di utara
X. Beza latitud X dan Y ialah52o. Z
terletak ke timur Y dan beza longitud Y
dan Z ialah 100o. Kedudukan Z ialah
A. (24oU, 120oB) C. (80oU, 120oB)
B. (24oU, 80oT) D. (80oU, 80oT)
12. P terletak 3300 batu nautika dari kutub
Utara. Nyatakan latitud bagi P.
A. 35oU C. 35oS
B. 55oU D. 55oS
13. P(30oU, 120oT), Q dan R ialah tiga titik di
atas permukaan Bumi. Q terletak ke selatan P.
Beza latitud antara P dan Q ialah 52o. R
terletak ke barat Q dan beza longitud Q dan R
ialah 100o. Kedudukan bagi R ialah
A. (22oS, 80oB) C. (82oS, 80oB)
B. (22oS, 20oT) D. (82oS, 20oT)
14. P dan Q(40oU, 50oT) ialah dua titik di atas
permukaan Bumi. Diberi P terletak ke
barat Q dan beza longitud antara P dan Q
ialah 60o. Cari longitud bagi P.
A. 110oT C. 60oB
B. 10oT D. 10oB
15. P ialah titik di atas permukaan Bumi.
Beza titik P dengan Kutub Selatan ialah
56o, nyatakan latitud titik P.
A. 34oS C. 34oU
B. 56oS D. 56oU
16. P, Q dan R ialah tiga titik yang berada di
selarian latitud sepunya. Diberi bahawa
PR ialah diameter selarian latitud, Q
terletak di antara P dan R dalam keadaan
PQ = 2QR. Jika Q berada di timur P dan
longitud P ialah 76oB, longitud Q ialah
A. 104oB C. 60oT
B. 44oB D. 16oT
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

B. 3677 D. 2400
17. Cari jarak, dalam batu nautika, dari titik
P(40oU, 45oT) ke timur ke Q(40oU, 35oB).
A. 4800 C. 3200

Kertas 2

18. P(34oU, 38oB), Q(34oU, 143oT) ialah dua titik di atas permukaan Bumi.
(a) Hitung jarak, dalam batu nautika, dari P ke Q
(i) diukur sepanjang selarian latitud sepunya.
(ii) diukur sepanjang Kutub Utara [5 markah]

(b) Dua buah kapal terbang, X dan Y berlepas dari P dan terbang dengan kelajuan 600 knot.
Kapal terbang X terbang ke utara utara ikut sepanjang Kutub Utara ke Q manakala kapal
terbang Y terbang arah ke timur ke Q. Hitung
(i) masa di ambil, dalam jam, kapal terbang X.
(ii) longitud kapal terbang Y apabila kapal terbang X tiba di Q. [7 markah]

Jawapan :

18 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

19. P(28oS, 78oT), Q(28oS, 36oT), dan R ialah tiga titik di atas permukaan Bumi.
PR ialah diameter Bumi.
(a) Nyatakan longitud R. [1 markah]

(b) Hitung jarak, dalam batu nautika, dari Q arah ke timur ke ke P diukur
sepanjang selarian latitud sepunya. [4 markah]

(c) Diberi V terletak 4740 batu nautika ke utara P, cari latitud bagi V. [3 markah]

(d) Sebuah kapal terbang berlepas dari P dan terbang arah ke R melalui
Kutub Utara. Purata laju keseluruhan penerbangan ialah 850 knot.
Nyatakan masa, dalam jam, keseluruhan penerbangan kapal terbang itu. [4 markah]

Jawapan :

19 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

20. P(46oU, 58oB), Q, R dan V ialah empat titik di atas permukaan Bumi. P dan Q berada di atas
selarian latitud sepunya. R dan T berada diatas Khatulistiwa di mana R berada di selatan P dan
T berada di selatan Q.
(a) Hitung jarak, dalam batu nautika, P ke R diukur sepanjang meridian. [4 markah]
(b) Diberi V terletak 4860 batu nautika ke timur R. Hitung longitud R. [3 markah]
(c) Sebuah kapal terbang berlepas dari P dan terbang arah ke timur ke Q
dengan laju purata penerbangan ialah 600 knot.
(i) Hitung jarak, dalam batu nautika, keseluruhan penerbangan itu.
(ii) Nyatakan jumlah masa, dalam jam, keseluruhan penerbangan itu. [5 markah]

Jawapan :

20 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

21. Rajah menunjukkan kedudukan tiga titik P, Q dan X di atas permukaan Bumi. PQ ialag
diameter selarian latitud sepunya. X terletak 6120 batu nautika ke utara P.

50oB
P

50o
S

U
O
Q

(a) Cari kedudukan Q. [2 markah]

(b) Hitung jarak terpendek, dalam batu nautika dari P ke Q, diukur pada
permukaan Bumi. [3 markah]

(c) Cari latitud X. [3 markah]

(d) Sebuah kapal terbang berlepas dari Q dan terbang ke barat ke P dan
kemudian terbang arah ke utara ke X. Laju keseluruhan penerbangan
pesawat itu 750 knot. Hitung masa, dalam jam dan minit, keseluruhan
penerbangan itu. [4 markah]

Jawapan :

21 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

22. Jadual di bawah menunjukkan latitud dan longitud bagi empat titik P, Q, R dan V di atas
permukaan Bumi.
Titik Latitud Longitud
o
P 42 U 54oT
Q xoS 54oT
R 42oU yoB
V 40oS yoB

(a) W ialah titik di atas permukaan Bumi di mana PW ialah diameter Bumi.
Nyatakan kedudukan W. [2 markah]

(b) Hitung
(i) nilai x jika diberi jarak dari P ke Q diukur sepanjang meridian ialah
4800 batu nautika.
(ii) nilai y jika jarak dari P ke R diukur sepanjang selarian latitud
sepunya ialah 2910 batu nautika. [6 markah]

(c) Sebuah kapal terbang berlepas dari P dan terbang arah ke barat ke R
di sepanjang selarian latitud sepunya kemudian terbang ke selatan ke V.
Jika laju keseluruhan penerbangan ialah 550 knot, hitung tempoh masa,
Dalam jam, bagi keseluruhan penerbangan itu [4 markah]

Jawapan :

22 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

23. P(38oU, 63oB), Q(38oU, 53oB) dan R ialah tiga titik di atas permukaan Bumi.
PR ialah diameter Bumi.
(a) Nyatakan longitud R. [1 markah]

(b) Diberi bahawa V terletak 3120 batu nautika ke selatan P. Cari latitud T [3 markah]

(c) Hitung jarak, dalam batu nautika, P ke Q diukur sepanjang selarian

latitud sepunya. [4 markah]

(d) Sebuah kapal terbang berlepas dari P dan terbang arah R melalui Kutub
Utara dengan purata laju keseluruhan penerbangan ialah 750 knot.
Nyatakan masa terpendek, dalam jam, diambil untuk penerbangan ini. [4 markah]

Jawapan :

23 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

24. P(55oS, 48oB), Q, R dan V ialah empat titik di atas permukaan Bumi. P dan Q terletak di atas
selarian latitud sepunya dan Q terletak di timur P. R dan V adalah dua titik di atas Khatulistiwa
di mana R berada di utara P dan V berada di utara Q.
(a) Hitung jarak terpendek, dalam batu nautika, dari P ke R. [3 markah]

(b) Cari longitud bagi V di beri jarak terpendek dari R ke V di sepanjang

Khatulistiwa ialah 4820 batu nautika. [3 markah]

(c) Sebuah kapal terbang berlepas dari P dan terbang arah ke timur ke Q
diukur sepanjang selarian latitud sepunya dan kemudian terbang ke utara
ke V dengan laju keseluruhan penerbangan ialah 700 knot. Hitung jarak,
dalam batu nautika yang dilalui dan masa, dalam jam bagi keseluruhan
penerbangan itu.

Jawapan :

24 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y
 TINGKATAN 5 : BUMI SEBAGAI SFERA

25. P(55oS, 42oB), Q dan R ialah tiga titik di atas permukaan Bumi. PQ ialah diameter Bumi dan
QR ialah diameter selarian latitud sepunya.

(a) (i) Nyatakan longitud Q.

(ii) Pada rajah di ruang jawapan, labelkan kedudukan titik Q dan R. [4 markah]

(b) Hitung jarak terpendek, dalam batu nautika, dari P ke R. [4 markah]

(c) Sebuah kapal terbang berlepas dari P dan terbang arah ke timur diukur
sepanjang selarian latitud sepunya dan mendarat di V selepas terbang
selama 7.5 jam. Purata laju penerbangan itu 550 knot. Hitung
(i) jarak, dalam batu nautika, dari P ke V.
(ii) longitud V [4 markah]

Jawapan :
P
S

U
O

25 | S i r i M o d u l 2 0 1 7 : M a K L u A + / / A R Z M A N R Z K I E Y