Draf Modul Matematik PPG : MTE3114 Aplikasi

Pengenalan
Modul Matematik ini merupakan usaha sama pensyarah-pensyarah Matematik IPGKPP dan IPGKTB.
Agihan topik-topik dalam modul ini berdasarkan ProForma MTE !!" Aplikasi Matematik.
Modul ini sesuai diguna sebagai bahan online learning tambahan yang boleh membantu pela#ar guru
PI$MP dan peserta kursus PPG memahami kandungan kursus ini dengan mudah. $elain daripada
nota ringkas dan %ontoh-%ontoh terker#a& modul ini #uga mengandungi latihan& akti'iti berkumpulan
dan bahan ba%aan yang bertu#uan mempermudahkan pembela#aran akses kendiri pela#ar.
Panel Penulis Modul IPGK Pulau Pinang
!. En. (ng )o%k Tong *Ketua +abatan,
-. En. Tan Kah Kheng
. .r. Teong Mee Mee
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
Isi Kandungan Modul
Topik 1: Matematik dalam Kehidupan eharian !IPGK Tuanku "ainun#
Peranan matematik teknologi moden
Matematik sebagai kegiatan budaya yang berterusan
Asas bagi matematik kontemporari
Topik $: Klasik Kod dan %ipher !IPGK Pulau Pinang#
Beberapa .e/inisi
Gantian
Transposisi
Topik 3: Klasik Kod dan %ipher !IPGK Pulau Pinang#
Kapal Angkasa Mariner0
Kod Pembetulan Kesilapan
Kod 1langan
Kod $emakan Pariti
Kod )inear
Kod 2amming
Algoritma 3$A
4 Penggunaan Model Matematik dalam "iologi dan Ekologi !IPGKPP & IPGKT"#
Model Mangsa - pemangsa4 generasi terpisah dan tak terpisah& persamaan logistik&
interaksi antara spesis& simulasi.
Penggunaan persamaan pembe5aan yang mudah dalam model dos dadah yang
selamat dan berkesan.
Model penularan penyakit seperti AI.$& selsema burung dan lain-lain.
' "e(erapa Idea )tama Matematik "erkaitan dengan Kalkulus !IPGK Tuanku "ainun#
Penghampiran Ar%himedes bagi 6
Penentuan luas bulatan Ar%himedes
Paradoks 7eno
Penyiasatan lengkung kubik 8e9ton
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
Topik 1: Matematik dalam Kehidupan eharian !IPGK Tuanku "ainun#
Peranan matematik teknologi moden
Matematik sebagai kegiatan budaya yang berterusan
Asas bagi matematik kontemporari
$: Kod Klasik dan Cipher
$*1 "e(erapa Definisi
Kod
$atu peraturan :petua untuk menukar sebarang maklumat ke dalam bentuk : per9akilan yang
berlainan.
Pengkodan
Proses di mana maklumat daripada sumber ditukar kepada simbol untuk dikomunikasi.
Pengdekodan
Proses songsang pengkodan di mana simbol kod ditukar balik kepada bentuk : maklumat yang mudah
di/ahami oleh si penerima.
%ipher
Algoritma atau prosedur yang ditetapkan untuk men#alankan proses enkripsi * mese# dienkod agar
maklumat tidak dapat di/ahami oleh pihak lain ke%uali pihak yang dibenarkan,
;
atau dekripsi *proses
mengdekod mese# yang diterima kepada mese# yang asal dan mudah di/ahami,
Perkembangan kod klasik dan cipher menggunakan teknik-teknik yang berikut
o Transposisi
o Gantian
$*$ Transposisi
Kaedah enkripsi mese# yang melibatkan perubahan penyusunan semula huru/ : kumpulan huru/
mengikut peraturan atau sistem tertentu
%ipher Pagar Kereta Api
2uru/-huru/ dalam mese# ditulis semula dalam dua atau lebih baris. Kemudiannya& di%antumkan semula
untuk membentuk mese# yang telah dienkodkan.
<ontoh4
Mese# = KAMI TE3TIP1 ()E2 ME3EKA )AGI > bila ditulis dalam )IMA baris men#adi
K E 1 M A
A 3 ( E )
M T ) 3 A
I I E E G
T P 2 K I
dan bila digabungkan semula men#adi mese# = KE1MAA3(E)MT)3AIIEEGTP2KI =
$i penerima akan menyusun mese# yang diterima dalam lima baris dan memba%a mengikut arah yang
dipersetu#ui dengan si pengirim ? dalam %ontoh ini dari atas ke ba9ah untuk mengdekod mese# kepada
yang asal.
%ipher +intasan
2uru/-huru/ dalam mese# ditulis semula mengikut satu lintasan yang tertentu& misalnya mengikut
lintasan spiral dari luar ke dalam yang tersusun dalam satu segiempat sama. Bilangan petak dalam
segiempat sama yang diguna merupakan rahsia antara si pengirim dan si penerima.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
<ontoh4
Mese# = KAMI TE3TIP1 ()E2 ME3EKA )AGI = selepas ditulis mengikut lintasan spiral akan men#adi
mese# = KAMITME3EE2GIK3EA)AT)(1PI =
1ntuk mengdekod mese#& si penerima menggunakan segiempat sama yang serupa dengan si pengirim
dan memba%a ikut lintasan yang dipersetu#ui.
$*3 Gantian
Kaedah enkripsi mese# yang melibatkan penggantian semula huru/:kumpulan huru/ mengikut peraturan
atau sistem tertentu
%ipher Gantian Mudah
$emua huru/ dalam ab#ad dipadankan dengan huru/ se%ara padanan satu dengan satu mengikut
peraturan atau sistem yang dipersetu#ui dan dirahsiakan.
<ontoh4
A B < . E F G 2 I + K ) M 8 ( P @ 3 $ T 1 A B C D 7
M E + A , ) " % D - G . I / K 0 1 P 2 3 T 4 5 6 7
Meru#uk kepada sistem di atas mese# = $AT1 MA)AD$IA = akan ditulis sebagai =@M3$IM2MC@.M>
Kedua-dua pengirim dan penerima akan menggunakan sistem yang sama.
%ipher %aesar
$etiap huru/ dalam ab#ad digantikan oleh huru/ yang berkedudukan tertentu daripadanya dalam
susunan ab#ad.
<ontoh4
A B < . E F G 2 I + K ) M 8 ( P @ 3 $ T 1 A B C D 7
, 7 A " % D E - G . I / K + M 0 1 P 2 3 T ) 4 5 6
.alam %ontoh ini& setiap huru/ digantikan dengan huru/ yang berada dua tempat selepasnya.
(leh yang demikian& mese# = KE<EME3)A8GA8 = akan ditulis sebagai =I<A<K<P+D)ED)>
%ipher Pigpen
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
$istem ini menggunakan simbol-simbol yang diguna oleh kumpulan Freemason bagi me9akili huru/-
huru/ tertentu. <ipher ini #uga dikenali sebagai %ipher Masoni% atau 3osi%ru%ian.
<ontoh4
%ipher At(ash
<ipher ini merupakan %ipher gantian yang mudah yang hanya mengandungi dua baris ab#ad yang yang
disusun se%ara bertentangan arah.
<ontoh 4
A B < . E F G 2 I + K ) M 8 ( P @ 3 $ T 1 A B C D 7
7 , 6 5 4 ) T 3 2 P 1 0 M + K / I . G - E D % " A
Mese# = BA2A$A +IBA BA8G$A = akan ditulis sebagai =D7$727 @3.7 D7MT27 =
%ipher Kama utra
<ipher ini #uga dikenali sebagai %ipher 4ats8a8ana yang pernah dihuraikan dalam buku Kama
$utra yang ditulis dalam abad ke-" A.. $etiap huru/ dipadankan dengan huru/ lain se%ara ra9ak dan
digunakan untuk menulis mese# rahsia. Padanan satu dengan satu antara pasangan huru/-huru/ hanya
diketahui oleh pengirim dan penerima.
<ontoh4
A E K B E % < E 7 . E I E E 3 F E G E M 2 E P I E + + E . K E 4 ) E E M E,
8 E G ( E / P E - @ E0 3 E 5 $ E " T E 1 1 E D A E 6 BE ) C E A D E T 7 E 2

Mese# = TE3PE3A8GKAP = ditulis sebagai = (3BF3BKGMAKF =
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
3: Kod dan Kriptografi
3*1 Kapal Angkasa Mariner9 1:9:
Pada tahun!F0G& Amerika $yarikat telah melan%arkan kapal angkasa Mariner" untuk mengambil gambar
Marikh. Transmisi setiap gambar mengambil masa H #am. Misi Mariner selan#ut& seperti Mariner0& telah
menghasilkan gambar yang lebih #elas sebab menggunakan kod pembetulan ralat.
.
Kaedah transmisi gambar oleh Mariner0 dari Marikh ke Bumi yang digunakan pada tahun !F0F melibatkan
penggunaan grid halus yang diletakkan ke atas gambar yang dikirim. $etiap =petak> atau piksel& diberi =dar#ah
kehitaman> antara #ulat I hingga 0.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
$etiap nombor ditulis sebagai urutan enam I dan !. <ontoh %ara penulisan dalam sistem binari *nombor asas
-, adalah seperti di ba9ah4
I IIIIII
!
IIIII!
- IIII!I
IIII!!
" III!II
G III!I!
0 III!!I
J III!!!
H II!III
F II!II!
K
" !I!I!!
K
0 !!!!!!
+adi& dar#ah kehitaman E " L !I!I!!.
.alam kes Mariner0& setiap gambar dipe%ahkan kepada JII M H- petak& di mana setiap petak dikodkan oleh
0 digit binari& setiap gambar akan mengandungi satu urutan 0 M JII M H- E "F" "II digit binari.
Balau bagaimana pun& dar#ah kehitaman setiap petak mengandungi enam digit binari manakala mese# yang
dikirim sebenarnya menggunakan lebih banyak digit bagi setiap dar#ah kehitaman ? sebenarnya - digit binari
digunakan bagi setiap petak& oleh yang demikian gambar akan mengandungi urutan - M JII M H- E !H 00
HII digit binari.
Proses Transmisi Mese;
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
$ungguh pun& saluran transmisi mese# yang ditun#ukkan di atas mudah. Kadang-kadang mese# yang dikirim
akan diganggu oleh ralat tertentu. $ama ada saluran transmisi yang digunakan merupakan pautan satelit&
tanpa 9ayar atau 9ayar tele/on& biasanya saluran tersebut mungkin akan menambah unsur gangguan *noise,
yang menyebabkan ralat. Ke#adian ini serupa dengan gangguan suara yang kita alami semasa panggilan
tele/on di ka9asan isyarat lemah.
.alam %ontoh di atas& mese# I!!I! dikirim tetapi mese# yang diterima kurang #elas. +adi& adalah sukar untuk
menter#emahkan digit tengah dan digit terakhir yang diterima I!NIN
Apakah yang si penerima patut buat bila menerima mese# tersebutN +a9apannya bergantung kepada situasi.
Misalnya& adalah mungkin mese# tersebut diminta dikirim sekali lagi ? semasa panggilan tele/on& minta disebut
sekali lagi atau pun semasa menggunakan kad kredit& kad kredit dilalui mesin kad kredit sekali lagi #ika nombor
yang diterima kurang #elas sebab sukar diteka. .alam kes misi angkasa lepas Mariner& gambar tersebut tidak
dapat dihantar sekali lagi dan adalah lebih praktikal untuk mengdekod mese# seberapa yang mungkin *oleh
komputer bukan oleh manusia,.
$e%ara am& kesan gangguan dalam saluran komunikasi akan mengakibatkan ralat yang menyebabkan mese#
yang diterima berlainan daripada apa yang dikirim. (leh demikian& dalam %ontoh Mariner0 di atas& kita dapat
lihat situasi di mana " yang ditransmisikan oleh kapal angkasa diterima dan diter#emahkan sebagai !! di
Bumi.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
3*$ Kod Pem(etulan Kesilapan
Kod pembetulan kesilapan *ralat, menangani masalah ralat dengan menggunakan konsep lebihan *redundancy,
? menggunakan lebih banyak simbol yang diperlukan untuk mese#.
.alam bahasa biasa& lebihan kerap berlaku& di mana pengetahuan bahasa dan konteks ianya digunakan ?
membantu kita mengenal pasti ralat tipogra/ikal *e#aan, dan membetulkannya apabila diba%a.
Misalnya& #ika perkataan Ocetakan dikirim& ia mungkin diterima sebagai Ocetekan atau cetakau. .alam konteks
topik ini& memang dapat dikenal pasti dengan mudah yang ralat tipogra/ikal *e#aan, telah berlaku dan
perkataan yang betul diteka dengan tepat sebagai Ocetakan.
Misi Mariner0 telah menggunakan 0 digit binari untuk mengenkod setiap petak ke%il *piksel, dalam gambar
Marikh. Apabila mengirim isyarat balik ke Bumi& Mariner0 mengirim - digit dengan -0 *E--0, digit lebihan.
Dang lebih mengkagumkan ialah ter#emahan betul bagi setiap rantaian yang mengandungi kurang daripada H
ralat.
+adi4
$etiap rantaian mengandungi enam I dan ! L rantaian tiga puluh dua I dan ! L
rantaian dengan P H ralat didekodkan dengan betul
Bagaimanakah ini boleh berlakuN
Proses mengenkod mese# bermula dengan penukaran teks biasa kepada satu rantaian nombor dengan
menggunakan ab#ad digital berikut. .alam kod ini& setiap huru/ *dan #uga tanda isyarat, di9akili oleh urutan I
dan ! sepan#ang G-digit. (leh yang demikian& urutan-urutan tersebut merupakan nombor antara I dan - yang
ditulis dalam sistem binari *asas -,.
.alam kest Mariner0& satu kod 3eed-Muller yang kuat telah digunakan untuk pembetulan kesilapan. $eperti
yang dinyatakan& mese# 0 digit binari telah ditukar kepada mese# - digit binari yang digelar sebagai katakod
*codewords,.
Misalnya& mese# yang dikirim mengandungi digit binari. (leh yang demikian& terdapat H mese# yang mungkin&
yang boleh di9akili oleh integer I hingga J.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
.alam %ontoh ini& G digit lebihan akan ditambah kepada setiap mese# untuk menghasilkan katakod yang
pan#angnya H.
0 = 000 000 00000
1 = 001 001 10110
2 = 010 010 10101
3 = 011

011 00011
4 = 100 100 10011
5 = 101 101 00101
6 = 110 110 00110
7 = 111 111 10000
Katakod <<11<11< me9akili integer 1. +ika dibandingkan dengan katakod <<<<<<<< yang me9akili integer <&
mudah dilihat baha9a kedua-dua katakod ini berbe5a di empat tempat *ketiga& keempat& keenam dan ketu#uh,.
.engan %ara yang sama& #ika dibandingkan <11<11< dengan katakod <1<1<1<1& dapat dilihat sekali lagi
baha9a kedua-dua katakod ini berbe5a di empat tempat ? kali ini di tempat kedua& ketiga& ketu#uh dan
kelapan.
Perhatikan yang hanya ada H mese#& iaitu H katakod daripada -
H
E -G0 rantaian lapan digit binari yang
mungkin. 2al ini akan dapat membantu pengesanan ralat tetapi #uga pembetulan ralat yang tunggal.
+ika II!!!!!I diterima& memang mudah untuk menyemak baha9a ini bukan katakod dan ralat telah berlaku ?
biasanya tidak pasti hanya satu ralat berlaku tetapi yang pasti adalah sekurang-kurangnya satu ralat telah
berlaku.
$ungguh pun sukar untuk mengetahui mese# asal& prinsip kemungkinan maksimum *principle of maximum
likelihood) boleh digunakan untuk mengdekod mese# yang diterima. Ini boleh dilakukan dengan
membandingkan mese# yang diterima dengan H katakod dan lihat yang mana satu katakod paling rapat
dengan mese# yang diterima.
Apabila ini dilakukan& dapat dilihat yang katakod yang paling rapat dengan <<11111< ialah <<11<11<. Ia hanya
berbe5a di satu tempat ? tempat kelima *yang digariskan,.
(leh sebab setiap katakod berbe5a daripada yang laing dalam tepat empat tempat& mese# yang diterima
<<11111< akan berbe5a daripada yang lain dalam sekurang-kurangnya tiga tempat.
+adi& dapat diandaikan yang ralat #arang-#arang berlaku& #adi katakod yang mungkin ditransmisikan ialah
<<11<11<. .alam kes ini& selagi ada satu ralat *dan ini adalah kes yang paling mungkin, ianya dapat
diperbetulkan.
Ini memang benar untuk semua kes di mana satu ralat berlaku ? #adi ia digelarkan sebagai kode pembetulan
ralat tunggal *single-error-correcting code).
.alam %ontoh ini&
H digit katakod
digit maklumat dan
G digit lebihan.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
Kadar maklumat E
8
3
$e%ara am&
n digit
Q
? ? ?
K
? ? ?
K
? ?
QQ
k digit
mese#
r digit
semakan
*lebihan,

Kadar maklumat, 3 E
n
k
.
Bagi Mariner 0& kadar maklumat 3 E
32
6
.
3*3 Kod )langan
$atu %ara yang mudah untuk memperkenalkan lebihan adalah untuk mengulang semua. +adi& #ika ada mese#&
ia boleh dikodkan dengan mengulang setiap digit n kali.
+ika n E G& pan#ang kod ulangan ialah 5.
<ontoh 4
S

10011

11111 00000 00000 11111 11111
U

10101

11111 00000 11111 00000 11111
S

10011

11111 00000 00000 11111 11111
I

01001

00000 11111 00000 00000 11111
E

00101

00000 00000 11111 00000 11111
+ika dikirim = 1<<11 as 11111 <<<<< <<<<< 11111 11111& ia akan diterima sebagai urutan , dan ! yang
pan#angnya -G.
Kita perlu peraturan *algoritma, untuk mengdekod mese# yang diterima.
.engan bantuan komputer mengdekod mese#& tekaan mengikut konteks tidak dilakukan tetapi peraturan yang
tepat perlu digunakan.
Misalnya& apabila mese# berikut di terima4
11<11 <<11< 11<<< 1<<<< 1<111 bagaimanakah ianya didekod N
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
Algoritma Dekod (agi Kod )langan Pan;ang '
!. Bilang digit !.
-. +ika bilangan digit ! R & tulis 11111.
. +ika bilangan digit ! S - & tulis <<<<<.
Perhatikan baha9a kod ini boleh membetulkan - ralat tetapi ia mempunyai kad maklumat yang sangat rendah
5
1
.
+ika n E " *setiap digit diulang " kali,&apakah yang berlaku #ika terika <<11 N
aluran imetri "inari
Kebarangkalian menerima simbol yang silap adalah serupa sama ada simbol I atau simbol ! dikirim.
Kebarangkalian menerima simbol yang silap E p
Misalnya& #ika p E
100
1
& #adi kebarangkalian satu digit tunggal diterima se%ara silap ialah
100
1
E I.I!& #adi
kebarangkalian satu digit tunggal diterima se%ara betul ialah
100
99
E I.FF.
.ianggap semual ralat berlaku se%ara ra9ak ? iaitu se%ara tidak bersandar satu sama lain.
1ntuk memudahkan pengiraan& kod ulangan pan#ang digunakan.
Bolehkah kebarangkalian
100
99
E I.FF diperbaiki #ika satu katakod satu digit diterimaN
Mese#
dikirim
Mese#
dikodkan
Mese# mungkin
diterima
Mese#
didekod
0

000

000 001
010 100

0
1

111

101 011
110 111

1
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
+ika <<< dikirim&
Pengiraan kebarangkalian mese# yang mungkin diterima4
Pr *<<<, E
100
99
M
100
99
M
100
99
E I.FJI-FF
Pr *<<1, E
100
99
M
100
99
M
100
1
E I.IIFHI!
Pr *<1<, E
100
99
M
100
1
M
100
99
E I.IIFHI!
Pr *1<<, E
100
1
M
100
99
M
100
99
E I.IIFHI!
+adi kebarangkalian mengdekod mese# sebagai <4
Pr *<, E Pr *<<<, T Pr *<<1, T Pr *<1<, T Pr *1<<,
E I.FJI-FF T M I.IIFHI!
E I.FFFJI- .
+adi& se%ara purata& kesilapan mengdekod mese# yang dikirim < sebagai 1 berlaku hanya sekali setiap !II
kali& kita akan dapat ralat kurang daripada setiap !I III *atau !:III, U Ini merupak kema#uan yang hebat.
Bagi kod ulangan pan#ang n&
n digit
Q
? ? ?
K
? ?
QQ
! digit
Mese#
n ? ! digit
semakan
Kadar maklumat, 3 E
n
1
. Ini sangat ke%ilU
Kod ulangan dapat membetulkan ralat tetapi kadar maklumatnya sangat rendahU
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
+atihan
!. Anda telah menerima mese# berikut yang ditulis dengan kod ulangan pan#ang G.
00000 10010 11011 11000 01111
11110 01010 01000 01011 00001
00111 10000 01100 11100 00000
01000 11111 00111 10111 11101
01111 00010 01000 10111 10000
a, Tukar mese# ini kepada kod G digit binari.
b, Tukarkan kepada ab#ad biasa.
-. Anda telah menerima mese# berikut yang ditulis dengan kod ulangan pan#ang G.
00000 11011 01111 00100 11111
01000 11111 00100 00001 11101
11101 00100 00000 11110 01111
11111 10000 01000 00000 00100
10111 00010 10000 00111 01100
01100 10001 01010 00011 11001
01010 10111 01111 11111 00000
11111 00010 11011 01000 00000
a, Tukar mese# ini kepada kod G digit binari.
b, Tukarkan kepada ab#ad biasa.
%, Apakah mese# yang sebenarN
. Kod ulangan pan#ang digunakan untuk transmisi mese#. +ika kebarangkalian membuat kesilapan dalam
satu digit ialah I.I! dan kita anggap kesilapan berlaku se%ara tak bersandar satu sama lain& kirakan
kebarangkalian mese# III yang dikirim diterima sebagai !!!.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
3*4 Kod emakan Pariti
Kod semakan pariti tunggal merupakan ekstrem daripada kod ulangan. Berbanding dengan kod ulangan& kod
semakan pariti tunggal hanya ada satu digit semakan.
.igit semakan ini diperolehi daripada #umlah digit maklumat *mod -,.
$ebagai %ontoh& lihat bagaimana digit semakan dikira
A 000001 1
}

5 digit
maklumat
1 digit
semakan
B 000010 1
C 000011 0
D 000100 1

$e%ara am katakod ditulis sebagai c! c- c c" cG c0 di mana

c0 E c! T c- T c T c" T cG *mod -,.
Bagi kod semakan pariti tunggal&
n digit
Q
>> ? > >
Q
@
k = n ? !
digit
mese#
! digit semakan
Kadar maklumat
n
k
E
n
n 1
& amat tinggiU
Akan tetapi& kod semakan pariti tunggal hanya boleh mengesan bilangan ralat yang gan#il tetapi tidak dapat
membetulkannya.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
+atihan
!. <ari katakod yang me9akili huru/ berikut dalam kod semakan pariti tunggal di atas 4 + & ) &
@ & $ & G & C.
-. Tulis mese# 8( E33(3$ dengan kod semakan pariti tunggal.
. Mese# berikut telah diterima dalam kod semakan pariti tunggal4
IIII!! IIIIII II!!!! I!!!!I I!I!!I II!II!
IIIIII !II!II II!I!I !II!!! !I!II! I!!III !I!III
a, Kesan di mana ralat telah berlaku.
b, .ekod semua huru/ yang lain.
%, <uba teka mese# yang dikirim.
3*' Kod +inear
Perhatikan kod linear pan#ang 0 berikut ada digit mese# dan digit semakan
Katakod pan#ang 0
Q
c! c- c c" cG c0
QQ
digit
mese#
digit
semakan

boleh ditulis semula sebagai persamaan linear untuk mentakri/kan digit-digit semakan.
Bila diberi mese# c! c- c &
c" = c! + c- *mod -,
cG = c! + c *mod -,
c0 = c- + c *mod -,
untuk memperolehi katakod C= ;c! c- c c" cG c0V.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
=A

6
5
4
c
c
c
=

1 1 0
1 0 1
0 1 1

3
2
1
c
c
c
.
$ebagai %ontoh& I!I akan ditransmisikan sebagai ;I!I!I!V.
+atihan
Tuliskan katakod yang sepadan dengan mese#4
*i, !!! *ii, !I!
*a, Berapakah mese# tiga digit yang dibentukkanN
*b, $enaraikan semua katakod bagi kod ini.
Persamaan emakan Pariti
Katakod C E ;c! c- c c" cG c0 V menyempurnakan persamaan semakan pariti
c! + c- + c" E I *mod -,
c! + c + cG E I *mod -,
c- + c + c0 E I *mod -,.
Persamaan-persamaan ini dinamakan sebagai persamaan semakan pariti sebab menyemak pariti atau
kegenapan hasil tambah digit-digit dalam katakod ? untuk memperolehi I di sebelah kanan& kita perlu dapat
bilangan ! yang genap pada sebelah kiri setiap persamaan.
Persamaan semakan pariti #uga boleh ditulis sebagai

1 0 0 1 1 0
0 1 0 1 0 1
0 0 1 0 1 1

6
5
4
3
2
1
c
c
c
c
c
c

=

0
0
0
&
atau H C
T
= < &
di mana H ialah matriks semakan pariti.
;C
T
E transpos menegak bagi 'ektor < V
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
Apakah 8ang (erlaku semasa transmisi katakodB
Apabila katakod C E ;c! c- c c" cG c0V dikirim
saluran transmisi akan menambah gangguan *ralat,
E E ;e! e- e e" eG e0V
mengakibatkan katakod diterima sebagai
R E ;r! r- r r" rG r0V
di mana ri E ci T ei *mod -, .
+atihan
!. +ika C E ;!II!!IV & E E ;III!I!V& %ari R.
-. +ika R E ;II!IIIV& E E ;IIII!!V& %ari C.
. +ika R E ;I!IIIIV& C E ;!!!IIIV& %ari E.
Biasanya& kita hanya tahu katakod yang diterima& R. +adi masalah adalah untuk mengetahui katakod yang
dikirim C #ika kita terima katakod R. Ini boleh dilakukan dengan men%ari E dahulu.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
Mengira indrom
Bagi katakod yang diterima& R E ;r! r- r r" rG r0V& kita mentakri/kan sindrom& s E ;s! s- sV bagi R dengan
s! = r! + r- + r" *mod -,
s- = r! + r + rG *mod -,
s = r- + r + r0 *mod -,.

3
2
1
s
s
s
=

1 0 0 1 1 0
0 1 0 1 0 1
0 0 1 0 1 1

6
5
4
3
2
1
r
r
r
r
r
r
atau
s
T
= H R
T
.
(leh kerana digit-digit sindrom ditakri/kan oleh persamaan semakan pariti yang sama dengan katakod& digit
sindrom akan mendedahkan pola kegagalan semakan pariti.
s dinamakan sebagai sindrom R sebab ia mempamerkan = simptom khas> ralat tanpa mengenal pasti
sebabnya& seperti %ara kita mengenal sesuatu penyakit daripada simptomnya dan bukan sindrom *sebabnya
yang sebenar, ? %ontoh $I.$ E $udden In/ant .eath $yndrome.
$emua katakod mempunyai sindrom I E ;IIIV sebab H C
T
= 0 .
$indrom katakod yang diterima serupa dengan sindrom ralat.
Katakod yand diterima R merupakan hasil tambah katakod C dan ralat E.
R E C T E.
+adi C E R ? E dan
< = H C
T
= H !R ? E,
T
= H !R
T
? E
T
,
= H R
T
? H E
T
(leh itu s
T
= H R
T
= H E
T
.
+adi katakod yang diterima R mempunyai sindrom yang sama dengan ralat E.
Maklumat ini sangat berguna sebab ini bermakna #ika R merupakan katakod yang diterima& set ralat yang
mungkin #uga merupakan set 'ektor yang sama dengan sindrom R.
.ari atas& #ika R dan E mempunyai sindrom yang sama& kita boleh guna akas penghu#ahan untuk
menun#ukkan baha9a #ika H R
T
= H E
T
& #adi R ? E E C & di mana C adalah katakod.
Bilangan perkataan dengan sindrom yang sama serupa dengan bilangan katakod.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
.alam kes ini ada -

E H sindrom yang mungkin dan setiap selaras tepat dengan

8
8
64
8
2
6
= = perkataan.
(leh itu& sebagai %ontoh& H katakod selaras tepat dengan H perkataan dengan sindrom;IIIV.
MenCari perkataan selaras dengan sindrom 8ang di(eri
$ebab sindrom katakod yang diterima R sama dengan sindrom ralat E& satu perkara yan perlu dilakukan untuk
dekod katakod yang diterima adalah untuk men%ari semua perkataan yang mempunyai sindrom yang
sama dengan R.
Misalnya& kita akan men%ari semua perkataan dengan sindrom ;II!V bila kita menggunakan kod linear yang
ditakri/kan. (leh itu&
r! + r- + r" E I *mod -,
r! + r + rG E I *mod -,
r- + r + r0 E ! *mod -,.

1 0 0 1 1 0
0 1 0 1 0 1
0 0 1 0 1 1

6
5
4
3
2
1
r
r
r
r
r
r
=

1
0
0
D
atau H R
T
=

1
0
0
= s
T
*
.engan %ara yang sama& kita akan dapat men%ari semua perkataan yang selaras dengan sindrom ;II!V
dengan %ara menyenaraikan semua H pilihan yang mungkin bagi I dan ! bagi ketiga-tiga pembolehubah yang
pertama dan men%ari nilai baki tiga pembolehubah tersebut. Misalnya& #ika kita mula dengan r! E I& r- E I& r E
I& kita dapat lihat daripada persamaan ini& kita dapatkan tiga persamaan di mana r" E I& rG E I& r0 E !.
+adi salah satu daripada H perkataan yang selaras dengan sindrom ;II!V ialah ;IIIII!V.
Kita boleh memperolehi semua H perkataan dengan %ara yang sama.Misalnya& #ika r! E I& r- E I& r E !& kita
dapat r" E I& rG E !& r0 E I& yang membentuk perkataan ;II!I!IV.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
+atihan
!. <ari 0 perkataan lagi yang selaras dengan sindrom ;II!V.
-. $enaraikan semua perkataan dengan sindrom
a, ;I!IV.
b, ;!!!V.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
Tatasusunan Pia9ai $lepian menyenaraikan semua perkataan yang selaras dengan setiap sindrom bagi kod
linear.
$et perkataan W ;r! r- r r" rG r0V di mana ri E I atau !& bagi i E !& -& K& 0Q membentuk ruang 'ektor
dimensi 0 di atas Medan Galois GF*-,.
$ebab semua katakod merupakan penyelesaian bagi H C
T
= <& semua katakod membentuk subruang bagi
ruang 'ektor yang mengandungi semua perkataan. .imensi sub ruang ini ialah 0 ? E .
Khasnya, ini bermakna set katakod akan membentuk kumpulan di bawah
penambahan(mod 2) dan juga hasil tambah mana-mana dua katakod merupakan satu
katakod.
+atihan "erkumpulan
!. $emak baha9a hasil tambah mana-mana dua katakod merupakan katakod.
-. Pilih sindrom yang tidak sama dengan ;IIIV ? pastikan semua ahli dalam kumpulan anda memilih
sindrom yang berlainan.
a, Pilih satu katakod dan tambah kepadanya setiap daripada perkataan dalam baris yang selaras dengan
sindrom pilihan anda. Apakah yang anda dapati N
Bhat do you /indN
b, .engan menggunakan sindrom yang sama& pilih katakod yang berlainan dan ulang *a,.
%, .engan menggunakan sindrom yang sama& semak yang setiap perkataan yang selaras dengan sindrom
dlam Tatasusunan Pia9ai $lepian boleh diperolehi sebagai hasil tambah perkataan pertama dalam baris
*pemimpin koset, dan katakod dalam la#ur yang sama.
d, Banding #a9apan a,& b, dan %, dengan ahli kumpulan lain.
.alam Tatasusunan Pia9ai $lepian& semua katakod disenaraikan sebagai baris pertama bermula dengan
katakod ;IIIIIIV.
$etiap baris berikut dalam tatasusunan mengandungi satu koset katakod. .alam setiap koset& perkataan
disusun dalam setiap baris di mana perkataan pertama dalam setiap baris mempunyai bilangan ! yang paling
kurang. Perkataan pertama dalam setiap baris Tatasusunan Pia9ai $lepian dinamakan pemimpin koset.
.alam baris pertama& selaras dengan sindrom ;IIIV& perkataan dalam baris tiada !X perkataan pertama dalam
setiap daripada enam baris berikut mempunyai hanya satu ! saha#aX manakala perkataan pertama dalam
baris terakhir merupakan salah satu
daripada tiga perkataan dalam baris tersebut yang ada tepat dua !.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
"erat sesuatu perkataan ditakri/kan sebagai bilangan ! dalam perkataan tersebut.
Tatasusunan PiaEai lepian boleh dibina bagi kod linear dengan langkah-langkah berikut4
!. .alam baris pertama& senaraikan semua katakod yang bermula dengan <.
-. Pilih mana satu perkataan& W& yang berat minimum 9eight yang bukan katakod *tidak disenaraikan pada
baris pertama, dan senaraikannya sebagai unsur pertama dalam baris berikut.
. Bermula dengan W& senaraikan semua unsur koset W T C& di mana C adalah katakod& dalam urutan yang
sama seperti senarai katakod dalam baris pertama.
". 1langi langkah - dan dengan menggunakan perkataan baru X& di mana X tiada dalam dua baris yang
pertama.
5. Ulangi langkah 4 dengan menggunakan perkataan baru yang tiada dalam baris-
baris sebelumnya sehingga semua perkataan telah disenaraikan.
Pengdekodan Perkataan 8ang diterima 3
R E ;r! r- r r" rG r0V boleh didekodkan dengan langkah-langkah berikut4
!. Kirakan sindrom s E ;s! s- sV bagi R.
Ini merupakan sindrom bagi E.
-. Guna Tatasusunan Pia9ai $lepian untuk men%ari perkataan dengan sindrom s dengan bilangan ! yang
paling sedikit.
Pilih perkataan ini sebagai E.
. Kirakan < di mana C E R ? E.
+atihan
!. <ari < #ika R E ;!I!!!IV.
; 8ota4 Apabila menggunakan tatasusunan ini& kita tidak perlu mengira sindrom. $ebab 3 dan E
mempunyai sindrom yang sama& kita hanya %ari 3 dalam si/ir ini. E merupakan perkataan dalam baris
yang mengandungi 3. V
-. <ari C #ika *i, R E ;!!!!!!V& *ii, R E ;!!!I!!V& *iii, R E ;!!II!!V.
. Beker#a se%ara berpasangan dan #alankan langkah-langkah berikut4
;!V Pilih katakod < untuk dikirim sebagai mese#.
;-V Pilih ralat E.
;V Kirakan 3 E < T E dan kirimkan kepada pasangan anda.
;"V .ekod perkataan pasangan anda.
;GV 1lang ini sebanyak tiga kali4 sekali pilih E yang berat ! *hanya satu ! dalam perkataan,X sekali
dengan E E IX dan sekali dengan E yang berat - *dengan dua ! dalam perkataan,.
.alam kes yang manakah anda dapat mengenal pasti katakodN
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
Kod +inear seCara Am

$atu kod merupakan kod linear atau kod kumpulan #ika katakodnya merupakan set 'ektor < yang memuaskan
persamaan H C
T
= 0, di mana H adalah matriks semakan pariti.
.alam kod semakan pariti tunggal & digit-digit c1, c2, c3, c4, c5, c6 dalam katakod [c1 c2 c3 c4 c5 c6 ] memuaskan
persamaan semakan pariti
c6 = c1 + c2 + c3 + c4 + c5 (mod 2),
yang serupa dengan
c1 + c2 + c3 + c4 + c5 + c6 = 0 (mod 2).
Ini ditulis sebagai H C

! ", di mana H = [111111].

Kod ulangan pan#ang G #uga boleh ditakri/kan dengan menggunakan persamaan semakan pariti berikut4
c1 + c2 = 0 (mod 2)
c1 + c3 = 0 (mod 2)
c1 + c4 = 0 (mod 2)
c1 + c5 = 0 (mod 2).
H C
T
= 0, di mana H !

1 0 0 0 1
0 1 0 0 1
0 0 1 0 1
0 0 0 1 1
.
$e%ara am& #ika kod ulangan pan#ang n kita akan dapat matriks semakan pariti H yang *n ? !, M n
Kod blok merupakan kod di mana setiap katakod merupakan urutan bilangan tetap& n& simbol. Bagi kes kod
linear& pan#ang bloknya ialah bilangan la#ur dalam H.
$indrom, s& katakod yang diterima R diberi sebagai s
T
= H R
T
.
Koset terdiri daripada semua perkataan yang mempunyai sindrom tertentu.
Berat perkataan meru#uk kepada bilangan ! dalam perkataan tersebut.
.alam satu koset& perkataan yang mempunyai berat yang minimum dipilih sebagaai pemimpin koset *coset
leader).
1ntuk mengdekod R4
!. Kirakan sindrom sX
-. <ari pemimpin koset EX dan
. Kirakan C E R ? E.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
3*9 Kod .amming
Teori kod pembetulan ralat telah bermula dengan usaha 3i%hard 2amming dalam !F"J. $ebagai seorang ahli
matematik& 2amming dapat menggunakan kemudahan komputer di Bell Telephone )aboratories untuk
men#alankan pengiraan matematik. Ketika itu& masa untuk melaksanakan program sangat lama dan apabila
2amming datang beker#a pada hu#ung minggu beliau kerap menemui situasi di mana program pengiraan
terhenti kerana menemui ralat. (leh yang demikian& 2amming memikirkan tentang kebolehan komputer bukan
saha#a untuk mengesan ralat tetapi membetulkannyaU
Pada !FGI 3i%hard 2amming telah memperkembangkan kod 2amming yang merupakan kod linear yang
dapat membetulkan ralat tunggal.
H =

1 0 0 1 1 0
0 1 0 1 0 1
0 0 1 0 1 1

s
T
= H R
T
= H E
T
.
+ika ralat E = [e1 e2 e3 e4 e5 e6], persamaan boleh ditulis semula sebagai

3
2
1
s
s
s
= e1

0
1
1
+ e2

1
0
1
+ e3

1
1
0
+ e4

0
0
1
+ e5

0
1
0
+ e6

1
0
0
.
$indrom ialah hasil tambah la#ur-la#ur H di mana ralat-ralat saluran berlaku.
(leh yang demikian& #ika mana4
satu la#ur H adalah < & ralat pada kedudukan tersebut tidak dapat dikesanX dan
dua la#ur H serupa& kita tidak dapat membe5akan ralat tunggal yang berlaku pada kedua-dua
kedudukan tersebut
Kod linear hanya dapat membetulkan semua pola ralat tunggal #ika la#ur-la#ur H berbe5a dan bukan si/ar
$ebaliknya& #ika semua la#ur H berbe5a dan bukan si/ar& ralat tunggal pada kedudukan berbe5a akan
menghasilkan sindrom yang berbe5a.
Kod binari linear mampu membetulkan semua pola yang tiada lebih daripada satu ralat saluran #ika dan hanya
semua la#ur dalam matriks semakan pariti H berbe5a dan bukan si/ar.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
Pengdekodan Perkataan
1ntuk mengdekodkan perkataan yang diterima R, sindrom s dikira.
+ika s ialah si/ar& andaikan tiada ralat.
+ika s bukan si/ar dan sama dengan salah satu la#ur dalam H, andaikan ralat tunggal telah berlaku pada
kedudukan tersebut.
+ika s bukan si/ar dan tidak sama dengan mana satu la#ur dalam H , prosedur pengdekodan ini gagal.
Kegagalan pengdekodan dan ralat hanya berlaku #ika dua atau lebih ralat saluran berlaku.
Misalnya& #ika H =

1 0 1 0 0 0 1 1 1
0 1 1 0 0 1 1 1 0
1 0 1 0 1 1 1 0 0
0 1 1 1 1 1 0 0 0
.
+ika diterima perkataan R E ;1<1<<<1<1V& #adi kita dapat mengira s E ;11<<V.
$ebab s
T
merupakan la#ur kelima dalam H , kita andaikan E E ;<<<<1<<<<V.
(leh itu C E R ? E E ;1<1<1<1<1V.
Balau bagaimana pun #ika R E ;1<1<<<1<1V& kita perolehi s E ;11<1V& dan dalam kes ini di mana s

bukan
salah satu la#ur dalam H , ini bermakna terdapat 2 ralat dan prosedur pengdekodan gagal.
+atihan
Bagi matriks semakan pariti H di atas& %uba dekodkan perkataan-perkataan berikut yang diterima4
!i# R = ;!I!II!!I!V !ii# R = ;!!!III!I!V !iii# R = ;!I!III!!!V
Bagi kod pembetulan ralat tunggal& bilangan maksimum la#ur bukan si/ar matriks binari yang berbe5a dan
bukan si/ar -
r
? !.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
Kod .amming
)a#ur-la#ur dalam matriks semakan pariti H & Kod 2amming terdiri daripada -
r
? ! la#ur bukan si/ar r ?tuple
*non-zero binary r-tuples , yang tersusun dalam mana-mana satu urutan.
+ika A merupakan matriks m n dengan pangkat r, dimensi ruang nol A adalah n r.
$ebab H mengandungi semua la#ur bukan si/ar yang mungkin& ia mengandungi setiap satu daripada la#ur-la#ur
matriks identiti r x r dan mempunyai pangkat r.
+adi H merupakan matriks r x n dengan pangkat r dan dimensi subruang yang memenuhi syarat H
C
T
= 0 iaitu n r = k.
(leh itu& bilangan digit mese# E k = n r = -
r
? ! ? r.
Bagi setiap integer positi/& 9u#ud Kod 2amming dengan digit semakan r& pan#ang blok n= 2
r
1 dan k = n r
= 2
r
1 r.
Kod ini boleh membetulkan ralat tunggal pada mana-mana satu digit. $ebab setiap r-tuple bukan si/ar 9u#ud
sebagai la#ur& kegagalan pengdekodan tidak akan berlaku. +adi prosedur pengdekodan ralat tunggal lengkap.
Balau bagaimana pun kod ini tidak dapat mengesan lebih daripada - ralat. Kadangkala digit semakan pariti
yang lain akan ditambah untuk mengesan *tetapi tidak dapat membetulkan , - ralat.)a#ur-la#ur dalam matriks
semakan pariti H boleh disusun dalam mana-mana satu urutan.
Kadar maklumat Kod 2amming
R =
n
k
=
1 2
1 2
r
r

r
= 1
1 2
r

r
.
Bila r ! "& 3!!.
.engan membina Kod 2amming yang mempunyai pan#ang blok yang besar& kita akan dapat kadar
maklumat yang sangat tinggi. $ungguh pun Kod 2amming merupakan perkembangan hebat berbanding
dengan kod semakan pariti tunggal& kod ini tidak dapat membetulkan lebih daripada dua ralat.
$ekitar !F0I& Bose& <hanghuri and 2o%Yuenghan telah menemui kod pembetulan d9i-ralat Kod B<2
*double-error-%orre%ting %odes, yang lebih kompleks. $eterusnya& kod-kod ini diperkembangkan sehingga
men#adi kod pembetulan t ralat.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
+atihan
!.*a, Dang mana satu daripada matriks semakan pariti ini merupakan kod pembetulan ralat tunggalN Beri
sebab #a9apan anda.
(i) H =

0 1 1 1 0 1 1 1 0 0
0 0 0 1 0 0 0 1 0 1
1 1 0 0 1 1 0 0 1 1
1 0 1 0 1 0 1 0 1 0
(ii) H =

1 1 0 1 1 0 0 0 0
0 0 0 1 1 0 1 1 0
0 0 0 0 1 1 0 1 1
0 1 1 0 1 1 0 0 0
*b, Dang mana satu daripada kedua matriks di atas merupakan Kod 2amming N Beri sebab mengapa
atau mengapa tidak.
-. Guna matriks *ii, daripada soalan ! di atas untuk mengdekod setiap daripada perkataan yang diterima
berikut4
*a, R E ;!!!!I!IIIV *b, R E ;!!I!I!I!!V
*%, R E ;!III!III!V *d, R E ;I!II!II!IV.
. Pertimbangkan Kod-Kod 2amming yang ditakri/kan oleh tiga matriks semakan pariti di ba9ah.
(i) H =

1 0 1 0 1 0 1
1 1 0 0 1 1 0
1 1 1 1 0 0 0
(ii) H =

1 0 0 1 0 1 1
0 1 0 1 1 0 1
0 0 1 1 1 1 0
(iii) H =

1 0 1 0 1 0 1
0 1 1 0 0 1 1
0 0 0 1 1 1 1
*a, Bagi setiap kod& dekodkan perkataan-perkataan berikut yang diterima4
R1 = F111<<<<G D R2 = F1111<<<G *
*b, Tun#ukkan yang dua daripada tiga matriks di atas mentakri/kan kod-kod yang serupa *identical codes,.
Panduan4 Tun#ukkan baha9a baris-baris mana satu merupakan kombinasi linear yang lain.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
3*H Algoritma 3A
Masalah Pen8e(aran KunCi !Ke8>Distri(ution Pro(lem#
.alam sistem tradisional& kun%i yang diguna oleh si-pengirim untuk mengenkod mese# diguna #uga oleh si-
penerima untuk mengdekodnya. (leh yang demikian& kun%i tunggal ini mesti di#aga dengan baik dan
dirahsiakan agar hanya dapat digunakan oleh pihak tertentu.
.alam masyarakat moden& masih ada #umlah data yang banyak yang perlu dirahsiakan dan ini mengakibatkan
keperluan penggunaan kun%i bagi pengguna-pengguna kod.
Masalah penyebaran kun%i ini diterangkan oleh $imon $ingh dalam bukunya The <odebook *-II-, seperti
berikut4
a classic catch-22 situation. If two people want to exchange a secret message over the phone, the
sender must encrypt it. To encrypt the secret message the sender must use a key, which is itself secret,
so then there is the problem of transmitting the secret key to the receiver in order to transmit the secret
message. In short, before two people can exchange a secret (an encrypted message) they must already
share a secret (the key). (pp. 189190)
Pada pertengahan tahun JI-an& Bhit/ield .i//ie& Martin 2elman dan 3alph Merkle telah men%adangkan
penggunaan %ipher asimetrik *asymmetric cipher, untuk mengatasi masalah penyebaran kun%i. Mereka
men%adangkan penggunaan kun%i berlainan untuk mengenkod dan mengdekod mese#.
Peranan Pemfaktoran
AktiIiti: Faktorkan 518 940 557
.arabkan !G !IJ dengan " G!
Akti'iti di atas menun#ukkan betapa sukarnya untuk men%ari /aktor-/aktor hasildarab dua nombor perdana.
(leh yang demikian& konsep ini diguna untuk men#anakan sistem pengkodan yang baru yang dinamakan
sebagai Kriptogra/i Kun%i 1mum *Public Key Cryptography,.
.alam kriptogra/i kun%i umum& kun%i untuk mengdekod mese# tidak dapat diperolehi dengan mudah
daripada kun%i yang diguna untuk mengenkodnya. Ini membolehkan pengiriman mese# se%ara elektronik
se%ara selamat ke destinasi di mana kun%i umum boleh dihebahkan se%ara umum.
Penggunaan Aritmetik Modular
Aritmetik modular digunakan dalam banyak kriptosistem untuk menyamarkan maklumat dengan mudah
kerana /ungsinya yang agak mengelirukan.
+adual berikut menun#ukkan bagaimana nilai P dapat dirahsiakan melalui pengiraan C = #

dalam modulo
!!.
P 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
C = P
3
0 1 8 27 64 12
5
21
6
34
3
51
2
72
9
1000
C = P
3
modulo 11 0 1 8 5 9 4 7 2 6 3 10
Aritmetik modular #uga dikenali sebagai Oaritmetik #amZ diperkenalkan oleh K.F.Gauss *!JJJ-!HGG,.
Bagi sebarang nombor asli n& aritmetik modulo n berasaskan kepada pembahagian set integer Z = {, 3,2,
1, 0, 1, 2, 3, } ke dalam n kelas yang berasingan yang selaras dengan n baki yang mungkin apabila
dibahagi oleh n.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
Misalnya& #ika n E-& baki yang mungkin #ika integer dibahagi oleh - adalah I atau !.
Kelas integer dengan baki I merupakan set nombor genap = {..., 6, 4, 2, 0, 2, 4, 6, ...} manakala kelas
integer dengan baki ! merupakan set nombor gan#il = {..., 5, 3, 1, 1, 3, 5, 7, ...}.
$e%ara umum& semua integer dalam kelas yang sama mempunyai baki yang sama apabila terbahagi oleh
modulus. Ini bermakna terdapat perbe5aan antara dua integer dalam kelas yang sama #uga merupakan
gandaan modulus.
+adi& dalam %ontoh di atas& apabila kita memerhatikan perbe5aan antara dua nombor genap kita akan
memperolehi gandaan 2 (8 2 = 6 = 3x2) dan apabila kita lihat perbe5aan antara dua nombor gan#il kita #uga
akan mendapat gandaan - ( 7 ( 1) = 8 = 4x2).
ifat Kongruen Modulo
.ua integer a dan b dikatakan sebagai kongruen modulo #ika a ? b merupakan gandaan n dan ini ditulis
sebagai
a [ $ *mod n, .
(leh yang demikian& semua nombor genap 0 (mod 2) dan semua nombor gan#il 1 (mod 2).
.engan perkataan lain& kita boleh me9akili setiap nombor genap *mod -, dengan integer I dan setiap nombor
gan#il *mod -, dengan !.
AktiIiti
!. *a, Apakah baki yang mungkin bila integer dibahagi dengan N
*b, Bagi setiap integer berikut& tulis baki yang diperolehi selepas dibahagi dengan 4
*i, JX *ii, I!X *iii, F0X *i', ?!X *', ?GX *'i, ?!.
*%, Pasangan integer yang manakah yang kongruen mod N
-. Beker#a se%ara berkumpulan.
*a, Pilih mana-mana dua integer a dan $ % pastikan semua orang menggunakan pasangan integer yang
$er$e&a.
<ari integer bukan negati/ terke%il a' dan $' di mana
a [ a' *mod J, dan $ [ $' *mod J,.
*b, Kirakan nilai& dengan bantuan kalkulator sainti/ik #ika perlu4
*i, a$ X *ii, a$ *mod J, X *iii, a'$' X *i', a'$' *mod J, .
*%, Berdasarkan pengiraan kumpulan anda& apakah kesimpulan yang anda dapati tentang apa yang
berlaku dengan hasil darab aritmetik moduloN
+ika a [ a' *mod n, dan $ [ $' *mod n,& maka a$ [ a' $' *mod n,.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
%ontoh4
<ari C E 0 \ G \ F! \ !J \ -- *mod -F,.
Penyelesaian 4
0 [ J *mod -F,& G [ -" *mod -F,& F! [ " *mod -F,& !J [ !J *mod -F,& dan -- [ -- *mod -F,.
Ini boleh ditulis semula sebagai
C E 0 \ G \ F! \ !J \ -- *mod -F,
E J \ -" \ " \ !J \ -- *mod -F,
E !0H \ 0H \ -- *mod -F,
E - \ !I \ -- *mod -F,
E -I \ -- *mod -F,
E -J \ -- *mod -F,
E GF" *mod -F,
E !".
$emak 0 \ G \ F! \ !J \ -- E 0" F0 HJ- dan 0" F0 HJ- *mod -F, E !".
;8ota4 Kalkulator sainti/ik komputer anda #uga boleh melakukan pengiraan aritmetik modulo.V
AktiIiti
<ari C E J \ -F \ !I- \ !" \ HJ *mod !, dan semak #a9apan anda.
<ontoh pengiraan aritmetik modulo se%ara berperingkat-peringkat4
%ari 6 = 11
43
!mod 13#*
Perhatikan baha9a !!
-
*mod !, E !-!*mod !, E ".
+adi !!
"
*mod !, E "
-
*mod !, E !0 *mod !, E .
!!
H
*mod !, E
-
*mod !, E F *mod !, E F& dan
!!
!0
*mod !, E F
-
*mod !, E H! *mod !, E .
!!
-
*mod !, E
-
*mod !, E F *mod !, E F.
Tidak perlu %ari kuasa yang lebih tinggi bagi !! sebab !!
0"
] !!
"
.
Perhatikan yang !!
"
E !!
-
\ !!
!!
E !!
-
\ !!
H
\ !!

E !!
-
\ !!
H
\ !!
-
\ !!.
(leh itu !!
"
*mod !, E !!
-
\ !!
H
\ !!
-
\ !! *mod !, E F \ F \ " \ !! *mod !,
E H! \ "" *mod !, E H! \ "" *mod !, E \ G *mod !,
E !G *mod !, E -.
AktiIiti
<ari C E !J
G0
*mod !!,.
Teorem KeCil -ermat
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
Fungsi Euler ^ bagi integer m ditakri/kan sebagai bilangan integer positi/ yang kurang atau sama dengan m
dan perdana relati/ *relatively prime, kepada m.
AktiIiti
<ari ^*n, bagi n E !& -& & K& -I.
$emak baha9a n E p M ( bagi nombor-nombor perdana p dan (&
dan ^*n, E *p ? !, *( ? !,
Teorem Ke%il Fermat menyatakan baha9a bagi setiap integer yang perdana relati/ kepada n&
a
J!n#
[ !*mod n,.
AktiIiti
Beker#a se%ar berkumpulan& pilih satu nilai n antara !I dan -I.
<ari ^*n,
$emak baha9a a
^*n,
[ !*mod n,.
istem 3iIest>hamir>Adleman !3A#
$alah satu kriptosistem kun%i umum yang paling a9al adalah sistem 3$A yang di%ipta oleh Ted 3i'est& Adi
$hamir dan )eonard Adleman. $istem 3$A bergantung kepada kesukaran mem/aktorkan nombor yang besar
dan penggunaan aritmetik modular serta teori nombor.
$istem 3$A boleh diterangkan seperti berikut4
Men8ediakan istem
Pilih dua nombor perdana yang besar& p dan (& di mana pan#ang setiap satu !II digit. * 8ombor perdana ini
dirahsiakan.,
Biar n = p M (. *8ombor n dihebahkan se%ara umum tetapi pengetahuan n tidak memungkinkan anda
menentukan nilai p dan Y kerana kesukaran mem/aktorkan nombor ini.,
Fungsi Euler )unction ^*n, E *p ? !,*( ? !, merupakan bilangan integer antara ! dan n yang perdana relati/
kepada n ? iaitu& bilangan nombor integer yang /aktor sepunya dengan n adalah !. Fungsi Euler ^*n,
mempunyai %iri bagi sebarang integer a antara I dan n % ! di mana
a
! T k.^*n,
= a mod n .
Pilih integer positi/ ra9ak E P ^*n, & di mana E perdana relati/ kepada ^*n,. *E& seperti n& diumumkan ?
bersama n dan E men#adi kun%i umum,
$ebab pihak yang menyediakan kod ketahui rahsia nombor perdana p dan (& mereka #uga ketahui nilai ^*n, E
*p ? !,*( ? !,& tetapi nilai ini dirahsiakan daripada orang ramai. +adi bagi pihak yang menyediakan kod& adalah
mudah untuk men%ari songsang E modulo ^*n, ? iaitu nombor * di mana
*.E [ ! mod ^*n, &
Iaitu nombor * yang memberi
*.E E ! T k.^*n, bagi sebarang integer k.
8ombor * ini #uga dirahsiakan.
$e%ara ringkas&
+unci rahsia, p, (, ^*n,& * +unci umum, n, E.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
Enkripsi
)angkah pertama adalah untuk me9akili sebarang mese# sebagai urutan integer. $etiap mese# dipe%ahkan
kepada beberapa blok digit& setiapnya merupakan nombor yang kurang daripada n. $etiap blok boleh
dienkodkan se%ara berasingan.
+ika # adalah blok dalam mese# ? iaitu integer antara I dan n % !.
$ekarang biarkan
C = #
E
mod n&
Iaitu& kita naikkan kuasa # ke kuasa E dan men%ari bakinya selepas dibahagi dengan n.
.engan %ara demikian& C dienkripkan atau mese# berkod yang selaras dengan mese# asal #, dan C ialah
mese# yang ditransmisikan dengan apa #ua kaedah *mungkin kurang selamat, yang digunakan.
Dekripsi
1ntuk mengdekodkan mese# C & kita %ari # se%ara mengira
# = C
*
mod n.
(leh kerana
C = #
E
mod n,
Kita akan dapat
C
*
mod n = #
E.*
mod n
= #
! T k.^*n,
mod n
= # mod n , se$a$ I P #P n.
Ke(erkesanan Kod 3A
$emasa kod 3$A diperkembangkan& adalah di#angka yang masa untuk mem/aktorkan nombor -II digit n = p
M ( akan mengambil masa se#uta tahun dengan bantuan algoritma komputer terpantas di dunia ketika itu. Kini&
dengan komputer yang %epat dan %anggih& kaedah pengkodan sebegini mungkin akan dite9askan pada satu
masa. (leh yang demikian& sistem-sistem kriptogra/i yang baru sentiasa di%ipta demi menampung keperluan
keselamatan dan kerahsiaan ketika menyimpan data dan transmisi maklumat digital. Minat dalam penggunaan
Kriptogra/i Kun%i 1mum telah memesatkan lagi penyelidikan dan perkembangan teknik pem/aktoran nombor
dan teori nombor se%ara umum.
%ontoh Pengiraan Algoritma 3A
_!4 Pilih nilai p dan Y *nombor perdana,
pE J& Y E!! E] n E J M !! E JJ
_-4 <ari nilai `*n, E*p-!,*Y-!,
`*n, E *J-!,*!!-!, E 0 M !I E0I
_4 Pilih nilai e *nombor yg relati/ perdana,
e E !
_"4 <ari nilai d di mana d.e E ! mod `*n, - Kaedah Euler
d. ! E ! mod 0I
0I E " M ! T ! M H ! E ? ! M -
! E ! M H T ! M G E ? ! M *G ? !M,
H E ! M G T ! M E -M ? !MG
G E ! M T ! M - E - M *H ? !MG, ? ! MG
E ! M - T ! M ! E - M H ? M G
- E - M ! T I E - M H ? *! ? !M H,
E G M H ? M !
E G *0I ? " M !, ? M !
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
E G M 0I ? - M ! *sebab nilai negati/ #adi
kena tukar kpd yg positi/,
d E 0I -- EJ
_G4 +ika diberi& M E-0 %ari <
< E M
e
mod n E -0
!
mod JJ E JG -0
!
modJJ E -0
-0
-
modJJ E 0J0 modJJ E 0I
-0
"
modJJ E 0I
-
modJJ E GH
-0
H
modJJ E GH
-
modJJ E G
-0
!
modJJE -0
H
-0
"
-0
!
modJJE G M GH M -0 modJJ
E J! M -0 modJJ E JG
_0 4 $emakan ? guna M E <
d
mod n
M E JG
J
mod JJ E -0 JG
!
modJJ E JG
JG
-
modJJ E G0-G modJJ E "
JG
"
modJJ E "
-
modJJ E !0
JG
H
modJJ E !0
-
modJJ E -G
JG
!0
modJJ E -G
-
modJJ E F
JG
-
modJJ E F
-
modJJ E "
JG
J
modJJ E JG
-
JG
"
JG
!
modJJ
E " M !0 M JG modJJ
E 0" M JG modJJ
E -0
AktiIiti "aCaan
$ila ba%a artikel berikut tentang perkembangan $istem 3$A.
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
4 Penggunaan Model Matematik dalam "iologi dan Ekologi
Model Mangsa > pemangsa: generasi terpisah dan tak terpisahD persamaan
logistikD interaksi antara spesisD simulasi*
Penggunaan persamaan pem(eKaan 8ang mudah dalam model dos dadah
8ang selamat dan (erkesan*
Model penularan pen8akit seperti AIDD selsema (urung dan lain>lain*
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p
' "e(erapa Idea )tama Matematik "erkaitan dengan Kalkulus
Penghampiran ArChimedes (agi L
Penentuan luas (ulatan ArChimedes
Paradoks 7eno
Pen8iasatan lengkung ku(ik 0eEton
M T E 3 1 1 4 / k k t a n / i p g k p p