Anda di halaman 1dari 20

HUKUM EKONOMI ISLAM

Hukum Jual Beli

Nasri
Fakultas Hukum
Universitas Muhammadiyah Mataram

Materi Kuliah
Pengertian Jual Beli
Dasar hukum jual beli
Hukum jual beli
Rukun dan syarat jual beli
Unsur kelalian dalam jual beli
Bentuk jual beli
Khiyar
Penetapan harga
Jual beli dalam bentuk khusus

Pengertian Jual Beli


Dalam istilah Fiqh Jual Beli
disebut al-bai yang berarti
menjual
Secara
terminologi
ada
beberapa definisi yang diberikan
oleh para ahli
Ulama Hanafiyah Saling
menukar harta dengan harta
dengan cara tertentu atau
Tukar
menukar
sesuatu

Lanjut_Pengertian Jual Beli


Secara terminologi
Ulama
Malikiyah,
Syafiiyah dan Hanabillah
Saling menukar harta dengan
harta
dalam
bentuk
pemindahan
milik
dan
pemilikan

Dasar Hukum
Al-Quran surat Al-Baqarah ayat 275
Allah menghalalkan jual beli dan
mengharamkan riba
Al-Nisa ayat 29
janganlah kamu memakan harta
sesamamu dengan cara yang bathil
kecuali dengan jalan perdagangan
yang didasari suka sama suka
diantara kamu

Sunnah/ Hadits
RASULULLAH SAW DITANYA SALAH
SEORANG
SAHABAT
MENGENAI
PEKERJAAN YANG PALING BAIK. RASUL
KETIKA ITU MENJAWAB USAHA TANGAN
MANUSIA SENDIRI DAN SETIAP JUAL BELI
YANG DIBERKATI (HR.al-Bazar dan alHakim)
PEDAGANG
YANG
JUJUR
DAN
TERPERCAYA ITU SEJAJAR TEMPATNYA
DISURGA DENGAN PARA NABI, PARA
SHIDDIQIN DAN PARA SYUHADA

Hukum Jual Beli


ULAMA FIQH MENYATAKAN HUKUM
ASAL JUAL BELI ADALAH MUBAH
(BOLEH)
IMAM
ASY-SYATIBI
AHLI
FIQH
KALANGAN MALIKI BERPENDAPAT
HUKUM MUBAH TERSEBUT BISA
BERUBAH MENJADI WAJIB. CONTOH
KETIKA
TERJADI
IHTIKAR
(PENIMBUNAN BARANG SEHINGGA
STOK HILANG DARI PASAR DAN
HARGA MELONJAK NAIK)

Rukun dan Syarat Jual Beli


Ulama Hanafiyah : Rukun jual
beli hanya satu yaitu IJAB dan
QABUL
Jumhur Ulama : Rukun jual beli
ada empat yaitu :
orang yang berakad (almutaaqidain)
ada sighat (lafal ijab dan
qabul)

Syarat Jual Beli


PERTAMA SYARAT BAGI ORANG
YANG BERAKAD ANTARA LAIN :
BERAKAL
YANG MELAKUKAN AKAD ITU
ADALAH ORANG YANG BERBEDA

Lanjut_Syarat Jual Beli


KEDUA SYARAT YANG TERKAIT
DENGAN IJAB QABUL ANTARA LAIN :
ORANG MENGUCAPKAN IJAB
QABUL TELAH
BALIGH
DAN
BERAKAL
QABUL SESUAI DENGAN IJAB
IJAB DAN QABUL DILAKUKAN
DALAM SATU MAJELIS

Lanjut_Syarat Jual Beli


KETIGA
SYARAT
BARANG
YANG
DIJUALBELIKAN ANTARA LAIN :
BARANG ITU ADA ATAU TIDAK ADA
DITEMPAT
TETAPI
PIHAK
PENJUAL
SANGGUP UNTUK MENGADAKAN BARANG
TSB
DAPAT DIMANFAATKAN DAN BERMANFAAT
MILIK SESEORANG
BOLEH
DISERAHKAN
SAAT
AKAD
BERLANGSUNG ATAU PADA WAKTU YANG
DISEPAKATI BERSAMA KETIKA AKAD

Lanjut_Syarat Jual Beli


KETIGA SYARAT NILAI TUKAR ANTARA
LAIN :
HARGA YANG DISEPAKTI HARUS JELAS
JUMLAHNYA
BOLEH DISERAHKAN PADA WAKTU AKAD.
APABILA DIBAYAR KEMUDIAN MAKA
WAKTU PEMBAYARANNYA HARUS JELAS
APABILA JUAL BELI DILAKUKAN DENGAN
PERTUKARAN
BARANG
(ALMUQAYADAH), MAKA BARANG YANG
DIJADIKAN NILAI TUKAR BUKAN BARANG
YANG DIHARAMKAN SYARA

Lanjut_Syarat Jual Beli


SYARAT SAH JUAL BELI ANTARA LAIN :
JUAL BELI ITU TERHINDAR DARI CACAT
JIKA OBYEK JUAL BELI BENDA BERGERAK MAKA BOLEH LANGSUNG
DIKUASAI PEMBELI HARGA BARANG DIKUASAI PENJUAL
JIKA BARANG TIDAK BERGERAK BOLEH DIKUASAI PEMBELI SETELAH
SURAT MENYURAT DISELESAIKAN
SYARAT YANG TERKAIT DENGAN PELAKSANAAN JUAL BELI
JUAL BELI BARU BOLEH DILAKSANAKAN APABILA YANG BERAKAD
MEMPUNYAI KEKUASAAN UNTUK MELAKUKAN JUAL BELI
AKAD JUAL BELI TIDAK BOLEH DILAKSANAKAN APABILA YANG
MELAKUKAN
AKAD
TIDAK
MEMPUNYAI
KEKUASAAN
MELAKSANAKAN AKAD SEPERTI BAIAL-FUDHULI/ JUAL BELI
BERWAKIL.
SYARAT YANG TERKAIT DENGAN KEKUATAN HUKUM AKAD JUAL BELI.
JUAL BELI BERSIFAT MENGIKAT APABILA JUAL BELI ITU TERBEBAS
DARI SEGALA MACAM KHIYAR

Unsur Kelalaian dalam Jual Beli


OBJEK JUAL BELI BUKAN MILIK
PENJUAL
OBJEK HASIL CURIAN
MENYALAHI KESEPAKATAN
OBJEK RUSAK DALAM PERJALANAN
OBJEK BERBEDA DARI CONTOH YG
DISEPAKATI.
RESIKO
DARI

GANTI RUGI/ADH-DHAMAN
PIHAK YANG LALAI

Bentuk-Bentuk Jual Beli


JUAL BELI YANG SAHIH
JUAL BELI YANG BATAL
Jual beli yang salah satu atau seluruh
rukunnya tidak terpenuhi
JUAL BELI YANG FASID
Hanafiah : apabila kerusakan pada jual beli
meyangkut harga barang dan boleh
diperbaiki

Jenis Jual Beli yang Batil


1.
2.
3.
4.
5.
6.

Jual beli sesuatu yang tidak ada


Menjual barang yang tidak boleh diserahkan
pada pembeli
Jual beli yang mengandung unsur penipuan
Jual beli benda-benda najis
Jual beli al-arbun
Memperjual belikan air sungai, laut yang
tidak boleh dimiliki seseorang

Jenis Jual Beli yang Fasid


1.

Jual beli sesuatu yang tidak ada

Khiyar
HAK PILIH BAGI SALAH SATU ATAU
KEDUA
BELAH
PIHAK
YANG
MELAKSANKAN TRANSAKSI UNTUK
MELANGSUNGKAN
ATAU
MEMBATALKAN
TRANSAKSI
YANG
DISEPAKATI SESUAI DENGAN KONDISI
MASING-MASING PIHAK

Jenis-Jenis Khiyar
KHIYAR MAJLIS :

Pihak yang sedang


transaksi berhak untuk membatalkan kontrak
jual beli selama keduanya masih berada di
tempat transaksi dan belum berpisah secara
badan

KHIYAR TAYIN :

Hak opsi yang diberikan


kepada pihak pembeli dan penjual untuk
menentukan sendiri harga barang tertentu
dalam transaksi jual beli. Hak ini berlaku pada
barang yang diukur dengan harga satuan
(qimiyyat), bukan barang dengan harga
gabungan atau kiloan

Jenis-Jenis Khiyar
KHIYAR AIb : Jenis opsi yang diberikan kepada
pihak pembeli dimana barang yang menjadi objek
transaksi harus dalam keadaan baik dan bagus
sesuai untuk apa dia diciptakan, jika didapati ada
cacat pada objek transaksi, maka pihak pembeli
berhak
untuk
mengundurkan
diri
dan
membatalkan diri dan mengambil balik uangnya
KHIYAR RUYAH : Jenis opsi yang diberikan kepada
pihak pembeli untuk melihat sendiri barang yang
menjadi objek transaksi. Bila transaksi terjadi sebelum
melihat objek secara langsung, maka pembeli berhak
untuk melihatnya dan jika barang tersebut sesuai
dengan
keinginannya,
maka
transaksi
dapat
dituntaskan, dan jika tidak maka pembeli berhak
untuk membatalkannya

Anda mungkin juga menyukai