Anda di halaman 1dari 3

2.

3 Fungsi Trigonometri
Untuk mempelajari fungsi trigonometri, perlu diulang kembali rumus-rumus trigonometri :
2 2 2 2 2 2
sin x + cos x = 1 1 + tan x = sec x 1 + cot x = csc x
Rumus penjumlahan Rumus pengurangan
sin(x + y) = sin x cos y + cos x sin y sin(x – y) = sin x cos y – cos x sin y
cos(x + y) = cos x cos y – sin x sin y cos(x – y) = cos x cos y + sin x sin y
tan x + tan y tan x − tan y
tan(x + y) = tan(x – y) =
1 − tan x tan y 1 + tan x tan y

Rumus sudut ganda


2 2 2 2
sin 2x = 2 sin x cos x cos 2x = cos x – sin x = 1 – 2 sin x = 2 cos x – 1
2 tan x 2 cot x 2
tan 2x = = =
2 2
1 − tan x cot x − 1 cot x − tan x

Rumus perkalian
1 1
sin x cos y = {sin(x+y) + sin(x – y)} sin x sin y = {cos(x+y) – cos(x – y)}
2 2
1 1
cos x sin y = {sin(x+y) – sin(x – y)} cos x cos y = {cos(x+y) + cos(x – y)}
2 2

Rumus faktor
x+y x−y x+y x−y
sin x + sin y = 2 sin cos cos x + cos y = 2 cos cos
2 2 2 2
x+y x−y x+y x−y
sin x – sin y = 2 cos sin cos x – cos y = − 2 sin sin
2 2 2 2
C
γ Rumus Sinus Rumus Cosinus
b a a b c
a = b + c – 2 bc cos α
2 2 2
= =
sin α sin β sin γ
α c β
b = a + c – 2 ac cos β
2 2 2
A B
c = a + b – 2 ab cos γ
2 2 2
Gambar 2.4 Segitiga ABC

Persamaan
a. Jika sin x = sin a, maka . b. Jika cos x = cos a, maka
o o
x = a + k.360 x = a + k.360
0 0 o
x = (180 – a) + k.360 x = – a + k.360
o o
c. Jika tan x = tan a, maka x = a + k.180 d. Jika cot x = cot a, maka x = a + k.180

a. Fungsi Sinus : Y
Bentuk sederhana : y = sin x
X
dimana: x dalam satuan sudut atau radian o o o o o
0 90 180 270 360
y dalam satuan jarak
Gambar 2.5 Fungsi y = sin x
b. Fungsi Cosinus
Y
Bentuk sederhana : y = cos x X
o o o o o
dimana: x dalam satuan sudut atau radian 0 90 180 270 360
y dalam satuan jarak
Gambar 2.6 Fungsi y = cos x

7
c. Fungsi Tangen Y
Bentuk sederhana : y = tan x 0
360
0
180 X
dimana: x dalam satuan sudut atau radian 0 0 0
0 90 270
y dalam satuan jarak

Gambar 2.7 Fungsi y = tan x


Contoh :
1. Gambarkan sketsa grafik y = 2 sin 1 ( x + 1 π) untuk interval 0 ≤ x ≤ 360 .
o o
2 3
Jawab: 1/3 π = 60
o

2
x y x y
o o
0 1 210 1,414 1
o o
30 1,414 240 1
o o 0
60 1,732 270 0,518 0
o
90
o
180
o
270
o
360
o
o o
90 1,932 300 0 –1
o o
120 2 330 – 0,528
o o –2
150 1,932 360 –1
o
180 1,732 Gambar 2.8 Grafik y = 2 sin 1 ( x + 1 π)
2 3

2. Tentukan titik potong persamaan y = sin 2x dan y = cos x dalam interval 0 ≤ x ≤ 360 . Gambarkan
o o

sketsa kedua grafik dan titik potongnya.


Jawab
Bila kedua persamaan di atas dipotongkan diperoleh sin 2x = cos x atau
o
sin 2 x = sin (90 – x) berdasarkan persamaan di atas diperoleh
o o o o o o
a. 2x = 90 – x + k.360 didapat 3x = 90 + k.360 atau x = 30 + k.120
o o
untuk k = 0 maka x = 30 dan y = 0,866, untuk k = 1 maka x = 150 dan y = – 0,866
o
untuk k = 2 maka x = 270 dan y = 0
o o o o o o o
b. 2x = 180 – (90 – x) + k.360 didapat 2x = 90 + x + k.360 atau x = 90 + k.360
o
untuk k = 0 maka x = 90 dan y = 0
o o o o
Jadi himpunan titik potong adalah { (30 , 0,866), (90 , 0), (150 , – 0,866), (270 , 0) }
Penggambaran grafiknya sbb
y = sin 2x y = cos x
x y x y x y x y x y
o o o o o
0 0 135 –1 255 0,5 0 1 210 – 0,866
o o o o o
15 0,5 150 –0,866 270 0 30 0,866 240 – 0,5
o o o o o
30 0,866 165 – 0,5 285 – 0,5 60 0,5 270 0
o o o o o
45 1 180 0 300 –0,866 90 0 300 0,5
o o o o o
60 0,866 195 0,5 315 –1 120 – 0,5 330 0,866
o o o o o
75 0,5 210 0,866 330 –0,866 150 – 0,866 360 1
o o o o
90 0 225 1 345 – 0,5 180 –1
o o o
105 – 0,5 240 0,866 360 0
o
120 – 0,866

y = sin 2x y = cos x
o o o
0 180 360
o o
90 270

Gambar 2.9 Grafik y = sin 2x dan y = cos x

8
TUGAS MANDIRI BAB II
Tugas Subbab 2.1
x −1 1
1. Diketahui f ( x) = , hitung f(0), f(2a), dan f( )
2
x +2 x

3x 2 − 5
2. Jika f(x) = , hitunglah f(0) + 6f(2)
x+6

3x 2 − 5
3. Jika f(x) = , tentukan f(2) + 6 f(–3)
x+6

Tentukan daerah asal dari:

x 2 − 2x + 1
4. a. y = x 2 − 16 b. y =
16 − x 2

x2 − 1 x2 − x
5. a. y = b. y =
x2 + 1 x +1

Tugas Subbab 2.2


1. Gambarkan sketsa grafik
2 2
a. y = x – 2x + 4 c. y = 2x – 4x + 3
3 2 2
b. y = x + x – 2x d. y = – 2x – 4x + 3
2. Gambarkan sketsa grafik
( x − 2)( x − 3) 4
a. y = c. y = x – 2
x−5
3. Gambarkan sketsa grafik
x≤–2
2
x +1 jika
–2<x≤1
2
f(x) = 2x – x jika
x+3 jika x>1
4. Gambarkan sketsa grafik
x jika x≤–2
–2<x≤1
3
f(x) = x –1 jika
x>1
2
x +3 jika

Tugas Subbab 2.3


A. Gambarkan sketsa grafik untuk 0 < x < 360
o 0

1. y = sin x – cos x 2. y = 2 sin (x + 1 π) + 1. 3. by = cos 1 x


2 2
5. x = sin 2y – 3 untuk 0 < y < 180
o 0
4. y = 1 – cos 2x
B. Tentukan himpunan x untuk persamaan berikut
1. sin x = 0,5 untuk – 180 < x < 180 4. sin x = cos 2x untuk 0 < x < 360
0 0 o 0

2. cos x = 1 2 untuk 0 < x < 720 5. tan 2x = 1 3 untuk 0 < x < 180
o 0 o 0
2 3

C. Tentukan titik potong antara antara fungsi-fungsi berikut


1. y = sin 2x dengan y = cos x untuk – 180 < x < 180
0 0

2. y = sin 1 x dengan y = cos 1 x untuk 0 < x < 720


o 0
2 2
3. y = sin x + 1 dan y = – sin x – 1 untuk 0 < x < 360
o 0

4. y = sin 3x dan y = 1 3 untuk 0 < x < 360


o 0
2

Anda mungkin juga menyukai