NOTA SEJARAH TINGKATAN 2

SEJARAH TINGKATAN DUA

BAB 1

KEDUDUKAN STRATEGIK MENDORONG PENGUASAAN BRITISH

Pengaruh British di Kedah

(Teks m/s: 4-6)
sebelum tahun 1791 Pulau Pinang adalah sebahagian dari wilayah Kedah
Kedah pula terletak di bawah naunganSiam
terkenal sebagai sebuah kuasa maritim
Syarikat Hindia Timur Inggeris (SHTI) tertarik dengan kegemilangan Kedah terutam
anya di PulauPinang
Sebab-Sebab SHTI Tertarik dengan Kedah
a) Kedah Sebagai Pelabuhan Persinggahan
kedudukan Kedah strategik di laluan antara timur dan barat
banyak terdapat kemudahan seperti bekalan air, bekalan makanan dan tempat membai
ki kapal
pedagang singgah sebelum belayar keCanton,China
tempat berlindung sementara menunggu peralihan angin monsun
b) Kedah Sebagai Pusat Pengumpulan Barang Dagangan
banyak barang dagangan terdapat di Kedah yang dibawa dari negara luar sepertiChi
na
teh dariChinadiperlukan oleh SHTI
Chinaperlukan emas, perak, bijih timah dan lada hitam dari Kepulauan Melayu
c) Kedah Sebagai Pangkalan Tentera
SHTI perlukan Pulau Pinang sebagai pangkalan tenteranya
SHTI bersaing kuasa perdagangan dengan Perancis di India
Pulau Pinang dijadikan pangkalan tentera untuk mempertahankanIndiadari serangan
Perancis
Ancaman-Ancaman di Kedah
Kuala Kedah berkembang sebagai pelabuhan entrepot di Kepulauan Melayu
pemimpin mengamalkan dasar buka pintu dalam pentadbiran
Kuala Kedah maju sebagai pusat perdagangan antarabangsa
para pemimpin Kedah menghadapi tentangan dan ancaman dalam usaha mengekalkan ked
aulatan Kedah dariBugis,SiamdanBurma
i) Ancaman Bugis Dari Selangor
akhir abad ke-18 keadaan politik Kedah tidak stabil kerana perebutan takhta anta
ra pembesar-pembesar
keadaan ini mengancam kedaulatan Kedah
tahun 1770 Sultan Muhammad Jiwa melantik Tunku Abdullah sebagai Raja Muda Kedah
kerabat diraja Kedah tidak bersetuju kerana Tunku Abdullah bukan anak gahara
kerabat diraja Kedah berpakat dengan Bugis di Selangor untuk menentang Sultan Mu
hammad Jiwa
tentera Bugis pimpinan Raja Haji menyerang dan menawan Kuala Kedah dan Alor Seta
r
Sultan Kedah terpaksa berundur ke Kangar

Sultan Muhammad Jiwa dapatkan bantuan tentera dari firma Jourdain Sullivan and d
e Souza
tahun 1771 firma telah menghantar Francis Light ke Kedah untuk berunding
perjanjian telah ditandatangani yang membenarkan firma berniaga di Kuala Kedah
firma dikehendaki membantu Kedah dalam ketenteraan
Sultan Kedah membatalkan perjanjian apabila firma tidak membantu Kedah menyerang
Bugis di Selangor
(ii) Ancaman Siam
Kedah menghentikan penghantaran bunga emas kepadaSiamsemasaSiamberperang denganB
urma(1753-1781)
selepas perang tamatSiammenjadi kuasa yang kuat dan menuntut Kedah menghantar bu
nga emas, wang dan tenaga manusia
Kedah berasa terancam
Sultan Abdullah (1778-1797) mendapatkan bantuan tentera SHTI
Sultan Kedah menawarkan Pulau Pinang sebagai hadiah sekiranya SHTI sanggup melin
dungi Kedah dari ancamanSiam
Francis Light sedar tentang kepentingan Pulau Pinang sebagai pelabuhan dan pangk
alan tentera
SHTI bersetuju untuk membantu Kedah
Francis Light di Pulau Pinang
(Teks m/s: 7-9)
SHTI bersaing dengan Belanda di semenanjung Tanah Melayu
SHTI bimbang dasar monopoli Belanda menjejaskan perdagangan mereka
SHTI anggap tawaran Sultan Abdullah yang membenarkan mereka menduduki Pulau Pina
ng sebagai pucuk dicita ulam mendatang
Francis Light menandatangani perjanjian secara peribadi dengan Sultan Abdullah p
ada tahun 1786 iaitu Perjanjian Inggeris-Kedah
Sultan Abdullah membenarkan Francis Light menduduki Pulau Pinang dengan syarat F
rancis Light memberi bantuan tentera apabila perlu
Pada 11 Ogos 1786 upacara menaikkan bendera rasmi British iaitu Union Jack diada
kan
nama Pulau Pinang ditukar kepada Prince of Wales Island oleh Francis Light
ibu negeri Pulau Pinang dinamakan Georgetowniaitu sempena nama Raja England King
George III
tahun 1787 sebanyak 42 buah kapal berlabuh di Pulau Pinang
tahun 1790 bilangan kapal bertambah kepada 104 buah
bermulanya penjajahan British di Tanah Melayu
Syarat Perjanjian Inggeris-Kedah 1786
SHTI bantu Kedah sekiranya Kedah diserang musuh
SHTI tidak boleh melindungi musuh Kedah
SHTI berjanji akan membayar sebanyak 30 000 dolar Sepanyol setahun kepada sultan
sebagai pampasan
Pulau Pinang Diambil British Secara Rasmi
tahun 1786Siammenakluk Patani dan mengancam Kedah
Sultan Abdullah menuntut SHTI memberi bantuan tentera (seperti dalam perjanjian
1786)
SHTI enggan membantu dengan alasan SHTI tidak terlibat dengan perjanjian
SHTI juga mahu menjaga kepentingan perdagangan denganSiam
Sultan Abdullah mendesak Francis Light meninggalkan PulauPinangkerana tidak mene
npati janji
Francis Light enggan dan menawarkan bayaran ganti rugi tetapi ditolah oleh Sulta
n Abdullah
Sultan Abdullah berasa marah dan tertipu dengan tindakan Francis Light

Tahun 1791 Sultan Abdullah menyediakan angkatan laut di Seberang Perai untuk men
yerang dan mengambil semula Pulau Pinang
Sultan Abdullah mendapat bantuan dari Riau, Siak dan Selangor
Francis Light minta bantuan dari British menyerang kubu Sultan Abdullah di Seber
ang Perai
Sultan Abdullah tewas
Sultan Abdullah terpaksa menandatangani Perjanjian Persahabatan dan Keamanan Ing
geris-Kedah pada 1 Mei 1791
kesan-kesan:
SHTI menduduki Pulau Pinang secara rasmi
sebagai ganjaran SHTi membayar 6000 dolar Sepanyol setiap tahun kepada Sultan Ab
dullah
George Leith dilantik sebagai Gabenor Pulau Pinang yang pertama
SHTI Mengambil Seberang Perai
(Teks m/s: 10-12)
2 sebab SHTI memerlukan Seberang Perai;
i. Seberang Perai sebagai benteng mempertahankan serangan terhadap Pulau Pinang
oleh pihak musuh
ii. Seberang Perai subur dan sesuai untuk pertanian bagi menampung makanan di Pu
lauPinang
SHTI mengambil kesempatan kerana Sultan Dziauddin memerlukan bantuan tentera bag
i menghadapi ancamanSiam
terpaksa menandatangani Perjanjian Persahabatan dan Perikatan dengan gabenorLeit
hpada Jun 1800
kesan
SHTI menduduki PulauPinangdan menukar nama kepada Province Wellesley
Syarat Perjanjian Persahabatan dan Perikatan 1800
Sultan Kedah menyerahkan Seberang Perai
SHTI membayar 10 000 dolar Sepanyol setahun bagi PulauPinangdan Seberang Perai
SHTI tidak membantu Kedah apabilaSiammenyerang Kedah pada November 1821
rakyat Kedah terpaksa berjuang sendiri
Kedah tewas dan ditaklukiSiam
Jun 1826 RajaSiam Rama III menandatangani perjanjian dengan Henry Burney di Ban
gkok iaitu Perjanjian Burney 1826
Syarat Perjanjian Burney 1826
British mengiktiraf ketuananSiamterhadap Kedah
Sultan Kedah iaitu Sultan Ahmad Tajuddin II tidak dibenarkan tinggal di Kedah, P
ulau Pinang, Seberang Perai, Perak, Selangor danBurma
British tidak membantu sultan Kedah menyerangSiamdan jajahan takluknya
British akan menghantar balik sultan Kedah yang berlindung di Pulau Pinang ke Ke
dah dan Kedah hendaklah membayar ufti bunga emas kepadaSiam
Siammengiktiraf pendudukan British di PulauPinangdan Seberang Perai
Perluasan Kuasa British di Singapura
(Teks m/s: 13-18)
Sebab-Sebab British Bertapak di Singapura:
i. SHTI gagal memajukan Pulau Pinang
Pulau Pinang gagal mencapai kemajuan
kedudukan Pulau Pinang jauh ke utara Selat Melaka menyebabkannya gagal bersaing

sebagai pelabuhan di Kepulauan Melayu

kebanyakan kapal dagang berdagang di Betawi, Riau dan Lingga
ii. Keinginan British mempunyai pelabuhan strategik
perdagangan SHTI denganChinasemakin penting
barang daganganChinaseperti teh, sutera, kapas dan bahan pencelup mendapat pasar
an lumayan di Eropah
SHTI memerlukan pelabuhan strategik di selatan Selat Melaka bertujuan untuk meng
uasai laluan perdagangan antaraIndiadanChina
SHTI menguasai Melaka dan Betawi semasa Perang Napoleon (1793-1814)
selepas Perang Napoleon tamat British terpaksa memulangkan Melaka dan Betawi kep
ada Belanda
Belanda mengenakan cukai yang tinggi dan memberi layanan buruk kepada pedagang B
ritish di Betawi
Stamfordraffles ditugaskan mencari pelabuhan baru
Rafflescubamembuka pelabuhan diPalembang, Acheh dan Riau tetapi gagal
hasrat British untuk menyaingi pengaruh Belanda tidak berhasil
iii. Singapura sebagai pangkalan perdagangan yang strategik
merupakan sebahagian wilayah Johor
kedudukannya strategik di bahagian selatan semenanjung Tanah Melayu dapat mengaw
al laluan perdagangan di Selat Melaka dan Selat Sunda
Singapura sesuaisebagai pelabuhan bebas dan pangkalan British untuk menyaingi Be
landa di Betawi
Raffles mencadangkan kepada SHTI supaya mendirikan pangkalan baru di Singapura
Raffles yakin Singapura dapat menyekat kuasa monopoli Belanda di Kepulauan Melay
u
Raffles menghadapi masalah kerana Sultan Johor iaitu Sultan Abdul Rahman berada
di bawah pengaruh Belanda
Cara-Cara Raffles (British) Menguasai Singapura:
Raffles mendarat di Singapura pada 12 Januari 1819
Pada 30 Januari 1819 Raffles memaksa Temenggung Abdul Rahman (Pemerintah Singapu
ra dan Tanah Besar Johor) menandatangani perjanjian yang membenarkan British mem
bina loji di Singapura
Temenggung Abdul Rahman menandatanganinya kerana bimbang diserang oleh British
Syarat Perjanjian 30 Januari 1819
SHTI boleh mendirikan loji di Singapura
SHTI bersetuju melindungi Temenggung Abdul Rahman dari ancaman dalam dan luar ne
geri
SHTI akan membayar sebanyak 3000 dolar Sepanyol setahun kepada Temenggung Abdul
Rahman
SHTI tidak membenarkan Temenggung Abdul Rahman membuat hubungan dengan kuasa Bar
at lain
perjanjian antara Raffles dan Temenggung Abdul Rahman ini tidak sah kerana tidak
dipersetujui Sultan Johor iaitu Sultan Abdul Rahman
Raffles merancang untuk memperdayakan Sultan Abdul Rahman dan Belanda
Raffles menggunakan helah dengan menghidupkan semula masalah pewarisan takhta ya
ng berlaku tahun 1812
Raffles memperalatkan Tengku Hussein yang kecewa kerana tidak ditabal sebagai Su
ltan Johor
Raffles berjaya memujuk Temenggung Abdul Rahman supaya menjemput Tengku Hussein
ke Singapura untuk ditabal sebagai Sultan Johor yang baru
pada 6 Februari 1819 Sultan Hussein mengiktiraf perjanjian awal antara Temenggun
g Abdul Rahman dengan Raffles yang dibuat pada 30 Januari 1819
SHTI mula bertapak secara rasmi di Singapura
pertabalan Sultan Hussein menyebabkan Johor menpunyai dua prang sultan iaitu Sul
tan Hussein di Singapura (diperintah oleh Temenggung Abdul Rahman) dan Sultan Ab
dul Rahman di Lingga

British melantik Residennya di Singapura iaitu William Farquhar (1819-1823) dan

John Crawford (1823-1826)
Kuasa British di Singapura Secara Rasmi:
tahun 1819 British belum lagi menguasai Singapura secara rasmi
pada 7 Jun 1823 Raffles menandatangani perjanjian dengan Sultan Hussein dan Teme
nggung Abdul Rahman yang membolehkan SHTI menguasai Singapura dan pulau-pulau di
sekitarnya
pada 2 Ogos 1824 perjanjian ditandatangani antara Residen Singapura John Crawfor
d dengan Sultan Hussein dan Temenggung Abdul Rahman
kesannya
Sultan Hussein terpaksa menyerahkan Singapura secara rasmi kepada SHTI
Syarat Perjanjian 7 Jun 1823
Sultan Hussein terima bayaran 1500 dolar Sepanyol dan Temenggung Abdul Rahman se
banyak 800 dolar Sepanyol sebulan
Sultan Hussein dan Temenggung Abdul Rahman tidak berhak menerima atau mengutip c
ukai dari tongkang Cina
SHTI berkuasa di seluruh pulau Singapura dan pulau-pulau berdekatan kecuali kawa
san atau pulau kediaman Sultan Hussein dan Temenggung Abdul Rahman
undang-undang British dikuatkuasakan
Syarat Perjanjian 2 Ogos 1819
Sultan Hussein dan Temenggung Abdul Rahman menyerahkan Singapura kepada SHTI bua
t selama-lamanya
Sultan Hussein dan Temenggung Abdul Rahman hendaklah membenarkan pedagang-pedaga
ng bebas berdagang di Johor dan wilayah takluknya
Sultan Hussein dan Temenggung Abdul Rahman atau warisnya boleh menetap di tanah
milik baginda di Singapura atau berpindah dari Singapura
SHTI mengarahkan Temenggung Abdul Rahman memindahkan pusat pentadbiran dari Kual
a Sungai Singapura ke Teluk Belanga
alasan SHTI ialah untuk memajukan Singapura
SHTI mengambil tanah-tanah di Kampung Gelam dan Teluk Belanga
tahun 1866 pusat pemerintahan Johor di Teluk Belanga dipindahkan ke Johor Bharu
Pertikaian Inggeris-Belanda dan Perpecahan Kepulauan Melayu
(Teks m/s: 19-20)
Belanda tidak puas hati dengan petempatan Raffles di Singapura
alasan Belanda ialah Singapura berada di bawah lingkungan pengaruh Belanda dan S
ingapura akan menjejaskan perdagangan Belanda di Betawi
kesan pertikaian ialah;
a) Hubungan Belanda-Inggeris tegang
b) British enggan menyerahkan Singapura kepada Belanda kerana potensi Singapura
sebagai pelabuhan bebas dan pangkalan tentera British
c) Satu perjanjian ditandatangani iaitu Perjanjian Inggeris-Belanda 1824 (Perset
iaan London)
Syarat Perjanjian Inggeris-Belanda 1824 (Persetiaan London)
Belanda mengiktiraf petempatan British di Singapura
Belanda berjanji tidak akan membuka petempatan baru di Tanah Melayu
British menyerahkan Bangkahulu kepada Belanda dan Belanda menyerahkan Melaka kep
ada British
British berjanji tidak akan membuka petempatan baru ke selatan Singapura
Kesan Perjanjian Inggeris-Belanda 1824
Kepulauan Melayu terbahagi dua;
a) British menguasai Tanah Melayu dan Singapura di Utara

b) Belanda menguasai Kepulauan Riau dan Lingga di Selatan

British dapat meluaskan pengaruh di Tanah Melayu tanpa gangguan kuasa-kuasa Bar
at lain
Melaka menjadi hak British dan membolehkan British menguasai laluan perdagangan
di Selat Melaka
Kerajaan Johor berpecah dua iaitu;
a) Johor dan Singapura menjadi hak British
b) Kepulauan Riau dan Lingga menjadi hak Belanda
Penubuhan Negeri-Negeri Selat

NNS (Teks m/s: 21-13

tahun 1824 SHTI menguasai Pulau Pinang, Melaka dan Singapura

Pulau Pinang ditadbir oleh Leftenan Gabenor
Singapura dan Melaka ditadbir oleh Residen
tahun 1826 ketiga-tiganya disatukan di bawah satu pentadbiran iaitu NNS
tujuan adalah untuk menyeragamkan pentadbiran dan menjimatkan perbelanjaan
ibu negeri NNS pertama ialah Pulau Pinang
tahun 1832 ibu negeri NNS dipindahkan dari PulauPinangke Singapura
alasannya kerana kedudukan Singapura lebih strategik dan menguntungkan
Pentadbiran di Negeri-Negeri Selat
pentadbiran NNS diketuai oleh Gabenor
Gabenor menerima arahan daripada Gabenor Jeneral British di India
Gabenor NNS dibantu oleh Residen Konsuler bagi setiap negeri di PulauPinang, Sin
gapura dan Melaka
semua dasar dan undang-undang NNS digubal oleh Gabenor Jeneral British di India
kesan-kesannya;
a) Penduduk dan pedagang tempatan tidak puas hati kerana NNS ditadbir seperti T
anah JajahanIndia
b) Saudagar-saudagar British di NNS merayu dan mendesak supaya dipindahkan penta
dbiran keLondon
c) Pada 1 April 1867 NNS diisytiharkan sebagai Tanah jajahan British dan diletak
kan di bawah Pejabat Tanah Jajahan di London
d) Majlis Perundangan ditubuhkan bagi membolehkan NNS meluluskan undang-undang s
endiri
Sebab-Sebab Perpindahan Pentadbiran NNS DariIndiaKe London (1867)
SHTI di India tidak mengambil berat tentang kebajikan NNS
NNS membantah cadangan menghapuskan taraf pelabuhan bebas di Singapura
Kedatangan imigran Cina ke NNS tidak terkawal kerana kebanyakan mereka menubuhka
n kongsi gelap dan melakukan kekacauan
Pengenalan Akta Mata Wang 1855 menyebabkan mata wang Sepanyol diganti dengan mat
a wang rupeeIndia ini merugikan pedagang-pedagang kerana nilai rupee rendah
Penduduk tempatan membantah kerana NNS dijadikan tempat buangan banduan
Kesan Perpindahan Pentadbiran NNS Ke London
Tahun 1871 mata wang NNS pertama telah dikeluarkan
SEJARAH TINGKATAN 2
BAB 2

KEKAYAAN HASIL BUMI MENDORONG CAMPUR TANGAN BRITISH

2.1 Dasar Campur Tangan British di Negeri-Negeri Melayu

NNM

(Teks m/s: 29-32)

Sebab-Sebab Dasar Campur Tangan British di NNM
i. Kekayaan bumi NNM
hasil bumi seperti bijih timah, emas, bijih besi dan arang batu
kawasan utama bijih timah di Larut dan Kinta (Perak), di Sungai Pahang dan Sunga
i Lembing (Pahang), di Lukut, Kuala Lumpur , Ampang dan Petaling (Selangor) dan
di Sungai Ujong, Negeri Sembilan
kawasan utama emas ialah di Ulu Tembeling, Pahang
ii. Revolusi Perindustrian
British memerlukan bijih timah untuk perusahaan mengetin makanan
NNM perlu dikuasai untuk bekalan bijih timah berterusan
NNM sebagai pasaran hasil keluaran kilang
iii. Pembukaan Terusan Suez dan Penciptaan Kapal Wap
Terusan Suez dibuka tahun 1869
terusan ini menghubungkan Laut Merah dengan Laut Mediterranean
ia memendekkan perjalanan dariEngland(Eropah) keIndia, Asia Tenggara danChina
penciptaan kapal wap mempercepatkan perjalanan dan dapat membawa muatan lebih ba
nyak
iv. Persaingan Kuasa Eropah Lain
abad ke-19 berlaku persaingan kuasa
British di India bimbang dengan kuasa Eropah lain di Asia Tenggara
British tidak akan membiarkan kepentingannya di NNM diancam oleh kuasa Barat lai
n seperti Belanda di Hindia Timur (Indonesia), Perancis di IndoChina dan Sepanyo
l di Filipina
v. Perubahan Dasar British di London
tahun 1873 Parti Konservatif menguasai kerajaan British di London
Parti Liberal kalah
pertukaran kerajaan menyebabkan dasar tidak campur tangan kepada dasar campur ta
ngan di NNM
vi. Desakan Pedagang di NNM
keadaan huru-hara berlaku di NNM
antara sebab-sebabnya ialah pertelingkahan antara pembesar dan pergaduhan kongsi
gelap Cina
keadaan ini memberi kesan kepada pedagang-pedagang di NNS kerana mereka mengalam
i kerugian
akibatnya pedagang mendesak British campur tangan dan melindungi kepentingan pel
aburan mereka di NNM
tahun 1873 seramai 243 pedagang NNS menulis surat kepada Lord Kimberly iaitu Se
tiausaha Tanah Jajahan British mendesak British campur tangan
Hubungan Antara NNS Dengan NNM
NNS sebagai pelabuhan entrepot
NNS mengendalikan perdagangan bagi NNM
Pedagang-pedagang NNS melabur modal dalam perlombongan bijih timah di Larut, Sun

gai Ujong, Lukut dan Klang

2.2 Keadan di Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang Memberi Peluang Campur
Tangan British (Teks m/s: 33)
kurun ke-19 keadaan di NNM pantai barat huru-hara dan tidak stabil
antaranya Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang
i. Keadaan di Perak
politik tidak stabil
sebab-sebab;
a) Pergaduhan antara kongsi gelap Cina Ghee Hin dan Hai San
buruh Cina dibawa masuk secara beramai-ramai pada tahun 1848 oleh Long Jaafar ke
daerah Larut (Kelian Pauh dan Kelian Bharu)
tujuan untuk memajukan lombong bijih timah di Larut
berlaku pergaduhan di Larut yang mencetuskan Perang Larut
keadaan menjejaskan perusahaan bijih timah
Ngah Ibrahim iaitu Menteri Larut melantik Kapten Speedy (Timbalan Pesuruhjaya Po
lis NNS) membantu menamatkan kekacauan di Larut
b) Perebutan takhta di kalangan kerabat diraja
berlaku akibat sistem pewarisan takhta tidak dipatuhi sepenuhnya
mengikut sistem, seseorang anak raja perlu memegang tiga jawatan iaitu Raja Di H
ilir, Raja Bendahara dan Raja Muda sebelum berhak ditabal menjadi sultan
tahun 1871 Sultan Ali mangkat dan pembesar-pembesar Perak melantik Raja Ismail (
Raja Bendahara ketika itu) sebagai sultan Perak yang baru
pelantikan itu ditentang oleh Raja Abdullah (Raja Muda ketika itu) dan Raja Yusu
f (Raja Di Hilir ketika itu)
Raja Abdullah sepatutnya mewarisi takhta
pada upacara pemakaman Sultan Ali di Sayong Raja Abdullah tidak hadir walaupun d
ijemput
Raja Yusuf diketepikan kerana tidak disukai oleh pembesar-pembesar Perak
tentangan kuat Raja Abdullag disokong penuh pembesar-pembesar di hilir Perak sep
erti Dato Maharaja Lela dan Dato Sagor
kuasa Sultan Ismail hanya terbatas di hulu Perak sahaja
Raja Abdullah terus berkuasa di hilir Perak
keadaan ini menyebabkan perpecahan dan menggugat keamanan di Perak
Raja Abdullah meminta bantuan British untuk mengiktiraf beliau sebagai sultan
permintaan Raja Abdullah diterima penuh minat oleh Andrew Clarke (Gabenor NNS) y
ang membuka peluang British untuk menguasai Perak
Langkah-langkah Menamatkan Kekacauan:
Andrew Clarke memanggil pembesar-pembesar Melayu dan pemimpin kongsi gelap Cina
berunding di Pulau Pangkor
antara pembesar yang hadir ialah Raja Abdullah, Ngah Ibrahim dan Dato Sagor
Sultan Ismail tidak hadir kerana lewat menerimasuratjemputan
antara pemimpin kongsi gelap yang hadir ialah Kapitan Ah Kwee (Ketua Kumpulan Ha
i San)
hasil rundingan membawa kepada termeterainya Perjanjian Pangkor pada 30 Januari
1874
perjanjian ditandatangani atas kapal british iaitu H.M.S. Pluto
Syarat-Syarat Perjanjian Pangkor 1874:
Raja Abdullah diiktiraf sebagau sultan Perak
Raja Ismail diakui sebagai Raja Muda
sultan menerima seorang Residen British sebagai penasihat dalam semua perkara ke
cuali hal-hal agama Islam dan adapt istiadat Melayu
Residen berkuasa penuh ke atas pungutan cukai di Perak
Residen, Penolong Residen, Sultan dan pembesar dibayar gaji daripada pungutan ha
sil mahsul Perak

Ngah Ibrahim kekal sebagai Menteri Larut dan menerima seorang Penolong Residen
Menteri Larut bertanggungjawab membiayai segala usaha mengembalikan keamanan di
Perak
Kesan Perjanjian Pangkor Ke Atas Perak:
tanda bermulanya kuasa British secara langsung dalam pentadbiran dan ekonomi Per
ak
ii. Keadaan di Selangor
tahun 1857 Sultan Abdul Samad yang berkuasa di daerah Langat ditabal menjadi sul
tan Selangor
daerah Klang dikuasai Raja Sulaiman
apabila Raja Sulaiman mangkat, Klang dikuasai pula oleh Raja Abdullah
timbul rasa tidak puas hati oleh Raja Mahadi (putera Raja Sulaiman)
Raja Abdullah berjaya memajukan perlombongan bijih timah di daerah Klang
buruh-buruh Cina dibawa masuk bekerja di lombong-lombong
lombong-lombong bijih timah dibuka diKuala Lumpurdan Ampang
tahun 1860 daerah Klang berkembang maju sebagai pusat bijih timah
Klang dijadikan ibu negeri Selangor sebelum dipindahkan keKuala Lumpurpada tahun
1880
kekayaan Klang menjadi rebutan dan perbalahan antaranya oleh Raja Mahadi
perbalahan antara mereka mencetuskan perang saudara
Perang Klang
perang audara merebak ke daerah-daerah lain di Selangor
keadaan bertambah buruk apabila pelombong-pelombong Cina terlibat sama
tahun 1866 Raja Mahadi menyerang Raja Abdullah di Klang
kegiatan perdagangan Selangor terjejas
Langkah-Langkah Ke Arah Menamatkan Perang Klang:
Sultan Abdul Samad (1857-1898) melantik Tengku Kudin untuk menamatkan Perang Kla
ng
Tengku Kudin (nama sebenar Tengku Dhiauddin) ialah putera diraja Kedah, menantu
Sultan Abdul Samad dan wakil sultan untuk mentadbir dan memajukan Selangor (1868
)
Tengku Kudin tidak diterima pembesar-pembesar Selangor termasuk Raja Mahadi kera
na beliau bukan anak negeri Selangor
Tengku Kudin meminta bantuan British
British mendesak Sultan Abdul Samad menerima Residen British tetapi gagal
British terus berusaha mencari alasan untuk menempatkan residennya di Selangor
tahun 1873 sebuah kapal dagang British dirompak di Langat
1874 rumah api British di Tanjung Rachado (sekarang Tanjung Tuan, Negeri Sembila
n) telah diserang
kapal perang British iaitu H.M.S. Rinaldo membedil Kuala Selangor
British membantu Tengku Kudin menewaskan Raja Mahadi dan menamatkan Perang Klang
British mendesak Sultan Abdul Samad meletakkan Selangor di bawah naungannya
tahun 1874 J.G. Davidson dilantik sebagai Residen Selangor yang pertama
Penolong Residennya ialah Frank Swettenham
iii. Keadaan di Sungai Ujong
Sungai Ujong kaya dengan bijih timah
tahun 1872, Dato Kelana Syed Abdul Rahman menjadi pemerintah Sungai Ujong
seorang lagi pembesar yang berpengaruh di Sungai Ujong ialah Dato Bandar Kulop Tu
nggal
kedua-duanya saling bersengketa
sebab-sebab mereka bersengketa ialah;
Kedua-duanya berebutkan Sungai Linggi yang merupakan jalan perhubungan utama ke
pelabuhan Melaka
ii. Pungutan cukai ke atas pedagang yang melalui sungai ini sangat lumayan
Dato Kelana berasa kedudukannya tidak terjamin kerana Dato Bandar disokong kuat pe
nduduk tempatan dan pelombong-pelombong Cina daerah Sungai Ujong

Dato Kelana meminta bantuan British

tahun 1874 Dato Kelana menandatangani perjanjian menerima perlindungan British
syarat-syarat perjanjian ialah;
Dato Kelana diiktiraf pemerintah daerah Sungai Ujong
ii. British berkuasa penuh mengutip cukai di Sungai Linggi
iii.Residen British pertama yang ditempatkan di Sungai Ujong ialah P.J.Murray
Dato Bandar tidak mengiktiraf perjanjian dan menentang tindakan British mengutip
cukai di Linggi
British memberi bantuan tentera kepada Dato

Kelana untuk menewaskan Dato

Bandar

Dato Bandar dibuang negeri ke Singapura

British menguasai daerah-daerah lain seperti Rembau, Jelebu dan Sri Menenati
British menempatkan pegawai Majistret dan Pemungut Hasil di setiap daerah, antar
anya tahun 1883 di Rembau, 1886 di Jelebu dan 1889 di Sri Menanti
tahun 1895 semua daerah disatukan dan membentuk persekutuan yang dipanggil Neger
i Sembilan
Tunku Muhammad Ibni Yamtuan Antah (Yamtuan Sri Menanti) ditabal sebagai Yang Dip
ertuan Besar Negeri Sembilan yang pertama
Tahun 1895 Residen British ditempatkan di Negeri Sembilan iaitu Martin Lister
Negeri Sembilan secara sah menjadi negeri naungan British
iv. Keadaan di Pahang
Pahang tidak sekaya seperti Negeri-Negeri Melayu yang lain
British mahu menguasai Pahang bagi menghalang kuasa Eropah lain bertapak di Nege
ri-Negeri Melayu
kurun ke-19 Asia Tenggara menjadi tempat kuasa Perancis, Rusia dan Jerman mencar
i tanah jajahan
Sultan Ahmad berusaha mengekalkan kedaulatan Pahang dari dijajah British seperti
yang berlaku di Perak, Selangor dan Negeri Sembilan
Sultan Ahmad mencontohi tindakan Sultan Abu baker dari Johor untuk membangunkan
Pahang bagi menyekat pengaruh British
Sultan Ahmad membawa masuk pelabur-pelabur Eropah untuk memajukan Pahang
syarikat-syarikat Eropah mengusahakan lombong emas dan bijih timah di Pahang
contoh;
Pahang Corporation Ltd (Sungai Lembing)
ii. Malay Peninsular (Pahang)
iii.Prospecting Co. (Selising)
iv.Penjom & Sg. Dua Semantan Co. (Penjom)
tindakan Sultan Ahmad tidak disenangi British kerana menjejaskan kepentingan mer
eka di Negeri-Negeri Melayu
Perluasan Kuasa British di Pahang
tahun 1886, Frank Swettenham dan Frederick Weld Gabenor Negeri-Negeri Selat memu
juk Sultan Ahmad menerima Residen british tetapi gagal
tahun 1887 British mendapatkan bantuan Sultan Abu Bakar di Johor untuk memujuk S
ultan Ahmad menerima pengaruh British
Hugh Clifford dilantik sebagai wakil British di Pahang
British masih tidak puas hati kerana wakil British berkuasa terhad
tahun 1888 seoreang warganegara British berbangsa Cina iaitu Go Hui ditemui mati
berhampiran istana Sultan Ahmad
British menggunakan peluang ini mendesak Sultan Ahmad menerima Residen British a
tas alasan Sultan Ahmad tidak mampu mewujudkan keamanan di Pahang
akhirnya Sultan Ahmad terpaksa menerima J.P.Rodger sebagai Residen British

penerimaan ini sebagai tanda berakhirnya kedaulatan Pahang

British mula campur tangan secara langsung dalam pentadbiran Pahang
Residen Menggugat Kuasa Sultan dan Pembesar (Teks m/s: 44)
campur tangan British di Negeri-Negeri Melayu membawa kepada pengenalan Sistem R
esiden
antaranya;
Perak (J.W.W. Birch)
ii. Selangor ( J.G. Davidson)
iii.Negeri Sembilan (Martin Lister)
iv.Pahang (J.P. Rodger)
ia menandakan negeri-negeri ini diletakkan sebagai negeri naungan British
keadaan ini menggugat kuasa sultan dan pembesar
Sebab-Sebab Sistem Residen Menggugat Kuasa Sultan dan Pembesar
Residen menjalankan semua urusan pentadbiran negeri
Residen memaksa sultan menerima nasihat dalam semua perkara pentadbiran (kecuali
hal-hal agama Islam dan adat istiadat Melayu)
nasihat Residen mesti dipatuhi dan dilaksanakan
Residen mengambil alih kuasa dan hak memungut cukai (oleh pegawai British iaitu
Pegawai Majistret dan Pemungut Hasil)
Residen menghapuskan amalan perhambaan yang melampaui bidang kuasa mereka (perha
mbaan
amalan adapt turun-temurun pembesar Melayu)
2.4 Pengukuhan Kuasa British Melalui Pembentukan Negeri-Negeri Melayu Bersekutu
(NNMB)
Teks m/s: 45-46
Faktor-Faktor Pembentukan NNMB (1896):
(i) Kelemahan Pelaksanaan Sistem Residen
Residen tidak diberikan panduan jelas untuk menjalankan tugas
Residen menjadi terlalu berkuasa
Pentadbiran setiap negeri tidak seragam kerana mempunyai undang-undang sendiri
Gabenor Negeri-Negeri Selat di Singapura gagal mengawal kuasa Residen
(ii)Krisis Kewangan Pahang
perbelanjaan negeri meningkat kerana Pahang terpaksa menanggung banyak hutang ak
ibat kebangkitan rakyat menentang British
jika pahang digabungkan dengan negeri-negeri kaya seperti Perak dan Selangor mas
alah dapat diringankan
(iii) Perkongsian Perkhidmatan Pakar
menjimatkan bayaran perkhidmatan pakar seperti jurutera, juru ukur dan doktor
(iv) Sistem Perhubungan
sistem perhubungan seperti jalan raya dan landasan keretapi antara Negeri-Negeri
Melayu dapat dimajukan
(v)
Faktor Keselamatan
mengukuhkan kekuatan dan pertahanan ketenteraan
Langkah-Langkah Ke Arah Penubuhan Negeri-Negeri Melayu Bersekutu:
Perjanjian Persekutuan ditandatangani pada 12 Jun 1895
NNMB atau Persekutuan 1896 terdiri daripada Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan
Pahang telah disatukan pada 1 Julai 1896

pusat pentadbiran Persekutuan terletak diKuala Lumpur

pentadbiran kerajaan Persekutuan dibahagikan kepada dua iaitu Kerajaan Pusat dan
Kerajaan Negeri
diketuai oleh Residen Jeneral pertama Frank Swettenham (1896-1900)
Syarat-Syarat Perjanjian Persekutuan 12 Jun 1895:
Raja-Raja Melayu bersetuju menggabungkan negeri mereka menjadi sebuah persekutua
n yang akan dikenali sebagai NNMB
Raja-Raja bersetuju menerima seorang pegawai British sebagai Residen Jeneral
Raja-Raja bersetuju mengikut nasihat Residen Jeneral dalam semua perkara kecuali
yang berkaitan dengan agama Islam dan adapt istiadat Melayu
Raja-Raja Bersetuju membantu negeri-negeri yang memerlukan bantuan mengikut nasi
hat kerajaan British
Residen Jeneral bertanggungjawab kepada Gabenor Negeri-negeri Selat yang juga me
njadi Pesuruhjaya Tinggi NNMB
Struktur Pentadbiran Persekutuan 1896 (NNMB)
Pesuruhjaya Tinggi British
(Gabenor NNS di Singapura)
?
Residen Jeneral
(berpusat diKuala Lumpur-tinggal di Carcosa tahun 1898)
?
Residen
Perak Selangor N9 Pahang
2.5 Pembentukan Persekutuan Mencabar Kewibawaan Sultan
(Teks m/s: 47-48)

Kesan-Kesan Pembentukan Persekutuan 1896

Residen Jeneral berkuasa dalam pentadbiran, kewangan dan cukai eksport
kerajaan pusat menubuhkan jabatan-jabatan yang diketuai pegawai-pegawai British
seperti Jabatan Kehakiman, Jabatan Kewangan, Jabatan Perhubungan dan Perkhidmata
n Awam
penglibatan orang-orang Melayu adalah terhad
sultan dikehendaki menurut nasihat Residen Jeneral dalam semua hal (kecuali hal
berkaitan agama Islam dan adat Melayu)
kuasa sultan dan Majlis Mesyuarat Negeri diambil alih oleh Residen Jeneral
Kesan-Kesan Kuasa Sultan Dikurangkan
sultan-sultan NNMB tidak puas hati
tahun 1897 British bersetuju menubuhkan DURBAR iaitu Persidangan Raja-Raja Melay
u bagi mengatasi masalah
ahli-ahli Durbar ialah;
Pesuruhjaya Tinggi
ii. Raja-Raja Melayu
iii.Residen Jeneral

iv.4 orang Residen (Perak, Selangor, Negeri Sembilan, Pahang)

Durbar pertama diadakan pada 1897 di Kuala Kangsar, Perak
Durbar kedua didakan pada tahun 1903 diKuala Lumpur
Persidangan DURBAR II (1903) di Kuala Lumpur
Sultan Perak iaitu Sultan Idris (1887-1916) mendesak British tentang;
Pemusatan kuasa di tangan Residen Jeneral
ii. Mendesak kuasa Raja-Raja Melayu dikembalikan
iii.Mendesak bilangan pegawai Melayu dalam perkhidmatan kerajaan ditambah dan d
ilantik ke jawatan lebih tinggi
iv.Mendesak Bahasa Melayu diiktiraf menjadi bahasa rasmi
kesan-kesan desakan;
British menggantikan Durbar dengan Majlis Mesyuarat Persekutuan 1909
ii. Jawatan Residen Jeneral digantikan dengan Ketua Setiausaha
iii.British bersetuju menyerahkan semula kuasa mentadbir kepada Majlis Mesyuarat
Negeri
iv.Tahun 1903-1909 Pesuruhjaya Tinggi NNMB ialah Frank Swettenham
SEJARAH TINGKATAN DUA
BAB 3

NEGERI-NEGERI MELAYU UTARA (NNMU) DAN JOHOR BENTENG KESELAMATAN BRITISH

3.1 NNMU Penampan Keselamatan British di Tanah Melayu

(Teks m/s: 55-57
akhir abad ke-19 muncul Zaman Imperialis Baru
kuasa-kuasa Barat seperti Perancis, Jerman, Amerika Syarikat dan Rusia bersaing
untuk mendapatkan bahan mentah dan tanah jajahan
negara-negara di Asia Tenggara seperti Tanah Melayu danSiammenjadi rebutan
British berasa bimbang dan tercabar
kebimbangan ini mendorong British meluaskan pengaruh ke NNMU
Peluasan Kuasa Yang Membimbangkan British
i. Perancis
ingin meluaskan kuasa ke Lembah Menam Chao Phraya
merancang membina terusan di Segenting Kra yang akan mengancam kedudukan dan per
dagangan di Singapura
ii. Jerman
berusaha mendapatkan Pulau Langkawi daripadaSiam
iii.Amerika Syarikat
ingin bertapak di Terengganu
iv.Rusia
berhasrat membuka petempatan di Ujung Salang
Cara British Menghalang Pengaruh Eropah di Tanah Melayu

i. British Menandatangani Perjanjian Sulit 6 April Dengan Siam

tujuan menghalangSiammenyerah dan membenarkan mana-mana kuasa lain bertapak diSi
am
syarat-syarat perjanjian;
Siamtidak akan menyerahkan Kedah, Kelantan, Terengganu dan Perlis kepada mana-ma
na kuasa lain tanpa izin British
British mengakui hakSiamke atas negeri-negeri tersebut
British akan membantuSiamjika diserang musuh
kesan perjanjian;
gagal menghalang sultan setiap negeri dari menjalinkan hubungan dengan kuasa-kua
sa lain
contoh:
tahun 1897 Sultan Kelantan memberi konsesi tanah seluas 776 996 hektar
kepada Duff Development Company untuk melombong emas
Sultan Terengganu menerima permohonan Amerika Syarikat untuk membuka petempatan
di Pulau Redang
ii. Menandatangani Perisytiharan Rritish-Siam 1902
tujuan untuk menghalang perluasan kuasa Barat lain
syarat-syarat perjanjian;
British mengiktiraf NNMU dibawah naunganSiam
rakyat British dilantik oleh kerajaanSiamsebagai penasihat sultan iaitu Kelantan
(W.A. Graham), Kedah ( Meadowe Frost) dan Perlis (H.E. Duke)
Kelantan dan Terengganu tidak dibenarkan memberi konsesi kepada kuasa asing
kesan-kesan perjanjian;
British berjaya mengukuhkan pengaruh di NNMU
iii. Menandatangani Perjanjian Bangkok 1909 (British-Siam)
tujuan untuk British terus menghalang kuasa Barat lain
syarat-syarat perjanjian;
Siammenyerahkan Kedah, Perlis, Kelantan dan Terengganu kepada British
Siamtidak akan menyewakan mana-mana wilayahnya tanpa kebenaran British
British menyerahkan Hak Wilayah Asingan kepadaSiam
kesan-kesan perjanjian;
NNMU diserahkan kepada British
Raja-Raja Melayu tidak dibawa berunding dan terpaksa akur dengan keputusan perja
njian
Penasihat British Mengancam Kedaulatan Negeri-Negeri Melayu Utara
(Teks m/s: 58-62)
(i) Penasihat British di Kedah
Sultan Abdul Hamid Halim Shah tidak mengiktiraf Perjanjian Bangkok 1909
Baginda enggan menerima penasihat British
tahun 1910 British tetap melantik penasihat British iaitu George Maxwell
George Maxwell mengukuhkan kuasa dengan melaksanakan pentadbiran Barat di Kedah
tindakan George Maxwell itu menimbulkan konflik dengan anggota majlis Mesyuarat
Negeri pimpinan Tunku Mahmud
berlaku percanggahan pentadbiran di Kedah antara Tunku Mahmud dengan George Maxw
ell
Tunku Mahmud berjaya mengekalkan identiti Kedah melalui tindakan mahkamah
Tunku Mahmud menentang tindakan George Maxwell mengibarkan bendera Union Jack di
kediamannya
Usaha-Usaha Tunku Mahmud Mengekalkan Identiti Kedah
menggunakan Bahasa Melayu dalamsuratrasmi dan perundangan
suratrasmi tidak perlu ditapis
penggunaan kalendar Hijrah
cuti umum pada hari Jumaat

melantik orang Melayu dalam pentadbiran Kedah

Usaha-Usaha George Maxwell Menerapkan Pengaruh barat Dalam Pentadbiran Kedah
menggunakan bahasa Inggeris dalamsuratrasmi dan perundangan
suratrasmi ditapis oleh Penasihat British
menggunakan kalendar Masehi
cuti umum pada hari Ahad
pelantikan pegawai British dalam pentabiran Kedah
(ii) Penasihat British di Perlis
Raja Syed Alwi membantah tindakanSiammenyerahkan Perlis kepada British
Baginda enggan menerima Penasihat British
British tidak peduli (degil)
Kapten Meadowe Frost dilantik sebagai Penaihat British
cara untuk mengukuhkan kuasa di Perlis;
Menggubal undang-undang
ii. Memperkenalkan jabatan-jabatan baru seperti Jabatan Hasil dan Cukai, Mahkama
h Tinggi dan Mahkamah Kadi
iii.Menguasai Jabatan Kewangan sebagai strategi menguasai pentadbiran Perlis
(iii) Penasihat British di Kelantan
tahun 1910 Sultan Muhammad IV terpaksa menandatangani perjanjian dengan British
tujuan untuk menempatkan Penasihat British di Kelantan
J.S. Mason dilantik sebagai Penasihat British
perubahan-perubahan yang berlaku ialah;
tahun 1915 kuasa mentadbir jajahan diambil alih oleh pegawai-pegawai British
British menguasai jabatan-jabatan baru seperti Mahkamah Tinggi, Jabatan Polis da
n Pejabat Tanah
kesan-kesan;
pentadbiran Kelantan dikuasai sepenuhnya oleh British
(iv) Penasihat British di Terengganu
Sultan Zainal Abidin II tidak mengiktiraf Perjanjian Bangkok
Baginda menolak pelantikan Penasihat British
Sultan Zainal Abidin II menemui Pesuruhjaya Tinggi British di Singapura untuk me
mbuat bantahan
tahun 1910 British tetap melantik W.L. Conlay sebagai wakil British
bidang kuasa terhad dalam menguruskan hal ehwal luar Terengganu sahaja
tahun 1911 Sultan Zainal Abidin II menggubal perlembagaan Undang-Undang Tubuh Ke
rajaan Terengganu
tujuan adalah untuk memelihara kedaulatan dan kemerdekaan Terengganu
tahun 1918 Sultan Muhammad II memerintah Terengganu
tahun 1919 British mendesak supaya menandatangani perjanjian di Singapura
British melantik J.L. Humphreys sebagai Penasihat British
Sultan Muhammad II turun takhta kerana enggan tunduk kepada tekanan British
British menguasai kesemua jabatan penting kerajaan Terengganu seperti Jabatan Ka
stam, Jabatan Perubatan, Jabatan Kerja raya dan Jabatan Tanah dan Galian
Sebahagian Kandungan Undang-Undang Tubuh Kerajaan Terengganu
( Ittiqan

ilmuluk bi

ta dil ilsuluk)

sultan tidak boleh menyerahkan Terengganu kepada mana-mana kuasa asing

mustahak ke atas raja bermesyuarat
hak Raja dan Menteri Besar dalam memilih Jemaah Menteri
3.3 Pemodenan Johor Melambatkan Campur Tangan British

(Teks m/s: 63-70)

Johor adalah negeri Melayu terakhir menerima Penasihat British
Johor mengamalkan dasar persahabatan dengan British
Johor berjaya mengekalkan kedaulatan hingga tahun 1914
Sebab-sebab;
a. Kebijaksanaan pemerintah
b. Pengenalan sistem birokrasi moden
c. Kestabilan dan kemakmuran ekonomi
antara pemimpin-pemimpin Johor yang berwibwa ialah;
Temenggung Daeng Ibrahim (1825-1826)
ii. Sultan Abu Bakar (1862-1895)
Temenggung Daeng Ibrahim (1825-1862)
tahun 1825 Temenggung Abdul Rahman mangkat dan digantikan puteranya Daeng Ibrahi
m sebagai Temenggung Johor
berkhidmat di bawah Sultan Hussein dan Sultan Ali
tahun 1855 satu Perjanjian Persahabatan ditandatangani antara Temenggung Daeng
Ibrahim dengan Sultan Ali
Temenggung Daeng Ibrahim diberi kuasa menjadi pemerintah Johor kecuali di wilaya
h Kesang (di bawah Sultan Ali)
antara kewibawaan Temenggung Daeng Ibrahim ialah;
menjalankan pentadbiran dengan cekap
mengasaskan pusat pentadbiran baru di Tanjung Puteri
memajukan ekonomi Johor dengan cara menggalakkan kemasukan orang Cina dari Singa
pura untuk mengusahakan lading lada hitam melalui Sistem Kangcu
Syarat-Syarat Persetiaan Antara Temenggung daeng Ibrahim Dengan Sultan Ali (Mac
1855)
Sultan Ali diiktiraf sebagai Sultan Johor tetapi gelaran itu tidak boleh diwaris
kan kepada keturunan baginda
Kawasan pemerintahan Sultan Ali di wilayah Kesang
Sistem Kangcu
diperkenalkan oleh Temenggung Daeng Ibrahim tahun 1833
kangcu asalnya daripada perkataan Cina iaitu Tuan Sungai
Sistem Kangcu melibatkan;
a. Orang Cina diberi Surat Kebenaran iaitu Surat Sungai untuk menetap dan mengus
ahakan pertanian di tebing sungai
b. Kawasan lading dikenalisebagai

Kangkar

atau Kaki Sungai

c. Setiap kangkar diketuai oleh seorang kangcu yang memerintah dan memungut cuka
i
d. Tanaman adalah seperti lada hitam dan gambir
e. Hasil tanaman dikenakan cukai (sumber pendapatan kerajaan Johor)
Sultan Abu Bakar : Bapa Pemodenan Johor (1862-1895)
tahun 1862 naik takhta Johor selepas kemangkatan ayahandanya

diberi gelaran Datuk Temenggung Abu Bakar Seri Maharaja Johor

sering keEnglanduntuk mempelajari cara pentadbiran terbaik bagi membangunkan Joh
or
tahun 1868, Ratu GreatBritainmengurniakan gelaran Maharaja Johor kepada Sultan A
bu Bakar
tahun 1885, satu Perjanjian Persahabatan ditandatangani antara Johor dengan Brit
ish
persetujuan dicapai tentang;
Johor diiktiraf negeri bebas dan berdaulat
ii. Maharaja Abu Bakar diiktiraf Sultan Johor (setelah Sultan Ali dari keturunan
Bendahara mangkat tahun 1877)
iii.Kedudukan Sultan Johor lebih tinggi daripada Pesuruhjaya Tinggi di Singapura
iv.Sultan Abu Bakar boleh berhubung terus dengan kerajaan British di London tanp
a melalui Pesuruhjaya Tinggi
kesan-kesan persetujuan;
a. Sultan Abu Bakar berjaya menyekat kuasa British terhadap Johor
b. Sultan Abu Bakar menerima seorang Konsul British bukannya Penasihat British
Usaha-Usaha Pemodenan oleh Sultan Abu Bakar
(a)
Memodenkan pentadbiran Johor dengan mengadakan mahkamah, perkhidma
tan pos dan jabatan Kerja Raya
(b)
n raya

Menjaga kebajikan rakyat dengan membina sekolah, hospital dan jala

(c)
a

Menjaga keamanan negeri dengan menubuhkan pasukan polis dan tenter

(d)
Memantapkan ekonomi Johor dengan cara meneruskan Sistem Kangcu dan
menjadi pengeksport lada hitam dan gambir terbesar dunia
(e)
Mengisytiharkan Undang-Undang Tubuh Kerajaan Johor tahun 1895 yang
merupakan perlembagaan bertulis pertama dan menjadi asas kepada pembentukan ins
titusi Raja Berperlembagaan
Kandungan Undang-Undang Tubuh Kerajaan Johor
(a)

Sultan tidak boleh menyerahkan Johor kepada kuasa asing

(b)

Ditubuhkan Majlis Mesyuarat Menteri dan Majlis Mesyuarat Negeri

(c)
Anggota Majlis Mesyuarat Menteri dilantik daripada orang Melayu da
n bertanggungjawab menasihati sultan dalam pentadbiran
(d)
Ahli Majlis Mesyuarat Negeri terdiri daripada rakyat Johor yang be
rperanan menggubal undang-undang
Kesan-Kesan Kebijaksanaan Sultan Abu Bakar
(a)
Digelar Bapa Pemodenan Johor kerana membawa banyak perubahan dalam p
entadbiran dan pembangunan Johor
(b)

British tidak dapat menggugat kemerdekaan Johor

(c)

Johor aman dan makmur

(d)

Ketokohan Sultan Abu Bakar dihormati pemerintah British

Pemimpin Johor Yang Berwibawa

pembangunan dan pemodenan Johor akibat persepakatan antara sultan dan pembesar
kepintaran dalam pentadbiran menyebabkan British tidak mempunyai alas an untuk c
ampur tangan
antara pemimpin terkemuka Johor ialah;
Dato Abdul Rahman bin Andak
ii. Dato Jaafar bin Muhammad
iii.Dato Muhammad Salleh bin Perang
iv.Dato Muhammad Ibrahim Munsyi
Dato Jaafar bin Muhammad
Merupakan Setiausaha kerajaan Johor pertama (1868)
Menteri Besar Johor pertama (1882-1919)
Digelar Datuk Bentara
Beliau mewajibkan semua pegawai British di Johor? memakai pakaian rasmi Johor
Bendera Union Jack iaitu bendera rasmi British dikibar lebih rendah daripada ben
dera Johor demi maruah dan kedaulatan Johor
Suratrasmi dalam bahasa Melayu bagi memartabatkan bahasa Melayu
Dato Abdul Rahman bin Andak
Merupakan Setiausaha Sulit Sultan Johor (1885)
Setiausaha Kerajaan Johor (1893-1909)
Digelar Dato Seri Amar Diraja
Berperanan dalam hal ehwal hubungan luar negeri
Bertanggungjawab mengawal hubungan Johor-British
Tahun 1888 menjadi perintis kepada penubuhan Pakatan Belajar Mengajar Pengetahua
n Bahasa Johor (sebuah badan persuratan terulung tanah air)
Dato Muhammad Salleh bin Perang
Pernah memegang perlbagai jawatan dalam kerajaan
Antaranya;
a. Pesuruhjaya Polis
untuk keamanan dan kestabilan Johor
b. Ketua jabatan Ukur
tugasnya melukis peta pembangunan Johor yang menunjukkan s
emua jalan yang akan dimajukan dan melukis peta lengkap negeri Johor
c. Ketua Jabatan Tanah
n Batu Pahat

merancang pembangunan di Muar, Endau, Segamat, Tangkak da

Digelar sebagai Dato Bentara Luar

Dato Muhammad Ibrahim Munsyi
Ketua Jabatan Pendidikan Johor yang pertama tahun 1883
Mendidirkan banyak sekolah dan mendesak pendidikan wajib kepada rakyat Johor
Dianugerahi Dato Bentara Dalam
Digelar Bapa Pendidikan Melayu Johor
Tahun 1893 dilantik sebagai Timbalan Menteri yang pertama
Johor Di ambang Penjajahan British
sejak Perjanjian Persahabatan 1885 British menyusun strategi untuk menguasai Joh
or
British bimbang Johor dikuasai kuasa Barat lain
usaha dan muslihat British untuk menguasai Johor, antaranya;

British menubuhkan Lembaga Penasihat Johor

ii. Sultan Johor dinasihati supaya meminjam sebanyak 200,000 dolar dari Negeri-N
egeri Selat
tujuan untuk membina landasan keretapi dari Johor ke Singapura
ia muslihat British untuk mengawal kewangan Johor
muslihat British disedari oleh Dato Abdul Rahman Andak dengan menasihati sultan s
upaya tidak menerima tawaran pinjaman British
rancangan British berjaya digagalkan
British menyedari kepintaran Dato Abdul Rahman Andak dan bukan mudah untuk campur
tangan di Johor
British berusaha menyingkirkan Dato Abdul Rahman Andak
tahun 1907 John Anderson iaitu Gabenor Negeri-Negeri Selat mencadangkan supaya D
ato Abdul Rahman Andak dibersarakan dan dihantar keLondon
British menggunakan peluang ini untuk menguasai Johor
Sultan Ibrahim iaitu putera Sultan Abu Bakar terpaksa meminda Undang-Undang Tubu
h Kerajaan Johor bagi membolehkan British menjadi ahli Majlis Mesyuarat Negeri
tahun 1914 British melantik Douglas Campbell sebagai Penasihat British di Johor
Lembaga Penasihat Johor
ditubuhkan diLondonpada 1886
Sultan Johor berhubung secara langsung dengan Pejabat Tanah Jajahan di London
Dianggotai oleh orang British
Fungsinya adalah untuk menguruskan hubungan luar Johor dan menasihati Sultan Joh
or tentang hal-hal pentadbiran
BAB 5

KEKAYAAN EKONOMI SABAH MENARIK MINAT SYARIKATBORNEOUTARA BRITISH

(SBUB)

Sabah di bawah pengaruh KesultananBruneidan Kesultanan Sulu

Sabahmenjadi tumpuan pedagang Barat kerana kedudukannya strategik dan kaya denga
n hasil bumi
5.1 SBUB Bertapak Di Sabah
( Teks m/s: 102-104)
Sabahmenarik perhatian pelabur-pelabur Barat kerana potensi ekonomi
antaranya kuasaAmerika Syarikat,Britain, Belanda dan Sepanyol
syarikat-syarikat asing mula bertapak diSabah
Amerika Syarikat
tahun 1865 SultanBruneiberi konsesi tanah diSabahkepada wakil Amerika Syarikat i
aitu W. L. Moses
tempoh sewaan selama 10 tahun
Moses menjual konsesi kepada The American Trading Company diketuai oleh J.W. Tor
rey dan T. B. Harris
Torrey gagal menanam kopi dan tebu di Kimanis
Torrey menjual haknya kepada Von Overbeck
Britain
Von Overbeck menghadapi masalah kewangan
Tahun 1877 Overbeck meminjam wang daripada syarikat Alfred Dent dan Edward Dent
Gabenor Labuan iaitu W. H. Treacher bersetuju membantu Overbeck memperbaharui te
mpoh pajakan daripada SultanBruneidengan syarat syarikat yang ditubuhkan diletak
kan di bawah kekuasaan British
Tahun 1877 SultanBruneiiaitu Sultan Abdul Mu mein perbaharui pajakan dengan Overbe
ck dan Dent melalui perjanjian
SultanBruneiserahkan tanah antara Teluk Kimanis dan Sungai Sibuku

1878 Overbeck dan Dent menandatangani perjanjian dengan Sultan Jamalul Alam (Kes
ultanan Sulu)
Sultan Sulu serahkan kawasan dari Sungai Pandasan hingga ke Sungai Sibuku
Tahun 1880 Overbeck menjual semua haknya kepada Alfred dan Edward Dent
Dent tubuhkan Persatuan Sementara Borneo Utara British Berhad
Saham syarikat dijual kepada rakyat British bagi menambah modal perniagaan
Persatuan berusaha mendapatkan Piagam Diraja daripada kerajaan British untuk men
gukuhkan kedudukan dan memajukan perniagaan
November 1881 kerajaan British menganugerahkan piagam kepada Persatuan Sementara
Borneo Utara British Berhad
Tahun 1882 syarikat itu dinamakan Syarikat Borneo Utara British (SBUB)
Kesan Pemberian Piagam Diraja British Kepada SBUB
SBUB berkuasa mentadbirSabah
Presiden pertama ialah Sir Rutherford Alcock
Pengarah urusannya ialah Alfred Dent
Brtish dapat memperluaskan pengaruh dan menghalang kuasa Barat lain bertapak diS
abah
Tahun 1888 SBUB menandatangani Perjanjian Perlindungan Borneo Utara yang menjadi
kanSabahnegeri naungan British
British bertanggungjawab dalam hal ehwal luarSabah
Syarat-Syarat Pemberian Piagam Kepada Persatuan Sementara Borneo Utara British B
erhad
SBUB tidak boleh menyerahkan wilayahSabahkepada sesiapa tanpa persetujuan keraja
an British
SBUB mesti melantik pentadbir daripada pegawai yang diakui kerajaan British
SBUB perlu memelihara agama, adat resam dan undang-undang penduduk tempatan
SBUB hendaklah mentadbirSabahdengan adil dan saksama
SBUB mesti menerima nasihat daripada kerajaan British
5.2 SBUB Mengukuhkan Kuasa Di Sabah
(Teks m/s: 105-108)
pemerintahan SBUB diketuai oleh gabenor W.H.Treacher
gabenor dilantik oleh pengarah syarikat dengan persetujuan kerajaan British
gabenor dibantu majlis Penasihat yang ditubuhkan tahun 1883
ahli majlis ialah Setiausaha Kerajaan, Bendahari dan Ketua Pasukan Keselamatan
pusat pentadbirannya diSandakan
SBUB menubuhkan jabatan kerajaan untuk melicinkan pentadbiran
Cara SBUB Mengukuhkan Kuasa dan Melicinkan Pentadbiran Sabah
(i) Menubuhkan Jabatan Kerajaan Dalam Pentadbiran
antaranya Jabatan Pos, Jabatan Buruh, Jabatan Polis, Jabatan Kewangan dan Jaba
tan Tanah dan Ukur
mempunyai Pegawai Daerah, Ketua Anak Negeri (digelar Orang kaya-Kaya
dan Ketua Kampung
(ii)

O.K.K. )

Membahagikan Sabah Kepada Beberapa Residensi / Daerah / Kampung

a) Peringkat Residensi
pada peringkat awalSabahdibahagi kepada dua residensi iaitu Residensi Pantai Bar
at dan Residensi Pantai Timur
tahun 1935 terdapat empat residensi iaitu Residensi Pantai Barat, Residensi Sand
akan, Residensi Tawau dan Residensi Pedalaman
setiap residensi diketuai seorang Residen
b) Peringkat Daerah

Setiap residensi pula dibahagi kepada beberapa daerah yang diketuai oleh Pegawai
Daerah (berbangsa Eropah)
Terdapat sepuluh daerah iaitu daerah Alcock, Daerah Dewhurst, Daerah Keppel, Dae
rah Martin, Daerah Myburgh, Daerah Dent, Daerah Clarke, Daerah Cunliffe, Daerah
Mayne dan Daerah Elphinstone
Tahun 1915 jawatan Timbalan Penolong Pegawai Daerah diperkenalkan dan disandang
oleh penduduk tempatan
Ketua Anak Negeri (Orang Kaya-Kaya
O.K.K.) tugasnya membantu Pegawai daerah dala
m pentadbiran
Diberisuratkuasa yang membolehkan mereka menguruskan hal-hal berkaitan masyaraka
t tempatan
c) Peringkat Kampung
SBUB melantik Ketua Kampung yang digelar Orang Tua
SBUB mengekalkan penglibatan peribumi dalam pentadbiran kerana mereka memahami a
dat dan budaya masyarakat tempatan
SBUB tidak mempu menggaji ramai pegawai Eropah kerana menghadapi masalah kewanga
n
(iii)
Melaksanakan Undang-Undang Barat dan Tempatan
tujuan untuk menjaga keamanan negeri
tahun 1900 diwujudkan Mahkamah Majistret dan Mahkamah Anak Negeri di Jesselton
a) Mahkamah Majistret
dihakimi Pegawai Daerah
mengendalikan kes-kes berat seperti kes bunuh, culik dan rompakan
b) Mahkamah Anak Negeri
hakim dilantik dari kalangan Ketua Anak Negeri yang arif dalam bidang agama Is
lam dan adat
mengendalikan kes-kes peribumi berkaitan undang-undang Islam dan adat
Organisasi Pentadbiran SBUB
Lembaga Pengarah di London
Gabenor di Sabah yang dinasihati oleh Majlis Penasihat
Setiausaha Kerajaan yang bertanggungjawab kepada;
Ketua-Ketua Jabatan (Pos, Buruh, Polis, Kewangan, Jabatan Tanah dan Ukur)
Residen yang merupakan ketua pentadbir di peringkat residensi
Pegawai Daerah merupakan ketua pentadbir di peringkat daerah
tugasnya sebagai majistret, pemungut cukai, bendahari daerah dan pegawai buruh
Ketua Anak Negeri pula tugasnya menjaga keamanan, menguruskan pembahagian tanah,
mengutip cukai dan memajukan pertanian
Ketua Kampung pula tugasnya menguruskan hal ehwal kampung, menjaga keamanan, mem
bantu memajukan perdagangan, melaporkan kepada Pegawai Daerah tentang kes-kes ke
curian, wabak penyakit dan menjaga keselamatan kampung
5.3 SBUB Mengeksploitasi Hasil Bumi Sabah (Teks m/s: 109-114)
matlamat SBUB menguasai Sabah adalah untuk membolot kekayaan ekonomiSabah
SBUB mengeksploitasi kekayaanSabahseperti hasil-hasil tradisional, hasil pertani
an dagangan, pembalakan dan perlombongan
(i) Hasil-Hasil Tradisional Sabah

SBUB memaksa penduduk tempatan menambah hasil keluaran tradisional

Hasil jualan penduduk dikenakan cukai seperti cukai tanah, cukai kepala, lesen p
erahu dan senjata
Tujuan cukai untuk mengatasi masalah kewangan SBUB
Antara hasil-hasil utama;
a) Sarang burung
eksport tradisional SBUB yang menguntungkan
1926 nilai eksport sebanyak 125 000 dolar
kawasan utama ialah di Gua Gomantong, Gua Kuamut dan gua Magdalene
b) Pokok lanut
dikenali sebagai abaka, manila hemp atau musa textiles
hidup meliar di kawasan pamah dan lembah
gentian pokok lanut dijemur sebelum diproses menjadi tali kapal
di eksport ke Eropah
c) Rotan
di eksport dalam bentuk perabot, tikar dan tongkat
d) Pokok sagu / rumbia
merupakan tanaman tradisionalSabah
hidup subur di kawasan berpaya di muara sungai
harga sagu sangat mahal di pasaran dunia
SBUB menggalakkan rakyatSabahmengusahakannya secara komersial
Sagu mentah dieksport ke Singapura dan Eropah
1888 nilai eksport saguSabahsebanyak 93 433 dolar
e) Hasil laut
seperti mutiara, trepang dan sirip ikan yu
diusahakan oleh masyarakat Bajau
dieksport keChina
(ii)Hasil Pertanian Dagangan
SBUB mengusahakan tanaman baru seperti getah dan tembakau
Sabahmempunyai tanah luas dan subur
a) Tembakau
tanaman dagangan yang penting
tembakauSabahdiiktiraf terbaik di dunia
daun tembakau digunakan untuk menghasilkan cerut
mendapat pasaran tinggi di Belanda dan Amerika Syarikat
SBUB mengecualikan cukai eksport kepada peladang tembakau bertujuan menggalakkan
tanaman tembakau
Tahun 1890 terdapat 61 buah ladang tembakau diSabah
1902 hasil eksport tembakauSabahbernilai lebih 2 juta dolar
Kawasan utama penanaman ialah di Pulau Banggi, Teluk Marudu, Lahad Datu, Tawau d
anSandakan
b) Getah
ladang-ladang getah dibuka di Beauford, Jesselton dan Tenom
berkembang akibat pembinaan landasan kereta api
SBUB memberi 4% dividen kepada pengusaha getah bertujuan menggalakkan penanamann
ya
SBUB juga memberi pengecualian cukai eksport selama 50 tahun kepada pengusaha ge
tah
Buruh ladang getah dibawa masuk dariChinadan Jawa
Getah menjadi hasil eksport utama SBUB
(iii)Pembalakan

SBUB menguasai hasil balakSabah

Kaya dengan sumber balak seperti seraya, ramin, kapur, belian dan meranti
Kawasan pembalakan utama diSandakan, Lahad Datu dan Tawau
Tahun 1898 kilang memproses kayu balak kepunyaan SBUB dibina
Buruh dibawa masuk dari Filipina danIndonesia
Hasil kayu balak dieksport keChina,Singapura,BritaindanAustraliamelalui pelabuha
nSandakan
(iv)Perlombongan
SBUB giatkan perlombonganSabahseperti emas, arang batu dan mangan
a) Emas
tahun 1886 diusahakan oleh Orang Cina di Sungai Segama
b) Arang batu
dilombong di Silimpopon danLabuan
Silimpopon mempunyai longgokan arang batu terbesar Asia Tenggara
diusahakan oleh Syarikat Cowie Harbour Coal
c) Mangan
diusahakan di Teluk Marudu oleh Syarikat British Borneo Exploration
dieksport keBritain
5.4 Perubahan Sosial SBUB Di Sabah (Teks m/s: 115-120)
SBUB membangunkan kemudahan asas seperti landasan kereta api jalan raya, sekolah
, hospital dan telegraf
tujuannya untuk kepentingan dan keuntungan SBUB
(i) Landasan kereta api
1896 landasan kereta api pertama dari Weston ke Beauford sepanjang 32 km
1904 dibina landasan dari Jesselton yang dikenali sebagai North Borneo Railway
1905 landasan disambung dari Beauford ke Jesselton dan dari Tenom ke Malalap
tujuannya untuk memudahkan SBUB mengangkut hasil keluaran di bahagian pedalaman
ke pelabuhan
(ii)Jalan raya
SBUB menumpukan pembinaan jalan raya di bandar-bandar besar seperti Jesselton,Sa
ndakan, Lahad Datu, Kudat dan Tawau
tujuannya untuk menghubungkan kawasan kegiatan ekonomi dengan bandar dan pelabuh
an
1930-an perhentian motokar dan bas dibina di Kota Kinabalu
(iii)Pengangkutan air
1890 Syarikat Perkapalan Straits Steamship memulakan perkhidmatan
tujuannya untuk mengangkut penumpang dan barangan
(iv)Pendidikan
SBUB kurang memberi perhatian
SBUB hanya menyediakan pendidikan di peringkat rendah kerana kekurangan wang
SBUB anggap bidang pendidikan tidak menguntungkan
Kebanyakan sekolah dibina oleh mubaligh Kristian bagi tujuan menyebarkan agama K
ristian
antara sekolah yang wujud ialah Sekolah Inggeris, Sekolah Melayu dan Sekolah Cin
a
a) Sekolah Inggeris
1883 sekolah Inggeris pertama iaitu Institut Byron dibina diSandakanoleh mubalig
h Roman Katolik
tahun 1887 Sekolah St. Mary ditubuhkan diSandakan
1909 Jabatan Pelajaran ditubuhkan untuk menguruskan sekolah-sekolah diSabah

tahun 1939 terdapat 49 buah sekolah mubaligh dengan pelajar seramai 3700 orang
b) Sekolah Latihan
dibina di Jesselton pada 1 Julai 1915
merupakan sekolah latihan bagi anak-anak Ketua Anak Negeri
dibina bertujuan untuk melatih anak-anak menjadi pegawai pentadbiran peringkat r
endah
bahasa pengantarnya ialah Bahasa Melayu
dari segi kurikulum pelajar diajar tentang membaca, menulis dan mengira
jawatan yang dikhaskan bagi lulusan sekolah ini ialah renjer, kerani dan Ketua A
nak Negeri
c) Sekolah Melayu dan Bumiputera
tahun 1921 sekolah Melayu pertama dibina di Kota Belud
1930 terdapat 10 buah sekolah Melayu bagi menampung 400 orang pelajar
1924 ditubuhkan Sekolah Bumiputera Keningau di Keningau
d) Sekolah Cina
dibina sendiri oleh masyarakat Cina
1940 terdapat 11 000 pelajar berdaftar di sekolah Melayu, sekolah mubaligh dan s
ekolah Cina
(v)Pembinaan Hospital dan Pusat Kesihatan
SBUB bina hospital di bandar-bandar besar seperti Jesselton,Sandakan, Beauford d
an kudat
1924 Hospital Besar Tawau di bina
1940 terdapat 9 buah hospital dan 40 buah klinik diSabah
di kawasan luar bandar disediakan pusat-pusat kesihatan
kelemahan
bilangan doktor tidak mencukupi
perkhidmatan perubatan tidak dapat dinikmati oleh seluruh rakyatSabah
(vi)Kemunculan Bandar-Bandar Baru
akibat daripada kemajuan dalam bidang ekonomi dan sosial
bandar-bandar berkembang pesat sebagai pusat pentadbiran dan perdagangan
antaranyaSandakan, Kudat, Jesselton, Tawau dan Lahad Datu
a) Sandakan
diasaskan William Pryer tahun 1879
menamakannya sebagai Elopura bermaksud bandar yang cantik
berkembang maju sebagai pusat pentadbiran, pelabuhan antarabangsa dan pusat pemb
alakan
b) Tawau
sebuah pelabuhan yang terkenal di Pantai TimurSabah
eksport utamanya getah, abaka, mutiara dan kayu balak
c) Kudat
tahun 1881 SBUB menjadikannya sebagai pusat pentadbiran yang pertama
pedagang menetap dan membina kedai di Kudat
gagal menarik ramai penduduk dan pedagang kerana keadaan geografinya tidak sesua
i untuk pertanian
tahun 1884 SBUB memindahkan pusat pentadbirannya keSandakan
d) Jesselton
diasaskan tahun 1900 oleh Charles Jessel
nama asalnya Jessel Town sempena nama pengasasnya
kemudiannya disingkatkan kepada Jesselton
juga dikenali dengan nama Api-Api, Singga Mata atau Diasuka
Jesselton maju kerana pembinaan landasan kereta api, perkembangan tanaman getah
dan sebagai pusat perdagangan dan pelabuhan penting

1967 nama Jesselton ditukar kepada Kota Kinabalu

Perubahan Sosial dan Kemajuan Lain
pejabat pos
1883 SBUB mengeluarkan setem pertama Sabah
tahun 1883 juga akhbar pertama di Sabah diterbitkan iaitu The North Borneo Heral
d
1890-an kontinjen polis tempatan ditubuhkan
1900 SBUB telah menubuhkan Skuad Terbang untuk menjamin keselamatan dan dianggotai
pegawai polis tempatan
1903 loji air di Kota Kinabalu dibina untuk membekalkan air bersih
tahun 1905 menara jam Jesselton dibina dan kekal hingga sekarang diSabah
BAB 6

BRITISH MENGEKSPLOITASI EKONOMI (TANAH MELAYU, SARAWAK DANSABAH)

6.1 Kegiatan Pertanian Dagangan (Teks m/s: 126-128)

peringkat awal diusahakan jenis tanaman tradisional seperti lada hitam, gambir
, buah pala, cengkih, ubi kayu, tebu dan nanas
diusahakan kerana mendapat pasaran yang baik
British hanya menggalakkan peladang Eropah dan orang asing untuk mengusahakan
pertanian dagangan
penduduk tempatan tidak digalakkan terlibat
a) Lada hitam dan gambir
untuk tujuan eksport
diusahakan di Pulau Pinang, Selangor, Negeri Sembilan danSarawak
kurun ke-19 lada hitam dan gambir diperkenalkan di Johor melalui Sistem Kangcu
di Johor tanaman ini diusahakan oleh orang-orang Cina dari Singapura
tanaman ini menjadi hasil eksport penting Johor sehingga awal kurun ke-20
gambir biasanya digunakan sebagai bahan pewarna dan mencelup sutera
b) Buah pala dan cengkih
banyak ditanam di PulauPinang
tanaman buah pala diutamakan kerana harganya lebih tinggi
dieksport ke Eropah danChina
cengkih yang dikeringkan sesuai dijadikan ubat
1850-an tanaman ini merosot kerana harganya tidak stabil
c) Tebu
ladang tebu banyak dibuka di Seberang Perai dan Perak
permintaan terhadap gula meningkat di pasaran dunia
1830-an Seberang Perai merupakan pusat pengeluaran gula utama di negeri-Negeri

Selat
tahun 1900 Perak mencul sebagai pusat pengeluar gula terbesar di Tanah Melayu
gula menjadi eksport penting Tanah Melayu selama hampir 50 tahun
d) Ubi kayu
meruapakan tanaman eksport penting Tanah Melayu
banyakditanam di Melaka, Negeri Sembilan dan Selangor
e) Nanas
industri mengetin nanas berpusat di Perak, Selangor dan Johor
sebelum Perang Dunia II Tanah Melayu merupakan pengeksport nanas dalam tin ked
ua terbesar di dunia
6.2 Tanaman Baru Memantapkan Ekonomi
(teks m/s: 128-129)
kurun ke-20 tanaman dagangan tradisional kurang penting kerana harganya tidak
stabil di pasaran dunia
British memperkenalkan tanaman baru seperti kopi, kelapa sawit, tembakau dan t
eh
a) Kopi
diusahakan secara besar-besaran di Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Johor
harga kopi meningkat di pasaran dunia
b) Kelapa sawit
berasal dari Afrika
diperkenalkan di Kuala Selangor
1920-an minyak kelapa sawit mula dieksport
ladang kelapa sawit dibuka di Perak dan Johor
Johor menjadi pengeksport utama kelapa sawit
c) Tembakau
ladang dibuka di PulauPinangdan Pahang
d) Teh
diusahakan diCameronHighlands, Pahang
teh yang dihasilkan di Tanah Melayu bermutu tinggi dan dikenali sebagai
lon
6.3 Perkembangan Perusahaan Getah (Teks m/s: 130-133)

Teh Cey

akhir kurun ke-19 harga kopi jatuh di pasaran dunia

getah diperkenalkan sebagai tanaman pilihan untuk memulihkan ekonomi
kurun ke-20 getah menjadi eksport penting Tanah Melayu
(i) Sejarah Asal-Usul Getah
berasal dariBrazil
getah di Tanah Melayu dari jenis Hevea Brasiliensis
tahun 1876 sebanyak 70 000 biji getah dariBrazildibawa keEnglandoleh Henry Wic
kham
kemudian disemai diKew Garden,England
sebanyak 300 benih getah dihantar ke negara-negara naungan british terutamanya
Sri Lanka
1877 sebanyak 22 batang anak getah dibawa ke Singapura dan ditanam di Botanica
l Garden
dari Singapura beberapa batang anak getah dibawa ke Kuala Kangsar dan ditanam
di halaman kediaman Residen Perak
Pengarah Botanical Garden Singapura iaitu H.N.Ridley yang bertanggungjawab men
ggalakkan tanaman getah di Tanah Melayu
(ii)Perkembangan Getah
awal kurun ke-20 harga getah melambung tinggi di pasaran dunia
permintaan meningkat kerana perkembangan perusahaan membuat motokar di Eropah
dan Amerika Syarikat
ladang-ladang getah dibuka besar-besaran di Selangor, Perak, Negeri Sembilan d
an Johor
1920-an Tanah Melayu menghasilkan 53% daripada jumlah pengeluaran getah dunia
Tanah Melayu muncul pengeluar getah terbesar dunia
Syarikat-syarikat Eropah menguasai perusahaan getah di Tanah Melayu seperti Si
me Darby, Guthrie, Harrisons and Crosfield dan United Plantation
Penduduk tempatan mengusahakan tanaman secara kebun kecil
Faktor-Faktor Perkembangan Perusahaan Getah
a) Permintaan Getah Meningkat
diperlukan dalam perusahaan membuat motokar di Amerika Syarikat dan Eropah
diperlukan untuk membuat kasut, pakaian, tayar kenderaan, alat perubatan dan p
enebat elektrik
b) Kejatuhan Harga Kopi
harga kopi jatuh kerana pengeluaran berlebihan diBrazildan serangan serangga p

erosak
peladang terpaksa beralih kepada tanaman getah
c) Tenaga Buruh Mencukupi
buruh dariIndiadibawa masuk secara besar-besaran untuk bekerja di ladang-ladan
g getah
d) Usaha H.N.Ridley
memperkenalkan kaedah menoreh mengikut sistem
rring

ibedem atau sistem tulang ikan he

kaedah torehan ini meningkatkan pengeluaran susu getah

e) Pelaburan Modal
banyak syarikat besar Eropah melabur dalam perusahaan getah di Tanah Melayu se
perti Sime Darby dan Guthrie
f) Cukai Rendah
British mengenakan cukai tanah dan cukai eksport yang rendah
Tujuannya untuk menggalakkan ladang-ladang baru dibuka
Sebab-Sebab Kejatuhan Perusahaan Getah
tahun 1920-1930-an berlaku zaman kemelesetan ekonomi dunia
harga getah jatuh dan memberi kesan kepada perusahaan getah
Langkah-Langkah Menstabilkan Harga Getah
diperkenalkan Rancangan Stevenson dan Perjanjian Peraturan Getah Antarabangsa
a) Rancangan Sekatan Stevenson 1922
tujuan untuk mengurangkan pengeluaran dan meningkatkan harga getah
disertai negara naungan British seperti Tanah Melayu danSri Lanka
Belanda danIndonesiaenggan menyertai rancangan ini sebaliknya terus meningkatk
an pengeluaran getah
tahun 1928 rancangan ini ditamatkan oleh British apabila gagal mencapai matlam
at
b) Perjanjian Peraturan getah Antarabangsa 1934
tujuan untuk mengurangkan pengeluaran getah dan menstabilkan harga
disertai oleh Tanah Melayu, Sabah,Sarawak,Sri Lanka,India,Myanmar,Indonesia, I
ndoChina danThailand
setiap negara dikehendaki mengurangkan pengeluaran mengikut kuota yang ditetap
kan
berjaya meningkatkan semula harga getah di pasaran dunia sebelum Perang Dunia

II
Pengeluaran Getah Tiruan
Amerika Syarikat memperkenalkan getah tiruan selepas Perang Dunia II
menjadi pesaing kepada getah asli
dihasilkan apabila bekalan getah asli dunia terputus akibat Perang Dunia II
getah asli keluaran Tanah Melayu bermutu tinggi dan dapat menandingi getah tir
uan
6.4 Perkembangan Perusahaan Perlombongan
(Teks m/s: 134-138)
British memajukan kegiatan perlombongan
Hasil galian adalah seperti bijih timah, emas, arang batu, bauksit, bijih besi
dan ilmanit
a) Emas
1890-an dilombong secara komersial di raub, Pahang
Raub merupakan kawasan lombong emas terbesar Tanah Melayu
diusahakan oleh syarikat dariAustralia
b) Arang batu
dilombong di Batu Arang, Selangor
digunakan sebagai bahan api
c) Bauksit
sejenis logam yang digunakan untuk membuat aluminium
dilombong di Bukit Pasir dan Teluk Ramunia di Johor, Teluk Emas di Melaka
d) Bijih besi
dilombong di Bukit Besi, Terengganu dan Rompin, Pahang
lombong bijih besi juga dibuka di Kedah, Perak dan Johor
e) Ilmanit
galian yang dikeluarkan sebagai hasil sampingan perlombongan bijih timah
dihasilkan di batang Padanf, Perak
Perkembangan Perlombongan Bijih Timah
bijih timah merupakan galian terpenting di Tanah Melayu
British menguasai Tanah Melayu adalah juga kerana bijih timah
Sebelum dieksport bijih timah diproses menjadi jongkong timah

Perkembangannya dapat dilihat dalam dua peringkat iaitu peringkat sebelum dan
selepas campur tangan British
a) Peringkat Sebelum Campur Tangan British di Tanah Melayu
kegiatan melombong adalah bercorak tradisional
diusahakan oleh orang Melayu
menggunakan cara mendulang dan melampan
tahun 1820-an orang Cina dibawa masuk bekerja di lombong bijih timah kepunyaan
pembesar melayu di daerah Lukut, Sungai Ujong, Larut dan Klang
orang Cina dan Eropah dibenarkan membuka lombong bijih timah dengan memajak ta
nah daripada pembesar-pembesar Melayu
b) Peringkat Selepas Campur Tangan British di Tanah Melayu
perlombongan bijih timah semakin berkembang dengan penglibatan orang Cina
banyak lombong baru dibuka di Ampang,Kuala Lumpurdan di Lembah Kinta, Perak
orang Cina memperkenalkan sistem lombong dedah, pam kelikir dan palung
akhir kurun ke-19 orang Cina menguasai kegiatan melombong bijih timah
Faktor-Faktor Perkembangan Bijih Timah
akhir kurun ke-19 Tanah Melayu merupakan penyumbang utama bijih timah dunia ia
itu sebanyak 55%
perkembangannya adalah kerana faktor seperti Revolusi Perindustrian dan kaedah
melombong yang lebih moden
a) Revolusi Perindustrian di Eropah
permintaan bijih timah semakin meningkat
bijih timah digunakan dalam perusahaan mengetin makanan
b) Kaedah Melombong Bijih Timah Lebih Moden
diperkenalkan oleh syarikah-syarikat Eropah awal kurun ke-20
menggunakan kapal korek untuk menghasilkan lebih banyak bijih timah
tahun 1912 kapal korek pertama kali digunakan oleh Syarikat Malayan Tin Dredgi
ng di Batu Gajah, Perak
pada tahun 1929 terdapat 107 buah kapal korek di Tanah Melayu
1930-an orang Eropah menguasai perusahaan bijih timah sebanyak 68%
Kejatuhan Harga Bijih Timah dan Langkah Mengatasi
1930-an harga bijih timah jatuh akibat kemelesetan ekonomi dunia
1931 ditandatangani Perjanjian Bijih Timah Antarabangsa sebagai langkah memuli

hkan semula harga bijih timah

negara-negara terlibat ialah Tanah Melayu, Bolivia, Nigeria dan Indonesia
semua negara bersetuju untuk mengurangkan pengeluaran bijih timah
hasilnya pada tahun 1934 Majlis Bijih Timah Antarabangsa ditubuhkan
tujuan untuk menyelaraskan pengeluaran bijih timah
kesannya dapat menstabilkan semula harga bijh timah
6.5 Pengeluaran Hasil Hutan
(Teks m/s: 139-141)
Tanah Melayu kaya dengan hasil hutan seperti kayu-kayan, rotan, damar, madu le
bah, kapur barus, getah perca dan getah jelutung
diusahakan secara tradisional melalui kegiatan meramu
semasa pentadbiran British hasil-hasil ini menjadi kegiatan ekonomi bercorak k
omersial
british menggalakkan pengeluaran hasil hutan untuk dieksport keChina, Amerika
Syarikat dan Eropah
tahun 1901 Brritish menubuhkan Jabatan Perhutanan
tujuan untuk menguruskan pengeluaran hasil hutan dengan lebih sistematik
a) Damar
diperoleh daripada getah pelbagai jenis pokok di hutan
damar digunakan untuk menutup renggangan pada papan perahu
dieksport untuk dijadikan varnis iaitu bahan untuk menggilap permukaan papan a
tau rotan
b) Getah perca
diperoleh daripada pokok getah perca yang tumbuh dalam hutan
digunakan untuk membuat peralatan bedah, bola golf dan bahan penebat kabel tel
egraf dasar laut
untuk mendapatkan getah perca batang pokok ditetak bagi mengeluarkan susunya
kemudian susu dikumpul dalam bekas dan dibentuk menjadi bebola atau jongkong
c) Getah jelutung
kegunaannya untuk dijadikan ramuan getah pengunyah dan sebagai pelekat dalam i
ndustri gigi palsu
tahun 1920-an getah jelutung dikumpul menggunakan tabung buluh
ia biasanya dieksport

d) Rotan
dihasilkan untuk kegunaan dalam negeri dan juga banyak dieksport keChina
kegunaan rotan untuk dijadikan bakul, tikar ,tongkat, tangkai payung dan perab
ot
e) Pembalakan
banyak dieksport keChinadanBritain
antara kayu balak yang diusahakan ialah cengal, meranti dan keruing
digunakan sebagai bahan binaan, membuat perabot dan perahu
1928 British memperkenalkan lesen kilang papan untuk mengawal kegiatan pembala
kan dan industri berasaskan kayu
Kegiatan Dwiekonomi
diperkenalkan oleh British terhadap penduduk di Tanah Melayu
ia melibatkan kegiatan ekonomi dagangan dan ekonomi tradisional
a) Ekonomi Dagangan
British lebih mengutamakan ekonomi dagangan seperti kegiatan perlombongan, per
ladangan dan perdagangan
dimajukan terutama di kawasan pantai barat Tanah Melayu
dijalankan secara besar-besaran menggunakan teknologi moden dan disokong kemud
ahan asas yang baik seperti sistem perhubungan dan pengangkutan yang teratur
lebih berorientasikan eksport
dikuasai syarikat asing khususnya syarikat Eropah
tertumpu pada perlombongan bijih timah dan perusahaan getah
melibatkan tenaga buruh yang ramai
melibatkan pelaburan modal yang besar
teknologi moden seperti mesin hidraulik banyak digunakan dalam kegiatan perlom
bongan bijih timah
b) Ekonomi Tradisional
kegiatan ekonomi tradisional ini diabaikan oleh british
diusahakan oleh orang Melayu di luar bandar
bercorak sara diri
tertumpu pada kegiatan menanam padi dan menangkap ikan
menggunakan peralatan tradisional seperti kerbau untuk membajak sawah padi
melibatkan modal kecil

Kesan Kegiatan Dwiekonomi

berlaku perkembangan tidak seimbang
mewujudkan jurang ekonomi antara masyarakat bandar dengan masyarakat luar band
ar
6.6 Perkembangan Ekonomi Membawa Perubahan
(Teks m/s: 142-158)
kemajuan pesat ekonomi terutama perlombongan bijih timah dan perusahaan getah
membawa pelbagai perubahan
perubahan dialami antaranya penggunaan buruh-buruh luar, kemajuan pengangkutan
dan perhubungan, kemudahan sosial, pendidikan vernakular dan kemunculan bandarbandar baru
i) Penggunaan Buruh Luar
British menggalakkan kemasukan imigran Cina danIndia
tujuan sebagai tenaga buruh di lombong bijih timah dan ladang getah
British memastikan ia mencukupi demi kepentingan British untuk membolot kekaya
an Tanah Melayu
a) Orang Cina
dibawa masuk bekerja di lombong bijih timah di Perak, Selangor dan negeri Semb
ilan
berasal dari China Selatan
kebanyakan dibawa masuk melalui Sistem Kontrak
ada juga yang datang ke Tanah Melayu secara persendirian dan bekerja di sektor
pertanian dan menjadi pekerja mahir di bandar
Sistem Kontrak
orang Cina dibawa masuk ke Tanah Melayu melalui majikan
tambang perjalanan dibayar oleh majikan
majikan juga menyediakan makanan, pakaian dan tempat tinggal
mereka dikehendaki bekerja dengan majikan sehingga hutang tambang selesai
selepas tamat kontrak mereka bebas bekerja dengan majikan lain
b) Orang India
dibawa masuk bekerja di ladang-ladang getah
berasal dari selatanIndia
dibawa masuk melalui Sistem Kangani
ada juga orangIndiabekerja membina jalan kereta api, jalan raya dan menjadi bu
ruh di bandar dan pelabuhan

Sistem Kangani
kangani bermaksud penyelia atau ketua pekerja di ladang getah
kangani ini dihantar oleh pemilik ladang keIndiauntuk mencari tenaga buruh
kangani menguruskan tambang dan perjalanan buruh-buruh sehingga selamat tiba d
i ladang majikan
kangani dibayar komisen berdasarkan jumlah buruh yang dapat dibawa masuk
buruh-buruh dibayar gaji tetap dan diletakkan di bawah jagaan kangani
buruh dikehendaki bekerja dengan pemilik ladang sehingga segala hutang tambang
selesai
Kesan Kemasukan Buruh
mewujudkan pengenalan kaum mengikut kegiatan ekonomi seperti
orang Cina

tinggal di kawasan lombong dan di bandar

bekerja sebagai pelombong dan peniaga

orangIndia tinggal dan bekerja di ladang getah
orang Melayu

tinggal di kawasan luar bandar (desa)

menjalankan kegiatan pertanian bercorak tradisional dan nelayan

masyarakat peribumi terus terpinggir dan terpisah daripada arus perkembangan eko
nomi
dasar British mewujudkan jurang ekonomi antara kaum
mewujudkan masyarakat berbilang kaum yang terdiri daripada pelbagai keturunan
yang mengamalkan cara hidup, bahasa dan agama yang berbeza
Perkembangan Sistem Pengangkutan dan Perhubungan
British memerlukan sistem pengangkutan dan perhubungan yang cekap dan pantas
tujuan untuk membawa hasil ekonomi terutama bijih timah dan getah ke pelabuhan
untuk dieksport
pengangkutan seperti landasan kereta api dan jalan raya
perhubungan seperti perkhidmatan pos, telegraf dan telefon
a) Perkembangan Landasan Kereta api
perkhidmatan kereta api diperkenalkan di Tanah Melayu akhir kurun ke-19
terdapat tiga fasa perkembangan;
Fasa Pertama (1885-1896)
dibina untuk keperluan perlombongan bijih timah
landasan kereta api yang pendek dibina menghubungkan kawasan lombong dengan pe
labuhan
tujuan memudahkan bijih timah dieksport

antara landasan kereta api yang dibina ialah dari

Taiping ke Port Weld (Kuala Sepetang
-Kuala Lumpurke Port Swettenham (Pelabuhan Klang)
Seremban ke Port Dickson
-Ipohdan batu Gajah ke Teluk Anson (Teluk Intan)
tahun 1886 landasan kereta api dariKuala Lumpurke Klang telah dirasmikan yang
dihadiri oleh Sultan Abdul Samad dan Frederick Weld, Gabenor Negeri-Negeri Selat
Fasa Kedua (1897-1909)
tiga tujuan pembinaan landasan kereta api pada peringkat ini iaitu;
untuk menghubungkan kawasan utara dengan selatan apabila Negeri-Negeri Melayu Be
rsekutu ditubuhkan
untuk memenuhi keperluan ekonomi seperti bijih timah dan getah yang semakin berk
embang pesat
untuk memudahkan pentadbiran British
tahun 1903 kereta api Negeri-Negeri Melayu Bersekutu ditubuhkan
ditukar nama kepada Kereta Api Tanah Melayu

KTM tahun 1948

hari ini dikenali sebagai Kereta Api Tanah Melayu Berhad

KTMB

Fasa Ketiga (1910-1931)

landasan kereta api dibina selepas British berjaya memperluaskan pengaruhnya d
i negeri-Negeri Melayu Tidak Bersekutu
tujuannya adalah untuk;
menghubungkan seluruh Tanah Melayu (hanya Terengganu yang tiada landasan kereta
api)
sebagai pengangkutan awam bagi penduduk Tanah Melayu
memenuhi keperluan ekonomi dan pentadbiran British
Perkembangan Jalan raya
peringkat awal jalan raya dibina untuk menghubungkan kawasan lombong bijih tim
ah dan pertanian dengan stesen kereta api
jalan raya telah dibina menghubungkanKuala LumpurdenganIpohdan Seremban
awal kurun ke-20 rangkaian jalan raya meningkat akibat meningkatnya penggunaan
kenderaan bermotor seperti kereta, lori dan bas
jalan-jalan yang sedia ada diturap untuk disesuaikan dengan kenderaan bermotor
banyak jalan raya dibina untuk menghubungkan kawasan kegiatan ekonomi dengan p
elabuhan dan untuk menghubungkan bandar-bandar besar dengan bandar-bandar kecil

tahun 1939 terdapat satu jaringan jalan raya yang menghubungkan seluruh Tanah
Melayu
tumpuan jalan raya adalah di kawasan yang mempunyai kepentingan ekonomi dan me
mudahkan pentadbiran British
Kemajuan Pengangkutan Laut dan Udara
kemajuan ekonomi membawa kepada pengenalan perkhidmatan kapal wap dan kapal te
rbang
Kapal Wap
tahun 1890 Syarikat Straits Steamship ditubuhkan di Singapura
tujuan untuk memberi perkhidmatan kapal wap kepada pelabuhan di Negeri-Negeri
Melayu
kapal susur pantai ini membawa bekalan makanan, jentera dan buruh untuk perusa
haan perlombongan bijih timah
contoh: kapal wap The SS Perak memberikan perkhidmatan dari Singapura ke Pelab
uhan Klang
Kapal Terbang
tahun 1937 perkhidmatan penerbangan awam diperkenalkan oleh Syarikat Wearne Ai
r Service iaitu hak milik Wearne bersaudara
syarikat ini beribu pejabat di Singapura
memulakan penerbangan dalam negeri antara Singapura,Kuala Lumpurdan Pulau Pina
ng
kapal terbang pertama yang digunakan oleh Syarikat Wearne adalah dari jenis ki
pas dua iaitu D.H.Rapides

Kemajuan Sistem Perhubungan

antara yang ditekankan ialah sistem pos dan telegraf, telefon dan radio
tujuan supaya perhubungan antara negeri di Tanah Melayu dengan negeri-negeri l
ain dapat dibuat dengan pantas
mula diperkenalkan di kawasan kegiatan ekonomi, pusat pentadbiran, pelabuhan s
eterusnya berkembang ke kawasan petempatan
tahun 1870-an pejabat pos dan telegraf dibina di Taiping, Perak
kurun ke-20 setiap daerah di Perak boleh menghubungi Taiping melalui Telegraf
tahun 1910 pejabat pos dan telegraf dibina di PulauPinang
Kemajuan Perkhidmatan Kesihatan dan Kemudahan Asas Lain

a) Perkhidmatan Kesihatan
masalah kesihatan wujud akibat daripada pertambahan penduduk yang pesat, pembu
kaan kawasan hutan untuk kegiatan ekonomi dan petempatan baru

persekitaran tempat kerja dan kediaman yang kotor menyebabkan penyakit seperti
taun, beri-beri dan malaria mudah merebak
penyakit malaria dan beri-beri dianggap penghalang pada perkembangan ekonomi B
ritish kerana menyebabkan banyak kematian di kalangan buruh Cina danIndia
British mengambil langkah mendirikan hospital, pusat perubatan dan Institut Pe
nyelidikan Perubatan untuk mengatasi masalah kesihatan
tahun 1889 hospital kerajaan terawal didirikan di jalan Tanglin (Kuala Lumpur)
di Taiping dan Pulau Pinang
pusat-pusat kesihatan kecil juga didirikan di Perak, Selangor, Negeri Sembila
n dan Pahang untuk memudahkan penduduk di luar bandar
1890 Lembaga Kesihatan ditubuhkan untuk memastikan kebersihan bandar
1901 Institut Penyelidikan Perubatan ditubuhkan diKuala Lumpur
tujuannya untuk membuat penyelidikan bagi mencari punca, rawatan dan langkah m
encegah penyakit berbahaya seperti malaria dan beri-beri
b) Sistem Pengairan Untuk Penanaman Padi
pada peringkat awal lagi di Kedah terdapat sistem pengairan sempurna untuk tan
aman padi iaitu terusan
terusan ini mula dibina tahun 1885 dan siap pada tahun 1895 yang diberi nama T
erusan Wan Mat Saman
ia dibina oleh wan Mat Saman bin Wan Ismail (Perdana Menteri Kedah yang pertam
a)
terusan ini sepanjang 35 kilometer dari Alor Setar ke Gurun, Kedah
ia dibina menggunakan tenaga manusia dan peralatan tradisional seperti cangkul
untuk membina terusan ini unggun api dinyalakan pada jarak tertentu sebagai pe
nanda untuk memastikan terusan digali dengan lurus
berdasrkan terusan inilah kerajaan British memodenkan sistem pengairan di Tana
h Melayu
tahun 1931 Jabatan Parit dan tali Air ditubuhkan untuk memajukan tanaman padi
banyak bekalan makanan diperlukan akibat pertambahan penduduk
kawasan sawah padi yang luas telah dibuka di Sungai Manik, Perak dan Tanjung K
arang, Selangor
c) Bekalan Tenaga Elektrik
tenaga elektrik diperkenalkan akibat daripada kemajuan ekonomi
awal kurun ke-20 tenaga elektrik mula disalurkan ke Pulau Pinang danKuala Lump
ur
1930 Empangan Hidroelektrik Chenderoh dibuka untuk menampung keperluan tenaga
elektrik

empangan ini dikendalikan oleh The Perak River Hydro-Electric Power Company Li
mited
tujuan asal pembinaan adalah untuk mendapatkan kuasa elektrik bagi kegunaan pe
rusahaan melombong bijih timah di Lembah Kinta
Kemunculan dan Perkembangan Bandar Baru
pertengahan kurun ke-19 banyak petempatan baru dibuka di kawasan kegiatan ekon
omi terutama di kawasan lombong bijih timah
petempatan kemudiannya berkembang menjadi pusat pentadbiran dan perniagaan
perkembangan lombong bijih timah adalah faktor utama munculnya bandar-bandar b
aru di Tanah Melayu seperti Taiping,Ipoh,Kuala Lumpurdan Seremban
a) Ipoh
terletak di Lembah Kinta
dibuka sejak kurun ke-16 dan didiami oleh orang Melayu
nama bandarIpohberasal dari nama pokok Ipuh iaitu sejenis pokok yang getahnya
digunakan sebagai racun pada sumpitan dan anak panah untuk berburu
tahun 1880-an Lembah Kinta menjadi tumpuan pelombong Cina apabila pengeluaran
bijih timah di daerah Larut merosot
Ipohberkembang menjadi bandar yang sibuk
tahun 1935Ipohdijadikan ibu negeri Perak bagi menggantikan Taiping
b) Taiping
terletak di daerah Larut
nama asalnya Kelian Pauh
tahun 1840-an ramai orang Cina dibawa masuk ke Larut untuk memajukan lombong b
ijih timah
selepas Perang Larut tamat British menyusun semula pentadbiran di Larut
nama

Taiping

bermaksud

kedamaian yang abadi

berkembang menjadi sebuah bandar moden dan dijadikan ibu negeri Perak
c) Kuala Lumpur
pertengahan kurun ke-19 Raja Abdullah (pembesar daerah Klang) meneroka kawasan
berhampiran pertemuan Sungai Gombak dan Sungai Klang untuk membuka lombong biji
h timah
ia kemudian dikenali sebagaiKuala Lumpurkerana kawasan itu berlumpur
tahun 1860-an ramai orang Cina dibawa masuk untuk menjalankan kegiatan melombo
ng bijih timah di sekitarKuala Lumpur
Kuala Lumpurterus berkembang daripada sebuah perkampungan lombong bijih timah m

enjadi pusat perdagangan yang maju

Yap Ah Loy antara orang yang bertanggungjawab membangunkanKuala Lumpur
1880Kuala Lumpurdijadikan ibu negeri Selangor menggantikan Klang
British menjadikanKuala Lumpursebagai pusat bandar yang dilengkapi dengan pelb
agai kemudahan pentadbiran dan perniagaan
1896Kuala Lumpurdijadikan pusat pentadbiran Negeri-Negeri Melayu Bersekutu
1897 Bangunan Sultan Abdul Samad telah dibina dan menjadi pusat pentadbiran Ke
rajaan Persekutuan
kini bangunan ini menempatkan Mahkamah PersekutuanMalaysia, Mahkamah Rayuan da
n Mahkamah Tinggi Kuala Lumpur
pada hari iniKuala Lumpuradalah ibu negaraMalaysiayang pesat membangun
Kepelbagaian Pendidikan Dalam Masyarakat Berbilang Kaum
sistem pendidikan vernakular di negara kita wujud akibat daripada pembentukan
masyarakat berbilang kaum dan dasar British yang kurang memberi perhatian kepada
bidang pendidikan
British membenarkan sekolah Melayu, Cina dan Tamil berkembang mengikut cara ma
sing-masing
sekolah Inggeris hanya tertumpu di kawasan bandar
a) Sekolah Vernakular Melayu
didirikan untuk memberi pendidikan sekular kepada anak-anak petani dan nelayan
anak-anak Melayu diajar menulis, membaca dan mengira serta sedikit ilmu geogra
fi, seni pertukangan dan perkebunan
pendidikan di peringkat rendah adalah sehingga darjah enam
sekolah Melayu terawal dibuka di Negeri-Negeri Selat iaitu Sekolah Melayu Gelu
gor (1816) dan Sekolah Melayu Bayan Lepas di Pulau Pinang dan Sekolah Melayu di
Langgar, Pekan, Pahang
sekolah Melayu kemudiannya dibuka di Seberang Perai, Melaka dan negeri-negeri
Melayu yang lain
British tidak berhasrat memajukan pendidikan anak Melayu
pendidikan sekadar menjadikan anak-anak Melayu sebagai petani dan nelayan yang
lebih baik daripada ibu bapa mereka
sekolah menengah tidak disediakan untuk anak-anak Melayu menyambung pelajaran
lulusan sekolah Melayu hanya layak menjadi guru, polis dan menjawat jawatan re
ndah di jabatan ketajaan
lulusan sekolah Melayu berpeluang melanjutkan pelajaran ke maktab-maktab pergu
ruan yang ditubuhkan untuk melatih guru-guru sekolah Melayu
antara maktab perguruan yang ditubuhkan sebelum Perang Dunia II ialah;

1900 Maktab Perguruan Melaka

1922 maktab Perguruan Sultan Idris, Tanjung Malim, Perak
(dinaiktaraf tahun 1997 kepada universiti

MPSI

UPSI)

1935 Maktab Perguruan Perempuan Melayu Melaka

b) Sekolah Vernakular Cina
diusahakan sendiri oleh masyarakat Cina dan tertumpu di kawasan bandar
peringkat awal sekolah Cina menggunakan pelbagai loghat bahasa Cina seperti Te
ochew, Hokkien, Kantonis dan Hakka
pendidikan sekolah rendah untuk orang Cina diberikan selama enam tahun
ada juga sekolah Cina menyediakan pendidikan sehingga ke peringkat menengah
menggunakan buku-buku dan sukatan pelajaran dari negaraChina
guru-guru juga dibawa dariChina
tahun 1920 British mula memberi perhatian kepada sekolah Cina
1938 Sekolah Foon Yew, Johor Bharu, Johor ditubuhkan
Enakmen Pendaftaran Sekolah diperkenalkan oleh British untuk mengawal sekolahsekolah Cina di Tanah Melayu
menurut enakmen ini;
(i) semua sekolah yang didirikan mesti didaftarkan
(ii) Pengarah Pelajaran diberi kuasa untuk menutup sekolah yang tidak menurut sy
arat pengurusan, sukatan pelajaran dan peraturan kesihatan yang ditetapkan briti
sh
c) Sekolah Vernakular Tamil
diusahakan oleh orang perseorangan dan pertubuhan masyarakatIndia
kebanyakannya didirikan di kawasan ladang getah
sukatan pelajaran, buku, guru-guru dibawa dariIndia
ada kalanya penyelia ladang (Kangani) akan mengajar di sekolah tersebut
memberikan pendidikan di peringkat rendah sahaja dan kebanyakannya hingga ke d
arjah empat
tahun 1912 British memperkenalkan Undan-Undang Buruh yang mewajibkan pengusaha
ladang menyediakan sekolah dan guru untuk anak-anak pekerjanya
keadaan ini menyebabkan bilangan sekolah Tamil bertambah
terdapat juga sekolah Tamil didirikan di bandar seperti Sekolah thamboosamy Pi
llai dan Sekolah Vivekananda di Kuala Lumpur

masyarakatIndiayang kaya akan menghantar anak-anak mereka ke sekolah Inggeris

yang lebih sempurna
d) Sekolah Vernakular Inggeris
mula didirikan di Negeri-Negeri Selat seperti Penang Free School (1816) dan Ma
lacca Free School (1826)
sekolah Inggeris kemudiannya didirikan di Negeri-Negeri Melayu dan tertumpu di
kawasan bandar
pada peringkat awalnya didirikan oleh mubaligh-mubaligh kristian
menyediakan pendidikan sehingga peringkat menengah dan terbuka kepada semua ka
um
sukatan pelajaran mengikut sistem pendidikan diEngland
lulusan sekolah Inggeris berpeluang melanjutkan pelajaran dalam pelbagai bidan
g seperti perubatan, kejuruteraan, guaman dan pentadbiran
lulusan juga diberi keutamaan menjawat jawatan yang baik dalam perkhidmatan ke
rajaan
1894 sekolah menengah Inggeris iaitu Victoria Institution ditubuhkan oleh muba
ligh Kristian diKuala Lumpur
1905 Kolej Melayu Kuala Kangsar ditubuhkan
tujuan untuk memberi pendidikan Inggeris hingga ke peringkat menengah kepada a
nak-anak raja dan golongan bangsawan Melayu
anak-anak golongan bangsawan Melayu dilatih untuk berkhidmat dengan kerajaan I
nggeris
kesannya

lahir kumpulan pemimpin Melayu yang berpendidikan Inggeris

British tidak mahu memberi pendidikan Inggeris yang tinggi kepada orang Melayu
1930-an bilangan anak-anak Melayu masih kurang berbanding kaum-kaum lain iaitu
Melayu (15%), Cina (50%), danIndia(27%)

BAB 7

PERJUANGAN RAKYAT TEMPATAN MENGEMBALIKAN KEDAULATAN BANGSA

British campur tangan di Tanah Melayu, Sarawak danSabahtelah menggugat sistem

politik, ekonomi dan sosial penduduk tempatan
perubahan dalam sistem pentadbiran menyebabkan sultan kehilangan kedaulatan da
n pembesar hilang kuasa
British memperkenalkan pelbagai cukai yang membebankan dan menindas rakyat
keadaan ini mencetuskan kebangkitan rakyat untuk menentang British
ramai pejuang tanah air muncul seperti Sultan Ahmad Tajuddin, Dol Said, Rentap
, Sharif Masahor, Dato Maharaja Lela, Yamtuan Antah, Dato Bahaman, Mat Salleh, Ant

anom, Tok Janggut dan Haji Abdul Rahman Limbong

mereka memimpin rakyat berjuang dengan gigih demi mempertahankan kedaulatan da
n kemerdekaan tanah air
7.1 Perjuangan Mengembalikan Kedaulatan Kedah
(Teks m/s: 164-165)

(i) Latar belakang

tahun 1821 seramai 7000 orang tenteraSiammengepung Kuala Kedah
askarSiammemusnahkan rumah, merampas barang, menenggelamkan perahu dan menangk
ap tawanan untuk dibawa balik keSiamsebagai hamba
(ii)Faktor Penentangan
penjajahanSiamyang kejam menyebabkan rakyat Kedah bangkit dan bersatu dengan S
ultan untuk mengembalikan kedaulatan Kedah
tentangan hebat rakyat Kedah ini dipimpin oleh Sultan Ahmad Tajuddin
dibantu pula oleh Tunku Abdullah, Tunku Kudin (Syed Zainal Abidin), Tunku Long
dan Tunku Muhammad Saad
perjuangan ini disokong oleh pemimpin rakyat seperti Tok Mo Ris dan pemimpin a
gama seperti Syeikh Abdul Kadir
perjuangan orang Melayu Kedah menentangSiamtelah dikhianati oleh British
British telah bersubahat denganSiamuntuk melumpuhkan perjuangan rakyat Kedah
contoh: British telah menghantar kapal perang untuk membantuSiammengepung Keda
h
(iii)Peristiwa Penentangan
1823 Tunku Abdullah memimpin 3000 orang tentera untuk membebaskan Kedah daripa
da Siam melalui Seberang Perai tetapi gagal kerana British membantu Siam
1831 Tunku Kudin berjaya menawan semula Kuala Kedah dari Melaka
British menghantar 5 buah kapal perang untuk mengepung perairan Kedah
tindakan British itu menyebabkan Kedah terputus bekalan makanan dan bantuan te
ntera dari luar
Tunku Kudin telah terkorban
tahun 1836 Sultan Ahmad Tajuddin menrancang menyerangSiam melalui Bruas di Pe
rak
British berjaya mengesan gerakan ini dan Sultan Ahmad Tajuddin ditangkap
1838 kebangkitan menentang Siam di Kedah telah dipimpin oleh Tunku Muhammad Sa
ad

tentera Kedah berjaya menawan semula selatan Kedah, Kota Kuala Kedah dan mara
ke Songkla
Siamberjaya menguasai semula Kedah dengan bantuan British
(iv)Kesan Penentangan
semangat juang rakyat Kedah menyebabkanSiamberdamai dengan Kedah
sultan Kedah menghantar puteranya, Tunku Daei keBangkokuntuk berunding
tahun 1842Siammengembalikan takhta Kedah kepada Sultan Ahmad Tajuddin
wilayah Perlis, Setul dan Kubang Pasu diasingkan dari Kedah
7.2 Dol Said Pahlawan Naning
(Teks m/s: 166-168)

(i) Latar belakang

daerah Naning terletak antara Rembau dengan Melaka
Penghulu naning ialah Dato

Naning Abdul Said yang dikenalisebagai Dol Said

pusat pentadbiran terletak di Taboh

Naning mempunyai hasil keluaran seperti padi, buah-buahan, sirih dan bijih tim
ah
1831 Dol Said telah bangkit menentang British
(ii)Faktor Penentangan

a) Mempertahankan Kemerdekaan Naning

1824 British dan Belanda menandatangani Perjanjian Inggeris-Belanda
dalam perjanjian itu Melaka diserahkan kepada British
British mendakwa Naning sebahagian daripada Melaka
British mengarahkan Naning mematuhi peraturan yang ditetapkan Melaka
dakwaan British tidak dapat diterima oleh Penghulu Dol Said dan rakyat Naning
b) Menentang Pelaksanaan Undang-Undang British
British memperkenalkan Peraturan Penghulu yang menggugat pengaruh dan kuasa Do
l Said
peraturan ini melarang penghulu membicarakan kes-kes jenayah
tahun 1828 Dol Said diberi amaran oleh British kerana menyelesaikan kes jenaya
h di naning

Dol Said diugut akan dilucutkan jawatan sekiranya tidak mematuhi arahan Britis
h
c) Menentang Bayaran Cukai
melalui Undang-Undang 1830 British memaksa Naning membayar cukai 1/10 daripada
hasil keluaran pertanian
arahan dibuat selepas British mendapati hasil daerah Naning berjumlah 4500 dol
ar sebulan
(iii)Peristiwa Penentangan
15 Julai 1831 British mengisytiharkan Dol Said sebagai penderhaka
British menghantar seramai 150 orang Sepoi yang diketuai Kapten Wyllie untuk m
enyerangnya
British berjaya ditewaskan
Dol Said berjaya kerana menggunakan taktik perang gerila dan mendapat bantuan
daripada Seri Menanti, Sungai Ujong, Johol dan Muar
turut membantu ialah Yamtuan Muda Raja Ali dari Rembau yang menghantar pasukan
bantuan diketuai menantunya Syed Sha aban
British sedar Naning sukar dikalahkan
British meminta bantuan Yamtuan Muda Raja Ali dari Rembau dan beliau bersetuju
menghantar 600 orang hulubalang untuk menyerang Naning
Mac 1832 Kolonel Herbert mengetuai pasukan tentera menyerang Naning
British berkubu di Alor Gajah untuk melancarkan serangan kedua ke atas Naning
pakatan British dan Rembau berjaya mengalahkan Naning
pusat pentadbiran Naning iaitu Taboh ditawan dan rumah penduduk Naning dibakar
Dol Said berundur ke Seri Menanti dan akhirnya menyerah diri kepada British
(iv)Kesan Penentangan
British berjaya menyatukan Naning dengan Melaka
Dol Said diberi pencen dan rumah di Melaka
British kerugian sebanyak 100 000 paun sterling
walaupun orang Naning dgagal dalam perang tetapi berjaya menghidupkan semangat
juang di kalangan bangsa Melayu
7.3 Rentap Wira Sarawak: Agi Idup Agi Ngelaban

(i) Latar belakang

Rentap ialah pahlawan Iban yang menentang British di sarawak

dilahirkan tahun 1800

nama asal Rentap ialah Libau yang bermaksud
Rentap juga digelar

penggoncang dunia

Raja Darat

merupakan pemimpin orang Iban di Sungai Skrang dan Sungai Saribas

(ii)Faktor Penentangan
Rentap menentang pemerintahan keluarga Brooke kerana menganggap orang Iban di
Sungai Skrang sebagai lanun
James Brooke mendirikan kubu di Sungai Skrang untuk mengawasi pergerakan orang
Iban
tindakan James Brooke menghapuskan penempatan orang Iban di Sungai Skrang menc
etuskan kebangkitan Rentap
(iii)Peristiwa Penentangan
1853 Rentap menyerang kubu James Brooke di Nanga Skrang
pasukan Rentap berjaya dan seorang pegawai British iaitu Allan Lee terbunuh
kejayaan ini mengharumkan nama Rentap di kalangan orang Iban
1854 James Brooke menawan kubu Rentap di Sungai Lang dan membakar perkampungan
Rentap
pengikut Rentap berundur ke Bukit Sadok dan membina kubu
perjuangan Rentap mendapat sokongan padu penduduk Iban dan digelar

Raja Ulu

tahun 1857 James Brooke menghantar Tuan Muda Charles Brooke untuk menyerang ku
bu Rentap di Bukit Sadok
Charles Brooke berjaya mempengaruhi 3000 orang Iban dan 500 orang Melayu supay
a menyerang kubu Rentap di Bukit Sadok
Charles Brooke gagal menewaskan Rentap kerana kubu pertahanan yang kukuh
tahun berikutnya Charles Brooke sekali lagicubamenyerang Bukit Sadok tetapi ga
gal
kata-kata semangat Rentap dalam penentangan ini adalah
u dari Eropah, kami tidak takut kepada kamu orang Eropah

Bawalah semua meriam kam

tahun 1863 James Brooke mengetuai sendiri pasukan menyerang Rentap di Bukit Sa
dok
pertempuran berlaku selama sebulan dan Rentap tewas
James Brooke membakar kubu dan rumah pengikut Rentap
James Brooke menggunakan meriam

Bujang Sadok untuk menentang Rentap

Rentap pula menggunakan sejenis meriam besi

an Brooke

Bujang Timbang untuk menentang pasuk

Rentap berundur ke Entabai untuk menyusun strategi baru tetapi Rentap meningga
l dunia
(iii)Kesan Penentangan
kebangkitan Rentap dan pengikutnya untuk membuktikan bahawa mereka bukannya la
nun tetapi pejuang bangsa
semangat juang Rentap diabadikan di Batu Peringatan Rentap
7.4 Sharif Masahor Wira Sarawak
(Teks m/s: 172-173

(i) Latar belakang

pembesar Sarikei di kawasan Sungai Rajang
berasal dari Kampung Igan di muara Sungai Rajang
dilantik oleh Sultan Abdul Mu mein dariBrunei
berpengaruh di kalangan orang Melanau di Sungai Rajang dan orang Iban di Sunga
i Skrang
(ii)Faktor Penentangan
James Brooke mengambil wilayah Sungai Rajang daripada SultanBrunei
kewibawaan Sharif Masahor tergugat apabila Sarikei diletakkan di bawah pentadb
iran Brooke
pembinaan kubu di Kanowit dan pelantikan Henry Steele sebagai wakil British di
anggap telah mengambil alih kuasa pentadbiran Sharif Masahor
Sharif Masahor menentang tindakan James Brooke meluaskan kuasa ke wilayahnya
(iii)Peristiwa Penentangan
tahun 1855 Sharif Masahor mengetuai 150 buah perahu menyerang Mukah dan mengus
ir Pangeran Matusin yang menyokong perluasan kuasa James Brooke
James Brooke bertindak balas dengan melucutkan kuasa Sharif Masahor di Sarikei
Sharif Masahor marah dengan tindakan James Brooke
Sharif Masahor berpakat dengan Datu Patinggi Abdul Ghapur dari Kuching untuk m
engusir keluar James Brooke dariSarawak
tahun 1859 pasukan Sharif Masahor menyerang Kanowit
peristiwa ini membimbangkan orang Eropah di Sarawak
tahun 1860 Sharif Masahor, Datu Patinggi Abdul Ghapur dan Temenggung Hashim da
ri Sadong membuat pakatan sulit untuk menyerang Kuching bagi menggulingkan Brook
e
Charles Brooke dengan bantuan Belanda menahan Datu Patinggi Abdul Ghapur dan d

ipenjarakan di Betawi
pertempuran antara Sharif Masahor dengan Charles Brooke berlaku di Sungai Sado
ng
kapal dan perahu pasukan Sharif Masahor ditenggelamkan dan seramai 64 orang pe
ngikutnya terbunuh
Sharif Masahor berundur ke Mukah
tahun 1861 James Brooke memaksa SultanBruneimenyerahkan Mukah dan menahan Shar
if Masahor
Sharif Masahor dibuang negeri ke Singapura
(iv)Kesan Penentangan
walaupun perjuangan Sharif Masahor berjaya dipatahkan tetapi gerakan menentang
Brooke tidak pernah berakhir
pentadbiran Brooke kemudiannya menghadapi kebangkitan daripada pemimpin Bantin
g pada tahun 1894 iaitu pemimpin orang Iban di hulu Sungai Batang Lupar
tahun 1931 pula bangkit penentangan daripada Penghulu Asun iaitu pemimpin oran
g Iban di Sungai Kanowit
7.5 Dato

Maharaja Lela Pejuang Kebanggaan Perak

(Teks m/s: 174-176)

(i) Latar belakang

Dato

Maharaja Lela ialah Orang Besar Berlapan Perak dan penghulu di Pasir Salak

pada November 1874 Perak menerima Residen British iaitu J.W.W.Birch hasil dari
pada Perjanjian Pangkor
pelantikan itu menimbulkan konflik antara Birch, sultan dan pembesar Perak yan
g mencetuskan kebangkitan di Pasir Salak
(ii)Faktor Penentangan
a) Mengambil Hak Mengutip Cukai
24 Julai 1875 Birch memaksa Sultan Abdullah menandatangani pengisytiharan yang
membolehkan British mengambil hak mengutip cukai
Sultan Abdullah diugut akan diturunkan takhta jika enggan menandatangani
Birch membakar rumah Raja Ngah Orang Besar Perak kerana meneruskan kutipan cuk
ai timah di Bidor
b) Mencabar Ketuanan Melayu
kemarahan sultan dan pembesar Perak memuncak
pada 2 Oktober 1875 Sultan Abdullah didesak menandatangani perisytiharan penye
rahan kuasa kepada British

kuasa mentadbir negeri diserah kepada Residen

Residen berkuasa melantik hakim, mengurus kutipan cukai dan melantik penghulu
c) Memperkenalkan Cukai Baru
Birch bertindak sesuka hati
Birch memperkenalkan cukai baru seperti cukai padi, perahu atap, senjata dan b
ayaran permit untuk membalak
Setiap isi rumah dikehendaki membayar 2 dolar sebagai cukai kelamin
d) Mencabuli Adat Resam
Birch dibenci oleh sultan dan pembesar-pembesar Perak apabila beliau mengharam
kan amalan perhambaan yang menjadi adat resam Melayu
Birch sengaja menimbulkan permusuhan apabila menyimpan hamba-hamba perempuan d
irumahnya
(iii)Peristiwa Penentangan
Raja Abdullah, Raja Ismail dan Dato
Sebatang

Maharaja Lela telah bermesyuarat di Durian

mereka mengambil keputusan untuk membunuh Birch

Dato Maharaja Lela dan pengikutnya Dato
kan diri untuk membunuhnya

Sagor, Pandak Indut dan Sepuntum menawar

mereka berazam menghalau British keluar dari bumi Perak

pada 2 November 1875 Birch dan rombongan tiba di Pasir Salak untuk menyebarkan
suratpengisytiharan mengambil hak memungut cukai oleh British
Dato

Maharaja Lela dan pengikutnya mengambil kesempatan itu untuk membunuh Birc

h
Pembunuhan Birch menyebabkan British menyerang Pasir Salak
Dato

Maharaja Lela dan Dato

Sagor memimpin perjuangan mempertahankan Pasir Salak

pasukan British dikalahkan dan Kapten Innes terkorban

pertempuran ini dikenali sebagai

Perang Perak

dan berlaku hampir setengah tahun

pada 7 November 1875 pertempuran berlaku di Bandar Tua

pejuang Perak akhirnya dikalahkan setelah British dibantu oleh tentera dariInd
iadanHong Kong
(iv)Kesan Penentangan
tahun 1877 Dato Maharaja Lela, Dato
tung sampai mati di Matang, Perak

Sagor, Pandak Indut dan Sepuntum dihukum gan

Sultan Abdullah dan Ngah Ibrahim dibuang negeri ke Pulau Seychelles di Lautan
Hindi

Raja Ismail dibuang negeri ke Johor

British tegas menghapuskan kebangkitan di Perak menunjukkan keangkuhannya seba
gai kuasa penjajah
Dato

Maharaja Lela menjadi simbol kepahlawanan orang Melayu

7.6 Yamtuan Antah Mempertahankan Kedaulatan Seri Menanti

(Teks m/s: 177-178)

(i) Latar belakang

nama sebenarnya Tunku Laksamana Antah Ibni Almarhum Raja Radin
dilantik sebagai Yamtuan Seri Menanti pada tahun 1875
wilayah jajahan Seri Menanti terdiri daripada Terachi, Ulu Muar, Gunung Pasir
dan Jempol
(ii)Faktor Penentangan
Yamtuan Antah tidak bersetuju dengan tindakan Dato
Sungai Ujong menandatangani perjanjian dengan British
tindakan Dato

Kelana Syed Abdul Rahman di

Kelana mengeruhkan hubungan antara mereka berdua

Yamtuan Antah juga tidak mengiktiraf Dato

Kelana sebagai pemerintah Sungai Ujon

g
hubungan antara Yamtuan Antah dengan Dato Kelana bertambah runcing apabila Dato
Kelana mengisytiharkan Terachi sebagai wilayahnya
dibantah Yamtuan Antah kerana menganggap Terachi sebahagian jajahan Seri Menan
ti
Residen British di Sungai Ujong iaitu P.J.Murray menghantar tentera dan juru
ukur untuk membuat siasatan
Yamtuan Antah menghantar 200 orang pengikutnya menuntut supaya British menghen
tikan tugas mengukur kawasan antara Terachi dengan Kuala Pilah
berlaku pertikaian antara kedua-duanya yang mencetuskan pertempuran
kebangkitan Yamtuan Antah disokong oleh Dato
, penduduk Rembau, Jelebu dan Johol

Siamang Gagap, Tengku Besar Tampin

Disember 1875 pasukan Yamtuan Antah berjaya menawan Paroi dan membina kubu di
situ
British berjaya menawan semula Paroi apabila dibantu oleh tentera Negeri-Neger
i Selat
Yamtuan Antah berundur ke Bukit Putus dan seterusnya ke Johor
(iii)Kesan Penentangan

Maharaja Abu Bakar dari Johor menasihati Yamtuan Antah berdamai dengan British
Mei 1876 Yamtuan Antah berunding dengan Gabenor Negeri-Negeri Selat iaitu Will
iam Jervois
Yamtuan Antah diiktiraf sebagai Yamtuan Besar di Seri Menanti
tindakan berdamai ini tidak dipersetujui oleh Dato

Siamang Gagap

rundingan tersebut membuka peluang British meluaskan pengaruh ke seluruh Neger

i Sembilan
7.7 Dato

Bahaman Pahlawan Pahang (Teks m/s: 179-181)

(i) Latar belakang

nama sebenarnya Abdul Rahman bin Imam Noh
dianugerahi gelaran Orang Kaya Dato

Setia Perkasa Pahlawan Semantan

diberikan anugerah kerana kegagahan dan keberanian beliau dalam perang saudara
di Pahang dan Perang Klang di Selangor
dilantik sebagai pembesar Temerloh setelah kematian Orang Kaya Indera Segara
Dato

Bahaman tidak mengiktiraf pemerintahan British di Pahang

(ii)Faktor Penentangan

a) Hilang Hak Mengutip Cukai

Dato Bahaman menentang tindakan British melantik E.A.Wise sebagai Pegawai Majis
tret dan Pemungut Hasil di daerah Temerloh
Dato

Bahaman dilarang mengutip cukai di daerah kekuasaannya iaitu di Temerloh

b) Pembinaan Balai Polis

pegawai British iaitu E.A.Wise mendirikan balai polis di Lubuk Terua tanpa ber
unding terlebih dahulu dengan Dato Bahaman
konflik antara kedua-duanya menjadi lebihserius
Dato bahaman menganggap tindakan British sebagai menceroboh kawasan serta menga
ncam kedudukannya
c) Perlucutan Gelaran
Hugh Clifford menganggap Dato
arahan British

Bahaman sebagai penderhaka kerana enggan mematuhi

British memaksa Sultan Ahmad melucutkan gelaran Dato

antan
tindakan British memalukan Dato
ritish dari Pahang

Setia Perkasa Pahlawan Sem

Bahaman dan beliau bersumpah menghalau keluar B

(iii) Peristiwa Penentangan

16 Disember 1891 British menangkap 3 orang pengikut Dato
p hasil hutan tanpa kebenaran
tindakan British itu menyebabkan Dato
olis Lubuk Terua

Bahaman kerana menguti

Bahaman dan pengikutnya menyerang Balai P

peristiwa ini mencetuskan perang

26 Disember 1891 Hugh Clifford mengetuai pasukan 200 orang tentera untuk menaw
an semula Lubuk Terua tetapi tewas dalam pertempuran di Kelubi
Hugh Clifford berundur dan meminta bantuan Singapura
Januari 1892 British memaksa Sultan Wan Ahmad menamatkan kebangkitan rakyat Pa
hang
pasukan tentera dinamakan

Gerakan Sultan yang disertai oleh J.P.Rodger ditubuhka

n
British membekalkan 200 pucuk senapang dan 10 000 butir peluru
Sultan Wan Ahmad dilantik mengetuai gerakan ini dan berjaya menawan 11 buah ku
bu Dato Bahaman di Bentong
Mac 1892 British sekali lagi menyerang Lubuk Terua
pejuang Pahang berundur ke Kelantan dan Terengganu
di terengganu ulama
menentang British
14 Jun 1894 Dato
Jeram Ampai

Tok Ku Paloh menyemarakkan semangat pejuang Pahang berjihad

Bahaman dan 100 orang pengikutnya menawan Kuala Tembeling dan

British bertindak balas menghantar KolonelWalkeruntuk menawansemula Jeram Ampa

i
Dato

Bahaman, Tok Gajah dan Mat Kilau berundur ke Kelantan

pengunduran ini menandakan berakhirnya perang menentang British di Pahang

(iv)Kesan Penentangan
Dato

Bahaman dan pengikutnya memperlihatkan keberanian menentang British

kedudukan British di Pahang tergugat dengan semangat patriotisme oleh pahlawan

Pahang
kebangkitan ini berlangsung selama 4 tahun iaitu dari 1891

1894

British terpaksa menanggung hutang yang banyak

Sultan Wan Ahmad dipaksa oleh British membayar 7200 dolar setahun bagi menyele
saikan hutang tersebut
7.8 Mat Salleh Menyanggah SBUB (Teks m/s: 182-183)

(i) Latar belakang

nama sebenar Datu Mohammad Salleh bin Datu Batu
dilahirkan di Inanam dan menjadi pemerintah Sungau Sugut
berketurunan Bajau dan Suluk
mewarisi sifat kepahlawanan dan keberanian berperang
kebangkitan Mat Salleh merupakan kebangkitan paling besar dalam sejarah penent
angan diSabah
(ii)Faktor Penentangan

a) Perjuangan Jihad
kebangkitan berpunca daripada semangat perjuangan jihad orang Sulu menentang S
epanyol di selatan Filipina
b) Peraturan Yang Membebankan
SBUB memperkenalkan peraturan baru diSabahseperti amalan buruh paksa, cukai be
ras dan lesen perahu yang membebankan rakyat
c) Percubaan Berunding Gagal
Ogos 1895 Mat Salleh dan pembesar tempatan keSandakanuntuk menemui Gabenor Bea
ufort, C.V.Creagh
tujuan untuk berunding tentang masalah cukai dan tindakan kekerasan pegawai SB
UB terhadap penduduk tempatan
Mat Salleh dan pembesar-pembesar tidak dilayan dan setelah menunggu selama 10
hari beliau meninggalkanSandakan
d) Perkampungan Di Bakar
Gabenor Beaufort menganggap Mat Salleh mengancam kepentingan SBUB
SBUB bertindak membakar dan memusnahkan kampung Mat Salleh
SBUB menawarkan hadiah 500 dolar kepada sesiapa yang berjaya menangkap Mat Sal
leh
(iii)Peristiwa Penentangan
Julai 1897 Mat Salleh mendirikan kubu di Ranau dan membakar Pulau Gaya
November 1897 Mat Salleh menyerang Ambong
William Cowie, Pengarah Urusan SBUB tidak berupaya mengalahkan Mat Salleh lalu
menawarkan perdamaian dan pengampunan kepadanya
April 1898 rundingan diadakan antara Mat Salleh dengan Cowie di Menggatal

Antara syarat perjanjian adalah;

Mat Salleh dan pengikut diberi pengampunan
penduduk Inanam yang melarikan diri semasa kekacauan dibenarkan kembali semula
Mat Salleh dibenarkan mentadbir daerah Tambunan
Mat Salleh diminta melaporkan pergerakannya kepada SBUB
SBUB tidak menepati janji sebaliknya tahun 1899 SBUB mengambil alih pentadbira
n di Tambunan
Mat Salleh berasa tertipu dan meneruskan penentangan dengan membina kubu di Ka
mpung Teboh, Tambunan
SBUB menyerang kubu Mat Salleh secara besar-besaran
Januari 1900 SBUB berjaya menewaskan Mat Salleh
Mat Salleh terkorban
(iv)Kesan Penentangan
perjuangan diteruskan oleh pengikut Mat Salleh seperti Mat Sator dan Kamunta
Julai 1902 British berjaya menamatkan kebangkitan Mat Salleh di Sabah sepenuhn
ya
7.9 Antanom Pahlawan Anak Rimba Berjiwa Besar
(Teks m/s: 184)

(i) Latar belakang

nama sebenar Ontoros anak lelai Antanom
ketua kaum Murut di Rundum
dilahirkan tahun 1875
ketika berusia 30 tahun Antanom telah memimpin orang Murut menentang SBUB yang
menindas kaumnya
(ii)Faktor Penentangan
a) Melarang Membuka Tanah Baru
SBUB melarang mereka membuka tanah baru
merasakan hak mereka diceroboh
akibatnya mereka kekurangan beras
b) Mengenakan Cukai Yang Membebankan
SBUB mengenakan pelbagai cukai yang membebankan seperti;

cukai kepala satu dolar setiap orang

cukai tanaman pindah sebanyak 50 sen setiap ekar
cukai sebatang pokok kelapa untuk minuman tuak sebanyak 25 sen
cukai tangkapan ikan besar
cukai memelihara anjing sebanyak satu dolar seekor
c) Menjadi Buruh Paksa
orang Murut dijadikan buruh paksa
tujuan untuk membina jalan di pedalaman dan memasang kawat telegraf antara Ten
om dengan Rundum
d) Menzalimi Keluarga
suami isteri kaum Murut dikehendaki tinggal berasingan di sebelah menyebelah t
ebing sungai
mereka dikenakan satu dolar setiap kali berkunjung
jika mereka mempunyai dua orang anak, salah seorang akan diambil SBUB untuk di
jadikan buruh paksa
e) Menceroboh Kawasan Hutan
SBUB menceroboh hutan untuk membina jalan
Kaum Murut membantah kerana mengikut kepercayaan mereka pencerobohan akan meng
ganggu roh nenek morang mereka
(iii)Peristiwa Penentangan
Antanom menyatukan orang Murut menentang SBUB dmi menebus maruah mereka
Februari 1915 Antanom menyerang Pensiangan dan membakar bangunan kerajaan
Mac 1915 Antanom memimpin kira-kira 600 orang Murut menyerang Rundum dan berja
ya memusnahkan pejabat pentadbiran SBUB
kejayaan itu menaikkan semangat perjuangan orang Murut dan pengikut Antanom be
rtambah menjadi 900 orang
Antanom membina kubu pertahanan di Sungai Selangit yang mengandungi 7 buah rum
ah bawah tanah
April 1915 SBUB menghantar 400 orang tentera menyerang kubu Antanom
pertempuran berlaku selama 6 minggu
Antanom dan 400 orang Murut terkorban dalam mempertahankan Rundum
penentangan ini dikenali sebagai

Kebangkitan Rundum

(iv)Kesan Penentangan
SBUB mengenakan tindakan tegas terhadap pengikut Antanom

8 orang kanan Antanom dibuang daerah ke Kudat

pengikut-pengikut yang lain menjadi buruh paksa memasang kawat telegraf dari K
imanis hingga ke Keningau
SBUB mengarahkan orang Murut bersumpah taat setia bagi mengelakkan kebangkitan
seterusnya
orang Murut berpindah ke pedalamanKalimantansebagai tanda protes terhadap SBUB
7.10 Tok Janggut Pejuang Jihad
(Teks m/s: 187-189)

(i) Latar belakang

nama sebenar Haji Mat Hassan bin Munas
dikenali sebagai Tok Janggut kerana beliau menyimpan janggut hingga ke paras d
ada
dilahirkan tahun 1853 di Kampung Jeram, Pasir Puteh, Kelantan
mendapat pendidikan pondok di Kelantan dan Makkah
mahir dalam ilmu persilatan
menetap di Kampung Nering, Kelantan
bekerja sebagai petani dan peniaga

(ii)Faktor Penentangan

a) Peraturan Tanah
Tok Janggut menentang peraturan cukai tahun 1915 yang mewajibkan petani membay
ar cukai tanah
b) Pengenalan Cukai Yang Membebankan
petani dikehendaki membayar cukai seperti;
cukai pokok kelapa berbuah sebanyak 3 sen sepokok
pokok pinang satu sen sepokok
sirih 5 sen sejunjung
kerbau dan lembu sebanyak 20 sen seekor
peraturan ini membenakan rakyat
c) Perasaan anti-British

sentimen anti-British meningkat apabilaBritainmenyerang kerajaan Turki Uthmani

yah semasa Perang Dunia I tahun 1914
kerajaan Turki Uthmaniyah menyeru umat Islam di seluruh dunia berjihad menenta
ng penjajah Barat
Tok Janggut menyahut seruan menentang British di Pasir Puteh
d) Pembayaran Cukai Yang Menyusahkan
penduduk tempatan menghadapi masalah membayar cukai kerana pejabat bayaran cuk
ai terletak jauh di bandar
Tok Janggut telah beberapa kali pergi untuk membayar cukai tetapi gagal
mereka yang gagal membayar cukai akan ditangkap dan didenda
penduduk tempatan marah kepada British kerana sikap biadab pegawai British
(iii)Peristiwa Penentangan
28 April 1915
Pegawai Daerah Pasir Puteh menghantar Sarjan Che Wan untuk menangkap Tok Jangg
ut kerana gagal membayar cukai
perbalahan berlaku menyebabkan Sarjan Che Wan mati ditikam oleh Tok Janggut
29 April 1915
Tok Janggut, Engku Besar Jeram, Penghulu Adam dan Che Sahak Merbol mengetuai a
ngkatan melancarkan serangan ke atas Pasir Puteh
mereka menduduki Pasir Puteh selama 3 hari dan mengisytiharkan Pasir Puteh beb
as daripada ancaman British
Ungku Besar Jeram iaitu Tuan Ahmad dilantik sebagai Raja Pasir Puteh
Tok Janggut sebagai Perdana Menteri
9 Mei 1915
British menawarkan hadiah sebanyak 500 dolar kepada sesiapa yang berjaya menan
gkap Tok Janggut dan pemimpin kanannya
23 Mei 1915
British membakar rumah Tok Janggut dan pengikutnya kerana enggan menyerah diri
Tok Janggut bertindak balas menyerang Pasir Puteh
24 Mei 1915
British menyerang Tok Janggut yang berkubu di Kampung Dalam Pupuh, Saring
Tok Janggut terkorban
mayat Tok Janggut diarak ke Pasir Puteh dan Kota Bharu kemudian digantung song
sang di Padang Balai Besar, Kota Bharu selama 4 jam
kemudian dikebumikan di Pasir Pekan
(ii)Kesan Penentangan

Tok Janggut dan rakan-rakan terkorban sebagai pahlawan yang menentang kuasa pe
njajah Barat
semangat juang mereka kebanggaan kita walaupun tewas di tangan British
7.11 Haji Abdul Rahman Limbong Pejuang Tani
(Teks m/s: 290-192)

(i) Latar belakang

nama sebenar Haji Abdul Rahman bin Haji Abdul Hamid
dikenali sebagai Haji Abdul Rahman Limbong kerana beliau sering ke Limbong, Ke
maman untuk mengajar agama
beliau berjuang untuk membela nasib petani yang ditindas
perjuangannya dikenalsebagai

Kebangkitan Tani

di Terengganu

(ii)Faktor Penentangan

a) Pas Kebenaran Yang Membebankan

1921 diperkenalkan Peraturan Tanah Baru
petani yang ingin membuka tanah dan bercucuk tanam perlu mendapatkan kebenaran
dengan bayaran 50 sen
peraturan yang sama jika menebang pokok dan mengutip hasil hutan seperti daun
nipah, buah salak, sagu, rotan dan daun palas
membebankan hidup petani yang sedia ada miskin
b) Penguatkuasaan Undang-Undang Binatang Buas
1923 diperkenalkan Undang-Undang Kawalan Binatang Buas yang melarang penduduk
memburu binatang liar
sesiapa yang ingkar dikenakan denda sebanyak 500 dolar dan senapang mereka aka
n dirampas
c) Peraturan Tanah Baru
1924 peraturan tanah mewajibkan penduduk mendaftar tanah mereka dengan bayaran
sebanyak 2.50 sen seorang
d) Pengaruh Pemimpin Agama
pemimpin agama berperanan penting dalam kebangkitan anti-British di Terengganu
Haji Abdul Rahman Limbong menegaskan tanah adalah hak Allah dan rakyat bebas me
ngerjakannya tanpa perlu membayar cukai kepada kerajaan
Haji Musa Abdul Ghani menyifatkan peraturan British bertentangan dengan syaria
h Islam

(iii)Peristiwa Penetangan
Kebangkitan 1922
petani di Kuala Telemong menentang peraturan baru dengan membersihkan tanah ta
npa mengambil pas kebenaran
British menangkap 43 orang petani dan mendakwa mereka di mahkamah
Haji Abdul Rahman Limbong bertindak sebagai peguam
British gagal mematahkan hujahnya bahawa tanah adalah hak Allah dan bukan hak
negeri
mahkamah menerima hujah tersebut dan membebaskan mereka
Kebangkitan 1925
seramai 300

500 orang petani berkumpul di Kuala Telemong untuk bercucuk tanam

mereka membersihkan 200 ekar tanah milik Tengku Nik Maimunah dan 400 ekar tana
h kerajaan
tindakan dilakukan kerana British akan memberi konsesi tanah tersebut kepada s
audagar Cina
British mendesak Sultan Sulaiman supaya bertindak terhadap Haji Abdul Rahman L
imbong
Haji Abdul Rahman Limbong menjelaskan kepada sultan bahawa pentadbiran British
di daerah Kuala Berang menindas rakyat
Kebangkitan 1928
British mengancam untuk mengambil tindakan undang-undang ke atas petani-petani
yang enggan membayar cukai
ini menyebabkan seramai 1000 orang petani berhimpun di Marang, Kuala Telemong
dan Kuala Berang
mereka mengisytiharkan perang terhadap British
mereka menduduki balai polis dan bangunan kerajaan di Kuala Berang serta mengi
barkan bendera merah
British meminta bantuan Negeri-Negeri Melayu Bersekutu
pertempuran berlaku di Padang Kacong
(iv)Kesan Penentangan
seramai 12 orang petani terkorban dan semua pemimpin petani termasuk Haji Abdu
l Rahman Limbong ditangkap
tahun 1928 mereka dibicarakan di Kuala Terengganu
Haji Abdul Rahman Limbong dijatuhi hukuman buang negeri ke Makkah atas tuduhan
menghasut dan mencetuskan kebangkitan di Terengganu

BAB 8

KEBANGKITAN SEMANGAT KEBANGSAAN UNTUK MENGANGKAT MARTABAT BANGSA

semangat kebangsaan dibangkitkan golongan intelektual melalui akhbar, majalah

dan penulisan kreatif
perjuangan semakin berkesan melalui penubuhan pertubuhan untuk perjuangkan hak
dan kepentingan bangsa
8.1 Maksud Semangat Kebangsaan (Teks m/s: 199)
semangat kebangsaan atau nasionalisme bermaksud perasaan cinta dan taat setia
yang mendalam terhadap bangsa dan tanah air
semangat berjuang menebus maruah bangsa
semangat inilah mendorong kita berjuang membebaskan negara daripada British un
tuk membentuk negara merdeka dan berdaulat
8.2 Perkembangan Negara Luar Memberi Inspirasi Perjuangan
(Teks m/s: 199-202)
awal kurun ke-20 berlaku gerakan kesedaran kebangsaan di Turki, Mesir,Jepun,Ch
ina,Filipina,IndiadanIndonesia
perkembangan ini memberi inspirasi kepada penduduk Tanah Melayu untuk menentan
g penjajahan British
a) Gerakan Kebangkitan Islam di Timur Tengah
berlaku akhir kurun ke-19
kebangkitan dosebabkan kuasa-kuasa Barat memecahbelahkan dan menguasai empayar
Islam Turki Uthmaniyah
pengaruh Barat di Turki mencetuskan Gerakan Pan-Islam iaitu gerakan untuk meny
atukan seluruh umat Islam dan menentang penjajahan Barat
gerakan ini mempengaruhi dan menyatukan umat Islam di negara-negaraTimur Tenga
h,Indiadan Asia Tenggara termasuk Tanah Melayu untuk menentang kuasa asing
b) Gerakan Pemulihan Islam Mesir
gerakan ini turut mempengaruhi kebangkitan semangat kebangsaan di Tanah Melayu
tahun 1882 Mesir dijajah oleh British dan telah mencetuskan Gerakan Islah
Gerakan Islah atau Gerakan Pemulihan Islam ialah gerakan menyeru orang Islam b
erpegang kepada ajaran Islam sebenar berdasarkan al-Quran dan Hadis juga menyeru
umat Islam supaya bersatu menentang penjajahan Barat di negara Islam
gerakan ini dipelopori Sayid Jamaluddin al-Afghani dan Sheikh Muhammad Abduh
pengaruh gerakan ini disebarkan ke Tanah Melayu oleh pelajar yang menuntut di
Mesir setelah kembali ke tanah air
c) Perang Rusia-Jepun
tahun 1905 Jepun berjaya mengalahkan Rusia

pertama kali dalam sejarah moden sebuah negaraAsiaberjaya mengalahkan kuasa Er

opah
kejayaan ini menyemarakkan semangat negara-negaraAsialain untuk menentang penj
ajahan Barat
d) Gerakan Kesedaran Kebangsaan China
tahun 1911 berlaku RevolusiChinayang dipimpin oleh Dr. Sun Yat Sen
berjaya menumbangkan kerajaan Manchu dan menubuhkan sebuah negara republikChin
a
keadaan ini membangkitkan kesedaran rakyat Tanah Melayu untuk menentang Britis
h
e) Gerakan Kesedaran Kebangsaan Filipina
Jose Rizal memimpin perjuangan rakyat Filipina menentang penjajahan Sepanyol
Menubuhkan Liga Filipina untuk memajukan orang Filipina dan menuntut Sepanyol
memberi layanan adil kepada rakyat
f) Gerakan Kesedaran Kebangsaan India
gerakan dipimpin oleh Mahatma Gandhi
tujuan untuk membebaskanIndiadaripada penjajahan British
g) Gerakan Kesedaran Kebangsaan Indonesia
Soekarno menubuhkan Parti Nasional Indonesia untuk membebaskanIndonesiadaripad
a penjajahan Belanda
8.3 Gerakan Islah Mencetuskan Kesedaran Kebangsaan
(Teks m/s: 203-204)

(i) Latar belakang Gerakan Islah di Tanah Melayu

awal kurun ke-20 semangat kebangsaan dibangkitkan oleh golongan pelajar berpen
didikan di Universiti al-Azhar, Mesir
tahun 1925 terdapat 80 orang pelajar dari Tanah Melayu di universiti ini
mereka terpengaruh dengan idea pemulihan Islam oleh Sayid Jamaluddin al-Afghan
i dan Sheikh Muhammad Abduh
sekembali ke Tanah Melayu mereka memulakan Gerakan Islah di Tanah Melayu dan d
ikenali sebagai Kaum Muda
tokoh penting seperti Sheikh Muhammad Thani bin Jalaluddin, Haji Abbas bin Muh
ammad Taha dan Syed Sheikh Ahmad al-Hadi
(ii) Penyebaran Idea Gerakan Islah
idea pembaharuan Kaum Muda disebarkan melalui majalah
rbitkan di Singapura tahun 1906

Al-Imam

(pemimpin) yang dite

tujuan diterbitkan adalah untuk;

mengingatkan mereka yang lalai dan menjagakan mereka yang tidur dan menunjukkan m
ereka yang sesat dan menyampaikan suara yang menyeru dengan kebaikan
majalah ini memberi kesan besar dalam perkembangan pemikiran orang Melayu
orang Melayu mula sedar kepentingan pendidikan dan ekonomi mereka
antara seruan Al-Imam ialah;
menyeru orang Melayu berpegang kepada al-Quran dan Hadis
tekankan pentingnya ilmu pengetahuan untuk mencapai kejayaan
menitikberatkan pengetahuan sejarah kerana banyak iktibar yang boleh dipelajari
menasihati ibu bapa supaya memberikan pendidikan sempurna kepada anak-anak
menggesa kaum wanita diberi peluang mendapatkan pendidikan
mengetepikan adat resam dan kepercayaan karut yang boleh menghalang kemajuan
tahun 1908 majalah Al-Imam dihentikan penerbitannya dan diteruskan oleh akhbar
lain seperti Neracha, Al-Ikhwan, Pengasuh dan Saudara
Kaum Muda menubuhkan beberapa buah madrasah untuk menyebarkan idea dengan lebi
h berkesan seperti Madrasah al-Masyhur al-Islamiah di Pulau Pinang, Madrasah alDiniah Kampung Lalang di Padang Rengas dan Madrasah Il-Ihya Assyariff, Gunung Se
manggol di Perak
(iii) Tentangan Gerakan Islah
idea pembaharuan Kaum Muda ditentang oleh
idah Benar
Kaum Tua terdiri daripada golongan ulama
idea Islah Kaum Muda

Kaum Tua melalui akhbar

Suara Benar

dan pegawai agama yang tidak menerima

mereka berpegang kuat kepada adat dan agama Islam

pertelingkahan antara mereka hanyalah perkara kecil yang tidak melibatkan perk
ara pokok dalam agama Islam
(iv) Tokoh Pelopor Gerakan Islah di Tanah Melayu

a) Syeikh Muhammad Tahir Jalaluddin

lahir di Sumatera tahun 1869
berpendidikan di Makkah dan di Universiti al-Azhar, Mesir
menerbitkan majalah Al-Imam
pernah dilantik sebagai Mufti Negeri Perak
b) Haji Abbas Muhammad Taha

dan

lahir di Singapura tahun 1885

berpendidikan di Makkah
pernah dilantik sebagai kadi di kawasan Tanjung Pagar, Singapura
menerbitkan akhbar Neracha
c) Syed Sheikh al-Hadi
lahir di Melaka tahun 1862
mendapat pendidikan agama di Terengganu dan di Pulau Penyengat, Riau
sering berkunjung ke Makkah dan Mesir
mendalami idea perjuangan Syeikh Muhammad Abduh
menerbitkan akhbar Al-Ikhwan dan Saudara
8.4 Intelektual Mematangkan Perjuangan
(Teks m/s: 205-206
Gerakan Islah menimbulkan kesedaran di kalangan intelektual Melayu
tahun 1930-an golongan intelektual ini menyemarakkan kesedaran kebangsaan
(i) Golongan Intelektual Pendidikan Melayu
golongan ini lepasan Maktab Perguruan Sultan Idris (MPSI), Tanjung Malim, Pera
k
terdiri daripada guru-guru Melayu yang berperanan sebagai pemimpin masyarakat
MPSI disifatkan sebagai

The Cradle of Malay Nationalism

Berganding bahu dengan golongan cerdik pandai agama untuk memajukan orang Mela
yu dalam bidang ekonomi dan pendidikan
Usaha ini menimbulkan kesedaran untuk membebaskan Tanah Melayu daripada penjaj
ahan British
Antara tokoh nasionalis ialah Harun Aminurrashid, Ibrahim Haji Yaacob dan Abdu
l Hadi Hassan
a) Harun Aminurrashid
tokoh pejuang kebangsaan lepasan MPSI
merupakan guru yang bersemangat kebangsaan
penulis yang aktif mempelopori penulisan puisi bertemakan semangat kebangsaan
b) Abdul Hadi Hassan
seorang pensyarah MPSI
sentiasa menanamkan semangat cinta akan bangsa dan negara kepada para pelajarn

ya
(ii) Golongan Intelektual Pendidikan Inggeris
berjuang menuntut hak orang Melayu dalam bidang ekonomi, pendidikan dan pentad
biran
menubuhkan persatuan dan bidang penulisan untuk memperjuangkan kepentingan ora
ng Melayu
antara tokoh-tokohnya ialah Raja Chulan, Mohammad Eunos Abdullah, Dato
ar dan Ishak Haji Muhammad

Onn Jaaf

a) Raja Chulan
mendapat pendidikan di Kolej Melayu Kuala Kangsar
tahun 1924 dilantik menjadi Ahli Majlis Perundangan Persekutuan
menggesa British meningkatkan taraf ekonomi orang Melayu dan menambah peluang
orang Melayu dalam perkhidmatan kerajaan
b) Mohammad Eunos Abdullah
berpendidikan Inggeris di Raffles Institution, Singapura
merupakan orang Melayu pertama dilantik sebagai Ahli Majlis Perundangan Negeri
-Negeri Selat
pernah bertugas sebagai Ketua Pengarang akhbar Utusan Melayu dan Lembaga Melay
u
tahun 1926 menubuhkan Kesatuan Melayu Singapura
c) Dato

Onn Jaafar

berpendidikan Inggeris diEnglanddan Kolej Melayu Kuala Kangsar

pernah menjadi pengarang akhbar Warta Malaya, Lembaga Malaya dan Warta Ahad
tahun 1936 dilantik sebagai Ahli Tidak Rasmi dalam Majlis Mesyuarat Negeri Joh
or
8.5 Perjuangan Naionalisme Melalui Mata Pena
(Teks m/s: 207-212)
akhbar dan majalah merupakan media yang rapat dengan rakyat
sesuai dijadikan saluran untuk melahirkan kesedaran kebangsaan
melalui media idea tentang perjuangan kebangsaan dapat disalurkan untuk bacaan
semua lapisan masyarakat
(i) Peranan Akhbar dan Majalah Melayu
tahun 1930-an akhbar Melayu mula menyuarakan isu sosial, kedudukan ekonomi dan
politik orang Melayu
akhbar berjaya menyemai semangat kebangsaan di kalangan masyarakat Melayu

melalui serua-seruan akhbar orang Melayu menubuhkan persatuan untuk merintis p

ergerakan lebih tersusun
antara peranan akhbar dalam membangkitkan semangat kebangsaan ialah;
mengkritik dasar British yang tidak menguntungkan orang Melayu
menyeru orang Melayu bersatu dan menghapuskan semangat kenegerian
menuntut kedudukan yang lebih baik dalam bidang pentadbiran, ekonomi dan pendidi
kan
antara akhbar yang berpengaruh sebelum Perang Dunia II ialah Warta Malaya (193
0-1941) di Singapura, Majlis (1931-1941) diKuala Lumpurdan Utusan Melayu (1939-1
941) diterbitkan di Singapura
akhbar-akhbar lain ialah;
Lembaga Melayu (1914-1931) di Singapura
Pengasuh (1918-1941) di Kota Bharu, Kelantan
Majalah Guru (1924-1941) diKuala Lumpurdan Pulau Pinang
Al-Ikhwan (1926-1931) di PulauPinang
Saudara (1928-1941) di PulauPinang
Fajar Sarawak (1930) diSarawak
a) Akhbar Warta Malaya
diterbitkan di Singapura
pengarang pertamanya ialah Dato

Onn Jaafar

menyiarkan tentang keadaan sosioekonomi orang Melayu

mendesak orang Melayu diberikan lebih banyak jawatan penting dalam perkhidmata
n kerajaan
b) Akhbar Majlis
diterbitkan diKuala Lumpur
pengarang pertamanya Abdul Rahim Kajai
mendedahkan kelemahan dasar British yang mengancam kedudukan orang Melayu
dianggap akhbar yang berani
c) Akhbar Utusan Melayu
diterbitkan di Singapura
pengarang pertamanya Abdul Rahim Kajai
menggesa orang Melayu meningkatkan taraf ekonomi dan menubuhkan persatuan bagi
memperjuangkan nasib bangsa dan tanah air

Tokoh Akhbar Melayu

a) Abdul Rahim Kajai
seorang nasionalis yang berjuang melalui bidang kewartawanan
digelar Bapa Kewartawanan Melayu
menjadi Ketua Pengarang akhbar yang berpengaruh pada zamannya seperti Warta Ma
laya, Majlis dan Utusan Melayu
(ii)Kegiatan Persuratan di Kalangan Orang Cina dan India
a) Akhbar Orang Cina
orang Cina terbitkan akhbar sebelum Perang Dunia II
antaranya akhbar Lat Pau, Nanyang Siang Pau, Sin Chew Jit Poh dan Modern Daily
News
tahun 1881 akhbar Lat Pau diterbitkan
melaporkan tentang kegiatan sosial dan ekonomi orang Cina di Tanah Melayu
juga menyiarkan peristiwa yang berlaku di negaraChina
terdapat juga akhbar berbahasa Melayu yang diterbitkan oleh masyarakat Cina Pe
ranakan (Baba dan Nyonya)
antaranya akhbar Surat Khabar Peranakan, Bintang Timor, Khabar Uchapan Baru da
n Bintang Pra Pranakan
tahun 1884 akhbar BintangTimorditerbitkan dan merupakan satu-satunya akhbar be
rbahasa Melayu yang berani melaporkan berita pemberontakan Dato Bahaman di Pahang
tahun 1930 diterbitkan akhbar Bintang Pranakan yang membicarakan hal ehwal mas
yarakat Cina peranakan yang menunjukkan taat setia kepada British sebagai pemeri
ntah Tanah Melayu
b) Akhbar Orang India
diterbitkan akhbar Ulaga Nesan, Tamil Nesan dan Tamil Murasa
pada 24 September 1924 akhbar Tamil Nesan diterbitkan diKuala Lumpur
melaporkan berita tentang kegiatan sosial dan ekonomi orang India di Tanah Mel
ayu
juga peristiwa yang berlaku di negaraIndia
terdapat juga akhbar berbahasa Melayu diterbitkan oleh masyarakat Jawi Peranak
an
antaranya Jawi Peranakan, Sekola Melayu, Taman Pengetahuan dan Tanjung Penagri
tahun 1888 akhbar Sekola Melayu diterbitkan dan dijadikan bahan rujukan di sek
olah Melayu

Kesedaran Kebangsaan Melalui Penulisan Kreatif

semangat kebangsaan dibangkitkan melalui karya kreatif seperti puisi, novel dan
cerpen
karya kreatif menjadi saluran untuk menyuarakan perjuangan orang Melayu oleh gol
ongan guru, penulis dan wartawan
(i) Penulisan Puisi
sebelum Perang Dunia II banyak puisi bertemakan semangat kebangsaan dan disiar
dalam akhbar dan majalah
tujuan untuk menyuburkan perasaan cinta akan bangsa dan negara, menyeru rakyat
merebut peluang ekonomi dan mempertahan maruah bangsa
antaranya:
puisi oleh Harun Aminurrashid seperti Tenaga Kaumku, Mempertahankan Hak Kita dan
Perwira Melayu
Abdul Samad Ahmad menulis puisi Serunai Pujangga, Kapal Tiada Nakhoda dan Hari K
ejatuhan Kita
Muhammad Yusuf Harun menulis puisi Dunia Yang Fana dan Di Lautan Seberang
puisi lainnya seperti Bangkitlah oleh Omar Mustaffa, Seruan Kebangsaan oleh Mela
ti Pahang, Sedarlah oleh Mahmud Ahmadi dan Di Tengah Segara oleh Muhammad Yasin
Maamor
(ii)

Penulisan Novel dan Cerpen

melaluinya kesedaran kebangsaan dapat disampaikan kepada masyarakat lebih berk

esan
karya-karya sastera ini bertemakan semangat perjuangan, nasib bangsa dan seman
gat cintakan tanah air
tema ini menimbulkan kesedaran di kalangan orang Melayu
antara penulis cerpen yang terkenal ialah Abdul Rahim Kajai, Ishak Haji Muhamm
ad (Pak Sako) dan Shamsuddin Salleh
cerpen yang terkenal seperti Cerita Awang Putat oleh Abdul Rahim Kajai, Rumah
Besar Tiang Sebatang oleh Ishak Haji Muhammad, Di Sini Kita Bukannya Orang Dagan
g dan Siasat Yang Tiada Diminta oleh Shamsuddin Salleh
manakala novel pula seperti Hikayat Faridah Hanum oleh Syed Sheikh al-Hadi, Ia
kah Salmah? Oleh Ahmad Rashid Talu, Melor Kuala Lumpur oleh Harun Aminnurrashid,
Putera Gunung Tahan dan Anak Mat Lela Gila oleh Ishak Haji Muhammad, Mari Kita
Berjuang oleh Abdullah Sidek dan Melati Kota Bahru oleh Abdul Kadir Adabi
8.6 Kesepakatan Menjamin Keutuhan Perjuangan
(Teks m/s: 213-219)
pertubuhan berperanan penting dalam gerakan kesedaran kebangsaan

pertubuhan di peringkat awal bersifat kenegerian serta memperjuangkan kepentin

gan ekonomi dan sosial
menjadi pendorong kepada kemunculan penubuhan bersifat pertubuhan
(i) Kemunculan Pertubuhan Melayu
golongan wartawan dan akhbar menimbulkan kesedaran politik orang Melayu dan me
ndorong menubuhkan pertubuhan untuk perjuangkan hak dan kepentingan mereka
antaranya;
a) Kesatuan Melayu Singapura (KMS)
menjadi peransang kepada pemimpin di negeri-negeri Melayu
diasaskan tahun 1926 oleh Mohammad Eunos Abdullah
dianggotai golongan bangsawan, kakitangan kerajaan, wartawan dan peniaga
tujuan penubuhan adalah untuk;
menggalakkan ahli berperanan lebih besar dalam politik dan pentadbiran
perjuangkan kemajuan orang Melayu dalam bidang pendidikan
menjadi wakil Melayu berurusan dengan British bagi hal berkaitan dengan hak dan
kepentingan orang Melayu
akhir tahun 1930-an banyak persatuan bersifat kenegerian ditubuhkan seperti Pe
rsatuan Melayu Perak (1937), Persatuan Melayu Pahang (1938), Persatuan Melayu Se
langor (1938), Persatuan Melayu Negeri Sembilan (1938), Persatuan Melayu Pulau P
inang (1937) dan Persatuan Melayu Kelantan (1939)
lain-lain persatuan seperti Persatuan Melayu Melaka (1937), Persatuan Melayu S
erawak (1939) dan Persatuan Melayu Johor (1939)
tujuan penubuhan untuk meningkatkan ekonomi dan sosial orang Melayu
dianggotai cerdik pandai Melayu yang berpendidikan Inggeris dan berkhidmat den
gan British
perjuangan bersifat sederhana
menunjukkan taat setia yang kuat kepada Raja-Raja Melayu dan bekerjasama denga
n British
mendesak British memberi lebih banyak peluang kepada orang Melayu dalam pentad
biran kerajaan
b) Persatuan Melayu Selangor
dipimpin oleh Tengku Ismail bin Tengku Muhammad Yassin
memperjuangkan;
mendesak lebih ramai pegawai Melayu dalam kerajaan persekutuan dan kerajaan nege
ri
keanggotaan askar Melayu

menubuhkan angkatan laut dan udara Tanah Melayu

c) Kongres Melayu Se-Tanah Melayu
tahun 1939 kongres yang pertama diadakan diKuala Lumpur
dianjurkan bersama oleh Kesatuan Melayu Singapura dan Persatuan Melayu Selango
r
tujuan untuk mewujudkan perpaduan kebangsaan di kalangan orang Melayu
berjaya menghimpunkan wakil daripada semua persatuan Melayu untuk berbincang m
emajukan bangsa Melayu
tahun 1940 kongres kedua diadakan di Singapura
berjaya menarik lebih banyak penyertaan persatuan Melayu termasuk dari Sarawak
danBrunei
menyarankan semua persatuan Melayu memajukan orang Melayu di negeri masing-mas
ing
kongres ketiga tidak dapat diadakan kerana Jepun telah menyerang Tanah Melayu
pada tahun 1941
d) Persaudaraan Sahabat Pena
nama penuhnya ialah Persaudaraan Sahabat Pena Malaya (PASPAM)
ditubuhkan tahun 1934
dikendalikan oleh akhbar Saudara yang menyediakan ruangan untuk ahli-ahlinya m
enulis dan mengemukakan pendapat
cogan kata mereka ialah

Hidup Bahasa Hidup Bangsa

menggalakkan ahli-ahlinya dari Tanah Melayu, Singapura, Sarawak danSabahbertuk

ar pendapat
tujuan untuk meningkatkan semangat dan kesedaran kebangsaan di kalangan mereka
pada November 1934 mengadakan persidangan di peringkat kebangsaan yang pertama
di Taiping, Perak
berjaya menghimpunkan ahli dari seluruh Tanah Melayu
semangat kenegerian dapat dipecahkan dan konsep kebangsaan Melayu mula terbent
uk
persidangan seterusnya diadakan di Pulau Pinang, Singapura,Ipohdan Seremban
e) Kesatuan Melayu Muda (KMM)
ditubuhkan tahun 1938 diKuala Lumpur
merupakan pertubuhan Melayu bersifat politik yang pertama di Tanah Melayu
dipimpin oleh Ibrahim Haji Yaakob

pemimpin yang lain seperti Mustapha Hussain dan Ahmad Boestamam

tujuan untuk menanamkan semangat perpaduan dan kesedaran di kalangan orang Mel
ayu dan mempertahankan hak
berjuang membebaskan Tanah Melayu daripada penjajahan British
bercita-cita menyatukan Tanah Melayu denganIndonesiauntuk mewujudkan Melayu Ra
ya
kebanyakan anggotanya terdiri daripada guru lepasan Maktab Perguruan Sultan Id
ris (MPSI)
perjuangan KMM bercorak radikal kerana mengamalkan dasar tidak bekerjasama dan
menyuarakan pertentangan secara terbuka terhadap British
mengadakan pakatan sulit dengan Jepun untuk menentang British
akhbar Warta Malaya digunakan untuk membangkitkan perasaan anti British dan me
mperjuangkan cita-cita KMM
tahun 1941 Ibrahim Haji Yaacob dan 150 anggota KMM ditangkap oleh British dan
dipenjarakan di Singapura
mereka dibebaskan semasa pendudukan Jepun
tahun 1942 KMM diharamkan oleh Jepun
(ii)Pertubuhan Orang Cina dan India
sebelum Perang Dunia II orang Cina dan India di Tanah Melayu lebih menumpukan
perhatian kepada keadaan yang berlaku di negara asal
a) Pertubuhan Orang Cina
awal kurun ke-20 terdapat beberapa pertubuhan orang Cina di Tanah Melayu seper
ti Hsing Chong Hui dan Chung Ho Tang
menumpukan perhatian kepada negaraChina
terdapat juga orang Cina yang memberi perhatian kepada politik tempatan teruta
ma oleh orang-orang Cina yang lahir di Negeri-Negeri Selat atau Cina Peranakan y
ang menjadi warganegara British
tahun 1900 Persatuan Orang Cina Peranakan British telah ditubuhkan oleh orang
Cina Peranakan yang berpendidikan Inggeris
antara tokoh-tokohnya ialah Tan Jiak Kim, Lim Boon Keng, Song Ong Siang dan Se
ah Liang Seah
presiden pertama persatuan ini ialah Tan Jiak Kim
antara pengasas utama persatuan ini ialah Lim Boon Keng
tujuan penubuhannya untuk melindungi kepentingan orang Cina Peranakan di Neger
i-Negeri Selat
selain itu menggalakkan orang Cina Peranakan memperoleh pendidikan tinggi dan
teknikal

mereka juga menunjukkan taat setia kepada British

antara tokoh golongan ini ialah Tan Cheng Lock
(i) Tan Cheng Lock
lahir di Melaka
berpendidikan Inggeris di Sekolah Tinggi Melaka dan Raffles Institution di Singa
pura
tahun 1923-1934 telah dilantik sebagai Ahli Tidak Rasmi Majlis Perundangan Neger
i-Negeri Selat
b) Pertubuhan Orang India
terpengaruh dengan gerakan kebangsaan di negara asal sebelum Perang Dunia II
tubuhkan persatuan dengan tujuan melindungi kepentingan orang India di Tanah M
elayu
awal kurun ke-20 golongan cerdik pandaiIndiayang berpendidikan Inggeris menubu
hkan persatuanIndiadi bandar-bandar utama seperti Taiping,Kuala Lumpur, Melaka,
Klang, Seremban dan Pulau Pinang
menjadi perintis kepada pembentukan pertubuhan yang menyatukan orang India di
Tanah Melayu
tahun 1039 Persatuan India Pusat Tanah Melayu ditubuhkan
dipimpin oleh A.M.Soosay
merupakan gabungan 12 buah persatuanIndiadan 4 dewan perniagaanIndia
tujuan untuk memperjuangkan hak dan kepentingan orang India di Tanah Melayu
TAMAT

Share this:
Facebook61
Leave a Reply
Enter your comment here...
emm nak cari
Search
Search
Satu Perjuangan
Eija, Ajib & Nana
sejarahk2
Recent Posts
KENALI KAMI
AL KULLIYAH
VIDEO ABM
NOTA TINGKATAN 3
NOTA TINGKATAN 2

Categories
Nota Belajar (3)
Uncategorized (1)
Video Mai p tengok sat!!! (2)
Masa semakin berlalu
October 2016
M
T
W
T
F
May
1
2
3
4
5
6
7
10
11
12
13
14
17
18
19
20
21
24
25
26
27
28
31
macam-macam ada
May 2012 (6)
Blogroll
Koleksi Soalan Percubaan
Tun Dr Mahathir
UPSI
Follow Blog via Email
Enter your email address to follow this
sts by email.
Join 32 other followers
Enter your email address
Follow
Kata Hikmah
Blog at WordPress.com.

8
15
22
29

9
16
23
30

blog and receive notifications of new po