BENTUK AKAR
MODUL
MATEMATIKA
KELAS IX
Nama = ..............................................
Kelas = ..............................................
1. Bilangan berpangkat
an = axaxa x... xa
sebanyak “ n “ faktor
an , disebut bilangan berpangkat, dengan :
a , adalah bilangan pokok
n , adalah pangkat dari a
Contoh 1 : Tentukan nilai dari : a. 25 b. 4 2 3
1 c. ( )
3
3
Jawab : a. 2 5
= 2 x 2 x 2 x 2 x 2 =32
b.
41 = x x x =
3
2
c. ( )3 = x x =
3
a. 23 . 22 = ( 2 𝑥 2 𝑥 2)𝑥 (2 𝑥 2) = 25
1
b. ( ) 4 . (1)2 = ( 1 1 1
1
) . (1 . ) = ( )
1 6
2 2 2 .1 . . 2 2 2
2 2
2
Contoh 1. Sederhanakanlah
a. 23 . 22 = 223+2 = 25
1 2 2
b. ( ) 4 1
.( ) = (
1
3 SMPN 1 Candi
2 4+ 2
) =
1 6
( )
2
c. 32 𝑥 4 . 36 𝑥 = 32+6 𝑥 4+1 = 38 𝑥 5
a. 23 . 22 = 23+2 = 25 = 32
1
b. ( ) 4 . (1)2 = (1 4+
2
1 6
= ( ) =1
2 2 2) 2 64
c. 3 𝑥 . 3 𝑥 = 3 𝑥
2 4 6 2+6 4+1
= 3 𝑥 5 = 6561 𝑥5
8
(2 𝑥 2 𝑥 2 𝑥 2 𝑥 2 𝑥 2 ) .
a. 26 ∶ 23 = (2 𝑥 2 𝑥 2)
=
(2 𝑥 2 𝑥 2 ) = 23
1
2 2 2 2
2 4 2 3 ( 𝑥 𝑥 𝑥 ) 2
b. ( ) ∶ ( ) 3
2
3
2
3
2
3
=
=
3 3 ( 3 𝑥3 𝑥 ) 3
3
Contoh 1. Sederhanakanlah
a. 26 ∶ 23 = 26−3 = 23
2
b. ( ) 4 2 3 2 4−3 2 1 2
3 ∶ ( ) = ( ) = ( ) =
3 3 3 3
a. 35 𝑏7 ∶ 33 𝑏2 = 35−3 𝑏7−2 = 32 𝑏5 = 9 𝑏5
25 𝑥8 . 23 𝑥2
b. 26 𝑥 4 25+3−6 𝑥8+2 −4 22 𝑥 6 = 4 𝑥6
= 1 = 1
1.2.3. Sifat perpangkatan bilangan berpangkat
= 38 𝑎4
a. (23)4 = 23 𝑥 4 = 212
b. (𝑎2 34)2 = 𝑎2 𝑥 2 34 𝑥 2 = 38 𝑎4
Latihan 1. Dengan menguraikan menjadi perkalian, tentukan bentuk eksponen yang paling
sederhana dari : 4 2 4
a) 23x24 c) 2
3
e)
3
37
b) d) pq 5
32
Jawab : a) 23x24 = ………….
37
b) 2
= ………….
3
c)
23 4 = ………….
pq
5
d) = …………..
2 4
e) = ……………
3
a) x2 .x7
d) x y 3
2
7
n 2 p2 4
b) 2 e)
n q
c) x 5
2
f) 2xy 4 .x 3 2
y
Jawab : a) x2 .x7 = ...
n7
b) 2 = ...
n
c) = ....
x2 5
d) x y 3 = ...
2
2 p2 4
e) = ....
q
f) 2xy 4 .x 3 2
= ...
y
latihan 3. Sederhanakan
a) p6xp4 f) x10:x3
k) 3k 3 3
b) 4a x2a3
g)
2
8k 5:2k l)
2 5p 2 3
c) 2 p2xpx6p5
h) 4d 3x2d 2:d m) 3p q
2 3
51 4
4 p qr 3
2 5
d)
2
i)
12a10: 2a2.3a3 n)
8 pq 22 r 2
2 2x
4
y3 3
e) j)5 2 p
2
o)
3 8x5y4
5. (c-5)2 = .........
6. (a-3)-1 = ........
latihan 5. Sederhanakan
a n 1
a)
a b) 2 n 2
pn1
c) 2 x 3 d) 5.22x1
p
𝑎
(i) 4 𝑎𝑥 𝑎𝑥𝑎𝑥𝑎 1 1
𝑎6 = = =
𝑎𝑥𝑎𝑥 𝑎𝑥𝑎𝑥𝑎𝑥 𝑎𝑥 𝑎2
𝑎 𝑎
1
Sifat bilangan berpangkat negatif : 𝑎−𝑛 =
𝑎𝑛
Contoh 1. Sederhanakanlah dan ubah kedalam pangkat positif
1
a. 3−5 = 2−2.
35 c.
1 2−4 𝑥2 . 22 𝑎−3 = 2−4+2 𝑥2 . =
𝑥 =
1
22 .
𝑥2
𝑎3
𝑎3 2
𝑥2
= 𝑎3
22 𝑎3
b2
b. a-3 b3 : a2b = a-3-2 b3-1 = a-5 b2 = a5
3 −4 −3
c. (224𝑎𝑎3 ) = 23 𝑥−3 𝑎
−4 𝑥−3
∶ 24𝑥−3 𝑎3𝑥−3 = 2−9 𝑎12 ∶ 2−12 𝑎−9
1
b. 23 =
2−3
a) 53 1
b)
23 c) 2x y2
2
23 32
d) e)
25 36
Jawab : a. 53 = ...
1
b.
23 = ...
c. 2x y2
2
= ...
23
d. 5 = ………………..
2
32
e. 6 = ……………….
3
Latihan 2. Sederhanakan dan nyatakan dengan eksponen positif dari :
5 6 4
5q2 2
2 2
a) a f) a b xa b k)
h3
b) 3k 2 7 4 6 3 8a6
g) 4m n x2m n
2
l) 5p2q3r 2
3 x 2a 2 4
3a b2 3
c) k 4 h)
m)
5 2a4
6pq5r3
10 SMPN 1 Candi
4 56t5
d) 3
i)
2
x 7t8x2 y3 3
e) j)
4
a
2
16x5y
(i) 𝑎 𝑥 𝑎 𝑥 𝑎 𝑥𝑎
4 − =1
𝑎
4 𝑎𝑥𝑎𝑥𝑎𝑥𝑎
𝑎
(ii)
𝑎 = 𝑎4−4 = 𝑎0
4
𝑎4
Jadi 𝑎0 = 1
Contoh 1.
Sederhana
kan dan
Hitunglah
a. 20 2330 =
1 .8.1 = 8
11 SMPN 1 Candi
b. n
a x
n
m/n
36 23 𝑛
𝑎 = 𝑥 𝑚
𝑎0 ∶
34 23 a = √𝑥𝑚
𝑛
=
36−4
23−3 . Jadi :
1 =
22
20. 1
= 4
2. Eksp
onen
rasio
nal
(pan
gkat
peca
han)
3
Seper 8
ti kita
ketahu
i jika
23 8
maka
2
Maka
jika 22
...
maka
2 = ...
24
....
maka
2 = ...
34
....
maka
3 = ...
Misal
a
xm/n ,
jika
kedua
ruas
dipang
katkan
n,
maka :
12 SMPN 1 Candi
𝑚 1 1
3𝑥 𝑛 = , 𝑛 3 a) b)
√𝑥x2
𝑛√𝑥𝑚 s Jawa
3 = ...
e b
h Sifat - sifat 1 = .....
3
x2 i eksponen rasional sbb
n ;
g
gx Contoh 3: Tentukan nilai dari : a.
a √𝑥 𝑛
𝑛
=
163/4
𝑚
� 𝑛 𝑚
( ii). 𝑥 𝑛 = √𝑥
� b. 3
√125 𝑥 5
𝑚
𝑛 𝑚
�
Jawab 4 𝑥3
1
�
𝑚 a. = = = 2 4 = 23
(iii = ( √𝑥) =8
= ). 4
√ 4√ (
𝑥𝑛
16 24)
3
(𝑥 3
𝑛)
b =3 = 3 3 = =
( . √ √ √ 5. 5𝑥
= 𝑛√𝑏 3 3 3
i
3
� � � 𝑥. √𝑥
√ √� √ �� √
3 2
v �
1 1 5 3 2 𝑥2
). �
2 5 3
𝑛 √ 2
5
√ � 𝑥 5
𝑎 �
.
𝑏 .
LATIHAN SOAL
n
c ben
2 = 3, dsb
tuk 3
-1 5,
aka
8, 2,
r 3
b. ma 4
=…..
3
ka
4
5
2 ,
te 7
2
nt
b 9 , 3 8, 4 16
uk
u 4
an
k
x
da
a
n
ri
x b
e
c. n
=….. 2
t
2 u
2. B
3 k
E a
N k
T a
3 2 U r
d. 3 a 6
K :
Menyederhanakan nya dengan cara , merubah kedalam bentuk perkalian dua
bilangan , dimana bilangan 1 bukan bentuk akar dan bilangan 2 bentuk akar
(i) √𝑎𝑏 = √𝑎 . 𝑏 = √𝑎 . √𝑏 = √𝑎 . √𝑏
Contoh 1: Sederhanakan :
Jawab : a)
2 = √4 .5 = √4 . √5 = 2 . √5 = 2√5 =
b) 0 = ....
c) x37 = √𝑋2 . 𝑋1 = √𝑋2 . √𝑥 = 𝑥 √𝑥
53
d) a8 = ....
Bentuk akar dapat dijumlahkan dan dikurangkan apabila bentuk akarnya sejenis, yaitu
bilangan akar dan pangkat akarnya sama. Koefisien (factor angka) dari bentuk akarnya
yang dihitung
(i) . √𝑎 + √𝑎 = 2√𝑎
(ii) . +𝑐
3
= (𝑎 + 𝑐) √𝑏
𝑎3√𝑏 3√ 𝑏
Contoh 1: Sederhanakan :
a) 3 2 2 b)4 3 7 3 3 c) 8 1
4 5 8
Contoh 1 : Sederhanakan :
a)6x 3
b) 5 3 5 3 c) 2 2 3 2
Jawab : a) 6x 3 = √6 𝑥 3 = √18 = √9 .2 = √9 √2 = 3√2
b) 5 3 5 3 = √5 . √5 + √5 . (−√3 ) + √3 √5 + √3 . (−√3)
=5+-3 = 5–3 =2
c) 2 2
32 = (
2 √2 + √3
). (
2 √2 + √3
)
= 2 √2 . 2 √2 + 2 √2 . √3 + √3 2√2 + √3 . √3
= 2 . 2 √2 . √2 + 2 √2 . 3 + 2 √2 . 3 + √3 .3
= 4 . 2 + 2 √6 + 2 √6 + 3
= 8 + 3 + 4 √6 = 11 + 4 √6
Latihan 1. Hitunglah:
1. =……
2 3
2. 1 3 =……
2
3
3. 3 =……
9
5 3 5
4. 2 . 8 =……
4 1
3
a. =……
b
d. Pembagian bentuk akar
Sifat pembagian
𝑝 𝑎
𝑝 = √
.√𝑎 𝑞 𝑏
𝑞 √𝑏
5 1
√20 20 4 .5 = √ √5 = √5
a. √64
= √ 64 = √4 .16 16 = √1 =
√5
4 4
6
24 32
24 √24 8√32 8 24 32 = 3 √ 4 .6
b. =
24 √ = 3 √
√6 √8 𝑥 √8 √8 .8 √64
4 .8 =3 √6 𝑥 √6 √45
√8 =
√8 3 = 3 =3
.8
3 .√5 9
=3
√9 .5
= 3.
√9 √5 = 3. = √5
8 8 8 8
LATIHAN SOAL
1. Sederhanakan
a) 7 b) 1 c) 1 8
d) 2 8 e)
2 26 92 x a
f) 3 12 g) 0 h) 0 8 0 2
2 30 i) j) 2 3
a5b 9 b
3
2
4
2. Sederhanakan c
4
72
a) 1 5 4 d)
2 0 8
180
b) 2 2x
45
2
1 3 1 2 e)
6 8 7 4x x
3 20 8
c) 18
4 45
25
3. Sederhanakan
a) 2
3 2
3 c) 5 2 3 3 5 2 3
5
3
b) 3 5
3 d) x y 2
x
Jika kita menghitung bilangan, operasi perkalian lebih mudah daripada pembagian. Apalagi
operasi pembagian dengan bentuk akar.
a
1. Pecahan Bentuk
b
b
Diselesaikan dengan mengalikan
b
b. 3b
5
c. 6
8
24
d. 60
4
e. 3
2
2. Rasionalkan bentuk akar be6rikut
a
a.
b
2
b. c
3
5
4
c.
6
3 8
d. 5
8 3
e.
a
2. Pecahan Bentuk
2 b
3 b
Diselesaikan dengan mengalikan
c
c
6 penyebut
Contoh 2 : Rasionalkan 8
b
3
pecahan
c
5
Jawab :
8 =
8 8 .(3+ 8 .(3+ √5
(3+ √5 ) √5) = 4 (3 + √5 )
3 (3 x (3 + √5) = ( 9−5 )
)=
4
5 5
)
a
3. Pecahan Bentuk
b
c b
Diselesaikan dengan mengalikan
c 1
Contoh 3 : Rasionalkan penyebut dari pecahan
b 2
3
c 6
Jawab :
12 12 (√6 + 12 . √18 + 12 √6
√2) 12 √3 𝑥 √6 + 12 √3 𝑥 √2
3 = 3 x (√6 + √2) = (6−2) = 4
6 6
2 2
12 √9 . 2 +12 √6 36 √2 + 12 √6
= 4 = 4
= 9 √2 + 3 √6
LATIHAN SOAL
1. Rasionalkan penyebutnya
1 1 9 7 4
a) b) c) d) e)
2 0 2
3 penyebutnya5
2. Rasionalkan
3 3
9 2 3 5 5 4 7 2
a) b) c) d) e)
5 0 1 6 5
2
7 penyebutnya
3. Rasionalkan 4 1 8 7
14 1 8 3 6
a) b) 60 c) 63 d) e) 2 2 1 10
10
13 2 11 3 3 3
7 7 2 5
3. PERSAMAAN EKSPONEN (SEDERHANA) 3
4
Persamaan eksponen yaitu persamaan yang eksponen/pangkatnya mengandung
2
variabel/peubah.
2 .... 2x 3
2....
.... = ....
............ ...
2 2 ..... = ....
..........= .... ...... = .....
x = ... x = ....
LATIHAN SOAL
Tentukan HP dari :
1. 27x 2 812x5
6. 5x 9 253 x
1 x
2. 82x1 1 7. 82x
1 2
3. 94x 5 1
27
8. 3x 2
25x 125
5
4. 52x 8
5 9. 162x1
2x 1
x 5
5. 3 1 10. 82 x 3 1 8
4 32