MAKALAH

J
ENI
SPERENCANAANPENDI
DIKAN

Di
aj
uka
nUnt
ukMe
menuhiTug
asMa
taKul
ia
hPe
renc
ana
anPe
ndi
dik
an

Dos
enPe
nga
mpu:

NorRa
chma
tulWa
hida
h,M.
Pd

Di
sus
unol
ehk
elompok8

I
rf
anFe
bri
ans
yah :1911030319

Si
tiMus
ri
atun :1911030412

Ri
maMul
yana :1911030178

Pr
odi:
Mana
jeme
nPe
ndi
dik
anI
sl
am

Ke
las
:H

FAKULTASTARBI
YAHDANKEGURUAN

UNI
VERSI
TASI
SLAM NEGERI

RADENI
NTANLAMPUNG

TAHUNAJ
ARAN

1443H/
2021M
 KATAPENGANTAR

Bi
smi
ll
ahhi
rr
ahma
nni
rr
ohi
im

As
sal
amu’
al
ai
kumWa
rahma
tul
la
hiWa
bar
aka
tuh

Se
gal
apuj
iba
giAl
la
hSWTy
angt
el
ahme
mbe
rik
ank
ami
deng
ant
epa
twa
ktu.Ta
npa
pe
rtol
ong
an-
Nyat
ent
uny
aka
mit
ida
kak
ans
ang
gup unt
ukme
nye
les
aik
an ma
kal
ah ni
de
nga
nba
ik.

Sha
lawa
tse
rtas
ala
mse
mog
ate
rli
mpa
hcur
ahk
ank
epa
daba
gindat
erc
int
aki
tay
ait
u
Na
biMuha
mma
dSAW y
angk
itana
nti
kans
yaf
a’
at
nyadia
khi
ratna
nti
.Ra
sat
eri
mak
asi
h
j
ugak
amiuc
apk
ank
epa
daDos
enPe
renc
ana
anPe
ndi
dik
an,I
buNorRa
chma
tulWa
hida
h,
M.
Pd.y
angt
el
ahme
mbi
mbi
ngk
amida
lam pe
nul
is
anma
kal
ahi
ni.Se
hing
gak
amida
pat
me
nye
les
aik
anny
ade
nga
nte
patwa
ktu.Ka
mipunme
nya
dar
ide
nga
nse
penuhha
tiba
hwa
t
eta
pte
rda
patk
ekur
ang
anpa
dama
kal
ahi
ni

De
mik
ianl
ahy
angda
patk
amiha
tur
kan,k
amibe
rha
raps
upa
yama
kal
ahy
angt
el
ah
k
amibua
tinida
patme
namba
h wa
was
an da
n me
mbe
rik
an ma
nfa
atk
epa
da s
eti
ap
pe
mba
cany
a.

Wa
ssa
lamu’
al
ai
kumwa
rahma
tul
la
hiWa
bar
aka
tuh.

i
 DAFTARI
SI

KATAPENGANTAR i

DAFTARI
SI i
i

BABIPENDAHULUAN 1

A.La
tarBe
lak
ang 1

B. Rumus
anMa
sal
ah 1

C.Tuj
uan 2

BABI
IPEMBAHASAN 3

A.Pe
nge
rti
anPe
renc
ana
anPe
ndi
dik
an 3

B.J
eni
s-
Jeni
sPe
renc
ana
anPe
ndi
dik
anMe
nur
utBe
sar
nya 4

C.J
eni
s-
Jeni
sPe
renc
ana
anPe
ndi
dik
anMe
nur
utJ
ang
kaWa
ktuny
a 6

D.J
eni
s-
Jeni
sPe
renc
ana
anPe
ndi
dik
anMe
nur
utTi
ngk
atny
a 8

BABI
IIPENUTUP 11

A.Ke
simpul
an 11

B.Sa
ran 11

DAFTARPUSTAKA 13

i
i
 BABI

PENDAHULUAN

A.La
tarBe
lak
ang

Pe
renc
ana
n a
sang
at pe
nti
ng da
lam s
eti
ap k
egi
ata
n pe
mbe
laj
ara
n.
pe
renc
ana
andi
per
luk
ant
erj
adida
lam be
rba
gaibe
ntukpr
ose
spe
mbe
laj
ara
n,s
eba
b
pe
renc
ana
an me
rupa
kan pr
ose
sda
sarma
nag
eme
n dida
lam me
nga
mbi
lsua
tu
k
eput
usa
nda
nti
nda
kan.y
angma
nape
renc
ana
andi
per
luk
anda
lamj
eni
ske
bai
kan
y
angba
iks
epe
rtida
lamk
egi
ata
nme
nga
jardi
sek
ola
hma
upunk
egi
ata
n-k
egi
ata
nya
ng
a
dadima
sya
rak
at.

Pe
ndi
dik
andi
per
cay
ase
bag
aia
lats
tr
ate
gisme
ning
kat
kant
ara
fhi
dupma
nus
ia.
me
lal
uipe
ndi
dik
anma
nus
iame
nja
dic
erda
s,me
mil
ik
isk
il
l,
si
kaphi
dupy
angba
ik
s
ehi
ngg
ada
patbe
rga
ulde
nga
nba
ikpul
adi
mas
yar
aka
tda
nda
patme
nol
ongdi
ri
nya
s
endi
rik
elua
rga da
n ma
sya
rak
at.pe
ndi
dik
an me
nja
dii
nve
sta
siy
ang me
mbe
ri
k
eunt
ung
ans
osi
alda
n pr
iba
diy
ang me
nja
dik
an ba
ngs
aya
ng be
rma
rta
batda
n
me
nja
dik
ani
ndi
vi
duny
ame
nja
dima
nus
iay
gme
mil
ik
ide
raj
at.

Pe
renc
ana
ana
dal
ahs
atuda
rif
ung
sima
nag
eme
nya
ngs
ang
atpe
nti
ng.
bahk
an
k
egi
ata
n pe
renc
ana
ani
nis
ela
lu me
lek
atpa
da hi
dup s
eha
ri-
har
i,ba
ikdi
sada
ri
a
taupunt
ida
k.s
ebua
hre
nca
naa
kans
ang
atme
mpe
nga
ruhis
uks
esda
nti
dak
nyas
uat
u
pe
ker
jaa
n.ol
ehk
are
nai
tupe
ker
jaa
nya
ngba
ika
dal
ahy
angdi
renc
ana
kan da
n
s
eba
ikny
ape
ker
jaa
ndi
la
kuk
ans
esua
ide
nga
nya
ngt
el
ahdi
renc
ana
kan.da
lam ha
lini
pe
renc
ana
anpe
ndi
dik
ana
dal
ahpe
renc
ana
any
angbe
rka
ita
nde
nga
npe
ndi
dik
an.

De
nga
n de
mik
ian t
ida
k c
ukup j
i
ka ha
nya me
nge
tahui pe
nge
rti
an
pe
renc
ana
ans
aja
.da
ripe
rma
sal
aha
ndia
task
itaa
kanme
mba
hast
ent
angj
eni
s-
je
nis
pe
renc
ana
anpe
ndi
ik
an.

B.Rumus
anMa
sal
ah

1.Apay
angdi
mak
sudde
nga
npe
renc
ana
anpe
ndi
dik
an?

2.j
el
ask
ant
ent
angj
eni
s-
je
nispe
renc
ana
anpe
ndi
dik
anme
nur
utbe
sar
nya
?

1
 3.j
el
ask
an t
ent
ang j
eni
s-
je
nis pe
renc
ana
an pe
ndi
dik
an me
nur
ut j
ang
ka
wa
ktuny
a?

4.j
el
ask
ant
ent
angj
eni
s-
je
nispe
renc
ana
anpe
ndi
dik
anme
nur
utt
ing
kat
nya
?

C.Tuj
uan

1.Unt
ukme
nge
tahuide
fi
nis
ipe
renc
ana
anpe
ndi
dik
an

2.Unt
ukme
nge
tahuij
eni
s-
je
nispe
renc
ana
anpe
ndi
dik
anme
nur
utbe
sar
nya

3. Unt
uk me
nge
tahi j
eni
s-
je
nis pe
renc
ana
an pe
ndi
dik
an me
nur
ut j
ang
ka
wa
ktuny
a

4.Unt
uk me
nge
tahuij
el
ask
ant
ent
ang j
eni
s-
je
nis pe
renc
ana
an pe
ndi
dik
an
me
nur
utt
ing
kat
nya

2
 BABI
I

PEMBAHASAN

A.Pe
nge
rti
anPe
renc
ana
anPe
ndi
dik
an

Se
car
ati
daks
ada
r,t
erk
ada
ngk
itame
lak
uka
npe
renc
ana
any
angmung
kin
ha
nyadi
pik
ira
nki
tami
sal
nyame
mik
irk
ana
pay
anga
kank
ital
akuk
ans
ela
njut
nya
,
ha
rii
ni,mi
ngg
uinia
tauba
hka
nta
huni
ni.Na
munk
itas
ang
atj
ara
nga
tauba
hka
n
t
ida
kpe
rna
hme
lak
uka
npe
renc
ana
ans
eca
rar
inc
ise
ti
apk
egi
ata
nya
nga
kank
ita
l
akuk
ande
nga
nca
rat
ert
uli
sda
nte
rst
ruk
tur
.Pa
dada
sar
nyape
renc
ana
anme
rupa
kan
pe
nent
uank
egi
ata
nya
nghe
nda
kki
tal
akuk
anpa
dama
sas
ela
njut
nyaa
gark
egi
ata
n
y
angdi
la
ksa
naa
nma
nda
patha
sily
angs
esua
ide
nga
napay
angdi
har
apk
an.

Me
nur
utFa
tta
h“pe
renc
ana
an me
rupa
kant
inda
kan me
net
apk
ant
erl
ebi
h
da
hul
uapay
anga
kandi
ker
jak
an,ba
gai
maname
nge
rja
kanny
a,a
pay
angha
rus
di
ker
jak
an da
n s
iapa y
ang me
nge
rja
kanny
a”. 1Se
dang
kan me
nur
ut Koont
z
“
per
enc
ana
ans
eba
gais
uat
u pr
ose
sint
el
ekt
ualy
ang me
nent
uka
nse
car
asa
dar
t
inda
kany
angdi
te
mpuhda
nme
nda
sar
kank
eput
usa
n-k
eput
usa
npa
dat
ujua
nya
ng
he
nda
k di
capa
i,i
nfor
mas
iya
ng t
epa
t wa
ktu da
n da
pat di
per
cay
a,s
ert
a
me
mpe
rha
tik
anpe
rki
raa
nke
ada
any
anga
kanda
tang
”.Se
dang
kanPe
ranc
ana
ani
tu
s
endi
ri me
nur
ut Wi
j
asa a
dal
ah s
epe
rang
kat pr
ose
dur unt
uk me
mec
ahk
an
pe
rma
sal
aha
nfi
si
k,s
oci
al
,da
nek
onomi
,ya
ngha
rusme
li
put
ipr
ins
ip-
pri
nsi
pse
bag
ai
be
rik
ut:

 Se
per
ang
katt
inda
kan

 Upa
yaunt
ukme
mec
ahk
anma
sal
ah

 Me
mil
ik
idi
mens
iwa
ktuda
nbe
ror
ient
asi
kema
say
anga
kanda
tang

 Sua
tupr
ose
sbe
rput
arde
nga
nada
nyaumpa
nba
li
k

 Me
li
bat
kanbe
ber
apaa
lte
rna
tifunt
ukme
nca
ripe
mec
aha
n

1
Yul
iaRi
zkyRa
madha
ni,Da
sar
-da
sarPe
renc
ana
anPe
ndi
dik
an.(
Jak
art
a:Ya
yas
ank
itaMe
nul
is
.)87-88

3
 Da
ride
fi
nis
iat
aupe
nge
rti
ant
ent
angpe
renc
ana
ant
ers
ebut
,ma
kada
patk
ita
s
impul
kanba
hwape
renc
ana
ant
ers
ebutdi
sus
una
garda
patme
nuj
uke
ara
hya
ngl
ebi
h
ba
ik,wa
laupunde
mik
iant
ida
kse
muape
renc
ana
ant
ers
ebutbe
rja
lans
esua
ire
nca
na,
t
erk
ada
ng s
esua
tuy
ang t
el
ahk
ita pe
rhi
tung
kan de
nga
n ma
tang
,ta
pipa
da
k
eny
ata
any
aka
dangk
alat
erda
patma
sal
ahy
angdi
lua
rpe
rki
raa
nki
ta,ol
ehk
are
na
i
tul
ahpe
renc
ana
ant
ers
ebuta
kant
erusdi
eva
lua
sida
lamk
urunwa
ktut
ert
ent
uag
ar
t
ujua
nya
ngi
ngi
ndi
capa
ida
patt
erwuj
udda
nte
rla
ksa
nade
nga
nba
ik.

Se
dang
kanpe
ndi
dik
anme
nur
utme
nur
utUnda
ng-
Unda
ngRe
publ
ikI
ndone
sia
Nomor20Ta
hun2003t
ent
angSi
st
em Pe
ndi
dik
anNa
siona
l“Pe
ndi
dik
ana
dal
ah
us
aha s
ada
r da
nte
renc
ana unt
uk me
wuj
udk
ans
uas
ana be
laj
ar da
n pr
ose
s
pe
mbe
laj
ara
nag
arpe
ser
tadi
diks
eca
raa
kti
fme
nge
mba
ngk
anpot
ens
idi
ri
nyaunt
uk
me
mil
ik
ike
kua
tans
pir
it
ualk
eag
ama
an,pe
nge
nda
li
andi
ri
,ke
pri
badi
an,k
ece
rda
san,
a
khl
akmul
ia
,se
rtak
ete
rampi
la
nya
ngdi
per
luk
andi
ri
nya
,ma
sya
rak
at,ba
ngs
ada
n
ne
gar
a”.J
adida
patdi
si
mpul
kanba
hwape
nge
rti
anpe
renc
ana
anpe
ndi
dik
ana
dal
ah
pr
ose
sint
el
ekt
ualde
nga
nme
net
apk
ans
uat
uti
nda
kany
anga
kandi
te
mpuhda
lam
me
wuj
udk
ans
uas
anabe
laj
arda
npr
ose
spe
mbe
laj
ara
nag
arda
patt
erc
apa
ituj
uan
pe
ndi
dik
ans
eca
rae
fek
tifda
nef
esi
en.

J
ENI
S-J
ENI
SPERENCANAANPENDI
DIKAN

J
eni
spe
renc
ana
anpe
ndi
dik
ana
dabe
ber
apame
nur
utFa
tta
hya
ngdi
bag
i
be
rda
sar
kan:

B.Me
nur
utBe
sar
anny
a(Ma
gni
tude
)

a
.Pe
renc
ana
anMa
kro

Pe
renc
ana
anma
kroa
dal
ahpe
renc
ana
any
angme
net
apk
ank
ebi
j
aka
n-
k
ebi
j
aka
nya
nga
kandi
te
mpuh,t
ujua
nya
ngi
ngi
ndi
capa
ida
nca
ra-
car
a
me
nca
pait
ujua
nit
upa
dat
ing
katna
siona
l.Tuj
uany
angha
rusdi
capa
i
ne
gar
a(k
hus
usny
ada
lambi
dangpe
ning
kat
anSDM)a
dal
ahpe
nge
mba
nga
n
s
is
tem pe
ndi
dik
anunt
ukme
ngha
sil
kant
ena
gape
mba
nguna
nba
iks
eca
ra
k
uant
it
ati
f ma
upun k
ual
it
ati
f. Se
car
a k
uant
it
ati
f pe
ndi
dik
an ha
rus
me
ngha
sil
kant
ena
gay
ang c
ukup ba
nya
kse
sua
ide
nga
nke
but
uha
n

4
pe
mba
nguna
n.Se
dang
kans
eca
rak
ual
it
ati
fha
rusda
patme
ngha
sil
kan
t
ena
gape
mba
nguna
nya
ngt
era
mpi
lda
nse
sua
ide
nga
nbi
dang
nyada
n
me
mil
ik
iji
waPa
nca
sil
a.

Me
nur
utPi
dar
ta“
per
enc
ana
anma
kropa
daumumny
adi
tang
aniol
eh
pe
mer
int
ahpus
at,a
tauda
patj
ugaol
ehk
elompokt
ert
ent
ute
tapime
rek
a
di
tunj
uk ol
eh pe
mer
int
ah pus
at pul
a”.Unt
uk me
lak
sana
kanf
ung
si
pe
renc
ana
anma
kroi
ni,s
tr
ate
gipe
ndi
dik
anhe
nda
kny
ame
menuhis
yar
at
s
eba
gaibe
rik
ut:

1)Tuj
uanpe
ndi
dik
anna
siona
lte
lahdi
rumus
kande
nga
nje
las
.Tuj
uani
ni
di
j
aba
rka
nke
mba
lime
nja
dit
ujua
n-t
ujua
nle
bihs
pes
if
ik
.

2)Pe
mer
int
ahme
meg
angpe
rana
nut
amada
lam pe
nga
mbi
la
nke
put
usa
n
da
nme
nci
pta
kanme
kani
smek
erj
aya
nge
fek
tif
.

3)Sumbe
r-s
umbe
rpe
mbi
aya
anha
rusdi
mobi
li
sas
ika
nda
ris
ekt
ory
ang
a
da.

4)Pr
ior
it
asha
rusdi
sus
un,ba
iky
angbe
rke
naa
nde
nga
nbe
ntuk
,ti
ngk
at
da
nje
nispe
ndi
dik
an.

5)Al
oka
sibi
ayaha
rusdi
sedi
aka
nme
nur
utpr
ior
it
asy
angt
el
ahdi
te
tapk
an.

6)Pe
nil
ai
any
ang be
rke
sina
mbung
an ha
russ
ela
lu di
la
ksa
nak
an da
n
pr
ogr
amdi
rev
isi
ber
das
ark
anpe
nil
ai
ani
tu.

7)Pe
lak
sana
anpe
ndi
dik
anme
nda
patl
ati
hans
esua
ide
nga
ntug
asy
ang
a
kandi
ker
jak
anny
a.

Cont
ohda
ripe
renc
ana
anma
kroa
dal
aht
ent
angmode
lpe
ner
ima
an
s
is
wa/
maha
sis
waba
ruk
are
nabe
rla
kudis
elur
uht
ana
hai
r,be
git
upul
a
pe
renc
ana
ant
ent
angk
uri
kul
umi
ntiunt
ukSMA.

5
 b.Pe
renc
ana
anMe
zo

Ke
bij
aks
ana
any
angt
el
ahdi
te
tapk
anpa
dat
ing
katma
kro,k
emudi
an
di
j
aba
rka
nkeda
lampr
ogr
am-
prog
ramy
angbe
rsk
alak
eci
l.Pa
dat
ing
kati
ni
pe
renc
ana
an s
uda
h l
ebi
h be
rsi
fa
t ope
ras
iona
l di
ses
uai
kan de
nga
n
de
par
teme
n a
tau uni
t-
uni
t (
i
nte
rme
dia
te uni
t)
. Me
nur
ut Pi
dar
ta
“
per
enc
ana
an me
so a
dal
ah pe
renc
ana
an y
ang r
uanng l
ing
kupny
a
me
nca
kupwi
la
yahpe
ndi
dik
ant
ert
ent
u,mi
sal
nyas
uat
upr
opi
nsida
nda
sar
t
erj
adi
nyape
renc
ana
anme
soa
dal
aha
kiba
tda
rik
ondi
sida
nsi
tua
sida
era
h
y
angbe
rbe
da-
beda
”.Pe
renc
ana
anme
sodibi
dangpe
ndi
dik
anme
neng
ah
da
n da
sarpa
da umumny
a di
pra
kar
saiol
eh Ke
pal
a Ka
ntorWi
la
yah
De
par
teme
n Pe
ndi
dik
an da
n Ke
buda
yaa
n di da
era
h be
rsa
ngk
uta
n.
Se
dang
kanunt
ukpe
renc
ana
anl
emba
gape
ndi
dik
ant
ing
gibi
sadi
pra
kar
sai
t
iappe
rgur
uant
ing
gidiwi
la
yahi
tude
nga
n me
ngi
kuts
ert
aka
nse
mua
pe
rgur
uant
ing
giy
anga
dadida
era
hit
u.

c
.Pe
renc
ana
anMi
kro

Pe
renc
ana
an mi
kro di
art
ika
nse
bag
aipe
renc
ana
an pa
da t
ing
kat
i
nst
it
usi
ona
lda
nme
rupa
kanpe
nja
bar
anda
ripe
renc
ana
ant
ing
katme
so.
Ke
khus
usa
n-k
ekhus
usa
nda
ril
emba
game
nda
patpe
rha
tia
n,na
munt
ida
k
bol
ehbe
rte
nta
nga
nde
nga
napay
angt
el
ahdi
te
tapk
anda
lam pe
renc
ana
an
ma
kroma
upunme
so.Cont
ohpe
renc
ana
anmi
kro,y
ait
uke
gia
tanbe
laj
ar
2
me
nga
jar
.

C.Me
nur
utTi
ngk
ata
nny
a

a
.Pe
renc
ana
anSt
rat
egi
k(Re
nst
ra)

Pe
renc
ana
ans
tr
ate
gic di
sebutj
uga pe
renc
ana
anj
ang
ka pa
nja
ng.
St
rat
egii
tume
nur
utR.
G Mur
dic
kJ.
E.Ros
sdi
art
ika
nse
bag
ai“
konf
ig
ura
si
t
ent
angha
sily
angdi
har
apk
ant
erc
apa
ipa
dama
sade
pan”
.Pe
nge
rti
an
pe
renc
ana
ans
tr
ate
gicj
ugadiung
kapk
anol
ehJ
ohns
onKa
stRoz
ens
-We
ig

2
Fa
tta
h,Na
nang
.Ana
li
si
sKe
bij
aka
nPe
ndi
dik
an.(
Bandung
:PTRe
maj
aRos
dak
ary
a).Ha
l57

6
 y
ait
u“pr
ose
spe
nent
uans
asa
ran ut
ama
,ke
bij
aks
ana
any
angme
nga
tur
pe
nga
daa
n da
n pe
nda
yag
una
an s
umbe
r-s
umbe
rse
rtas
tr
ate
giy
ang
me
nga
tur s
umbe
r pe
nga
daa
n da
n pe
nda
yag
una
an s
umbe
r unt
uk
pe
nca
pai
ant
ujua
n.Da
patj
uga di
sebutk
ons
eps
iha
ride
pan.Be
ntuk
k
onf
ig
ura
sit
erung
kapbe
rda
sar
kan:

1)Rua
ngl
ing
kup

Rua
ng l
ing
kup pe
ndi
dik
an me
nya
ngk
utha
sil
-ha
silpe
ndi
dik
any
ang
di
har
apk
an,pe
mak
aiha
silpe
ndi
dik
an,pa
sar
anha
silpe
ndi
dik
an,k
ual
it
as
ha
sil pe
ndi
dik
an da
n k
ara
kte
ris
ti
kya
ng di
te
ntuk
an unt
uk ha
sil
pe
ndi
dik
an.

2)Ha
silpe
rsa
ing
an

Ke
mampua
n ha
sil(
produk
tif
it
as)pe
ndi
dik
any
angbe
rka
ita
n de
nga
n
pos
is
isupl
ai
,pe
nge
lol
aany
angs
pes
if
ikda
nka
pas
it
asme
res
ponst
erha
dap
g
era
kpe
ruba
han.

3)Ta
rge
t

Spe
sif
ik
asit
arg
et-
tar
gety
angme
neg
ask
anpe
rny
ata
ank
uant
it
ati
ftuj
uan-
t
ujua
nya
nga
kandi
capa
i,pr
ofi
tabi
li
tasda
ninv
est
asibe
ser
tape
rki
raa
n
r
esi
koa
tauf
akt
orpe
nunj
angl
ai
nny
a.

4)Pe
nat
aans
umbe
r-s
umbe
r

Pe
nent
uan s
umbe
r-s
umbe
r pe
ndi
dik
an me
nya
ngk
ut a
lok
asi
pe
nge
mba
nga
n s
umbe
r da
yak
epe
ndi
dik
an, f
akt
or g
eog
raf
ik da
n
k
ece
nde
rung
anpe
ruba
hande
nga
npe
ruba
hany
angbe
rke
naa
nde
nga
n
s
is
tem ni
la
i.Si
st
em ni
la
iit
uak
an me
mbe
ria
raht
erha
dapk
ons
ep,
g
aga
sanma
upunpr
akt
ik
-pr
akt
ikk
epe
ndi
dik
an.

La
ngk
ah-
lang
kahpe
nyus
una
nre
nca
nas
tr
ate
gikme
nur
utR.
G.Mur
dic
k(da
lam
Fa
tta
h,2011:5
6)me
li
put
i:

a
)Ana
li
si
ske
ada
ans
eka
rangda
nya
nga
kanda
tang

7
 b)I
dent
efi
kas
ike
kua
tanda
nke
lema
hanl
eba
ga/
org
ani
sas
i

c
)Me
mpe
rti
mba
ngk
annor
ma-
nor
ma

d)I
nde
nti
fi
kas
ike
mung
kina
nda
nre
sik
o

e
)Me
net
uka
nrua
ngl
ing
kupha
silda
nke
but
uha
nma
sya
rak
at

f
) Me
nil
aif
akt
or-
fak
torpe
nunj
ang

g
)Me
rumus
kant
ujua
nda
ncr
it
eri
ake
ber
has
il
an

h)Me
net
apk
anpe
nat
aandi
st
ri
bus
i,s
umbe
r-s
umbe
r

b.Pe
renc
ana
anKoor
dina
tif(
mana
ger
ial
)

Se
sua
i de
nga
n na
many
a,“
per
enc
ana
an k
oor
dina
tif di
tuj
uka
n unt
uk
me
nga
rahk
anj
al
anny
ape
lak
sana
an,s
ehi
ngg
atuj
uany
angt
el
ahdi
te
tapk
ani
tu
da
patdi
capa
ise
car
aef
ekt
ifda
nef
is
ien”
.

c
.Pe
renc
ana
anOpe
ras
iona
l

Pa
daumumny
a“pe
renc
ana
anope
ras
iona
lme
mus
atk
anpe
rha
tia
npa
daa
pa
y
anga
kan di
ker
jak
an pa
dat
ing
katpe
lak
sana
an dil
apa
nga
n da
ris
uat
u
r
enc
anas
tr
ate
gi”
.Ha
linibe
rar
tiba
hwas
eti
apk
egi
ata
nda
lam pe
renc
ana
an
ope
ras
iona
lse
lal
ube
rsi
fa
tspe
sif
ikda
nse
lal
ume
mbe
rik
an pe
tunj
uky
ang
k
ong
kri
tte
nta
ngba
gai
manas
uat
uke
gia
tandi
la
ksa
nak
anme
nur
utpr
ose
dur
,
a
tur
an,da
nke
tent
uany
angdi
te
tapk
ans
eca
raj
el
ask
are
nal
ang
sungme
li
hat
k
ondi
sidil
apa
nga
nya
ng me
nye
babk
an munc
ulny
a da
tay
ang be
rsi
fa
t
3
k
uant
it
ati
fda
nda
patdi
ukurs
ert
abi
asa
nyadi
per
guna
kanj
ugadi
mens
iua
ng.

3
Pidar
ta,Made
.Perenc
anaa
nPe ndidi
kanPa
rti
si
pat
oride
nga
nPe
nde
kat
anSi
st
em.(
Jak
art
a:DEPDI
KBUD
DIRJENDI KTIP2LPTK)Hal115-118

8
 D.Me
nur
utJ
ang
kaWa
ktuny
a

a
.Pe
renc
ana
anJ
ang
kaPe
nde
k

Pe
renc
ana
anj
ang
ka pe
nde
kada
lah pe
renc
ana
ant
ahuna
nat
au
pe
renc
ana
any
angdi
bua
tunt
ukdi
la
ksa
nak
anda
lam wa
ktuk
ura
ngda
ri5
t
ahun, s
eri
ng di
sebut s
eba
gair
enc
ana ope
ras
iona
l. Pe
renc
ana
an i
ni
me
rupa
kanpe
nja
bar
anda
rir
enc
anaj
ang
kame
neng
ahda
nja
ngk
apa
nja
ng.

b.Pe
renc
ana
anJ
ang
kaMe
neng
ah

Pe
renc
ana
anj
ang
kame
neng
ahme
nca
kupk
urunwa
ktudia
tas5-
10
t
ahun.Pe
renc
ana
ani
nipe
nja
bar
an da
rir
enc
anaj
ang
kapa
nja
ng,t
eta
pi
s
uda
hle
bihbe
rsi
fa
tope
ras
iona
l.

c
.Pe
renc
ana
anJ
ang
kaPa
nja
ng

Pe
renc
ana
anj
ang
kapa
nja
ngme
li
put
ica
ngk
upa
nwa
ktudia
tas10
t
ahun s
ampa
ide
nga
n 25 t
ahun.Pe
renc
ana
ani
nime
mpuny
aij
ang
ka
me
neng
ahs
ert
aja
ngk
ape
nde
kdida
lamny
aka
renape
renc
ana
anj
ang
ka
pa
nja
ngi
nij
ugame
mil
ik
ipe
mba
bak
any
angdi
dapa
tda
ripe
renc
ana
an
j
ang
ka pe
nde
k da
n me
neng
ah y
ang f
ung
siny
a me
nye
mpur
nak
an
4
pe
renc
ana
anj
ang
kapa
nja
ngt
ers
ebut.

Se
dang
kanme
nur
utNa
nangFa
tta
hda
nDj
am’
anSa
tor
ipe
renc
ana
an
pe
ndi
dik
andi
bag
ime
nja
dibe
ber
apama
cambe
rik
ut:

1.Top-
DownPl
anni
ng

Pe
renc
ana
anj
eni
sinidi
bua
tdit
ing
kata
task
emudi
andi
sampa
ika
n
k
epa
dape
renc
ana
ati
ngk
atme
neng
ahda
nket
ing
katba
wah.Bi
asa
nyada
lam
j
eni
sinipe
renc
ana
anbe
rba
sisma
kroa
taona
siona
l.

2.Bot
tom-
UpPl
anni
ng

Pe
renc
ana
anj
eni
sinidi
bua
tdit
ing
katba
wahk
emudi
ana
dis
ampa
ika
n

4
Supr
iha
tinNi
ngs
ih,Pe
mbe
laj
ara
nPr
ogr
amKe
ter
ampi
ln.(
a Yog
yak
art
a:Ra
jawa
li
.)
23-35

9
 k
e pe
renc
ana
ati
ngk
aty
ang l
ebi
hti
ngg
i.Bi
asa
nya pe
renc
ana
any
ang
de
mik
ianbe
rsi
fa
tmi
kro,y
ait
upe
renc
ana
any
angdi
la
kuk
anpa
dat
ing
katuni
t
pe
lak
sanat
ekni
s(UPT)
,at
aupa
dat
ing
katk
abupa
ten/
kot
a.

3.Di
agona
l-Hor
izont
alPl
anni
ng

Pe
renc
ana
anj
eni
sinibi
asa
nyadi
la
ksa
nak
anpa
dawa
ktupe
nyus
una
n
pe
renc
ana
anl
int
ass
ekt
ora
l.Bi
asa
nya ol
eht
op l
eve
lma
naj
er,y
ang
me
mbi
car
aka
n k
ebi
j
aka
n-k
ebi
j
aka
n ma
kro s
ert
a pe
nent
uan pr
ior
it
as
k
ebi
j
aka
nda
sar
.

4.Rol
li
ngPl
an

Pe
renc
ana
anme
ngg
eli
ndi
ngdi
la
kuk
ant
erha
dappe
renc
ana
anj
ang
ka
me
neng
ah a
tauj
ang
ka pa
nja
ng. Ha
lini di
la
kuk
an s
ete
lah a
dany
a
pe
mba
has
an me
nja
di pe
renc
ana
an t
ahuna
n. Apa
bil
ata
hun pe
rta
ma
s
asa
ranny
ati
dakt
erc
apa
i, ma
kaa
kan di
gel
indi
ngk
an k
epa
da t
ahun
be
rik
utny
a.At
aua
pabi
laa
das
uat
upe
renc
ana
anl
imat
ahunt
uda
kte
rca
pai
,
ma
kadi
gul
i
ngk
anpa
das
asa
ranl
imat
ahunbe
rik
utny
a.

DiI
ndone
sia
,ada l
agij
eni
spe
renc
ana
any
ang di
sus
un s
eca
ra
g
abung
ana
nta
raTop-
Down da
n Bot
tom-
Up Pl
anni
ng,y
angdi
la
kuk
an
da
lam Ra
kor
,Ra
ker
da,da
n Ra
ker
nas
.Da
lam j
eni
spe
renc
ana
ani
ni
di
la
kuk
anpe
nent
uans
asa
ranpr
ior
it
asy
angdi
ses
uai
kande
nga
nke
mampua
n
pe
nye
dia
ana
ngg
ara
n.

Di
li
hatda
ripos
is
ipe
nge
mba
nga
nke
lemba
gaa
n,pe
renc
ana
anda
pat
di
beda
kank
e da
lam 2k
ate
gor
i,y
ait
u pe
renc
ana
ans
tr
ate
gis(
Str
ate
gic
Pl
anni
ng)
danpe
renc
ana
anope
ras
iona
l(Ope
rat
iona
lPl
anni
ng)
.Pe
renc
ana
an
St
rat
egi
s di
la
kuk
an a
pabi
la da
lam pr
ose
s pe
renc
aan, pe
renc
ana
me
mpe
rha
tik
anv
isida
n mi
sil
emba
ga di
kai
tka
n de
nga
nke
pent
ing
an
s
tak
ehol
der
s,me
mpe
rha
tik
anl
ing
kung
ani
nte
rna
lda
nek
ste
rna
lle
mba
ga,
y
angdi
ik
utide
nga
nka
ji
ani
su-
is
ust
rat
egi
sba
gipe
nge
mba
nga
npr
ior
it
as
l
emba
gadima
sade
pan.Pe
renc
ana
ans
tr
ate
gisbi
asa
nyadi
la
kuk
anunt
uk
j
ang
ka wa
ktu mi
nimum 3 t
ahun,s
deda
ngk
an pe
renc
ana
an ope
ras
iona
l
me
rupa
kan pe
renc
ana
an i
nte
rna
l or
gani
sas
iya
ng bi
asa
nya t
erba
tas
me
nge
nda
li
kanpr
ose
str
anf
orma
sis
is
tem(
Input
-Pr
ose
s-Out
put
).

10
 Se
car
aumum j
eni
spe
renc
ana
any
angt
el
ahdi
sebut
kandia
tass
ali
ng
be
rhubung
ans
atus
amal
ai
n,da
ripe
renc
ana
anme
nur
utbe
sar
anny
a,y
akni
Ma
kro,Me
so,da
nMi
kro,me
nur
utt
ing
kat
anny
aya
ituSt
rat
egi
k,Koor
dina
tif
,
da
nOpe
ras
ina
l,me
nur
utj
ang
kawa
ktupe
nde
k,me
neng
ah,da
npa
nja
ng
s
ert
ame
nur
uta
rahpe
renc
ana
ana
nyay
akniTop-
Down,Bot
tom-
Upda
n
Di
agona
l-Hor
izont
alPl
anni
ng.

Pe
renc
ana
anmi
krot
ida
kbol
ehl
epa
sda
ripe
renc
ana
anme
soda
n
pe
renc
ana
anma
kro
.La
ngk
ahda
lam me
ranc
angpe
renc
ana
anmi
krot
ida
k
bol
ehk
elua
rda
ria
tur
any
angt
el
ahdi
bua
tda
lam pe
renc
ana
anme
soda
n
pe
renc
ana
anme
sot
ida
kbol
ehme
lang
garpe
renc
ana
anma
kro.

Se
per
tiha
lny
ape
renc
ana
anme
nur
utj
ang
kawa
ktuny
a,me
rek
asa
li
ng
t
erk
aits
atus
amal
ai
n.Unt
ukme
nent
uka
npe
renc
ana
anj
ang
kapa
nja
ngpa
sti
a
kandi
mul
aida
ripe
renc
ana
anj
ang
kape
nde
k,k
emudi
anj
ang
kame
neng
ah.
At
au bi
sa me
nent
uka
n pe
renc
ana
anj
ang
ka pa
nja
ng unt
uk me
ranc
ang
pe
renc
ana
anj
ang
kame
neng
ah,da
nda
ripe
renc
ana
anj
ang
kame
neng
ah
da
patme
ranc
ang pe
renc
ana
anj
ang
ka pe
nde
k.Ha
linis
esua
ide
nga
n
pe
rny
ata
anj
i
ka“
Per
enc
ana
anj
ang
kapa
nja
ngme
nja
dii
ndukda
rik
eduat
ipe
y
angl
ai
n.Pe
renc
ana
anj
ang
kame
neng
ahme
nja
dis
umbe
rda
ripe
renc
ana
an
j
ang
kape
nde
k.”

Se
lai
nit
uya
ngme
nja
dibuk
tiba
hwaj
eni
spe
renc
ana
andia
tass
ali
ng
be
rka
ita
nada
lah“
per
enc
ana
anope
ras
iona
ldi
la
kuk
anda
lamj
ang
kape
nde
k
y
angme
nca
kuppe
renc
ana
anma
kro,me
so,ma
upunmi
kro”
.Pe
renc
ana
an
j
ang
kapa
nja
ngbe
rka
ita
ner
atde
nga
npe
renc
ana
anma
kroda
npe
renc
ana
an
s
tr
ate
gi.Se
dang
kanpe
renc
ana
anj
ang
kape
nde
kbe
rka
ita
nde
nga
nje
nis
-j
eni
s
pe
renc
ana
anme
nur
utbe
sar
anny
ate
rut
amape
renc
ana
anmi
kroda
nde
nga
n
5
pe
renc
ana
anope
ras
iona
l.

5
Fa
tta
h,Na
nang
.La
nda
sanMa
naj
eme
nPe
ndi
dik
an.(
Bandung
:PTRe
maj
aRos
dak
ary
a)Ha
l137-139

11
 BABI
II

PENUTUP

A.Ke
simpul
an

Pe
renc
ana
anme
rupa
kant
aha
panpa
li
ngpe
nti
ngda
ris
uat
ufung
sima
naj
eme
n
t
erut
amada
lam me
ngha
dapil
ing
kung
ane
kst
erna
lya
ngpe
rna
hbe
ruba
hdi
nami
s.
da
lame
rag
loba
li
sas
iinipe
renc
ana
anha
rusl
ebi
hme
nga
nda
lka
npr
ose
dury
ang
r
asi
ona
lda
nsi
st
ema
tis
.

Pe
renc
ana
anpe
ndi
dik
ans
eba
gias
uat
upr
ose
spe
nyus
una
nga
mba
rank
egi
ata
n
pe
ndi
dik
andima
sade
panda
lamr
ang
kaunt
ukme
nca
paipe
ruba
hana
taut
ujua
n
pe
ndi
dik
any
angy
angt
el
ahdi
te
tapk
an.J
eni
s-
je
nispe
renc
ana
anpe
ndi
dik
anme
nur
ut
be
sar
anny
aadat
iga
,ya
itu:

1.pe
renc
ana
anma
kro
,ada
ahpe
renc
ana
any
angme
mpuny
ait
el
aahna
siona
l,y
ang
me
net
apk
ank
ebi
j
aka
n-k
ebi
j
aka
nya
nga
kandi
te
mpuh,t
ujua
nya
ngi
ngi
ndi
capa
i
da
nca
ra-
car
aya
ngdi
pak
aida
lamme
nca
pai
tuj
uant
ers
ebut
.

2.pe
renc
ana
an me
so,a
dal
ah pe
renc
ana
any
angr
uangl
ing
kupny
ame
nca
kup
wi
la
yah Pe
ndi
dik
ant
ert
ent
u,mi
sal
nyas
uat
u pr
ovi
nsida
n da
sart
erj
adi
nya
pe
renc
ana
anme
soa
dal
aha
kiba
tda
rik
ondi
sida
nsi
tua
sida
era
hya
ngbe
rbe
da-
be
da.

3.pe
renc
ana
anmi
kro,a
dal
ahdi
art
ika
nse
bag
aipe
renc
ana
ant
ing
kati
nst
it
usi
ona
l,
da
nme
rupa
kanj
aba
ranl
ebi
hspe
sif
ikda
ripe
renc
ana
ant
ing
katme
so.

Se
dang
kanj
eni
s-
je
nispe
renc
ana
anme
nur
utj
ang
kawa
ktuny
aadat
iga
,ya
itu:

1.j
ang
kapa
nja
ng,me
mbut
uhk
anwa
ktul
ebi
hda
ris
epul
uht
ahun.

2.j
ang
kame
neng
ah,me
mbut
uhk
anwa
ktul
imat
ahun.

3.j
ang
kape
nde
k,me
mer
luk
anwa
ktuk
ura
ngda
ris
atut
ahun.

J
eni
s-
je
nispe
renc
ana
anpe
ndi
dik
anme
nur
utt
ing
kat
anny
ajug
aadat
iga
,ya
itu:

1.pe
renc
ana
anSt
rat
egi(
Rens
tr
a),a
dal
ahs
eba
gaik
onf
ig
ura
sit
ent
angha
sily
ang

12
 di
har
apk
ant
erc
apa
ipa
dama
sade
pan.

2.Pe
renc
ana
anKoor
dina
tif(
Mana
ger
ial
)
,ada
lah pe
renc
ana
any
angdi
tuj
uka
n
unt
ukme
nga
rahk
anpr
ose
spe
lak
sana
ana
gart
ujua
nda
patdi
capa
ise
car
aef
ekt
if
da
nef
is
ien.

3.Pe
renc
ana
an Ope
ras
iona
l,a
dal
ah pe
renc
ana
an ope
ras
iona
l me
mus
atk
an
pe
rha
tia
npa
daa
pay
anga
kandi
ker
jak
anpa
dat
ing
katpe
lak
sana
andil
apa
nga
n
da
ris
uat
ure
nca
nas
tr
ate
gi.

B.Sa
ran

Se
bai
kny
ada
lam me
nga
mbi
lke
put
usa
nda
nti
nda
kanda
lam be
rba
gaibe
ntuk
pe
mbe
laj
ara
nme
ngg
una
kanpr
ose
sda
sarma
nag
eme
nbe
rupape
renc
ana
n.da
lam
s
ebua
hpe
renc
ana
anpe
rlume
mpe
rha
tik
ans
if
atr
enc
anay
angba
ikunt
ukme
nca
pai
ha
sily
angdi
ing
ink
an.

13
 DAFTARPUSTAKA

Fa
tta
h, Na
nang
. 2011. La
nda
san Ma
naj
eme
n Pe
ndi
dik
an. Ba
ndung
: PT Re
maj
a
Ros
dak
ary
a

Fa
tta
h,Na
nang
.2013.Ana
li
si
sKe
bij
aka
nPe
ndi
dik
an.Ba
ndung
:PTRe
maj
aRos
dak
ary
a

Pi
dar
ta,Ma
de.1988.Pe
renc
ana
anPe
ndi
dik
anPa
rti
si
pat
oride
nga
nPe
nde
kat
anSi
st
em.
J
aka
rta
:DEPDI
KBUDDI
RJENDI
KTIP2LPTK

Yul
iaRi
zkyRa
madha
ni,2
021.Da
sar
-da
sarPe
renc
ana
anPe
ndi
dik
an.J
aka
rta:Ya
yas
ank
ita
Me
nul
is
.

Supr
iha
tinNi
ngs
ih,2016.Pe
mbe
laj
ara
nPr
ogr
amKe
ter
ampi
la
n.Yog
yak
art
a:Ra
jawa
li
.

Eng
kos
war
a,Aa
nKoma
ria
h.2012.
Admi
nis
tr
asiPe
ndi
dik
an.Ba
ndung
:Al
fe
bet
a.

Ha
mda
ni.2011.
Das
ar-
Das
arKe
pendi
dik
an.Ba
ndung
:Pus
tak
aSe
ti
a.

Ha
rja
nto.2
010.
Per
enc
ana
anPe
nga
jar
an.J
aka
rta
:Ri
nek
aCi
pta
.

14