A. Turunan
a) Aturan dasar turunan, sebagai berikut :
1. Jika () = , maka () = 0
2. Jika () = , maka () = 1
3. Aturan Pangkat: Jika () = ( ), maka () = . 1
4. Aturan Kelipatan Konstanta: () () = . ()
5. Aturan Jumlah: ( + ) () = () + ()
6. Aturan Hasil kali: (. ) () = (). () + (). ()
()() () ()
7. Aturan Hasil bagi: ( ) () = 2
(())
8. Aturan Rantai: () = () = . 1 .
Contoh soal:
= 6 + 3
6
= 2 + 3
= 3 + 3 = 3 2
3) Tentukan dari = (3 2 5) (2 4 )
Jawab:
= (3 2 5) = 6
= (2 4 ) = 8 3 1
() = (). () + (). ()
= (6). (2 4 ) + (3 2 5). (8 3 1)
= 12 5 6 2 + 24 5 3 2 40 3 + 5
= 36 5 40 3 9 2 + 5
(35)
4) Tentukan dari =
( 2 +7)
()() () ()
Jawab: ( ) () = 2
(())
= (3 5) = 3
= ( 2 + 7) = 2
()() () ()
() = 2
(())
3 2 +216 2 +10
=
4 +14 2 +49
3 2 +10+21
=
4 +14 2 +49
5) Tentukan turunan rantai dari = (2 2 4 + 1)60
Jawab:
= (2 2 4 + 1)60 = 60
= 2 2 4 + 1 = 4 4
= . 1 .
= 60. (2 2 4 + 1)59 (4 4)
1 1+
6) Tentukan dari =
1 + 1+
Jawab:
1 1+
=
1 + 1+
1 1+ 1 1+
= .
1 + 1+ 1 1+
(1)21+ 1+(1+)
= (1) (1+)
221 2
=
2
1+ 1 2
=
1 1
1
(1 2 )2 (2)[1+(1 2 )2 ].1
2
=
2
1 1
2 (1 2 ) 2 +1(1 2 )2
=
2
1
2 + (1 2 )2 (1 2 )
= 1
2 (1 2 )2
1+1 2
=
2 1 2
b) Turunan Fungsi Trigonometri
1. () = cos () = sin
2. () = sin () = cos
3. () = tan () = 2
4. () = () = 2
5. () = sec () = sec . tan
6. () = () = .
7. () = sin( + ) () = cos( + )
8. () = cos( + ) () = sin( + )
9. () = tan( + ) () = 2 ( + )
10. () = . sin( + ) () = . cos( + )
11. () = . cos( + ) () = . sin( + )
1
12. () = sin () = 12
1
13. () = cos () = 12
1
14. () = tan () =
1+ 2
1
15. () = () =
1+ 2
Contoh soal:
4) Jika () = 2 (2 + 6 ), maka nilai dari (0) adalah
Jawab:
2
2
() = (2 + ) = ( (2 + ))
6 6
= (2 + ) = 2 cos (2 + )
6 6
() = . 1 .
= 2. (2 + 6 ) . 2 cos (2 + 6 )
(0) = 4 (2.0 + 6 ) . (2.0 + 6 )
= 4. ( 6 ) . cos ( 6 )
1 1
= 4. 2 . 2 3
(0) = 3
c) Turunan Fungsi Emplisit
Jika = (), maka turunan fungsi implicit (, ) = adalah dengan
memandang y fungsi dari x.
Contoh soal:
1) Tentukan jika 2 + 3 + 2 = 4
Jawab:
2
( + 3 + 2 ) = (4)
2 + 3 + 3 + 2. = 0
(3 + 2) = 2 3
3 + 3
=
3 + 2
= ()| = |
2 + 2 = 16 2 + 2 =0
2 = 2
= | (3,4)
3
= | (3,4) =
4
d) Turunan Fungsi Majemuk
Jika = (), = (), =
( )
1. = .
()
2. =
( . )
3. =. + .
() .
4. =
2
B. Penggunaan Turunan
a) Nilai Maksimum dan Minimum
Misalkan : dan . Nilai () disebut nilai maksimum apabila
() () untuk setiap . Nilai () disebut nilai minimum apabila
() () untuk setiap . Nilai maksimum atau minimum disebut
nilai ekstrim.
Contoh:
Misalkan () = 2 , [1,2]. Nilai maksimumnya adalah 4[= (2)],
sedangkan nilai minimumnya adalah 0 [= (0)]. Perhatikan grafiknya.
y
4
x
-1 0 2
Teorema Lokasi Titik Ekstrim
Contoh soal:
1
= . ( 2 10 + 200) (8 2 120)
3
1
= ( 3 10 2 + 200) (8 2 120)
3
1
= 3 18 2 + 320
3
Untuk mencapai keuntungan maksimum, maka nilai
stasionernya=0
1 3
() = 18 2 + 320
3
() = 2 36 + 320
2 36 + 320 = 0
( 16)( 20) = 0
= 16 = 20
Jadi, jumlah barang yang harus dijual adalah 16 atau 20 buah.