DAFTAR ISI

Kata Pengantar . i Lembar Pengesahan . ii Daftar Isi iii Daftar Gambar iv Daftar Tabel v BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Bela ang !asalah . 1 1." Batasan !asalah " 1.# T$%$an Pen$lisan .. " 1.& !et'(e Pen$lisan . # 1.) *istemati a Pen$lisan ... # BAB II LANDA*AN TE+,I ".1 Te'ri (asar ele tr'ni a ) "." K'm-'nen a tif (an -asif 11 ".# K'm-'nen -asif 1. ".#.1 ,esist'r 1. ".#." Ka-asit'r . 1) ".#.# Di'(a /PN 0$n1ti'n2 13 ".#.& Di'(a Peman1ar 4aha5a /LED2 16 ".& I4 16 ".&.1 L! #"&.. ". ".&." I4 3&7. .... "1 ".&.# I4 3&1&1 .. "1 ".) 4ara Pemasangan K'm-'nen (iP4B "" BAB III ANALI*A ,ANGKAIAN #.1. Analisa ,ang aian *e1ara Bl' Diagram "& #.". Analisa ,ang aian *e1ara Detail ")

BAB I8

4A,A PENG+PE,A*IAN ALAT &.1. 4ara Peng'-erasian Alat ."3

BAB 8PENUTUP ).1. Kesim-$lan .. "6 ).". *aran . "7 Daftar P$sta a .. vi Lam-iran

KATA PENGANTAR
*egala -$%i serta s5$ $r e ha(irat Allah 9ang !aha Esa: erena atas rahmat (an hi(a5ah;N5a: ami sela $ -en$lis (a-at men5elesai an ma alah ini sebagaimana mestin5a. T$%$an (ari -en$lisan ma alah 5ang ber%$($l < DADU ELEKT,+NIK = ini a(alah $nt$ meleng a-i t$gas (ari mata $liah -ra ti $m sistem (igital gritn5a a(alah ber$-a -r'5e te-at -a(a >a t$n5a. Dan -a(a esem-atan ini ami ingin men5am-ai an $1a-an terima asih e-a(a ? 1. Ka a e-ala K''r(inat'r (an Penangg$ng 0a>ab Pra ti $m *istem Digital: Lab'rat'ri$m Ele tr'ni a (an K'm-$ter: 0$r$san Te ni K'm-$ter: @a $ltas Ilm$ K'm-$ter. ". Ka a ; a a P0 *hift *istem Digital: Lab'rat'ri$m Ele tr'ni a (an ami K'm-$ter: 0$r$san Te ni K'm-$ter: @a $ltas Ilm$ K'm-$ter. #. Ka a ; a a Asisten sistem (igital 5ang lainn5a: 5ang telah membant$ (alam mela sana an -ra ti $m *istem Digital. Kami men5a(ari se-en$hnn5a bah>a ma alah ini ti(a lah sem-$rna: masih ban5a (engan segala e $rangan;n5a bai isi ma$-$n sisi materin5a. +leh arena it$ eren(ahan hati ami m'h'n maaf: (an (engan segala -emb$atan rang aian. Ber at a(an5a ('r'ngan (an ami (a-at men5elesai an La-'ran ini bant$an (ari berbagai -iha : a hirn5a

ela-angan (a(a ami menghara- an saran (an riti 5ang bersifat 'nstr$ si (ari segena- -emba1a (an t$t'r 5ang b$(iman: sehingga ami (a-at memb$at ma alah 5ang lebih bai lagi (i >a t$ selan%$tn5a De-' : #1 !aret ".11

BAB I PENDAHULUAN
1.1 Latar Belakang Makalah Dengan ber embangn5a ilm$ -engetah$an (i bi(ang te n'l'gi: bai (ibi(ang ele trt'ni a ma$-$n (i bi(ang lainn5a:(engan berma1am;ma1am -r'($ (an %asa bar$ 5ang m$ta hir ita (a-at mengenaln5a: h$s$sn5a (i ehi($-an $nt$ bi(amg Ele tr'ni a ban5a e1anggihan $nt$ mas5ara at l$as(engan se ali -r'($ ;-r'($ bia5a 5ang (engan berbagai ma1am (an m$(ah

mem-erm$(ah (alam berbagai a tifitas (alam e 'n'mis

menga-li asi ann5a (engan -et$n%$ ;-et$n%$ 5ang benar. Dadu elektr n!k berf$ngsi $nt$ menghemat tenaga. ma s$(n5a a(alah misaln5a ita ingin bermain (a($ biasan5a ita meng'1' (a($ (engan mengg$na an tab$ng /ata$ se%enisn5a2 (engan 1ara se-erti it$ ita telah ban5a memb$ang;b$ang >a t$ (an tenaga ita: bah an b$ an han5a it$ sa%a ita %$ga bisa ehilangan eber$nt$ngan. ma a (engan ter'b'san bar$ ami a an mem-r'($ si s$at$ alat ele tr'ni $nt$ mem-erm$(ah (alam bermain (a($ 5ang (iseb$t (engan dadu elektr n!k. (engan mengg$na an alat ini ita a an menghemat tenaga (an -a(a -ermainan ti(a -erl$ lagi ita meng'1' (a($ (alam tab$ng serta m$ng in ita lebih ber$nt$ng. 1." Bata#an Ma#alah Pembahasan -a(a ma alah ini a(alah se-$tar -rinsier%a rang aian

DADU ELEKT,+NIK sebagai salah sat$ a-li asi (alam -ra ti $m sistem (igital. Pembahasan a an meli-$ti analisa rang aian: bai se1ara bl' (iagram ma$-$n se1ara lebih s-esifi : em$(ian a an (itambah (engan -embahasan

se-$tar -enger%aan alat A -r'5e ma$-$n 1ara -eng'-erasian alat.

ele tr'ni a: bai

(alam -eran1angan alat

!a alah a an (it$t$- (engan esim-$lan mengenai m'($l a-li asi DADU ELEKT,+NIK serta a an (it$t$- -$la (engan saran (ari -en5$s$n -emba1a (alam -enger%aan -r'5e DADU ELEKT,+NIK. 1.$ Tu%uan Penul!#an A(a-$n t$%$an (ari -en$lisan ma alah ini: antara lain sebagai beri $t ? 1. !emberi an -engetah$an tentang a-li asi (ari rang aian rang aian (asar sebel$mn5a 5ang telah -ra ti an -ra te ; an (alam -ra ti $m sisitem (igital. ". !emberi an -engetah$an (asar bagi -ra ti an sebel$m mela $ an -resentasi -r'5e 5ang a an (ila sana an setelah sem$a -ra ti $m sistem (igital. #. !emberi an -engetah$an mengenai -emb$atan DADU e-a(a

ELEKT,+NIK: agar bisa men%a(i mas$ an $nt$ 5ang lainn5a. 1.& Met de Penul!#an Dalam men5$s$n ma alah ini: ami selesai an (engan mengg$na an

bebera-a met'(e -en$lisan: antara lain sebagai beri $t ? 1. !et'(e e-$sta aan: 5ait$ mela $ an -eng$m-$lan (ata (engan 1ara memba1a (ari b$ $;b$ $ referensi (an mela $ an -ert$ aran (ata (engan -ara -ela sana -r'5e 5ang sama. ". !et'(e analisa: 5ait$ (engan menganalisa rang aian -en5$s$n DADU ELEKT,+NIK: sehingga (i-er'leh gambaran a>al (ari -rinsi- er%a rang aian DADU ELEKT,+NIK: 5ang bisa met'(e e-$sta aan. ita g$na an sebagai lan(asan -emahaman setelah mem-er'leh te'ri 5ang (i(a-at an (ari

#.

!et'(e 'bservasi: 5ait$ (engan mela $ an -engamatan langs$ng 1ara er%a (ari DADU ELEKT,+NIK setelah ita rang ai men%a(i alat -eraga.

&.

!et'(e intervie> A 1r'ss 1he1 : 5ait$ (engan menga%$ an bebera-a -ertan5aan e-a(a naras$mber ata$ asisten: g$na men(a-at an %a>aban 5ang men%a(i ese-a atan ata$ ese-ahaman bersama.

1.'

S!#te(at!ka Penul!#an *istemati a -en$lisan ma alah ini a(alah ?

BAB I

PENDAHULUAN Dalam bab ini (i$rai an mengenai latar bela ang masalah menga-a (i-erl$ an -emb$atan -r'5e (an -en5$s$nan ma alah DADU ELEKT,+NIK: em$(ian (i$rai an %$ga mengenai -embatasan -embahasan ma alah: t$%$an -en$lisan ma alah: met'(e 5ang (ig$na an (alam men5elesai an -r'5e -enger%aan DADU ELEKT,+NIK beserta -en$lisan ma alahn5a: lal$ 5ang tera hir 5ait$ (i$rai an tentang sistemati a (ari -en$lisan ma alah DADU ELEKT,+NIKI it$ sen(iri.

BAB II

LANDA*AN TE+,I !en%elas an te'ri se1ara sing at (an %elas mengenai DADU ELEKT,+NIK (an a-li asin5a (alam ehi($-an sehari B hari.

BAB III

ANALI*A ,ANGKAIAN Bab ini a an berisi tentang analisa men5el$r$h (ari rang aian -en5$s$n DADU ELEKT,+NIK: bai se1ara bl' (iagram ma$-$n se1ara lebih s-esifi ata$ (etail..

BAB I8

4A,A PENG+PE,A*IAN ALAT Bab ini a an meng$rai an tentang 1ara -eng'-erasian DADU ELEKT,+NIK: 5ang ses$ai (engan analisa rang aian 5ang telah (ibahas (alam bab sebel$mn5a agar (i-er'leh sin r'nisasi te'ri (an -ra te ..

BAB 8

PENUTUP Berisi esim-$lan (an saran mengenai -r'5e DADU

ELEKT,+NIK 5ang se(ang (ibahas. Daftar P$sta a Berisi an s$mber;s$mber 5ang a an ma alah ini. ami ambil (alam men5$s$n

BAB II LANDASAN TE)RI

".1 Te r! Da#ar Elektr n!ka Dalam ele tr'ni a: 5ait$ ? 1. K'm-'nen A tif ". K'm-'nen Pasif K'm-'nen a tif a(alah 'm-'nen ele tr'ni a 5ang (alam -eng'-rasiann5a memb$t$h an s$mber tegangan (an s$mber ar$s: misaln5a Di'(a: ,esist'r: Ka-asit'r: Traf' (an lain;lain. *e(ang an K'm-'nen Pasif a(alah 'm-'nen ele tr'ni a 5ang (alam -eng'-rasiann5a ti(a memerl$ an s$mber tegangan ata$ s$mber ar$s tersen(iri: misaln5a Transist'r: Tran($1er: *4,: ,ela5: Integrate( 4ir1$it /I42 (an lain;lain. Nam$n (isini ami a an men%elas an $raian (ari 'm-'nen; 'm-'nen ele tr'ni a 5ang bersang $tan (engan alat 5ang ami b$at 5ait$ <DADU ELEKT,+NIK=. ".1.1 Ger*ang L g!ka Da#ar Pengertian (ari gerbang l'gi a it$ sen(iri a(alah s$at$ -iranti (engan %$mlah terminal mas$ an (an seb$ah terminal el$aran 5ang ea(aan el$arann5a tergant$ng (ari sin5al mas$ an se1ara esel$r$han. Gerbang Dasar 5ang ter(iri (ari atas ? Ger*ang AND 'm-'nen ele tr'ni a (ibagi men%a(i ($a bagian

A B C Y

Gambar ".1 Pa(a gerbang l'gi a 5ang a(a (iatas terseb$t a an (i(a-at -ersamaan $nt$ el$arann5a a(alah 9DACB (an $nt$ tabel ebenarann5a a(alah sebagai beri $t ?

A . . 1 1

B . 1 . 1 Tabel ".1

9 . . . 1

Ger*ang )R Dilambang an (engan gambar sebagai beri $t ? A Y + B Gambar "." Pa(a gerbang l'gi a +, 5ang a(a (iatas ma a a an (i(a-at

-ersamaann5a sebagai beri $t ? 9DAEB Dari -ersamaan 5ang a(a (iatas terseb$t ma a a an (i(a-at tabel ebenarann5a sebagai beri $t ?

A . . 1 1

B . 1 . 1 Tabel "."

9 . 1 1 1

Ger*ang N)T Dilambang an (engan gambar sebagai beri $t ?

Gambar ".# Dari gambar 5ang a(a (iatas ma a a an (i(a-at -ersamaann5a sebagai beri $t ? ADA

!a a (ari -ersamaan 5ang a(a (iatas a an (i(a-at -$la tabel ebenarann5a sebagai beri $t ?

. 1 Tabel ".# ".1." Ger*ang Turunan

1 .

Gerbang t$r$nan a(alah gerbang 5ang terbent$ gerbang t$r$nan ini ter(iri atas ? * Gerbang NAND A B Gambar ".& Y

(ari gerbang (asar:

Dari gerbang l'gi a 5ang a(a (iatas ma a a an (i(a-at -ersamaann5a sebagai beri $t ? sebagai beri $t ? 9DACB Dari -ersamaan 5ang a(a (iatas a an (i(a-at -$la tabel ebenarann5a

A . . 1 1

B . 1 . 1 Tabel ".&

9 1 1 1 .

Ger*ang N)R A Y B Gambar ".)

Dari gerbang l'gi a 5ang a(a (iatas ma a a an (i(a-at -ersamaann5a sebagai beri $t ? sebagai beri $t ? 9DAEB Dari -ersamaan 5ang a(a (iatas a an (i(a-at -$la tabel ebenarann5a

A . . 1 1

B . 1 . 1 Tabel ".)

9 1 . . .

Ger*ang E,)R

A Y B

Gambar ".F Dari gerbang l'gi a 5ang a(a (iatas ma a a an (i(a-at -ersamaann5a sebagai beri $t ? 9DA + B Dari -ersamaan 5ang a(a (iatas a an (i(a-at -$la tabel ebenarann5a sebagai beri $t ?

A . . 1

B . 1 .

9 . 1 1

1 Tabel ".F

Ger*ang E,N)R

A Y B Gambar ".3 Dari gerbang l'gi a 5ang a(a (iatas ma a a an (i(a-at -ersamaann5a sebagai beri $t ? 9DA + B

Dari -ersamaan 5ang a(a (iatas a an (i(a-at -$la tabel ebenarann5a sebagai beri $t ?

A . . 1 1

B . 1 . 1 Tabel ".3

9 1 . . 1

"."

K (- nen Akt!. / Pa#!.

K'm-'nen

a tif

a(alah

'm-'nen

ele tr'ni a

5ang

(alam

-eng'-rasiann5a memb$t$h an s$mber tegangan (an s$mber ar$s: misaln5a Di'(a: ,esist'r: Ka-asit'r: Traf' (an lain;lain. *e(ang an K'm-'nen Pasif a(alah 'm-'nen ele tr'ni a 5ang (alam -eng'-rasiann5a ti(a memerl$ an s$mber tegangan ata$ s$mber ar$s tersen(iri: misaln5a Transist'r: Tran($1er: *4,: ,ela5: Integrate( 4ir1$it /I42 (an lain;lain.

2.2.1 Resistor
,esist'r a(alah s$at$ 'm-'nen ele tr'ni a 5ang berf$ngsi $nt$ menghambat ar$s listri (an %$ga salah sat$ 'm-'nen 5ang ami -erg$na an -a(a -emb$atan DADU ELEKT,+NIK ini. ,esist'r (a-at (ibagi " ma1am 5ait$ ? G ,esit'r Teta,esist'r teta- a(alah 5ang memili i nilai hambatan 5ang teta-. Dalam DADU ELEKT,+NIK ini: resist'r 5ang (ig$na an memili i batas emam-$an (a5a misaln5a 1A& >att: (an nilai t'leransin5a sebesar )H Artin5a resist'r han5a (a-at (i'-erasia an (engan (a5a ma simal ses$ai (engan emam-$an (a5a.

*imb'l resist'r teta-

/a2

/b2

Unt$ mengetah$i nilai hambatann5a (a-at (ilihat ata$ (iba1a (ari >arna 5ang a(a (i ba(an resist'r it$ sen(iri ata$ -a(a bagian l$ar ba(an resist'r 5ang (iseb$t gelang >arna.

Gambar ".6 4'nt'h 1 ? & >arna gelang Dengan 1atatan 1'nt'h 1 gelang & >arna. Gelang #I& men$n%$ an ang a

Gelang " men$n%$ an ban5a n5a n'l Gelang 1 men$n%$ an t'leransi

Gambar ".7 4'nt'h " ? ) >arna gelang

Dengan 1atatan 1'nt'h " gelang ) >arna Gelang #:&I) men$n%$ Gelang " men$n%$ Gelang 1 men$n%$ an ang a

an ba5a n5a n'l an t'leransi

Unt$ mengetah$i bera-a nilai >arna serta t'leransin5a lihat tabel ".1

Jarna

Gelang Ke #I& Hitam . 4' elat 1 !erah " 0ingga # K$ning & Hi%a$ ) Bir$ F Ung$ 3 Ab$;ab$ 6 P$tih 7 Emas ; Pera ; Ti(a Ber>arna ;

" . 1. 1.. 1... 1..... 1...... 1........ 1......... 1.......... 1............ .:1 .:.1 .:..1 Tabel ".6

1 1H "H "H

)H 1.H ".H

Tabel (iatas han5a >arna.

h$s$s (ig$na an $nt$ resist'r 5ang mem-$n5ai & -ita

Unt$ resist'r (engan ) -ita >arna memili i tabel sebagai beri $t ?

Jarna Hitam

Gelang Ke #:&I) .

" .

4' elat !erah 0ingga K$ning Hi%a$ Bir$ Ung$ Ab$;ab$ P$tih Emas Pera Ti(a Ber>arna

1 " # & ) F 3 6 7 ; ; ;

1. 1.. 1... 1..... 1...... 1........ 1......... 1.......... 1............ .:1 .:.1 .:..1 Tabel ".7

1H .:1H .:.1H .:..1H

)H 1.H ".H

Teta-i -a(a -r'5e 5ang ami b$at (alam hal ini a(alah DADU ELEKT,+NIK resist'r 5ang ami g$na an (an memang 5ang (ib$t$h an -a(a rang aian a(alah resist'r 5ang mengg$na an & gelang >arna %a(i 5ang a an lebih (i-er%elas a(alah resist'r & >arna sa%a (ari rang aian (ib$t$h an resist'r 5ang bernilai 1Kil'+hm 5sit$ (engan 1ara sebagai beri $t.

Bernilai 1 Kil'+hm Ber>arna ? G Gelang I G Gelang II ? Emas ? 0ingga

G Gelang III ? Hitam G Gelang I8 ? 4' lat ,esit'r & >arna ini %$ga berf$ngsi sebagai -enghambat ar$s listri sebagaimana f$ngsi resist'r lainn5a. G ,esist'r Ti(a Teta- /8ariabel2 ,esist'r ti(a teta- a(alah resist'r 5ang nilai emam-$ann5a ata$ nilai hambatann5a ata$ resistansin5a (a-at (i$bah;$bah. 0enisn5a

antara lain: hambatan geser trim-'t (an -'tensi'meter. Karena -a(a rang aian t>' >ire inter1'm 5ang (i-erg$na an han5a resist'r 5ang bernilai teta-: %a(i besarn5a sa%a. a. Ke'stat !er$-a an hambatan geser 5ang terb$at (ari a>at ni elin 5ang (illilit an -a(a silin(er b. Trim-'t !er$-a an hambatan 5ang memili i nilai hambatan5a (a-at (i$bah ses$ai (engan eb$t$han. Dengan 1ara mem$tar -'r'sn5a (engan mengg$na an 'beng. "."." Ka-a#!#t r Ka-asist'r a(alah s$at$ 'm-'nen ele tr'ni a 5ang (a-at men5im-an (an mele-as an m$atan listri ata$ energi listri . Kemam-$an $nt$ men5im-an m$atan listri -a(a a-asit'r (iseb$t (engan a-asitas ata$ a-asitansi se-erti haln5a hambatan: a-asit'r (a-at (ibagi men%a(i ? G Ka-asit'r tetaKa-asit'r teta- mer$-a an a-asitas ata$ a-asitansi 5ang teta-. *imb'ln5a . a-asit'r 5ang mem-$n5ai nilai erami (an ter(a-at l'gam 5ang menem-el -a(a -enghantar (an (a-at (igeser e($($ ann5a. ami membahas resist'r ti(a teta- sebatas 5ang

Gambar ".1. Ka-asit'r teta- 5ang (ig$na an (alam DADU ELEKT,+NIK

a(alah 1 !i r' fara( 5ang berf$ngsi sebagai fli-;fl'-. Ka-asit'r (a-at (ibe(a an (ari bahan 5ang (ig$na an sebagai la-isan (iantara lem-eng; lem-eng l'gam 5ang (iseb$t (iele tri $m. Diele tri $m terseb$t (a-at

ber$-a

erami : mi a: m5lar:

ertas ma$-$n film. Biasan5a

a-asit'r

5ang terb$at (ari bahan terseb$t nilain5a $rang (ari 1 mi r'fara(. Unt$ mengetah$i besarn5a nilai a-asitas -a(a a-asit'r (a-at (iba1a melal$i '(e ang a -a(a ba(an a-asit'r terseb$t 5ang ter(iri (ari ang a? Ang a -ertama /I2 (an II men$n%$ an ang a A nilai ang a III / etiga2 men$n%$ an fa t'r -enggali A ban5a n5a n'l (an sat$ann5a -i 'fara( /-f2. G Ka-asit'r Ti(a TetaKa-asit'r ti(a a-asi'tansi ata$ ter(iri (ari ? a. Ka-asit'r Trimer Ka-asit'r 5ang nilai a-asitansin5a (a-at (i$bah B $bah (engan 1ara mem$tar -'r'sn5a (engan mem$tar 'beng. Simbol trimmer kapasitor : teta- a(alah a-asit'r 5ang memili i nilai a-asitas 5ang (a-at (i$bah B $bah. Ka-asit'r

Gambar ".11 b. 8ariabel Ka-asit'r /8ar1'2 Ka-asit'r 5ang nilai a-asitansin5a (a-at (i$bah ; $bah (engan mem$tar -'r's 5ang terse(ia. Simbol Varco:

Gambar ".1" Ka-asit'r mem-$n5ai eistime>aan (iantaran5a ? b'la ;bali Pengh$b$ng : -enstransfer : (an mele>at an ar$s

!embl' ar$s (an tegangan searah !en5im-an (an mengel$ar an m$atan listri Penala fre $ensi -a(a rang aian A(a bebera-a %enis a-asit'r 5ait$ ? Ka-asit'r erami

2.2.3

Dioda Di'(a mer$-a an s$at$ semi 'n($ t'r 5ang han5a (a-at menghantar

ar$s listri (an tegangan listri -a(a sat$ arah sa%a: 5ang memili i bahan -' ' (ari Germani$m /Ge2 (engan tegangan barier sebesar .:#v'lt artin5a bila tegangan 5ang mele>atin5a $rang (ari .:# v'lt ma a (i'(a ti(a be er%a (an *ili 'n /*i2 (engan tegangan barier sebesar .:3 v'lt artin5a bila tegangan 5ang mele>atin5a $rang (ari .:3 v'lt ma a (i'(a ti(a be er%a. *tr$ t$r (i'(a ti(a lain a(alah samb$ngan semi 'n($ t'r P (an N. *at$ sisi a(alah semi 'n($ t'r (engan ti-e P (an sat$ sisin5a 5ang lain a(alah ti-e N. Dengan str$ t$r (emi ian ar$s han5a a an (a-at mengalir (ari sisi P men$%$ sisi N.

Gambar ".7 *imb'l (an str$ t$r (i'(a Gambar il$strasi (i atas men$n%$ an samb$ngan PN (engan se(i it -'rsi e1il

5ang (iseb$t la-isan (e-lesi / depletion layer2: (imana ter(a-at eseimbangan hole (an ele tr'n. *e-erti 5ang s$(ah (i etah$i: -a(a sisi P ban5a terbent$ hole-hole 5ang sia- menerima ele tr'n se(ang an (i sisi N ban5a ter(a-at ele tr'n;ele tr'n 5ang sia- $nt$ bebas mer(e a. Lal$ %i a (iberi bias -'sitif:

(engan arti ata memberi tegangan -'tensial sisi P lebih besar (ari sisi N: ma a ele tr'n (ari sisi N (engan serta merta a an tergera $nt$ mengisi hole (i sisi P. Tent$ ala$ ele tr'n mengisi hole (isisi P: ma a a an terbent$ hole -a(a sisi N arena (itinggal ele tr'n. Ini (iseb$t aliran hole (ari P men$%$ N: Kala$ meng$na an termin'l'gi ar$s listri : ma a (i ata an ter%a(i aliran listri (ari sisi P e sisi N.

Gambar ".1. (i'(a (engan bias ma%$ *ebali 5a a-a ah 5ang ter%a(i %i a -'laritas tegangan (ibali tegangan lebih besar (ari sisi P. 5ait$ (engan

memberi an bias negatif /reverse bias2. Dalam hal ini: sisi N men(a-at -'laritas

Gambar ".11 (i'(a (engan bias negatif Tent$ %a>aban5a a(alah ti(a a an ter%a(i -er-in(ahan ele tr'n ata$ aliran hole (ari P e N ma$-$n sebali n5a. Karena bai hole (an ele tr'n masing;masing tertari e arah $t$- berla>anan. Bah an la-isan (e-lesi / depletion layer2 sema in besar (an menghalangi ter%a(in5a ar$s. Demi ianlah se el$mit bagaimana (i'(a han5a (a-at mengalir an ar$s sat$ arah sa%a. Dengan tegangan bias ma%$ 5ang e1il sa%a (i'(a s$(ah men%a(i

'n($ t'r. Ti(a serta merta (iatas . v'lt: teta-i memang tegangan bebera-a v'lt (iatas n'l bar$ bisa ter%a(i 'n($ si. Ini (isebab an arena a(an5a (in(ing (e-lesi /deplesion layer2.

Gambar ".1" grafi ar$s (i'(a *ebali n5a $nt$ bias negatif (i'(a ti(a (a-at mengalir an ar$s: nam$n

memang a(a batasn5a. *am-ai bebera-a -$l$h bah an rat$san v'lt bar$ ter%a(i breakdown: (imana (i'(a ti(a terbent$ (i la-isan (e-lesi. ".$.1 D! da K ntak t!t!k dan D! da Hu*ungan Di'(a 'nta titi : 5ait$ (i'(a 5ang (i-erg$na an $nt$ meng$bah fre $ensi tinggi men%a(i fre $ensi ren(ah: misaln5a ti-e +A 3.: +A 7. (an 1N F.. Di'(a H$b$ngan: 5ait$ (i'(a 5ang (a-at menghantar an ar$s ata$ tegangan listri 5ang besar han5a sat$ arah (an (ig$na an $nt$ men5earah an ar$s (an tegangan. Di'(a ini memili i tegangan ma simal (an ar$s ma simal: misaln5a ti-e 1N&..1 a(a " %enis: 5ait$ 5ang ber a-asitas 1K A ). v'lt (an 1K A 1.. v'lt. lagi (a-at menahan aliran ele tr'n 5ang

Gambar ".1# *imb'l Di'(a K'nta Titi (an Di'(a H$b$ngan

".$." D! da 0ener Phen'mena tegangan breakdown (i'(a ini mengilhami -emb$atan 'm-'nen ele tr'ni a lainn5a 5ang (inama an Lener. *ebenarn5a ti(a a(a -erbe(aan sr$ t$r (asar (ari Lener: melain an miri- (engan (i'(a. Teta-i (engan memberi %$mlah ('-ing 5ang lebih ban5a -a(a samb$ngan P (an N: tern5ata tegangan brea ('>n (i'(a bisa ma in 1e-at ter1a-ai. 0i a -a(a (i'(a biasan5a bar$ ter%a(i breakdown -a(a tegangan rat$san v'lt: -a(a Lener bisa ter%a(i -a(a ang a -$l$han (an sat$an v'lt.

Gambar ".1& *imb'l Mener Ini a(alah ara teristi Lener 5ang $ni . 0i a (i'(a be er%a -a(a bias ma%$ ma a Lener biasan5a berg$na -a(a bias negatif / reverse bias2. Mener %$ga ban5a (ig$na an $nt$ a-li asi reg$lat'r tegangan / voltage regulator2 misaln5a ti-e 1" v'lt artin5a (i'(a Lener (a-at membatasi tegangan 5ang lebih besar (ari 1" v'lt men%a(i 1" v'lt. Mener 5ang a(a (i-asaran tent$ sa%a ban5a %enisn5a tergant$ng (ari tegangan breakdwon;n5a. ".".& D! da Pe(an1ar 2aha3a 4LED5 !er$-a an 'm-'nen 5ang (a-at mengel$ar an emisi

1aha5a.LED mer$-a an -r'($

tem$an lain setelah (i'(a. *tr$ t$rn5a %$ga

sama (engan (i'(a: teta-i bela angan (item$ an bah>a ele tr'n 5ang mener%ang samb$ngan P;N %$ga mele-as an energi ber$-a energi -anas (an energi 1aha5a. LED (ib$at agar lebih efisien %i a mengel$ar an 1aha5a. Unt$ men(a-at na emisi 1aha5a -a(a semi 'n($ t'r: ('-ing 5ang -a ai a(alah

gali$m: arseni1 (an -h's-'r$s. 0enis ('-ing 5ang berbe(a menghasil an >arna 1aha5a 5ang berbe(a -$la.

Gambar ".1) *imb'l LED Pa(a saat ini >arna;>arna 1aha5a LED 5ang ban5a a(a a(alah >arna merah: $ning (an hi%a$.LED ber>arna bir$ sangat lang a. Pa(a (asarn5a er%a: sem$a >arna bisa (ihasil an: nam$n a an men%a(i sangat mahal (an ti(a efisien. Dalam memilih LED selain >arna: -erl$ (i-erhati an tegangan %$ga berma1am;ma1am: a(a 5ang -ersegi em-at: b$lat (an l'n%'ng. ar$s ma sim$m (an (isi-asi (a5a;n5a. ,$mah / chasing2 LED (an bent$ n5a

Gambar ".1F LED arra5 LED sering (i-a ai sebagai in(i1at'r -a(a -eraga ata$ (is-la5 5ang masing;masing >arna bisa memili i arti 5ang berbe(a. !en5ala: -a(am (an ber e(i- %$ga bisa berarti lain. LED (alam bent$ s$s$nan / array2 bisa men%a(i (is-la5 5ang besar. Di enal %$ga LED (alam bent$ 3 segment ata$ a(a %$ga 5ang 1& segment. Biasan5a (ig$na an $nt$ menam-il an ang a n$meri (an al-habet. a. IC CMOS 4017 &;bit as5n1hr'n'$s (e1a(e 1'$nter (engan '$t-$t (e1'(e( -en$h: reset (an 1l'1 a tif tinggi (an a tif ren(ah e($a in-$t 4LK (i AND an: sehigga (a-at (ig$na an sebagai 1l'1 (an 1l'1 enable.

+---+--+---+ Q5 |1 Q1 |2 Q0 |3 Q2 |4 Q6 |5 Q7 |6 Q3 |7 GND |8 IC CMOS 4017 +--+ 16| VCC 15| RST 14| CLK1 13| CKE/CLK2 4017 12| RCO 11| Q9 10| Q4 9| Q8

+----------+

A(a-$n

ara teristi

(ari I4 &.13 ini ter(a-at 7

a i 5ang mer$-a an

%alan el$ar / '$t-$t 2. Kem$(ian 811 terleta -a(a a i 1F. 4l'1 ter(a-at -a(a a i 1&. 4l'1 enable ter(a-at -a(a a i 1#. 4arr5 '$t ter(a-at -a(a a i 1" (an a i 1) a(alah sebagai reset. Pen1a1ah (im$lai an (engan transisi ,ENDAH mas$ l'n1eng 4LK /1l'1 2 sementara %alan mas$ e TINGGI -a(a %alan 4KE / 1l'1 enable 2 el$ar

se(ang ,ENDAH -a(a %alan mas$ 4KE: sementara %alan mas$ l'n1eng 4LK a(alah tinggi. Kala$ -en1a1ah B -en1a1ah &.13 (i as a(e an: %alan 4arr5 +$t terseb$t se(ang ,ENDAH: sementara -en1a1ah bera(a (alam stat$s ):F:3:6 (an 7 TINGGI. Pa(a %alan mas$ reset / ,*T 2 mereset -en1a1ah -a(a n'l / N. D 4arr5 +$t D TINGGI: N1N7 D ,ENDAH 2. I4 4!+* &.13 -a(a rang aian ini a(alah mer$-a an -enghit$ng ata$ -en1a1ah: 5ang berf$si sebagai register geser /*hift ,egister2 5ang (a-at menggera ban5a an ata$ menggeser LED 5ang (a-at men5ala (ari e iri e anan. ,egister ini a(alah 5ang salah sat$ s$b sistemn5a -aling berg$na (an -aling emam-$ann5a (alam s$at$ s5stem (igital. Pen1a1ah 5ang (i (rive 'leh s$at$ 1l'1 (a-at (ig$na an $nt$ menggeser ban5a (a$r 1l'1 : arena -$lsa 1l'1 ter%a(i -a(a >a t$ 5ang (i etah$i. *hift register (a-at (ig$na an sebagai s$at$ instr$men $nt$ meng$ $r >a t$ /-eri'(e (an fre $ensi2. *hift register terseb$t %$ga mer$-a an rang aian l'gi a -eng$at sehingga -en1a1ah

memb$t$h an

ara teristi

mem'ri (an -e>a t$ memegang -eranan 5ang membagi fre $ensi (an

-enting. *hift register ini (ig$na an -$la $nt$

men5im-an (ata se-erti (alam (eta (igital: an %$ga (a-at (ig$na an (alam -eng$r$tan alamat (an (alam bebera-a rang aian aritmeti a. b. Timer ))) ,ang aian Astable *e(i it ber(e(a (engan rang aian m'n'stable: rang aian astable (ib$at (engan meng$bah s$s$nan resit'r (an a-asit'r l$ar -a(a I4 ))) se-erti gambar beri $t. A(a ($a b$ah resist'r , a (an ,b serta sat$ a-asit'r e sternal 4 5ang (i-erl$ an. Prinsi-n5a rang aian astable (ib$at agar memi1$ (irin5a sen(iri ber$lang;$lang sehingga rang aian ini (a-at menghasil an sin5al 'silasi -a(a el$arann5a. Pa(a saat -'>er s$--l5 rang aian ini (i hi($- an: Pa(a saat tegangan ini ter1a-ai: (a-at (imengerti a-asit'r 4 m$lai terisi melal$i resist'r ,a (an ,b sam-ai men1a-ai tegangan "A# 844. 'm-arat'r A (ari I4 ))) e gr'$n( sehingga m$lai be er%a mereset fli-;fl'- (an seter$sn5a memb$at transist'r N1 +N. Keti a transis'r +N: resit'r ,b se'lah (ih$b$ng sing at a-asit'r 4 memb$ang m$atann5a /(is1harging2 melal$i resist'r ,b. Pa(a saat ini el$aran -in # men%a(i . /GND2. Keti a (is1harging: tegangan -a(a -in " ter$s t$r$n sam-ai men1a-ai 1A# 844. Keti a tegangan ini ter1a-ai: bisa (i-ahami giliran 'm-arat'r B 5ang be er%a (an embali memi1$ transist'r N1 men%a(i +@@. Ini men5ebab an el$aran -in#. Terlihat (i sini sin5al -emi1$ /trigger2 e($a 'm-arat'r terseb$t be er%a el$aran -in # embali men%a(i high /8442. sin5al 'silasi -a(a Demi ian seter$sn5a ber$lang;$lang sehingga terbent$

bergantian -a(a tegangan antara 1A# 844 (an "A# 844. Inilah batasan $nt$ mengetah$i lebar -$lsa (an -eri'(e 'silasi 5ang (ihasil an. !isal (ias$msi an t1 a(alah >a t$ -r'ses -engisian a-asit'r 5ang (i isi melal$i resist'r ,a (an ,b (ari 1A# 844 sam-ai "A# 844. Dias$msi an %$ga t" a(alah >a t$ (is1harging a-asit'r melal$i resist'r ,b (ari tegangan "A# 844 men%a(i 1A# 844. Dengan

-erhit$ngan e s-'nensial (engan batasan 1A# 844 (an "A# 844 ma a (a-at (i-er'leh ? t1 D ln/"2 /,aE,b24 D ..F7# /,aE,b24 (an t" D ln/"2 ,b4 D ..F7# ,b4 ,ang aian 'silat'r astable Peri'(e 'silat'r a(alah (a-at (i etah$i (engan menghit$ng T D t1 E t". Persentasi ($t5 151le (ari sin5al 'silasi 5ang (ihasil an (ihit$ng (ari r$m$s t1AT. 0a(i %i a (iingin an ($t5 151le 'silat'r sebesar /men(e ati2 ).H: ma a (a-at (ig$na an resist'r ,a 5ang relatif %a$h lebih e1il (ari resist'r , b. *at$ hal 5ang menari tegangan (ari 'm-'nen I4 ))): bai timer a-li asi rang aian m'n'stable er%a I4 ))) bisa bervariasi ma$-$n fre $ensi 'silasi (ari rang aian astable ti(a tergant$ng (ari bera-a nilai er%a 844 5ang (iberi an. Tegangan antara ) sam-ai 1) 8(1.

Ting at ea $ratan >a t$ /timing2 5ang (ihasil an tergant$ng (ari nilai (an t'leransi (ari resist'r (an a-asit'r e sternal 5ang (ig$na an. Unt$ rang aian 5ang terg'l'ng time 1riti1al: biasan5a (ig$na an a-asit'r (an resist'r 5ang -resisi (engan t'leransi 5ang e1il. Pa(a ban5a n'ta a-li asi: biasan5a %$ga (itambah an a-asit'r 1. n@ -a(a -in ) e gr'$n( $nt$ men%amin estabilan tegangan referensi "A# 844. Ban5a a-li asi lain 5ang bisa (ib$at (ngan I4 ))): salah sat$ a-li asi 5ang

-'-$ler lainn5a a(alah rang aian PJ! /P$lse Ji(th !'($lati'n2. ,ang aian PJ! m$(ah (irealisasi an (engan se(i it meng$bah f$ngsi (ari rang aian -e>a t$ m'n'stable. 9ait$ (engan memi1$ -in trigger /-in "2 se1ara 'ntini$ ses$ai (engan -eri'(a 1l'1 -asaran ban5a 5ang (iingin an: se(ang an lebar -$lsa (a-at (iat$r (engan memberi an tegangan variabel -a(a -in 1'ntr'l v'ltage /-in)2. Di %$ga %$m-ai ($a timer ))) 5ang (i emas (i(alam sat$ I4 misaln5a I4 L!#"& ata$ !41&)F. ".".6 Saklar *a lar a(alah seb$ah alat ata$ 'm-'nen ele tr'ni a 5ang berf$ngsi 'n(isi 5ait$ +N 'n(isi +N ma a $nt$ mem$t$s (an men5amb$ng aliran listri : -a(a rang aian sa lar berf$ngsi sebagai terminal. Pa(a $m$mn5a sa lar memili i ($a /men5amb$ng2 (an +@@ /mem$t$s2: a-abila sa lar (alam

e($a $t$- sa lar (alam 'n(isi terh$b$ng: sehingga ar$s listri (a-at mengalir (ari s$mber tegangan e (alam rang aian: sehingga rang aian (a-at be er%a: teta-i a-abila sa lar (alam ti(a (a-at mengalir ea(aan +@@ ma a e($a $t$- sa lar (alam (a-at 'n(isi mem$t$s /ti(a tersamb$ng2: sehingga ar$s listri (ari s$mber tegangan e (alam rang aian: sehingga rang aian ti(a be er%a.

Gambar 2.27 Saklar On Off ".$ MEMBUAT 7ALUR DI P2B

!et'(e 5ang ami la $ an $nt$ memb$at %al$r -a(a P4B 5ait$ met'(e -en%i-la an A transfer: met'(e terseb$t men$r$t ami sangat m$(ah (itera- an: memb$t$h an >a t$ 5ang relatif sing at: (an bia5a 5ang se(i it. !$la;m$la -ersia- an ($l$ alat;alat (an bebera-a -eralatan seleng a-; leng a-n5a: agar (alam -emb$atan %al$r ini (a-at ber%alan lan1ar. Bahan;bahan 5ang har$s (i-ersia- an 5ait$? 12 Printer "2 *-i('l -ermanen f'r +HP (engan $%$ng r$n1ing #2 Pa-an P4B -'l's &2 @erri1 1l'ri(e )2 *etri a Listri F2 Kertas Am-elas 32 K'm-$ter beserta s'ft>are P4B /*'ft>are Di-Tra1e2 Lang ah;lang ahn5a sebagai beri $t? Pa(a met'(e -en%i-la an m$la;m$la %al$r (i b$at s etsan5a terlebih ($l$ (engan mengg$na an s'ft>are 5ang (ig$na an. Pa(a s'f>are (i-Tra1e m$la;m$la melambang an ita men5ia- an i1'n;i1'n 5ang em$(ian 'm-'nen; 'm-'nen 5ang (ib$t$h an $nt$ an(a enal: ami mengg$na an s'ft>are (i-Tra1e (alam -emb$atan alat ami 5ang men$r$t ami m$(ah

(it$ang an e(alam lembar er%a -a(a s'ft>are terseb$t. U $ran i1'n;i1'n 'm-'nen terseb$t eti a (i-rint hasiln5a a an ses$ai (engan $ $ran 'm-'nen 5ang sebenarn5a (an tent$n5a %ara antar a i 'm-'nen terseb$t -$n sama. *$s$n i1'n 'm-'nen terseb$t ses$ai 5ang (iingin an -a(a lembar er%a: a(a bai n5a lebih mem-erhati an s$s$nan -en5im-anan i1'n 'm-'nen. Pen5$s$nan 'm-'nen 5ang ra-ih (an ber$r$t ses$ai (engan %enis n5a tent$n5a memb$at tam-ilan %al$r men%a(i lebih ra-ih.

Kem$(ian m$lai (engan memb$at %al$r -1b 1aran5a 5ait$ (engan mengh$b$ng an titi ;titi -a(a setia- 'm-'nen 5ang har$s terh$b$ng ses$ai (engan rang aian 5ang ingin (ib$at.

Dalam mengh$b$ng an titi

'm-'nen

e titi

'm-'nen lain tem-$h

%al$r 5ang lebih (e at (an sebai n5a %aga %ara (engan %al$r 5ang lain. *ebai n5a %al$r (ib$at tebal agar -r'ses -en5al$ran tegangan ber%alan lan1ar (an eti a -r'ses -elar$tan (engan mengg$na an ferri1 1l'ri(a ti(a m$(ah ter i is. Dalam -emb$tan %al$r ter a(ang menem$ an %alan b$nt$ (imana (ise itarn5a ter(a-at %al$r (ari titi 'm-'nen e 'm-'nen 5ang lain: (an b'leh terh$b$ng. A(a bai n5a selal$ (ian%$r an %al$r 5ang a an (ib$at terseb$t ti(a

g$na an %am-er: nam$n -engg$na an %am-er ti(a a-abila a(a %alan lain 5ang (a-at (item-$h.

0i a %al$r esel$r$han rang aian alat terseb$t s$(ah selesai: sim-an (an la $ an -eng 're sian ber$lang;$lang. Hal it$ (i-erl$ an $nt$ ita menghin(ari bebera-a mem$lain5a (ari a>al lagi. esalah: 5ang nantin5a menghar$s an

*etelah 5a in %al$r 5ang ita b$at terseb$t benar: em$(ian -rint. *e-erti 5ang s$(ah (iseb$t an -a(a -'int sebel$mn5a: bah>a eti a (i-rint i1'n 'm-'nen terseb$t ses$ai (engan $ $ran 'm-'nen aslin5a. 0a(i ita ti(a $sah h>atir.

Hasil -rintan ta(i em$(ain ba>a e tem-at f't'1'-5: mintalah f't'1'-5an trans-aran $nt$ +HP (ari hasil -rintan ta(i. Peri salah hasil f't'-5an $nt$ memasti an hasil f't'-5an n5a timb$l (ari nam-a ba>ah rang aian an(a. Unt$ memasti ann5a 5ait$ (engan 1ara meraba bagian 5ang asar. A(a bai n5a memilih tem-at f't'1'-5an 5ang tintan5a bag$s: hal terseb$t menent$ an %elas ata$ ti(a n5a hasil %i-la an nantin5a.

*egera

setelah

(if't'1'-5 ini

trans-aran:

langs$ng

la $ an %alan

-r'ses $nt$

-en%i-la an.

Taha-

mer$-a an

taha-

setengah

men(a-at an hasiln5a. *ia- an setri a listri (engan -'sisi nam-a em$(ian setting $nt$ men(a-at an -anas 5ang asar ta(i bersent$han (engan P4B. Kem$(ian ham-ir -en$h. *im-an hasil f't'1'-5n ta(i (iatas -a-an P4B -'l's tim-a (engan selembar ertas: %angan terlal$ tebal agar -en5al$ran -anas (ari setri a e -a-an P4B ses$ai 5ang (iingin an. Leta an setri a (iatas -a-an P4B 5ang s$(ah (i tim-a (engan hasil f't'-5n trans-aran (an selembar ertas ta(i. G's' (an se(i it te an an e -a-an P4B (engan -'sisi searah. Kira; ira 1. menit laman5a -r'ses -engg's' an: tari $%$ng erta trans-aran -erlahan;lahan. Pasti an tintan5a menem-el e -a-an P4B (engan sem-$rna. Dalam -r'ses ini ter a(ang tinta ti(a sem-$rna. Lang ah selan%$tn5a 5ait$ menebal an A mem-erbai i %al$r 5g r$sa mengg$na an s-i('l -ermanen. *etelah sem$a s$(ah selesai (an %al$r s$(ah (iangga- benar: ma a -r'ses selan%$t5a 5ait$ et1hing -1b: -ertama sia- an >a(ah lal$ isi (engan air bersih. *elan%$tn5a mas$ ita b$at %al$rn5a: an b$b$ ferr51l'ri(e e(alam ea(ah 5ang berisi air an -1b 5g s(ah em$(ian g'5ang an >a(ah hingga tembaga 5ang bersih (an em$(ian a($ hingga rata: em$(ian mas$ ti(a te ena tinta a an habis. *etelah selesai: em$(ian ang at -1b (ari >a(ah lal$ 1$1i (engan air bersih. Pr'ses selan%$tn5a 5ait$ membersih an tinta -a(a -1b: (alam lang ah ini an(a bisa mengg$na an tinner ata$ am-las hal$s: %i a mengg$na an am-las hal$s: am-las -1b (iba>ah aliran air -a(a eran: (engan met'(e ini tinta 5g a(a ti(a menem-el (i -1b. tertem-el

 ".$

*etelah it$ bersih an -1b (engan ain: (an selesai. Melu*ang! -a-an rangka!an Lang ah tera hir 5ang har$s (ila $ an setelah -a-an rang aian

(ibersih an (engan tinner a(alah memb$at l$bang B l$bang -a(a setiabantalan titi B titi %al$r sebagai tem-at memasang a i B a i 'm-'nen. U $ran l$bang ini >ala$-$n ti(a ritis teta-i 1$ $- -enting $nt$ (i-erhati an. !ema sa memas$ an a i 'm-'nen e (alam l$bang 5ang terlal$ e1il (a-at mer$sa -a-an ma$-$n 'm-'nen it$ sen(iri. *ebali n5a bila l$bangn5a terlal$ besar a an men5ebab an el'nggaran sehingga h$b$ngan s'l(erann5a bisa $rang bai . Daftar beri $t iran5a (a-at membant$ mengatasi masalah terseb$t. Dengan table ini an(a (a-at memilih besarn5a mata b'r 5ang ses$ai (engan besar a i 'm-'nen masing B masing? N NA!A K+!P+NEN ' 1 " # & ) F 3 6 7 ,esist'r 1 A 6 >att ,esist'r 1 A & >att ,esist'r 1 A " >att ,esist'r 1 >att ,esist'r " >att K'n(ensat'r Transist'r (a5a Transist'r sin5al e1il Integrate( 1ir1$it /I42 Tabel " Unt$ alat b'rn5a biasa mengg$na an alat b'r listri $nt$ P4B 5ang ban5a (i-er%$albeli an (i t' ' B t' ' ele tr'ni a ata$ (engan memb$at sen(iri (engan mengg$na an be as m't'r ta-e. Hal ini (a-at (ises$ai an (engan einginan an(a. 3. 3. F) )) )) F) F) 3. 3. N+!+, !ATA B+,

BAB III ANALISA RANGKAIAN

$.1 Anal!#a Rangka!an Se1ara Bl k D!agra( activato

INPUT

CLOCK

Pencacah

OUTPUT

Unt$ mem$(ah an -en%elasan: rang aian ini (ibagi me%a(i ) bagian $tama: 5ait$ rang aian A1tivat'r: In-$t: 4l'1 : Pen1a1ah: +$t-$t. Kelima Bl'1 (iatas tent$n5a memili i ara teristi (an -rinsi- er%a . Beri $t -en%elasann5a? $.1.1 A1t!8at r A1tivat'r -a(a rang aian ini berasal (ari tegangan 5ang (iberi an -a(a rang aian sebesar 7 v'lt. in-$t tegangan terseb$t (a-at meng$na an baterai ata$-$n a(a-t'r. Pa(a rang aian ini -en$lis mengg$na an baterai 7 v'lt sebagai in-$t tegangan. $.1." In-ut In-$t -a(a rang aian 5ait$ seb$ah s>it1h / sa lar 2: 5ang berf$ngsi sebagai in-$t i1 -en1a1ah: $nt$ mem$lai -en1a1ahan (an meran('m nilai (a($ ele tr'ni . $.1.$ 2l 1k +silat'r berf$ngsi sebagai -embang it sin5al 'ta 5ang berg$na sebagai -enggera TTL. Ter(iri (ari seb$ah I4 ))) (engan menambah an resist'r (an

'n(ensat'r sehingga rang aian I4 ))) mer$-a an rang aian astable: (imana '$t-$tn5a a an menghasil an tegangan . 8'lt (an ) 8'lt se1ara bergantian (engan >a t$ 5ang (iat$r 'leh resist'r (an 'n(ensat'r. $.1.& Pen1a1ah Pen1a1ah -a(a rang aian in mengg$na an I4 &.13 sebagai shift register: 5ang (a-at menggeser le( (ari -embang it 1l'1 (i$m-an an iri e anan ma$-$n sebali n5a. *etelah e -enghit$ng A -en1a1ah I41 / I4 &.13 2:

el$aran B el$aran (ari -enghit$ng (i reset e a>al m$lai: bila N& men$%$ nilai 1: ini men$n%$ an a(an5a h$b$ngan -a(a a i 1) (an a i 1. (ari I4 terseb$t. Lal$ el$aran B el$aran -a(a a i N.N# (ih$b$ng an e rang aian m'n'stable m$ltivbrat'r. *el$r$h m$ltivibrat'r terseb$t ters$l$t 'lehsisi men$%$ negative (ari -$lsa el$aran B el$aran N.N#. $.1.' )ut-ut +$t-$t 5ang (ig$na an (isini a(alah 3 b$ah le( 5ang (is$s$n se(emi ian r$-a sehingga men5er$-ai ang a (a($. *aat sa lar (i te an ma a tam-ilan le( a an men1a1ah ber$-a ang a (a($ (ari ang a " sam-ai F. Keti a sa lar (ile-as: ma a le( a an berhenti (an menam-il an hasiln5a. $." Anal!#!# Rangka!an Se1ara Deta!l Pa(a saat (iberi ar$s (ari s$mber tegangan: -a(a 'silat'r ter%a(i -engisian a-asit'r (engan ar$s 5ang melal$i resist'r (an -'tensi'meter: I4 ))) menghasil an '$t-$t . 8'lt. Pa(a saat tegangan 5ang melal$i a-asit'r telah men1a-ai "A# 811: ma a fli- fl'- -a(a I4 ))) a an a tif sehingga menghasil an '$t-$t ) 8'lt. Pa(a saat it$ -$la transist'r /5ang terh$b$ng e gr'$n(2 -a(a a i (is1harge / a i 32 a an ters$l$t (an men5ebab an -eng's'ngan a-asit'r melal$i resist'r (an (is1harge sam-ai tegangan men1a-ai 1A# 811. Pa(a saat it$ fli- fl'- a an n'n a tif ata$ berg$ling sehingga I4 ))) menghasil an '$t-$t . 8'lt: (an hal terseb$t men5ebab an transist'r -a(a a i (is1harge 1$t'ff: sehingga ter%a(i embali -engisian a-asit'r hingga men1a-ai "A# 811. Ke%a(ian

ini a an ter$s berlangs$ng se1ara -eri'(i : shingga -a(a '$t-$tn5a ter%a(i gel'mbang -ersegi 5ang simetris. Peri'(e >a t$n5a (a-at (i etah$i ber(asar an r$m$s ?

Gel'mbang -ersegi 5ang (ihasil an 'silat'r (ig$na an fli- fl'- 0K $nt$ be er%a 5ang (irang ai se1ara s5n1hr'n'$s: 5ait$ men5$l$t 1l'1 se1ara bersama (an -engel$ran '$t-$t 5ang bersama -$la. Dengan mengg$na an bant$an gerbang l'gi a AND sehingga (a-at menghasil an '$t-$t 5ang (iingin an. +$t-$t (ari timer ini em$(ian (iter$s an e a i i1 &.13 sebagai s$mber 1l'1 . Kem$(ian i1 &.13 m$lai men1a1ah (ari N' B N7: (alam rang aian (a($ ele tr'ni '$t-$t a an men1a1ah (ari N' B N) arena -a(a '$t-$t NF / a i )2 (i h$b$ng an e !aster ,eset / a i 1)2 sehingga i1 &.13 a an men1a1ah $lang (ari N. embali. Unt$ m'(e -en1a1ah ma a In-$t 1l'1 -a(a a i 1& bersifat a tif high /12 se(ang an 1l'1 enable -a(a a i 1# bersifat a tif l'> /.2: se-erti table (iba>ah ini?

+$t-$t (a($ ter(iri (ari 3 b$ah le( 5ang (is$s$n se(emi ian r$-a sehingga membent$ se-erti ang a (a($. Dalam hal ini s$s$nan le( (ibagi men%a(i & bagian 5ait$ Le( A: Le( B: Le( 4: (an Le( D. Le( B: 4: (an D (i h$b$ng an se1ara seri se-erti gambar (iba>ah ini?

*ebel$m t'mb'l ran('m (ite an ma a '$t-$t -a(a (is-la5 (a($ a an men$n%$ an ang a ": arena 1arr5 '$t / a i1"2 5g terh$b$ng e Le( B (alam ea(aan a tif high selama 1a1ahan (ari N' B N&: -a(a saat 1a1ahan N) 1arr5 '$t a an berl'gi a l'>. Pa(a saat t'mb'l ran('m (ite an i1 &.13 m$lai men1a1ah (an menam-il ann5a -a(a (is-la5 (a($ 5ang a an mengasil an bilangan ": #: &: ): F: 1: (an ter$s ber$lang sam-ai t'mb'l ran('m (ile-as 5g

a an menam-il an hasil a hirn5a. A(a-$n '$t-$t 5g (ihasil an bias ita lihat (alm table (iba>ah ini ?

Table 4a1ahan i1 &.13

BAB I9 2ARA PENG)PERASIAN ALAT

&.1 2ara -eng -era#!an alat

Bila rang aian s$(ah selesai ata$ s$(ah benar -emasangann5a bai 'm-'nen ata$-$n %al$r;%al$rn5a: ma a -eng$%ian alat (a-at (ila $ an (engan lang ah;lang ah sebagai beri $t ? A. B. 2. D. !engh$b$ng an rang aian (engan tegangan sebesar 78 (engan mengg$na an baterai ata$ a(a-t'r . !en5ala an rang aian (engan 1ara mer$bah -'sisi t'ggle s>it1h (ari 'n(isi 'ff e 'n(isi 'n. !ene an t'mb'l ran('m 5ang a an menga1a ang a (a($ 5ang (a-at (ilihat -a(a (is-la5 (a($. !ele-as t'mb'l (a($ (an melihat hasil a hir -a(a (is-la5 (a($ 5ang a an men$n%$ &." an %$mlah (a($.

CARA KERJA ALAT ,ang aian ini memberi an (is-la5 (ari LED 5ang a an men5ala se1ara

ber$r$tan. ,ang aian ini mengg$na an I4 &.13 sebagai shift register /register geser2 (an I4 ))) sebagai 4l'1 . Ke1e-atan n5ala ber$r$tan -a(a (is-la5 (a($ LED (itent$ an 'leh fre $ensi -embang it 1l'1 . Dan -ergeseran LED (itent$ an 'leh I4 &.13. *ehingga el$aran (ari I4 &.13 men$%$ e (is-la5 (a($. *ehingga LED terseb$t (a-at men5ala se1ara ber$r$tan (an (ih$b$ng an (engan LED;LED lain sehingga (a-at (ibent$ ses$ai eiginan ita.

BAB 9 PENUTUP
'.1 Ke#!(-ulan Dari a-a 5ang telah ami sa%i an (ari bai mengenai -engertian: te'ri: 1ara -eng'-erasian alat: ma$-$n analisa ma a se arang ami a an mengambil s$at$ esim-$lan (ari a-a 5ang telah ami er%a an. Pemasangan a i; a i 'm-'nen %$ga har$s te-at -a(a tem-atn5a. Unt$ masalah ini ti(a -a(a sem$a 'm-'nen nam$n har$s (i-erhatitan %$ga: arena %i a salah sat$ 'm-'nen ter-asang (engan ti(a benar ma a %angan hara- an(a a an men(a-at an hasil mem$as an. Karena b$ an han5a '$t-$t 5ang ti(a a an el$ar teta-i %$ga (a-at menga ibat an ter%a(in5a sh'rt -a(a 'm-'nen. ,ang aian 5ang bent$ n5a sangat r$mit ter a(ang memb$at e>alahan (alam -emasangan telah (itent$ an. '." Saran Dalam -emb$atan -r'5e ti(a serta ti(a l$-a ini (ihara- an etelitiann5a (alam memb$at it$ ami 'm-'nen. Unt$ ita mengatasi masalah ini a(a

bai n5a rang aian 5ang r$mit terseb$t (i$bah (engan ti(a mer$bah al$r 5ang

la5'$tn5a -a(a -r'%e1t b'ar( (an -emilihan 'm-'nen a-a ah masih bai ata$ e1ermatan (alam -emasangann5a. Unt$ memberi an bebera-a saran (alam -emb$atan -r'5e ini?

Hen(a n5a sebel$m la5'$t (igambar -a(a P4B: gambar an

terlebih (ah$l$ la5'$t -a(a ertas (engan teliti (an benar agar ti(a ter%a(i esalahan -a(a saat -emin(ahan la5'$t e P4B. Dan -asti an la5'$t 5ang telah (i-in(ah an P4B ti(a e P4B tergambar an (engan %elas: %$ga (ihara- an 't'r ata$ terg'res sehingga -a(a saat -en1el$-an e (alam

1airan ferri1l'rit a an (i(a-at an gambar 5ang bai .

Pasti an

-a(a

saat

-emasangan

'm-'nen; 'm-'nenn5a

(ila $ an (engan benar ses$ai (engan la5'$t 5ang telah (ib$at: h$s$sn5a a i; a i transist'r har$s (i-asang (engan te-at: bai basis: 1'lle1t'r (an emit'rn5a.

*etelah

ita memasang

'm-'nen -astilah

ita men5'l(ern5a:

$nt$ it$ ita har$s men5'l(ern5a (engan sangat hati;hati: g$na an s'l(er 5ang bai (an timah 5ang bai : sebab ban5a memb$at 'm-'nen terseb$t r$sa . 'm-'nen; 'm-'nen 5ang $rang bai a an sangat sensitive terha(a- -anas: -en5'l(eran 5ang

A-abila rang aian 5ang a an ita b$at mengg$na an I4 sebai n5a

ita hati B hati (alam -en5'l(eran (an -engg$naan5a: $nt$ men1egah I4 terseb$t 1e-at -anas sehingga r$sa s'1 et I4 sangatlah (ihar$s an. (an b'1'r $nt$ it$ -engg$naan

Pasti an embali rang aian 5ang telah (ib$at: $nt$ me5a in an

a-a ah rang aian it$ s$(ah benar. 9ang ter-enting (ari -emb$atan s$at$ rang aian ele tr'ni a har$s benar; benar (i-erhati an ialah ita har$s mengerti te'ri (asar (ari setia- 'm-'nen 5ang a an ita rang ai. 'leh arena it$: -ahami (ah$l$ rang aian 5ang ingin ita b$at.

Da.tar Pu#taka

Eldas crew 2001

!"#$ %E!&' (&)*%'*# + $ab Elektonika "asar

,unadarma "epok- 2002 alvino- (rinsip-prinsip Elektronik Edisi *edua- Erlangga- .akarta- 1/011 Elektronika (raktis- 2andung- )pril 1/031