1 INTEGRAL PARSIAL
Formula Integral Parsial :
u dv = uv − v du
Cara : pilih u yang turunannya lebih sederhana
Contoh : Hitung
x
x e dx
misal u = x, maka du=dx
dv = e dx = =
x x x
v e dx e
sehingga
xe dx = x e − e dx = x e − e + C
x x x x x
1 MA1114 KALKULUS I
Integral parsial dapat dilakukan lebih dari satu kali
= −
cos x + 2 x cos xdx
2 2
Contoh Hitung x sin x dx x
Jawab
Integral parsial
(i) Misal u=x 2
du = 2xdx
dv = sinxdx V=-cosx
= − x 2 cos x + 2( x sin x − sin x dx)
(ii) Misal u = x du = dx
= − x 2 cos x + 2 x sin x + 2 cos x + C
dv = cosx dx v = sinx
2 MA1114 KALKULUS I
3
Ada kemungkinan integran (f(x)) muncul lagi diruas kanan
cos xdx
x
Contoh Hitung e Integral parsial
Jawab :
= −
x x x
e cos xdx e sin x e sin xdx
= e x sin x − (−e x cos x + e x cos xdx) + C
(i) Misal u = ex du = e dx
x
MA1114 KALKULUS I
Contoh Hitung
x dx
3
1. sin
x dx
4
2. sin
Jawab
1.
sin 3
x dx = sin 2
x sin x dx = − (
1 − cos 2
x )d (cos x )= − cos x + 1
3 cos 3
x+C
1 − cos 2 x 1 − cos 2 x
2.
= x dx = (
4 2 2
sin x dx sin x sin )( ) dx
2 2
1 1 + cos 4 x
4
= − + 1
2
(1 2 cos 2 x cos 2 x ) dx = ( dx − 2 cos 2 x dx + dx)
4 2
1 1 1 1 3 1 1
= x − sin 2 x + x + sin 4 x + C = x − sin 2 x + sin 4 x + C
4 4 8 32 8 4 32
5 MA1114 KALKULUS I
6
m n
• Bentuk sin x cos x dx
( )
= − cos 2 x − cos 4 x d (cos x )
1 5 1 3
= cos x − cos x + C
5 3
MA1114 KALKULUS I
7
2 2 1 − cos 2 x 1 + cos 2 x
sin x cos x dx = 2 2
dx
1 1 1 + cos 4 x
= − = (1 −
2
(1 cos 2 x)dx dx)
4 4 2
1 1
=
8 dx −
8 cos 4 x dx
1 1
= x − sin 4 x + C
8 32
MA1114 KALKULUS I
Bentuk
m n m n
tan x sec x dx dan cot x csc xdx
Gunakan identitas
.
d (tan x) = sec 2 x dx , d (cot x) = − csc 2 x dx
Contoh
= tan x tan x dx
4
a. tan xdx 2 2
= tan 2
x (sec 2
− 1)dx
= tan x sec xdx − tan xdx
2 2 2
8 MA1114 KALKULUS I
b.
=
2 4 2 2 2
tan x sec x dx tan x sec x sec xdx
5 3
9 MA1114 KALKULUS I