PENDIMENSIAN TULANGAN
39
Batas minimum rasio penulangan
1,4
f
ρmin = y
Eksentrisitas
Agr = b.h
Atot = ρ.Agr
Mu
e = Pu
Geser
Vu
Vu = a.b
[ (V u−φ V c ).b. y ]
As = φfy
Kolom
As
ρ= ρ'=
bd
Mu
e=
Pu
600
c b= (d )
600+f y
ε s '=
( )
c b −d '
cb
(0 , 003 )
[ √( ) ( )]
2
h−2 e h−2 e d'
Pn=0 , 85 fc ' bd + +2 mρ 1−
2d 2d d
Keterangan :
a = tinggi balok (m)
Agr = luas bruto penampang (mm2)
As = luas tulangan tarik (mm2)
b = lebar daerah tekan komponen terstruktur
e = eksentrisitas gaya terhadap sumbu
f’c = kuat tekan beton (MPa)
fy = tegangan luluh baja tulangan (MPa)
h = tebal atau tinggi total komponen terstruktur (mm)
Mn = kuat momen nominal penampang (Nm)
40
Mu = momen terfaktor pada penampang (Nm)
2) Tulangan tarik :
As = ρ . b . d = 0,0058 x 250 x 393,5 = 570,5 mm2
Dipakai tulangan D13 = ¼. π .132 = 132,66 mm2
41
As 570 ,5
=
Jumlah tulangan = As1 132 ,66 = ≈ 4 tulangan
Sehingga :
Dipakai 4 D13 = 570,57 mm2
Dipakai tulangan 4 D13
3) Tulangan tekan :
As’ = 0,5 As = 0,5 x 570,5 = 285,3 mm2
Dipakai tulangan D13 = ¼. π .132 = 132,66 mm2
As 285 , 3
=
Jumlah tulangan = As1 132 ,66 = 2,15 ≈ 2 tulangan
Sehingga :
Dipakai 2 D13 = 265,33 mm2
Dipakai tulangan 2 D13
2) Tulangan tarik :
As = ρ . b . d = 0,0058 x 250 x 393,5 = 570,6 mm2
Dipakai tulangan D13 = ¼. π .132 = 132,7 mm2
As 570 , 6
=
Jumlah tulangan = As 1 132,7 = 4,3 ≈ 4 tulangan
Sehingga :
Dipakai 4 D13 = 570,57 mm2
Dipakai tulangan 4 D13
3) Tulangan tekan :
As’ = 0,5 As = 0,5 x 570,5 = 285,3 mm2
Dipakai tulangan D13 = ¼. π .132 = 132,7 mm2
As 285 , 3
=
Jumlah tulangan = As1 132 ,66 = 2,15 ≈ 2 tulangan
Sehingga :
Dipakai 2 D13 = 265,33 mm2
42
Dipakai tulangan 2 D13
Perhitungan Geser
Dimana kemampuan beton tanpa penulangan geser untuk menahan gaya geser,
1
Vc = 6 √ f c b. d
'
=
1
6 √ 25( 250 )( 393 ,5 ). 10−3 = 82 kN
Vc82
=109
Vu = φ = 0 ,75 kN
RB(LAPANGAN) RB(TUMPUAN)
2 D-13 2 D-13
2 D-13 2 D-13
45 45
ø10-200 ø10-100
4 4
25 25
43
b. Balok Lantai 35/65 melintang
2) Tulangan tarik :
As = ρ . b . d = 0,0058 x 350 x 583,5 = 1184,5 mm2
Dipakai tulangan D21 = ¼. π .212 = 346,2 mm2
As 1184 , 5
=
Jumlah tulangan = As 1 346 , 2 = ≈ 3 tulangan
Sehingga :
Dipakai 3 D21 = 1038,505 mm2
Dipakai tulangan 3 D21
3) Tulangan tekan :
44
As’ = 0,5 As = 0,5 x 1184,5 = 592,3 mm2
Dipakai tulangan D21 = ¼. π .212 = 346,2 mm2
As 592 ,3
=
Jumlah tulangan = As 1 346 , 2 = 1,71 ≈ 2 tulangan
Sehingga :
Dipakai 2 D21 = 692,37 mm2
Dipakai tulangan 2 D21
4) Tulangan tarik :
As = ρ . b . d = 0,0058 x 350 x 583,5 = 1184,5 mm2
Dipakai tulangan D21 = ¼. π .212 = 346,2 mm2
As 1184 , 5
=
Jumlah tulangan = As 1 346 , 2 = ≈ 3 tulangan
Sehingga :
Dipakai 3 D21 = 1038,505 mm2
Dipakai tulangan 3 D21
5) Tulangan tekan :
As’ = 0,5 As = 0,5 x 1184,5 = 592,3 mm2
Dipakai tulangan D21 = ¼. π .212 = 346,2 mm2
As 592 ,3
=
Jumlah tulangan = As 1 346 , 2 = 1,71 ≈ 2 tulangan
Sehingga :
Dipakai 2 D21 = 692,37 mm2
Dipakai tulangan 2 D21
Perhitungan Geser
Dimana kemampuan beton tanpa penulangan geser untuk menahan gaya geser,
1
Vc = 6 √ f c b. d
'
=
1
6 √ 25( 350 )( 583 ,5 ). 10−3 = 170,2 kN
45
Vc 170 ,2
=227
Vu = φ = 0 , 75 kN
BL (LAPANGAN) BL (TUMPUAN)
2 D-20 2 D-20
65 65
D16-300 D16-150
4 4
3 D-12 3 D-12
35 35
46
Tebal (h) = 45 cm = 450 mm
Lebar (b) = 25 cm = 250 mm
Tebal selimut beton (ds) = 40 mm
Direncanakan : diameter tulangan utama : Du = 20 mm
Diameter tulangan sengkang : Ds = 16 mm
Tinggi efektif (d) = h – ds’ - Ds – ½ Du
= 450 – 40 – 16 – ½ (20)
= 384 mm
7) Tulangan tarik :
As = ρ . b . d = 0,0058 x 250 x 384 = 556,8 mm2
Dipakai tulangan D21 = ¼. π .202 = 314 mm2
As 556 , 8
=
Jumlah tulangan = As 1 314 = ≈ 2 tulangan
Sehingga :
Dipakai 2 D20 = 628 mm2
Dipakai tulangan 2 D20
8) Tulangan tekan :
As’ = 0,5 As = 0,5 x 556,8 = 278,4 mm2
Dipakai tulangan D20 = ¼. π .202 = 314 mm2
As 278,4
=
Jumlah tulangan = As 1 314 = 0,89 ≈ 2 tulangan
Sehingga :
Dipakai 2 D20 = 628 mm2
Dipakai tulangan 2 D20
47
Mu = 20,25 kNm
2) Menentukan nilai ρ (rasio):
Mu 20,25 ×10
6
k = = = 0,21
0,80 b d
2
0,80 ( 350 ) ¿ ¿
Berdasarkan Tabel A-10 pada buku Struktur Beton Bertulang (Istimawan
Dispohusodo) dengan f’c = 25 Mpa karena k = 0,21 < 1,3463 maka
digunakan ρ = 0,0058
9) Tulangan tarik :
As = ρ . b . d = 0,0058 x 250 x 384 = 556,8 mm2
Dipakai tulangan D21 = ¼. π .202 = 314 mm2
As 556 , 8
=
Jumlah tulangan = As 1 314 = ≈ 2 tulangan
Sehingga :
Dipakai 2 D20 = 628 mm2
Dipakai tulangan 2 D20
Perhitungan Geser
Dimana kemampuan beton tanpa penulangan geser untuk menahan gaya geser,
1
Vc = 6 √ f c b. d
'
=
1
6 √ 25( 250 )( 384 ). 10−3 = 80 kN
Vc80
=106 ,67
Vu = φ = 0,75 kN
Gaya geser yang ditahan oleh sengkang (Vs)
Vu 106 , 67
−V c −80
Vsperlu = φ = 0 ,75 = 62 kN
Jarak maximum tulangan geser adalah :
S max d/2 600 mm
Untuk sengkang vertikal dengan diameter 10 mm
Av = 2 . ¼ mm2
48
Persyaratan spesi untuk kekuatan adalah :
5. Spasi maksimum d/2 = 384/2 = 192 mm ≈ 200 mm
6. Spasi maksimum untuk tulangan geser minimum :
Av f y d 401 , 92. 420 . 384
= =
V s perlu 62 x 1000
S= 401,77 mm
SLOOF(LAPANGAN) SLOOF(TUMPUAN)
2 D-20 2 D-20
45 45
D16-200 D16-100
4 4
2 D-20 2 D-20
25 25
Tabel 4.1 Rekapitulasi Rasio Ring balk, Balok Lantai, dan Sloof Melintang
Diameter
No. Nama Mu b h d k ρmin
Tulangan
- - kNm mm mm mm mm Mpa -
1. Lapangan
a. Ringbalk 13.5 250 450 13 393.5 0.44 0.0058
b. Balok Lantai 37.3 350 650 21 583.5 1.20 0.0058
c. Sloof 14.46 250 450 20 384 0.49 0.0058
2. Tumpuan
a. Ringbalk 39.256 250 450 13 393.5 1.27 0.0058
b. Balok Lantai 40.993 350 650 21 583.5 1.32 0.0058
c. Sloof 37.800 250 450 20 584 0.68 0.0058
Diamete
jumla As
No. Nama As perlu r As1 dipakai
h baru
Tulangan
- - mm mm mm - mm mm
1. Lapangan
1 570.57
a. Ringbalk 570.58 13 132.665 4 4 D
3 5
b. Balok Lantai 754.29 21 346.185 2 2 D 2 754.29
49
1
2 1185.5
c. Sloof 1185.52 20 314 4 4 D
0 2
2. Tumpuan
1
a. Ringbalk 570.58 13 132.665 4 4 D 570.58
3
2
b. Balok Lantai 754.29 21 346.185 2 2 D 754.29
1
2 1185.5
c. Sloof 1185.52 20 314 4 4 D
0 2
50
No. Nama S max S min dipakai
- - mm mm mm
a. Ringbalk 271 196.8 Ø10-200
b. Balok Lantai 868 217 D16-200
c. Sloof 744 292 D16-300
4.1.2 Kolom
Direncanakan:
Ukuran kolom : 40 x 40 cm
f 'c = 20 MPa
fy = 420 Mpa D > 12 mm
fy = 280 Mpa Ø < 12 mm
Diketahui :
Pu = 799,5 kN
Mu = 118 kNm
M u 118 . 103
e= = =150 mm
Pu 799,5
Ditaksir ukuran kolom 400 mm x 400 mm dengan jumlah penulangan
penulangan 3%
' As
ρ=ρ = =0,015 ,dengan d’= 40 mm
b.d
As = As’ = ρ bd = (0,01)(400)(360) = 2160 mm2
Dicoba dengan 6D22 pada masing – masing sisi kolom (As = As =2281 mm2)
As 2281
ρ= = =0 , 016 mm
bd 400 . 360
ρmin = 0,01 ρ = 0,016 ρmaks = 0,08, digunakan ρt = 0,016
ε s=
( ) d−cb
cb
(0 , 003 )= (
360−262 , 5
262, 5 )
(0 , 003)=0 ,0011
ε s '=
( )c b −d '
cb
(0 , 003 )= (
262 ,5−40
262 ,5 )(0 , 003 )=0 , 002543
fy 420
ε y= = =0 , 0021
Es 200000
εs’,≥ εy maka , fs’ = fy = 320 Mpa
εs < εy maka , fs = εs E = 0,0011.200000 = 223 Mpa
51
Pnb = 0,85 fc’ ab b – As.fs’- As.fs
= ((0,85 (20) (170) (400).(2281.420).(2281.223).10-3 = 4303,36
kN
ϴPnb = (0,65)4303,36 kN = 2797 > Pu = 2797,2 kN.............(OK)
Dengan demikian kolom akan mengalami hancur dengan diawali luluhnya
tulangan tarik
Memeriksa kekuatan penampang:
ρ = 0,016
fy 420
m=
0 , 85 fc ' = 0,85(25) = 19,76
( ) (
1−
d'
d =
1−
40
360 = 0,89 )
[ √( ) ( )]
2
h−2 e h−2 e d'
Pn=0 ,85 fc ' bd + +2 mρ 1−
2d 2d d
Pn=0, 85. ( 25 )( 400 )( 360 ) [ 0, 14+ √0 ,14 2 +2 . ( 19, 76 ) ( 0 ,016 ) ( 0, 89 ) ]⋅( 10 )−3
Pn = 1586,54 kN
ØPn = 0,65 (1586,54) = 1031,25 kN > Pu = 799,55 kN……..(OK)
52
KOLOM (40/40)
4 D-22
40 2 D-22
ø10-350
2 D-22
4
4 D-22
40
53
1.) Menentukan nilai ρ (rasio):
Mu 13,7 ×106
k = = = 0,73
0,80 b d 2 0,80 ( 200 ) ¿ ¿
Berdasarkan Tabel A-10 pada buku Struktur Beton Bertulang (Istimawan
Dispohusodo) dengan f’c = 25 Mpa karena k = 0,73 < 1,3463 maka
digunakan ρ = 0,0058
5) Tulangan tarik :
As = ρ . b . d = 0,0035 x 200 x 344 = 240,8 mm2
Dipakai tulangan 12 = ¼. π .122 = 113,04 mm2
54
As 240 , 8
=
Jumlah tulangan = As 1 113,04 = 2,13 ≈ 2 tulangan
Sehingga :
Dipakai 212 = 226,08 mm2
Dipakai tulangan 212
6) Tulangan tekan :
As’ = 0,5 As = 0,5 x 240,8 = 120,4 mm2
Dipakai tulangan 12 = ¼. π .122 = 113,04 mm2
As 120 , 4
=
Jumlah tulangan = As 1 113 , 04 = 1,07 ≈ 2 tulangan
Sehingga :
Dipakai 212 = 226,8 mm2
Dipakai tulangan 212
Perhitungan Geser
Dimana kemampuan beton tanpa penulangan geser untuk menahan gaya geser,
1
Vc = 6 √ f c b. d
'
=
1
6 √ 25( 200 )( 344 ). 10−3 = 57 kN
Vc57
=76 , 44
Vu = φ = 0 ,75 kN
55
Av f y d 157. 420. 39 ¿
= =
V s perlu 44 , 6 x 1000
S= 339,12 mm
RB (LAPANGAN) RB (TUMPUAN)
2 ø-12 2 ø-12
2 ø-12
40 40
ø10-200 ø10-100
4 4
2 ø-12 2 ø-12
20 20
Gambar 4.5 detail tulangan tumpuan dan lapangan ring balok memanjang
56
Mu 6 ×10
6
k = = = 0,192
0,80 b d
2
0,80 ( 250 ) ¿ ¿
Berdasarkan Tabel A-10 pada buku Struktur Beton Bertulang (Istimawan
Dispohusodo) dengan f’c = 25 Mpa karena k = 0,192 < 1,3463 maka
digunakan ρ = 0,0058
4) Tulangan tarik :
As = ρ . b . d = 0,0058 x 240 x 344 = 498,8 mm2
Dipakai tulangan Ø 12 = ¼. π .122 = 113,04 mm2
As 498 ,8
=
Jumlah tulangan = As 1 113 ,04 = 4 tulangan
57
Sehingga :
Dipakai 4 Ø 12 = 452,16 mm2
Dipakai tulangan 4Ø 12
5) Tulangan tekan :
As’ = 0,5 As = 0,5 x 498,8 = 249,4 mm2
Dipakai tulangan Ø 12 = ¼. π .122 = 113,04 mm2
As 249 , 4
=
Jumlah tulangan = As 1 113 , 04 = 2,21 ≈ 2 tulangan
Sehingga :
Dipakai 2 Ø 12 = 226,08 mm2
Dipakai tulangan 2 Ø 12
Perhitungan Geser
Dimana kemampuan beton tanpa penulangan geser untuk menahan gaya geser,
1
Vc = 6 √ f c b. d
'
=
1
6 √ 25( 250 )( 344 ). 10−3 = 71,67 kN
Vc71 ,67
=95 ,5
Vu = φ = 0 ,75 kN
58
BL(LAPANGAN) BL(TUMPUAN)
2ø-12 2ø-12
2ø-12 2ø-12
40 40
ø10-200
ø10-100
2ø-12 2ø-12
25 25
c. Sloof 25/45
Direncanakan Sloof dengan:
fc’ = 25 Mpa
Baja (fy) = 420 Mpa (4200 kg/cm2) untuk tulangan D > 12 mm
Baja (fy) = 280 Mpa (2800 kg/cm2) untuk tulangan Ø < 12 mm
Tebal (h) = 45 cm = 450 mm
Lebar (b) = 25 cm = 250 mm
Tebal selimut beton (ds) = 40 mm
Direncanakan : diameter tulangan utama : Du = 20 mm
Diameter tulangan sengkang : Ds = 16 mm
Tinggi efektif (d) = h – ds’ - Ds – ½ Du
= 450 – 40 – 16 – ½ (20)
= 334 mm
59
15) Tulangan tarik :
As = ρ . b . d = 0,0035 x 250 x 334 = 484,3 mm2
Dipakai tulangan D20 = ¼. π .202 = 314 mm2
As 484 ,3
=
Jumlah tulangan = As 1 314 = ≈ 2 tulangan
Sehingga :
Dipakai 2 D20 = 628 mm2
Dipakai tulangan 2D20
60
As’ = 0,5 As = 0,5 x 484,3 = 242,15 mm2
Dipakai tulangan D20 = ¼. π .202 = 314 mm2
As 242 ,15
=
Jumlah tulangan = As 1 314 = 0,77 ≈ 2 tulangan
Sehingga :
Dipakai 2 D20 = 628 mm2
Perhitungan Geser
Dimana kemampuan beton tanpa penulangan geser untuk menahan gaya geser,
1
Vc = 6 √ f c b. d
'
=
1
6 √ 25( 250 )( 334 ). 10−3 = 70 kN
Vc69 ,58
=92 , 7
Vu = φ = 0 ,75 kN
61
SLOOF(LAPANGAN) SLOOF(TUMPUAN)
2 D-20 2 D-20
45 45
D16-200 D16-100
4 4
2 D-20 2 D-20
25 25
4.1.2 Kolom
Direncanakan:
Ukuran kolom : 40 x 40 cm
f 'c = 25 MPa
fy = 420 Mpa D > 12 mm
fy = 280 Mpa Ø < 12 mm
Diketahui :
Pu = 21,6 kN
Mu = 47 kNm
M u 47 . 103
e= = =220 mm
Pu 21,6
Ditaksir ukuran kolom 400 mm x 400 mm dengan jumlah penulangan
penulangan 3%
' As
ρ=ρ = =0,015 ,dengan d’= 40 mm
b.d
As = As’ = ρ bd = (0,01)(400)(360) = 2160 mm2
Dicoba dengan 6D22 pada masing – masing sisi kolom (As = As =2281 mm2)
As 2281
ρ= = =0 , 016 mm
bd 400 . 360
ρmin = 0,01 ρ = 0,016 ρmaks = 0,08, digunakan ρt = 0,016
62
ε s=
( )
d−cb
cb
(0 , 003 )= (
360−262 , 5
262, 5 )
(0 , 003)=0 ,0011
ε s '=
( )
c b −d '
cb
(0 , 003 )= (
262 ,5−40
262 ,5 )
(0 , 003 )=0 , 002543
fy 420
ε y= = =0 , 0021
Es 200000
εs’,≥ εy maka , fs’ = fy = 320 Mpa
εs < εy maka , fs = εs E = 0,0011.200000 = 223 Mpa
fy 420
m=
0 , 85 fc ' = 0,85(25) = 19,76
h−2 e 400−2(21, 8 )
=
2d 2(360 ) = 0,49
( ) (
1−
d'
d =
1−
40
360 = 0,89 )
Pn=0 ,85 fc ' bd
[ √(
h−2 e
2d
+
h−2 e 2
2d
+2 mρ 1−)d'
d ( )]
Pn=0 ,85 . ( 25 )( 400 )( 360 ) [ 0 ,49+ √ 0 ,492 +2 . ( 19 ,76 ) ( 0, 016 ) ( 0, 89 ) ]⋅( 10 )−3
Pn = 2932,64 kN
ØPn = 0,65 (2932,64) = 1906,23 kN > Pu = 21,6 kN……..(OK)
63
KOLOM (40/40)
4 D-22
40 2 D-22
ø10-350
2 D-22
4
4 D-22
40
Gambar 4.8 detail tulangan kolom
Tabel 4.6 Rekapitulasi Rasio Ring balk, Balok Lantai, dan Sloof Melintang
Diameter
No. Nama Mu b h d k ρmin
Tulangan
- - kNm mm mm mm mm Mpa -
1. Lapangan
a. Ringbalk 13.7 250 450 12 394.00 0.44 0.0058
b. Balok Lantai 6 250 400 12 344.00 0.192 0.0058
c. Sloof 35.24 400 700 20 634.00 0.27 0.0058
2. Tumpuan
a. Ringbalk 39.3 250 450 12 394.00 1.26 0.0058
b. Balok Lantai 11.73 250 400 12 344.00 0.37 0.0058
49.33
c. Sloof 400 700 20 634.00 0.38 0.0058
9
64
Tabel 4.7 Rekapitulasi Tulangan Tarik Memanjang
As Diameter As
No. Nama As1 jumlah dipakai
perlu Tulangan baru
- - mm mm mm - mm mm
1. Lapangan
113.0
a. Ringbalk 571.30 12 5 5 Ø 12 565.20
4
113.0
b. Balok Lantai 498.80 12 4 4 Ø 12 452.16
4
1470.8
c. Sloof 20 314 5 4 D 20 1270.00
8
2. Tumpuan
113.0
a. Ringbalk 285.65 12 3 5 Ø 12 565.20
4
113.0
b. Balok Lantai 249.40 12 2 4 Ø 12 452.16
4
1470.8
c. Sloof 20 314 5 4 D 20 1270.00
8
As Diameter jumla As
No. Nama As1 dipakai
perlu Tulangan h baru
- - mm mm mm - mm mm
1. Lapangan
a. Ringbalk 285.65 12 113.04 3 3 Ø 12 285.65
b. Balok Lantai 498.80 12 113.04 4 4 Ø 12 498.80
c. Sloof 1470.88 20 314 5 5 D 20 1470.88
2. Tumpuan
a. Ringbalk 285.65 12 113.04 3 3 Ø 12 285.65
b. Balok Lantai 498.80 12 113.04 4 4 Ø 12 498.80
c. Sloof 1470.88 20 314 5 5 D 20 1470.88
65
No. Nama S max S min dipakai
- - mm mm mm
a. Ringbalk 271 197 Ø10-200
b. Balok Lantai 407 172 Ø10-200
c. Sloof 651 317 D16-300
ρb =
0 ,85 . fc '
fy (
⋅β 1⋅
600
)
0 ,85 . 25
600+fy = 420
⋅0 , 85⋅(600
)
600+420 =0,025
66
ρperlu
1
= m
( √
1− 1−
2.m. Rn
fy )
=
1
( √
19 ,76
1− 1−
2.19 ,76 .4,8
420 ) = 0,0134
ρb =
0 ,85 . fc '
fy (
⋅β 1⋅
600
)
0 ,85 . 25
600+fy = 420
⋅0 , 85⋅
600
( )
600+420 =0,025
67
Mn 20. 106
2
= 2
Rn = b. d 1000. 95 = 2,2
fy 420
=
m = 0,85.fc ' 0,85.25 = 19,76
ρperlu
1
= m
( √
1− 1− )
2.m. Rn
fy
=
1
( √
19 ,76
1− 1−
2 .19,76 .2,2
420 ) = 0,0055
68
Tebal selimut beton (ds’) = 20 mm
Diameter tulangan utama direncanakan : 10 mm
Tinggi efektif (d) :
dx = h – ds’ – ½ Ø = 100 – 20 – ½ (10) = 75 mm
dy = h – ds’ – Ø – ½ Ø = 100 – 20 – 10 – ½ (10) = 65 mm
Mtu = 1328,11 kgm = 13,28 kNm
Mlap = 319,52 kgm = 3 kNm
Mtu 17,42
= 13,28
Mn = φ 0, 8 0 = 0,80 = 16,6 kNm
ρb =
0 ,85 . fc '
fy
⋅β 1⋅
600
(
600+ fy = 280
)
0,85 x 25
x 0,8 x(
600
)
600+280 = 0,044
fy 240 280
=
m = 0,85.fc' 0,85.25 0,85 x 25 = 13,2
ρperlu
1
= m
( √
1− 1−
2 .m.Rn
fy )
=
1
13,2( √
1− 1−
2 x 13,2 x 3
280 )
= 0,0114
As = ρ .b .d
= 0,005 . 1000 . 75= 375 mm2
Dipakai tulangan Ø7 mm = ¼. π .72 = 38,48 mm2
As 375
Jumlah tulangan n = As1 = 38,48 = 9,74 ≈ 10 tulangan
b 1000
Spasi tulangan s = ( n−1 ) = (10−1) = 114 mm ≈ 100 mm
69
Dipakai tulangan Ø7 mm – 100 mm
Asst = 0,0020 . b .h
= 0,0020 . 1000 . 100 = 200 mm2
Dipakai tulangan Ø6 mm = ¼. π .62 = 28,27 mm2
As 200
Jumlah tulangan n = As1 = 28,27 = 7,07 ≈ 7 tulangan
b 1000
Spasi tulangan s = ( n−1 ) = (7−1) = 165 mm ≈ 200 mm
ρb =
0 ,85 . fc '
fy
⋅β 1⋅ (
600
600+ fy )
0,85 x 25
= 280
x 0,8 x(
600
)
600+280 = 0,044
fy 240 280
=
m = 0,85.fc' 0,85.25 0,85 x 25 = 13,18
ρperlu
1
= m
( √
1− 1−
2.m.Rn
fy )
=
1
13,18( √
1− 1−
2 x 13,18 x 0,71
280 )
= 0,0025
As = ρ .b .d
70
As = ρ .b .d
= 0,0025 . 1000 . 75= 193,5 mm2
Dipakai tulangan Ø5 mm = ¼. π .52 = 19,63 mm2
As 193,5
Jumlah tulangan n = As1 = 19,63 = 9,85 ≈ 10 tulangan
b 1000
Spasi tulangan s = ( n−1 ) = (10−1) = 113 mm ≈ 100 mm
Asst = 0,0020 . b .h
= 0,0020 . 1000 . 100 = 200 mm2
Dipakai tulangan Ø6 mm = ¼. π .72 = 38,48 mm2
As 200
Jumlah tulangan n = As1 = 38,48 = 5,2 ≈ 5 tulangan
b 1000
Spasi tulangan s = ( n−1 ) = (5−1) = 238 mm ≈ 250 mm
71
M tu 6,1
=
Mn = φ 0 ,80 = 7,62 kNm
ρb =
0 ,85 . fc '
fy (
⋅β 1⋅
600
)
0 ,85 . 25
600+fy = 280
⋅0 , 85⋅ (
600
)
600+280 =0,044
ρmax = 0,75 . ρb = 0,75 . 0,044 = 0,033
1,4 1,4
=
ρmin = fy 280 = 0,005
6
Mn 7 , 62. 10
2
= 2
Rn = b. d 300. 444 = 0,12
fy 280
=
m = 0,85.fc ' 0,85.25 = 13,2
ρperlu
1
= m
( √
1− 1−
2 . m.Rn
fy )
=
1
13,2 ( √ 280 )
1− 1−
2 x13,2x0,12
= 0,000462
ρperlu= 0,000462 < ρmin = 0,005 < ρmax = 0,033
dipakai ρmin = 0,005
Tulangan Tarik
As = ρ .b .d
= 0,005 . 300 .444 = 666 mm2
Dipakai tulangan Ø12 mm = ¼. π .122 = 113,1 mm2
As 666
=
Jumlah tulangan = As1 113,1 = 5,89 ≈ 6 tulangan
Dipakai tulangan 6 Ø12 mm
Tulangan Tekan
ρb =
0 ,85 . fc '
fy (
⋅β 1⋅
600
)
0 ,85 . 25
600+fy = 280
⋅0 , 85⋅ (
600
)
600+280 =0,044
72
ρmax = 0,75 . ρb = 0,75 . 0,044 = 0,033
1,4 1,4
=
ρmin = fy 280 = 0,005
6
Mn 3 , 81. 10
2
= 2
Rn = b. d 300. 444 = 0,13
fy 280
=
m = 0,85.fc ' 0,85.25 = 13,17
ρperlu
1
= m
( √
1− 1−
2 . m.Rn
fy )
=
1
13,17 ( √ 280 )
1− 1−
2 x 13,17x0,13
= 0,000231
ρperlu= 0,000231 < ρmin = 0,002 < ρmax = 0,03
dipakai ρmin = 0,002
As = ρ .b .d
= 0,002 . 300 .444 = 280 mm2
Dipakai tulangan Ø12 mm = ¼. π .122 = 113,1 mm2
As 280
=
Jumlah tulangan = As1 113,1 = 2,476 ≈ 3 tulangan
Dipakai tulangan 3 Ø12 mm
As’= 0,5 As = 0,50 (280) = 140 mm2
Dipakai tulangan Ø12 mm = ¼. π .122 = 113,1 mm2
As ' 140
=
Jumlah tulangan = As1 113,1 = 1,23 ≈ 2 tulangan
Dipakai tulangan 2 Ø12 mm
73
1.25
Balok Bordes
Plat Bordes
3.81
0.20
3 Ø12
2 Ø12 0.1
Ø6 - 200
4 Ø12
2
D16 - 200 mm
36.25°
74
4.4 Pendimensian Plat Lantai
Ly Ly Ly
5.2 5.4
Lx 2 3 Lx 2 3 3 5 Lx
Ly
3
Ly Ly
Ly
Lx
Ly
Ly
5.4
5.4
Ly Ly Ly
5.2 5.4
5
Ly
3
Ly Ly
Ly
Lx
3 3
Ly
Ly
3.75 4 Lx 3.75 4 Lx
5.4
5.4
Ly Ly
Ly Ly
5.2 5.4
5
Lx 2 3 Lx 2 3 3 5 Lx
Ly
Ly
Ly
Lx
3.75 3 Lx 3.75 3 Lx
3 6 Lx
Ly Ly
5.4 5.4
Ly
5.2 5
Ly
5.4
Ly
3.75 3 Lx 3.75 3 Lx
3 6
Ly
Ly
3.75 4 Lx 3.75 4 Lx
Ly Ly
Ly Ly
5.2 5.4
5
Lx 2 3 Lx 2 3 3 5 Lx
Ly
Ly
Lx
3.75 3 Lx 3.75 3 Lx
3 6 Lx
3.75 4 Lx 3.75 4 Lx
5.4
5.4
75
5.2 5.20
5.2 5.2
Ly Ly
Ly Ly
5.2 5.4
5
Lx 2 3 Lx 2 3 3 5 Lx
Ly
Ly Ly 3
Ly
Lx
3.75 3 Lx 3.75 3 Lx
3 6 Lx
Ly Ly
3.75 4 Lx 3.75 4 Lx
5.4 5.4
5.2 5.2
5.2 5.20
Mtx = -748.69 -7.487 -0.026309 0.005 625.00 Ø 10 - 125 706.50
3.75 1 Lx 3.75 1 Lx 3.75 1 Lx 3.75 1 Lx
5.2 5.4
5
Lx 2 3 Lx 2 3
3 5 Lx
Ly
Ly Ly 3
3.75 3 Lx 3.75 3 Lx
3 6 Lx
Ly Ly
5.4
5.4
1 Lx 3.75
5.2
1 Lx 3.75
5.2
Ly
Lx 3.75
5.20
Ly
Lx
Mlx = 379.11 3.791 0.018112 0.024 719.00 Ø 10 - 125 706.50
Ly Ly
Lx 2 3 Lx 2 3 3 5 Lx
Ly
Ly Ly 3
Ly
Lx
3.75 3 Lx 3.75 3 Lx
3 6 Lx
Ly Ly
3.75 4 Lx 3.75 4 Lx
5.4
5.4
Ly
Lx 3.7 5
5.2
Ly
Lx 3.75
5.2
Ly
Lx 3.75
5.20
Ly
Lx
Mly = 302.05 3.283 0.015341 0.020 474.68 Ø 10 - 125 706.50
5.2 5.4
5
Ly
Ly Ly 3
Ly Lx
Lx
3.75 3 Lx 3.75 3 Ly
3 6 Lx
3.75 4 Lx 3.7 5 4 Lx
5.4
5.4
Ly Ly
Ly Ly
5.2 5.4
5
Lx 2 3 Lx 2 3 3 5 Lx
Ly
Ly Ly 3
3.75 3 Lx 3.75 3 Ly
3 6 Lx
Ly Ly
3.75 4 Lx 3.75 4 Lx
5.4
Ly Ly
Ly Ly
5.2 5.4
5
Lx 2 3 Lx 2 3 3 5 Lx
Ly Lx
Lx
3.75 3 Lx 3.75 3 Ly
3 6 Lx
Ly Ly
5.4
5.4
Ly Ly
Ly Ly
5.2 5.4
5
Ly
Ly Ly
Ly Lx
Lx
3.75 3 Lx 3.75 3 Ly
Ly Ly
3.75 4 Lx 3.75 4 Lx
76
4.5 Pendimensian Pondasi Tipe 1
1
1
150
Mb
2
0,4
40
Ma
200
Direncanakan:
Ukuran : 200 x 200 cm
Tebal Pondasi : 400 mm
Selimut Beton :40 mm
Diameter tulangan : D16 mm untuk masing-masing arah
Maka, tinggi efektif (d) = 400 – 40 – (16) = 344 mm
B'
8.65 40 8.65
Ma
Ma
77
Perencanaan batang tulangan baja :
6
Mu 12,89⋅10 0,673 x 106
=2 2
k= φ⋅b⋅d 0,8 ( 1500 )(234 ) 0,80 x 2000 X 344 = 0,0035Mpa
2
- Berdasarkan tabel A-22 (untuk fc = 25 MPa, fy = 400 MPa) buku Struktur
Beton Bertulang (Istimawan Dipohusodo), diperoleh nilai kmin adalah 1,3537
dan ρmin 0,0058
Oleh karena itu maka digunakan ρmin = 0,0058
- Luas tulangan yang dibutuhkan :
. As = ρ.b.d = 0,0058 x 2000 x 344 = 3990,4 mm2
Jadi digunakan tulangan 8 D26 (As = 4247 mm2) pada masing-masing arah.
- Jarak spasi tulangan yang dibutuhkan :
Befektif = b – 2 (selimut beton) – 2(1/2 diameter tulangan)
= 1000 – 2 (40) – 2(1/2 . 26)
= 894 mm
S = Befektif / (n-1)
= 894 / (8-1)
= 127 mm
Dipakai tulangan D26 mm - 120 mm
40
3 D 16 mm
2 D 16 mm
40
Ø10 mm- 125 mm
3 D 16 mm
MT. - 0.15
Sloof 200
m
m
0m
0m
2
2
-1
-1
m
m
6m
6m
2
2
D
D 26 mm - 120 mm
Ø 10 mm - 125 mm D 26 mm - 120 mm
3 D 16 mm
200
150
D 26 mm - 120 mm
40
200
PONDASI TIPE 1
78
4.6 Pendimensian Pondasi Tipe 2
0,3
0,3
150
Mb
1
0,4
30
Ma
100
45
Direncanakan:
Ukuran : 100 x 100 cm
Tebal Pondasi : 400 mm
Selimut Beton :40 mm
Diameter tulangan : D16 mm untuk masing-masing arah
Maka, tinggi efektif (d) = 400 – 40 – (16) = 344 mm
c' = 21.35
b' = 8.65
B' Mb
d d
8.65 40 8.65
Ma
6
Mu 12,89⋅10 0,673 x 10
6
=2 2
k= φ⋅b⋅d 0,8 ( 1500 )(234 ) 0,80 x 2000 X 344 = 0,0035Mpa
2
79
- Berdasarkan tabel A-22 (untuk fc = 25 MPa, fy = 400 MPa) buku Struktur
Beton Bertulang (Istimawan Dipohusodo), diperoleh nilai kmin adalah 1,3537
dan ρmin 0,0058
Oleh karena itu maka digunakan ρmin = 0,0058
- Luas tulangan yang dibutuhkan :
As = ρ.b.d = 0,0058 x 2000 x 344 = 3990,4 mm2
Jadi digunakan tulangan 8 D26 (As = 4247 mm2) pada masing-masing arah.
- Jarak spasi tulangan yang dibutuhkan :
Befektif = b – 2 (selimut beton) – 2(1/2 diameter tulangan)
= 1000 – 2 (40) – 2(1/2 . 26)
= 894 mm
S = Befektif / (n-1)
= 894 / (8-1)
= 127 mm
Dipakai tulangan D26 mm - 120 mm
40
3 D 16 mm
2 D 16 mm
40
Ø10 mm- 125 mm
3 D 16 mm
MT. - 0.15
Sloof 100
m
m
0m
0m
2
2
-1
-1
m
m
6m
6m
2
2
D
D 26 mm - 120 mm
Ø 10 mm - 125 mm D 26 mm - 120 mm
3 D 16 mm
100
150
D 26 mm - 120 mm
40
100
PONDASI TIPE 2
80
Ring Bal Ring Bal Ring Bal Ring Bal Ring Bal Ring Bal Ring Bal
Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok
sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof
PENULANGAN PORTAL 4
81
`
Kolom
Kolom Kolom Kolom
Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok Balok
Kolom
Kolom Kolom Kolom
sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof sloof
PENULANGAN PORTAL D
82
REKAPITULASI PEDEMENSIAN TULANGAN PORTAL D MELINTANG
Type RING BALOK (25/45) Type SLOOF(25/45)
2 D-13 2 D-13 2 D-16 2 D-16
2 D-13 2 D-13
45 45 45 45
TAMPAK
TAMPAK
ø10-200 ø10-100 ø10-200 ø10-100
4 4 4 4
2 D-13 2 D-13 2 D-20 2 D-20
25 25 25 25
TUMPUAN LAPANGAN TUMPUAN LAPANGAN
DIMENSI (mm) 250 x 450 DIMENSI (mm) 250 x 450 DIMENSI (mm) 250 x 450 DIMENSI (mm) 250 x 450
Mutu Beton (f 'c) 25 Mpa Mutu Beton (f 'c) 25 Mpa Mutu Beton (f 'c) 25 Mpa Mutu Beton (f 'c) 25 Mpa
Mutu Besi Ulir (fy) 420 Mpa Mutu Besi Ulir (fy) 420 Mpa Mutu Besi Ulir (fy) 420 Mpa Mutu Besi Ulir (fy) 420 Mpa
Mutu Besi Polos (fys) 280 Mpa Mutu Besi Polos (fys) 280 Mpa Mutu Besi Polos (fys) 280 Mpa Mutu Besi Polos (fys) 280 Mpa
SPESIFIKASI
SPESIFIKASI
4 D-22
TAMPAK
TAMPAK
40 2 D-22
ø10-350 65 65
D16-300 D16-150
2 D-22
4
4 D-22
40 4
3 D-12
4
3 D-12
35 35
TUMPUAN TUMPUAN LAPANGAN
DIMENSI (mm) 400 x 400 DIMENSI (mm) 350 x 650 DIMENSI (mm) 350 x 650
Mutu Beton (f 'c) 25 Mpa Mutu Beton (f 'c) 25 Mpa Mutu Beton (f 'c) 25 Mpa
Mutu Besi Ulir (fy) 420 Mpa Mutu Besi Ulir (fy) 420 Mpa Mutu Besi Ulir (fy) 420 Mpa
Mutu Besi Polos (fys) 280 Mpa Mutu Besi Polos (fys) 280 Mpa Mutu Besi Polos (fys) 280 Mpa
SPESIFIKASI
SPESIFIKASI
83
REKAPITULASI PEDEMENSIAN TULANGAN PORTAL 4 MEMANJANG
Type RING BALOK (20/40) Type SLOOF(25/45)
2 D-16 2 D-16
2 ø-12 2 ø-12
45 45
TAMPAK
TAMPAK
40
2 ø-12
40 ø 10-100
ø10-200 ø10-200 ø10-100
4 4 4 4
2 ø-12 2 ø-12 2 D-20 2 D-20
20 20 25 25
TUMPUAN LAPANGAN TUMPUAN LAPANGAN
DIMENSI (mm) 200 x 400 DIMENSI (mm) 200 x 400 DIMENSI (mm) 250 x 450 DIMENSI (mm) 250 x 450
Mutu Beton (f 'c) 25 Mpa Mutu Beton (f 'c) 25 Mpa Mutu Beton (f 'c) 25 Mpa Mutu Beton (f 'c) 25 Mpa
Mutu Besi Ulir (fy) 420 Mpa Mutu Besi Ulir (fy) 420 Mpa Mutu Besi Ulir (fy) 420 Mpa Mutu Besi Ulir (fy) 420 Mpa
Mutu Besi Polos (fys) 280 Mpa Mutu Besi Polos (fys) 280 Mpa Mutu Besi Polos (fys) 280 Mpa Mutu Besi Polos (fys) 280 Mpa
SPESIFIKASI
SPESIFIKASI
2ø-12 2ø-12
TAMPAK
TAMPAK
40 2 D-22
ø 10-350
40 40
ø10-200 ø10-200
2 D-22
4
4 D-22 2ø-12 2ø -12
25 25
40
TUMPUAN TUMPUAN LAPANGAN
DIMENSI (mm) 400 x 400 DIMENSI (mm) 250 x 400 DIMENSI (mm) 250 x 400
Mutu Beton (f 'c) 25 Mpa Mutu Beton (f 'c) 25 Mpa Mutu Beton (f 'c) 25 Mpa
Mutu Besi Ulir (fy) 420 Mpa Mutu Besi Ulir (fy) 420 Mpa Mutu Besi Ulir (fy) 420 Mpa
Mutu Besi Polos (fys) 280 Mpa Mutu Besi Polos (fys) 280 Mpa Mutu Besi Polos (fys) 280 Mpa
SPESIFIKASI
SPESIFIKASI
84
85
86
87
88