Rajaputra boga anak Sang Kandiawan jeung Sang Kandiawati, duaan adi
lanceuk.
II
Carek bikangna: "Kacida hinana, lamun urang teu boga anak teh.
Bireungeuh tuh Bagawat Resi Makandria!Tatapa soteh bane bae sangsara
da henteu boga anak."
Carek Bagawat Resi Makandria: "Kumaha rek boga anak. Da kawin oge
henteu."
Ti dinya, carek Bagawat Resi Makandria: "Aing dek indit ka Sang Resi Guru,
ka Kendan."
Carek Sang resi Guru: "Na nahaon bejana, hidep Bagawat Resi Makandria,
nu matak datang ka dieu?" "Pangampura bae; saleresna aya piwartoseun.
Dek nyuhunkeun pirabieun. Lantaran kawartosan ku manuk si Uwur-uwur,
nu nelah oge si Nagaragati. Sanggemna kacida hinana, lamun urang teu
CARITA PARAHYANGAN 1
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
gaduh anak."
Carek Sang resi Guru: "Jig hidep ti heula ka patapan deui. Anaking Pwah
Rababu geuwat susul Bagawat Resi Makndria. Lantaran nya manehna
pijodoeun hidep teh, anaking."
Pwah Rababu terus nyusul, dating ka patapan Sang Resi Makandria, teu
diaku rabi.
Carek Sang Resi Guru: "Enten, anaking Pwah Sanghiang Sri! Jig hidep indit
ngajadi ka lanceuk hidep, ka Pwah Aksari Jabung."
Ti dinya Pwah Sanghiang Sri indit sarta terus nitis, nya lahir Pwah Bungatak
Mangalengale.
III
IV
Ari Sang Mangukuhan jadi tukang ngahuma, Sang Karungkalah jadi tukang
moro, Sang Katungmaralah jadi tukang nyadap sarta Sang Sandanggreba
jadi padagang.
CARITA PARAHYANGAN 2
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
Nya ku Sang Wreti Kandayun Sang Mangukuhan dijungjung jadi
Rahiangtung Kulikuli, Sang Karungkalah jadi Rahiangtang Surawulan, Sang
Katungmaralah jadi Rahiyangtang Pelesawi, Sang Sandanggreba jadi
Rahiangtang Rawunglangit.
Anak Rahiangta di Menir teh aya tiluan, nu cikal nya Rahiang Sempakwaja,
ngadeg Batara Dangiang Guru di Galunggung; Rahiangtang Kidul, ngadeg
Batara Hiang Buyut di Denuk; Rahiangtang Mandiminyak ngadeg ratu di
Galuh.
Sang Resi Guru ngagesek totopong jadi jaralang bodas, nya indit
nyampeurkeun Rahiang Sempakwaja, nu harita kabeneran keur ngawelit.
Carek Sanghiang Sempakwaja: "Na naha nya aya jaralang bodas etah?"
Cop nyokot sumpit, terus diudag rek disumpit. Pwah Rababu kapanggih
eukeur mandi di talaga Candana.
CARITA PARAHYANGAN 3
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
VI
VII
Carek Rahiang Sempakwaja: "Rababu jig indit. Ku sia bikeun eta budak ka
Rahiangtang Mandiminyak, hasil jinah sia, Sang Salahlampah."
VIII
CARITA PARAHYANGAN 4
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
Lawasna jadi ratu tujuh taun, geus kitu Rahiangtang Mandiminyak diganti ku
Sang Sena. Lawasna jadi ratu tujuh taun, diganti lantaran dilindih ku
Rahiang Purbasora. Kajaba ti eta Sang Sena dibuang Gunung Merapi, boga
anak Rakean Jambri. Sanggeusna manehna sawawa indit ka Rahiangtang
Kidul, ka Denuh, menta dibunikeun.
Carek Rahiangtang Kidul: "Putu, aing sangeuk kacicingan ku sia, bisi sia
kanyahoan ku ti Galuh. Jig ungsi Sang Wulan, Sang Tumanggal jeung Sang
Pandawa di Kuningan, sarta anak saha sia teh?"
"Lamun kitu aing wajib nulungan. Ngan ulah henteu digugu jangji aing.
Muga-muga ulah meunang, lamun sia ngalawan perang ka aing. Jeung deui
leuwih hade sia indit ka tebeh Kulon, jugjug Tohaan di Sunda."
"Aing anak Sang Sena. Aing nanyakeun pustaka bogana Rabuyut Sawal.
Eusina teh, 'retuning bala sarewu', anu ngandung hikmah pikeun jadi ratu
sakti, pangwaris Sang Resi Guru."
Eta pustaka teh terus dibikeun ku Rabuyut sawal. Sanggeus kitu Rakean
jambri miang ka Galuh.
IX
CARITA PARAHYANGAN 5
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
Carek Batara Dangiang Guru: "Rahiang Sanjaya, indit beunangkeun ku
sorangan. Elehkeun Guruhaji Pagerwesi, elehkeun Wulan, Sang
Tumanggal, elehkeun Guruhaji Tepus jeung elehkeun Guruhaji Balitar. Jig
indit Rahiyang Sanjaya; elehkeun Sang Wulan, Sang Tumanggal, Sang
Pandawa di Kuningan. Maranehna meunang kasaktian, nu ngalantarankeun
Sang Wulan, Sang Tumanggal, Sang Pandawa di Kuningan henteu
kabawah ku dangiang Guru. Lamun kaelehkeun bener maneh sakti."
"Nya eta aya pibejaeun, apan kami dipiwarang, tapi kami eleh. Ti mana kami
unggulna, anggur kami diuber-uber ku Sang Wulan, Sang Tumanggal jeung
Sang Pandawa di Kuningan." Sanggeus kitu Rahiang Sanjaya tuluy mulang
ka Galuh.
"Pun Batara Dangiang Guru! Aya Sang Wulan, Sang Tumanggal jeung Sang
Pandawa di Kuningan."
"Kacida bagjana sia datang ka dieu. Jung miang ka Galuh. Ondang Rahiang
Sanjaya, caritakeun, kudu mawa pisajieun, pakean lalaki sapangadeg,
pangdiukan wulung, munding sarakit (?), kawali beusi jeung beas
sacukupna pikeun dahar."
CARITA PARAHYANGAN 6
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
Sadatang sia ka Galuh, carek Rahiyang Sanjaya: "Aya pibejaeun naon, sia
Pakembangan?"
XI
CARITA PARAHYANGAN 7
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
Ari adina Ratu Galuh, miara sabaraha hiji anak munding, nyieun padumukan
pikeun muja. Pindah-pindah tempat, sewabakti ka Batara Upati.
(Nelah) Rahiang Wereh, nu matak disebut kitu, waktu ditilar, adi lanceuk
masih laleutik keneh.
Teu tulus jadi ratu, lantaran (huntuna) rohang, mangkana katelah Rahiang
Sempakwaja. Rahiyang Kidul oge hanteu bisa jadi ratu sabab burut, nya jadi
Wikuraja.
Cek Rahiang Sanjaya: "Atuh masih pernah dulur aing, aki! Lamun kitu mah
karah. Ulah weleh mere bantuan ka aing, aki patih!"
Tunda.
XII
"Nam urang rek marek, mawa kiriman ka Rahiang Sanjaya. Cokot emas
sakati, lima boehna, bawaeun urang ka Rahiang Sanjaya."
Dina danget eta, oge di Galuh ngayakeun kumpulan jeung para patih
CARITA PARAHYANGAN 8
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
sakabeh.
Carek sang patih: "Pun Tohaan! Boh emas boh beusi henteu diajenan ku
Rahiang Sanjaya. Nu diajenan teh ngan huripna jalma rea."
XIII
CARITA PARAHYANGAN 9
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
Rahiangtang Kuku.
Carek Rahiangtang Kuku: "Oh sang patih!Na naon bejana, mana dating ka
dieu?"
Carek sang patih: "Kami dititah ku Rahiang Sanjaya. Diparentah nyidikkeun
ka dieu. Saha nu dijungjung, nu dijenengkeun ratu?"
Carek Rahiang Kuku: "Eh sang patih! Pantesna nya aing dijungjung
dijenengkeun ratu ku balarea. Ngan ti Rahiang Sanjaya mah henteu
diharepkeun, lantaran kulawarga, jeung moal ka kami mah, sabab
dianggapna resep maehan kulakadang baraya. Malah aing ditempatkeun ka
Kuningan oge ku Rahiang Sempakwaja. Aing beunang Rahiang
Sempakwaja nempatkeun ka Kuningan ieu teh.
CARITA PARAHYANGAN 10
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
Teu disangka-sangka Rahiangtang Kuku, Sang Seuweukarma cunduk ka
nusa Demba, tuluy ka kadaton, diuk tukangeun Sang Siwiragati.
Henteu aya balik deui ka kadaton gajah putih teh, ngawula ka Rahiangtang
Kuku.
Rahiangtang Kuku mulang deui ka Arile, dibawa dina gajah putih jeung
Pwah Sangkari. Pwah sangkari teh ngomong: "Naha henteu aya emas
saguri, sapotong sapaha jeung salengkepna papakean?"
Tanyana: "Mana?"
Carek Rahiang Sanjaya: "Na naon nu jadi karempan teh? Ayeuna aing
hayang runtut raut. Aing jeung bapa, Rahiang Kuku, Sang Seuweukarma.
Ayeuna aing moal ngalawan. Ayeuna urang tetepkeun: tanah bagaian
Dangiang Guru di tengah, bagian Rangiang Isora ti Wetan; jauhna nepi ka
kalereun Paraga jeung Cilotiran, ti Kulon Tarum, ka Kulon bagian Tohaan di
Sunda."
XV
CARITA PARAHYANGAN 11
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
Mimiti Sang Resi Guru ngawangun kuta pulo Jawa, kutana teh nyaeta
Galunggung, ti wetana Jawa.
Di wates Sunda, aya pandita sakti, dipateni tanpa dosa, ngaranna Bagawal
Sajalajala.
Atma pandita teh nitis, nya jadi Sang Manarah. Anakna Rahiang Tamperan
duaan jeung dulurna Rahiang Banga.
Rahiang Banga datang bari ceurik, sarta mawa sangu kana panjara beusi
tea. Kanyahoan ku Sang Manarah, tuluy gelut jeung Rahiang Banga. Keuna
beungeutna Rahiang Banga ku Sang Manarah.
Nurutkeun carita Jawa, Rahiang Tamperan lilana ngadeg raja tujuh taun,
lantaran polahna resep ngarusak nu tapa, mana teu lana nyekel
kakawasaanana oge.
Sang Manarah, lilana jadi ratu dalapanpuluh taun, lantaran tabeatna hade.
Sang Manisri lilana jadi ratu geneppuluh taun, lantaran pengkuh ngagem
Sanghiang Siksa.
XVI
Enya kieu, mimiti Sang Resi Guru boga anak Sang Haliwungan, nya eta
Sang Susuktunggal nu ngomean pakwan reujeung Sanghiang Haluwesi, nu
nyaeuran Sanghiang Rancamaya.
"Ngaran kula Sang Udubasu, Sang Pulunggana, Sang Surugana, ratu hiang
banaspati."
CARITA PARAHYANGAN 12
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
Baduga Maharajadiraja, ratu pakwan Pajajaran. Nu kagungan kadaton Sri
bima-untarayana madura-suradipati, nya eta pakwan Sanghiang Sri
Ratudewata.
XVII
Rahiang Banga lawasna ngadeg ratu tujuh taun, lantaran polahna hanteu
didasarkeun kana adat kabiasaan anu bener.
Nu hilang di Hujung Cariang lilana jadi ratu taun, kaopatna teu cucud,
lantaran salah lampah, daek ngala awewe ku awewe.
CARITA PARAHYANGAN 13
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
"Tina naon berkahna?" Ti sang wiku nu mibanda Sunda pituin, mituhu
Sanghiang Darma, ngamalkeun Sanghiang Siksa.
XVIII
Boga anak, Prebu Maharaja, lawasna jadi ratu tujuh taun, lantaran keuna ku
musibat, Kabawa cilaka ku anakna, ngaran Tohaan, menta gede pameulina.
Urang rea asalna indit ka Jawa, da embung boga salaki di Sunda. Heug wae
perang di Majapahit.
Aya deui putra Prebu, kasohor ngaranna, nya eta Prebu Niskalawastu
kancana, nu tilem di Nusalarang gunung Wanakusuma. Lawasna jadi ratu
saratus opat taun, lantaran hade ngajalankeun agama, nagara gemah ripah.
Sanajan umurna ngora keneh, tingkah lakuna seperti nu geus rea luangna,
lantaran ratu eleh ku satmata, nurut ka nu ngasuh, Hiang Bunisora, nu
hilang di Gegeromas. Batara Guru di Jampang.
Batara guru di Jampang teh, nya eta nyieun makuta Sanghiang Pake, waktu
nu boga hak diangkat jadi ratu.
CARITA PARAHYANGAN 14
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
ngarasa aman lalayaran nurutkeun palaturan ratu.
Cai, cahaya, angin, langit, taneuh ngarasa senang aya dina genggaman
pangayom jagat.
Ngukuhan angger-angger raja 36), ngadeg di sanghiang linggawesi, puasa,
muja taya wates wangenna.
Diganti ku Tohaan Galuh, enya eta nu hilang di Gunung tiga. Lawasna jadi
ratu tujuh taun, lantaran salah tindak bogoh ka awewe larangan ti kaluaran.
XIX
Diganti ku Prebu, putra raja pituin, nya eta Sang Ratu Rajadewata, nu hilang
di Rancamaya, lilana jadi ratu tilupuluhsalapan taun.
Teu ngarasa aman soteh mun lakirabi dikalangan jalma rea, di lantarankeun
ku ngalanggar Sanghiang Siksa.
XX
Diganti enya eta ku Prebu Surawisesa, anu hilang di Padaren, Ratu gagah
perkosa, teguh jeung gede wawanen.
Ti dinya mulang ka pakwan deui. Hanteu naunan deui. Ratu tilar dunya.
Lawasna jadi ratu opatwelas taun.
CARITA PARAHYANGAN 15
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
XXI
Disunatan, maksudna supaya bersih, suci tina kokotor ari dikumbah, disunat
ku tukangna, pituin Sunda eta teh.
XXII
Diganti ku Sang Ratusakti Sang Mangabatan di Tasik. Enya eta anu hilang
ka Pengpelengan. Lilana jadi ratu dalapan taun, lantaran ratu lampahna
cilaka ku awewe.
Ulah diturut ku nu pandeuri, lampah ratu kitu mah. Tah kitu riwayat sang ratu
teh.
XXIII
CARITA PARAHYANGAN 16
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana
XXIV
Dina jaman dopara, jaman parunggu, saterusna diganti ka jaman kali, jaman
beusi, Sang Nilakendra, dilantarankeun lila teuing dina kasenangan,
ngumbar hawa napsu. Bogana anak, kana hatena geus kaancikan ku
rekadaya, nya nurunkeun pertapa, incu pateterean.
XXV
Diganti ku Nusia Mulya. Lilana jadi ratu duawelas (!) taun. Mimiti datangna
perobahan. Buana lemes nyusup ka nu kasar, timbul karusakan ti Islam.
CARITA PARAHYANGAN 17
Pustaka Pribadi Herman AALT Tejabuwana