Anda di halaman 1dari 16

Materi Kuliah Kalkulus I

SEMESTER GANJIL 2020/2021


Pertemuan 2

Dosen : Aris Gunaryati, S.Si, MMSI

Program Studi Informatika


Fakultas Teknologi Komunikasi dan Informatika
UNIVERSITAS NASIONAL

1
II. BINOMIUM NEWTON

• 2.1 Teorema Binomium Newton


• 2.2 Mencari Nilai Pendekatan
• 2.3 Bilangan Kompleks
• 2.4 Operasi pada Bilangan Kompleks

2
2.1 Teorema Binomium Newton
( a + b ) n = C n0 a n  C n1 a n1b  .....  C nn1ab n1  C nn b n
n! nk k
( a + b ) = k  0 C n a b  k  0
n n k nk k n
a b
k!(n  k )!

Di mana :

a dan b  Bilangan riil (0,1,2,3…..)


n  Bilangan asli (bilangan bulat positif )
k = bergerak mulai dari 0,1,2……
 = notasi penjumlahan ( sigma )
3
Contoh Soal
Contoh Soal :
( a ) Tentukan suku yang mengandung X10 dari ( 2x2 – y3 )8
Ck8 ( 2x2 )8-k (-y3)k = C38 ( 2x2 )8-3 (-y3)3

8!
C38 (2x2)5(-y)9 = 25x10(-y)9 = -56 (32) x10y9
3! (8  3)!
Suku yang mengandung x10  (2x2)8-k = X10
16 – 2k = 10
K=3

( b ) Tentukan suku ke-10 dari ( ab - ba )15


Ck15 ( ab )15-k ( -ba)k  k = (n-1) = 10-1 = 9

15!
C915 = ( ab1/2 )6 (-ba1/2)9
9! (15  9)!
= -5005 a10 ½ b12  a6 b3 –b9 a4,5 = ( a10,5b12)

4
2.2 Mencari Harga Pendekatan
( 1 + x )n  1 + nx ………… jika x mendekati nol

Contoh : (a) 1  x = ( 1 + x )1/2 = 1 + x/2

1
(b) = ( 1 + x )-1 = 1 – x
1 x

(c) ( 1,04 )3 = ( 1 + 0,04)3  1 + 3 . 0,04 = 1,12

(d) ( 1/1,02) = ( 1,02 )-1 = ( 1 + 0,02)-1  1 - 0,02 = 0,98

(e) 1,06 = ( 1 + 0,06)1/2  1 + ½ . 0,06 = 1,03

5
2.2 Mencari Harga Pendekatan
x
 x  x  x  ……….. bila ∆x  x
2 x

1 1
Contoh : (a) 99  100  1  100   10   9,95
2 100 20

Atau
1818
99  81  18  81   9   10
2 81 18

Hasil di atas mempunyai toleransi  0,5


6
2.3 Bilangan Kompleks
Bentuk Umum Bilangan Kompleks adalah : a ± bi , di mana
a dan b = bilangan riil
2
i = bilangan khayal/imjiner  i = -1 dan i = -1
 Catatan :  

i=  
= = -1
= = -1 = -
= = 2 = 2 = (-1)(-1) = 1  
= = 2 = 2 = (-1)(-1) = 1 =
.....  
Dst
7
2.4 Operasi pada Bilangan Kompleks
Jika bilangan kompleks Z1 = a+bi dan Z2 = c+di maka hasil dari operasi :
(1) Penjumlahan
Rumus : Z1 + Z2 = (a + c) + (b + d)i
Contoh : Z1 = 10 + 2i
Z2 = 5 – 3i
Z1 + Z2 = (10+5) + (2-3)i = 15 - i

(2) Pengurangan
Rumus : Z1 – Z2 = (a - c) + (b - d)i
Contoh : Z1 = 22 – 5i
Z2 = -8 + 2i
Z1 – Z2 = (22+8) + (-5-2)i = 30 – 7i
8
2.4 Operasi pada Bilangan Kompleks
(3) Perkalian
Rumus : Z1 . Z2 = (ac – bd) + (bc + ad)i
Contoh : Z1 = -6 – 3i
Z2 = 9 – 5i
Z1 . Z2 = (-6-3i)(9-5i)
= -54+30i-27i+15i2
= -54+3i-15 ………15i2=15(-1)=-15
= -69+3i
(4) Pembagian
Z 1 (ac  bd ) (bc  ad )
Rumus :  2  2 i
Z2 c d 2
c d 2

Contoh : Z1 = 8 – i
Z2 = 7 + 5i
Z1 8i 8  i 7  5i
  
Z 2 7  5i 7  5i 7  5i
Z 1 (8.7  (1).5) (( 1).7  8.5) 51 47
  i   i
Z2 7 5
2 2
7 5
2 2
74 74
9
2.4 Operasi pada Bilangan Kompleks
(5) Perpangkatan
Rumus :
(i) Dengan Binomium Newton. Jika Z = x + yi maka :

Z n  ( x  yi ) n  C n0 x n  C n1 x n 1yi  C n2 x n  2 ( yi ) 2  ...  C nn ( yi ) n

Di mana n adalah bilangan asli

Contoh :
(-3+3i)4 = 1(-3)4 + 4(-3)3(3i) + 6(-3)2(3i)2 + 4(-3)(3i)3 + 1(3i)4
= 81 – 324i + 468i2 – 324i3 + 81i4 – 81 – 324i – 486 + 324i + 81 = -324

(ii) Dengan rumus De Moivre.


Jika Z 1  r1 (cos  1  i sin  1 ) dan Z 2  r2 (cos  2  i sin  2 ) maka:

Z 1 Z 2  r1 r2 (cos  1 cos  2  i sin  1 cos  2  i cos  1 sin  2  i 2 sin  1 sin  2 )

 r1 r2 {(cos  1 cos  2  sin  1 sin  2 )  i(sin  1 cos  2  cos  1 sin  2 )}


= r1 r2 {cos(  1   2 )  i sin(  1   2 )}

10
2.4 Operasi pada Bilangan Kompleks
Jika Z 1  Z 2  r(cos   i sin ) maka Z 1 Z 2  Z 2  r 2 {cos( 2)  i sin( 2)}

Secara Umum : Z n  r n {cos( n)  i sin( n)} disebut Rumus De Moivre dan
berlaku untuk setiap bilangan bulat n = 0, ±1, ±2, …..

Contoh : Tentukan hasil (-3+3i)4 dengan rumus De Moivre !


Jawab : Ubah dulu r = 9  9  3 2 , tg  =  3  1 maka  = 3
3 4
Jadi (-3+3i)4 = r4(cos 4  + i sin 4  ) = (3 2 )4 (cos 4  + i sin 4  )
= 324 (cos 4  + i sin 4  ) = -324

(6) Akar Pangkat. Jika Z = r(cos + i sin)


n
Z  n r (cos   i sin  )
11
Contoh Soal Bilangan Kompleks
LATIHAN SOAL DAN PENYELESAIAN

1. Jika bilangan kompleks Z1 = 20 + 5i dan Z2 = 10 – 8i maka tentukan hasil


operasi penjumlahan, pengurangan, perkalian dan pembagian !
Jawab :
a. Z1 + Z2 = 30 – 3i
b. Z1 – Z2 = 10 + 13i
c. Z1 . Z2 = 240 – 110i
Z1 160 210
d.   i
Z2 164 164

2. Jika Z1 = 1 – i, Z2 = -2 + 4i, Z3 = √3 – 2i , tentukan :


a. Z12 + 2Z – 5
b. (Z2 + Z3)(Z1 – Z3)
Jawab : a. -1 – 4i b. -7 + 3 3+ 3i

3. Hitung : a. (2 3 – 2i)1/2 b.(i)2/3


Jawab : a. 2 cis 1650 , 2 cis 3450 b. cis 600 , cis 1800 , cis 3000

4. Hitung : (2 cis 500)6


Jawab : 32 – 32i 3

5. Tentukan x dan y bilangan riil sedemikian hngga :


2x – 3iy + 4ix – 2y -5 -10i = (x + y + 2) – (y – x + 3)i
Jawab : x = 1 dan y = -2

12
Contoh Soal Bilangan Kompleks
LATIHAN SOAL DAN PENYELESAIAN

1. Jika bilangan kompleks Z1 = 20 + 5i dan Z2 = 10 – 8i maka tentukan hasil


operasi penjumlahan, pengurangan, perkalian dan pembagian !
Jawab :
a. Z1 + Z2 = 30 – 3i
b. Z1 – Z2 = 10 + 13i
c. Z1 . Z2 = 240 – 110i
Z1 160 210
d.   i
Z2 164 164

2. Jika Z1 = 1 – i, Z2 = -2 + 4i, Z3 = √3 – 2i , tentukan :


a. Z12 + 2Z – 5
b. (Z2 + Z3)(Z1 – Z3)
Jawab : a. -1 – 4i b. -7 + 3 3 + 3i

3. Hitung : a. (2 3 – 2i)1/2 b.(i)2/3


Jawab : a. 2 cis 1650 , 2 cis 3450 b. cis 600 , cis 1800 , cis 3000

4. Hitung : (2 cis 500)6


Jawab : 32 – 32i 3

5. Tentukan x dan y bilangan riil sedemikian hngga :


2x – 3iy + 4ix – 2y -5 -10i = (x + y + 2) – (y – x + 3)i
Jawab : x = 1 dan y = -2

13
ALHAMDULILLAH,
SELESAI

TERIMA KASIH

14
BAGAIMANA PENGALAMAN
BELAJAR ANDA UNTUK MATERI
INI ???

15
LATIHAN PEMANTAPAN MATERI
(LIHAT FOLDER TUGAS 2)
Buatlah contoh soal dan
penyelesaiannya tentang
binomium newton, harga
pendekatan dan operasi hitung
pada bilangan kompleks (masing-
masing satu contoh)

Soal tidak boleh sama dengan


soal yang sudah dibuat oleh
temannya ya... Tidak boleh copy
paste dari internet !!!
16

Anda mungkin juga menyukai