KATA PENGANTAR

Dengan mengucap syukur Alhamdulillah kepada Allah SWT atas berkah,

rahmat dan hidayah-Nya penulis dapat menyelesaikan proposal penelitian yang
berjudul Uji Resistensi Larva Nyamuk Aedes aegypti Terhadap Abate
(Temephos) 1% Di Kelurahan Mayang Mangurai Kota Jambi Pada Tahun
2016. Laporan penelitian ini disusun untuk memenuhi salah satu syarat
memperoleh gelar Sarjana Kedokteran Program Studi Pendidikan Dokter
Universitas Jambi.
Terwujudnya proposal penelitian ini tidak lepas dari bantuan, bimbingan dan
dorongan dari berbagai pihak. Dalam kesempatan ini penulis menyampaikan
terima kasih yang sebesar-besarnya serta penghargaan yang setinggi-tingginya
kepada :
1. Rektor Universitas Jambi yang telah memberi kesempatan kepada penulis
untuk menimba ilmu di Universitas Jambi.
2. Dekan Fakultas Kedokteran Universitas Jambi yang telah memberikan
sarana

dan

prasarana

kepada

penulis

sehingga

penulis

dapat

menyelesaikan laporan skripsi ini dengan baik dan lancar.

3. dr. Ave Olivia, M.Sc. selaku dosen pembimbing substansi yang telah
menyediakan waktu, tenaga dan pikiran untuk membimbing

dalam

penyusunan laporan skripsi ini.

4. drg. Irawati Sukandar, M.Kes. selaku dosen pembimbing metodologi yang
telah banyak memberikan bimbingan, masukan, memberikan kritik serta
saran yang membangun terkait penulisan laporan skripsi ini.
5. Ketiga orang tua : Ayahanda M. Effendi Boer dan Ibunda Yosi Yolanda
serta Ibunda Ismil Hati yang senantiasa memberikan dukungan moral
maupun material dalam rangka penyelesaian laporan skripsi ini.
6. Kakak-kakakku tercinta Enni Lestari, Fury Ambar Wulan, M. Renno,
Rangga Bayumi serta Sefitri yang selalu memberi semangat, perhatian dan
dukungan kepada penulis.
7. Legina Aromatika, Novita Suryana, Olan Olviara yang memberikan
semangat dan membantu dalam penyelesaian laporan skripsi ini.

8. Teman-teman nervosa Fakultas Kedokteran UNJA 2012 khususnya untuk

Siska, Ririn, Ayu, Thomas, Steven, Rizki, Uci, Nadia, Tari, Iif yang selalu
memberi dukungan kepada penulis.
Akhir kata, penulis berharap Allah SWT berkenan membalas segala kebaikan
semua pihak yang telah membantu. Semoga penelitian ini dapat bermanfaat bagi
kita semua.

Jambi, Maret 2016

Penulis

DAFTAR ISI

HALAMAN JUDUL........................................................................................ ii
HALAMAN PERSETUJUAN ......................................................................... iii
HALAMAN PENGESAHAN.......................................................................... iv
HALAMAN PERNYATAAN........................................................................... vi
KATA PENGANTAR ...................................................................................... vii
DAFTAR ISI .................................................................................................... ix
DAFTAR TABEL............................................................................................. xii
DAFTAR GAMBAR ....................................................................................... xiii
DAFTAR LAMPIRAN .................................................................................... xiv
RIWAYAT HIDUP PENULIS........................................................................... xv
ABSTRACT...................................................................................................... xvi
ABSTRAK........................................................................................................ xvii
BAB I PENDAHULUAN
1.1 Latar Belakang ........................................................................................... 1
1.2 Rumusan Masalah ...................................................................................... 3
1.3 Tujuan Penelitian ....................................................................................... 3
1.3.1 Tujuan Umum ................................................................................... 3
1.3.2 Tujuan Khusus ................................................................................. 4
1.4 Manfaat Penelitian ..................................................................................... 4
BAB II TINJAUAN PUSTAKA
2.1 Demam Berdarah Dengue (DBD) .............................................................. 5
2.1.1 Etiologi ............................................................................................. 5
2.1.2 Prevalensi........................................................................................... 5
2.1.3 Penyebaran Demam Berdarah Dengue ............................................. 6
2.2 Aedes aegypti ............................................................................................. 7
2.2.1 Taksonomi Aedes aegypti................................................................... 7
2.2.2 Morfologi Aedes aegypti................................................................... 8
2.2.3 Habitat Aedes aegypti........................................................................ 9
2.2.4 Bionomik Aedes aegypti.................................................................... 9
2.2.4.1 Tempat Perindukan atau Berkembang Biak............................ 9
2.2.4.2 Perilaku Menghisap Darah..................................................... 10
2.2.4.3 Perilaku Istirahat..................................................................... 11

2.2.4.4 Penyebaran.............................................................................. 11
2.2.4.5 Variasi Musim......................................................................... 11
2.2.5 Siklus Hidup Aedes aegypti.............................................................. 11
2.2.6 Pengendalian Terhadap Nyamuk Aedes aegypti............................... 16
2.2.6.1 Fisik........................................................................................ 16
2.2.6.2 Kimia ..................................................................................... 17
2.2.6.3 Biologi.................................................................................... 17
2.3 Temephos .................................................................................................... 17
2.3.1 Mekanisme Kerja .............................................................................. 18
2.3.2 Efikasi................................................................................................ 19
2.3.3 Sifat Fisik........................................................................................... 19
2.3.4 Cara Penggunaan............................................................................... 19
2.3.5 Pertimbangan Lingkungan................................................................. 19
2.3.6 Keracunan.......................................................................................... 20
2.3.7 Resistensi Temephos......................................................................... 20
2.3.7.1 Mekanisme Resistensi Temephos............................................ 21
2.3.7.2 Penilaian Status Resistensi..................................................... 21
2.4 Kerangka Teori............................................................................................ 22
2.5 Kerangka Konsep ....................................................................................... 23
BAB III METODE PENELITIAN
3.1 Jenis dan Rancangan Penelitian ................................................................. 24
3.2 Lokasi Pengambilan Sampel....................................................................... 25
3.3 Tempat dan Waktu Penelitian ..................................................................... 25
3.4 Subjek Penelitian ....................................................................................... 25
3.4.1 Populasi.............................................................................................. 25
3.4.2 Sampel Penelitian dan Besar Sampel................................................. 25
3.4.3 Kriteria Inklusi dan Eksklusi ............................................................ 26
3.4.4 Cara Pengambilan Sampel ................................................................ 26
3.4.5 Alat dan Bahan Penelitian ................................................................. 27
3.4.5.1 Alat Penelitian......................................................................... 27
3.4.5.2 Bahan Penelitian..................................................................... 27
3.4.6 Identifikasi Variabel dan Definisi Operasional Variabel.................... 27

10

3.4.6.1 Identifikasi Variabel................................................................ 27

3.4.6.2 Definisi Operasional Variabel................................................. 27
3.5 Prosedur Penelitian..................................................................................... 29
3.6 Alur Jalannya Penelitian............................................................................. 30
3.7 Analisis Data .............................................................................................. 31
3.8 Etika Penelitian .......................................................................................... 31
BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN
4.1 Hasil Penelitian........................................................................................... 32
4.1.1 Lokasi Pengambilan Sampel............................................................... 32
4.1.2 Analisis Media Hidup Larva Kedua Kelompok.................................. 32
4.1.3 Hasil Pengamatan Mortalitas Larva Aedes aegypti............................ 33
4.2 Pembahasan................................................................................................. 33
BAB V KESIMPULAN DAN SARAN
5.1 Kesimpulan................................................................................................. 36
5.2 Saran........................................................................................................... 36
DAFTAR PUSTAKA ....................................................................................... 38
LAMPIRAN

DAFTAR TABEL

11

Tabel 4.1 Hasil Penilaian Mesia Hidup Larva pada Kedua Kelompok............ 32
Tabel 4.2 Jumlah Mortalitas Larva Aedes aegypti setelah 24 jam Pertama
Perlakuan........................................................................................................... 33

DAFTAR GAMBAR
12

Gambar 2.1 Nyamuk Aedes aegypti ................................................................. 8

Gambar 2.2 Tempat Perindukan Nyamuk Aedes aegypti ................................ 10
Gambar 2.3 Siklus Hidup Nyamuk Aedes aegypti ........................................... 12
Gambar 2.4 Telur Aedes aegypti ...................................................................... 13
Gambar 2.5 Larva Nyamuk Aedes aegypti ...................................................... 13
Gambar 2.6 Pupa Aedes aegypti ...................................................................... 15
Gambar 2.7 Struktur Formula Temephos ......................................................... 18
Gambar 2.8 Kerangka Teori.............................................................................. 22
Gambar 2.9 Kerangka Konsep ......................................................................... 23
Gambar 3.1 Rancangan Penelitian.................................................................... 24
Gambar 3.2 Cara Pengambilan Sampel........................................................... 26
Gambar 3.3 Alur Jalannya Penelitian................................................................ 30

DAFTAR LAMPIRAN

13

Lampiran 1 Lembar Observasi

Lampiran 2 Surat Pernyataan Persetujuan
Lampiran 3 Hasil Pengamatan
Lampiran 4 Surat Survey Data Awal
Lampiran 5 Surat Izin Pengambilan Data
Lampiran 6 Surat Izin Penelitian
Lampiran 7 Gambar Proses Penelitian

14