Estfi/ (A1 'E Rtralofcos,-I - :, , R (Ra" ,' (.) /L/.0

H ilri';i,liar' [b,ahim
ffi*
ESTfI\{A1 'E
RtrALofCOS,-I--
,; ,,2" )(.'\\
,r{rA" ,'(.)\l\.0:,
-))',i'\:
i,;,('.,, ,)u . X. ,
a
ih-L\ r a
T\iI R I
B--_.,,-.
Er-f,
')..,
.'\.r .
X
\-\..t\'.:*i 'l( n..r,,n.
: ,'. .)r('
I ' ':t* {rr, il:a:!*t'
rI
il.
l'
\
{,
[^r
tr,
I
l
il
$ !
I
1 I
I
RENCANA DAN ESTIMATE I

I
REAL OF COST
j1 l
I
i
I
t\
lr,
I
kmkosipil.blogspot.com
WdrymoagffiRa
Kqnlor Pernqoron :
m
IJA(API ,Jl.SowoRoyoNo. 18,Telp.(02l)4717c/l9,47m988 f MEDAN, Komplel6Wortowon.Jl.
Letter Press No. 9, Telp. (061) 6614057 I PEHNB ru, Jl. Roiowoli Gg. Anggrek No. 73 Rt, m2/04
I
KedLngscri$Jkoiodi. Telp. (0761) 24815 P DANG, Jl, Beringin IVC No. 16, Belonfi Bdot. Telp. (0751)
57725IPAtElff l{G, Jl.NunllrnonRt.50No. 1839A"SekplerEohz0lltlelp,(071l)364567 !B NDt \lG,
Jl. Rmco Monycr ll{o. ]9, Ielp. (U22) 73m5l rYOGYAHRIA, Jl, Dernokcn Bcru TR lll l{o. 767 Gg.
!
Kencngolegokep,Ieh.02T4)620306 ISEMAR IlG, Jl.JerukVllll,lo. 16Rt. 10/04,LanpedqSernorong
SelotcnTets.024)8317232 l$n BAYA.i.DuhhKr.pcngX/'XlNo.25,Telp.(031)5671.l86r[i I(^SAR,
Pen rndrcn Euni Permoto Hiou Jl. tutton Alouddin Blok A6 No. 6. Telp. (04 1 l ) 8658 7 r E NJARill SlN,
'l
Komdeks Ki Hoior Dewontoro. Jl. Rotu Zoleho No. 169. Gg. 7 Rt. ]9. Bonjor Timur Telp. (051 l) 257559
vuwwowM
.;1 : Inand
q
i
l
SYATYCNfld ry YNYSXVIfld .
ISIN)IflJ. .
unrxflIlsuv
ry AIdIS XINXflJ. YATSISYHY}\I .
trtrtrs j
: XNJNN
'LSOC'ilOffiIil
fl'L\nrtlruSfl
NIY(I
YNIYCNIflIT
I
rrrlrlBrql rBIltIcBfl 'H
t
L-
BA 01.54.0335
I
RENCANA DAN ESTIMATE REAL OF COST

ir
Oleh : H. Biehtiar Ibrahim
Diterbitkan oleh PT Bumi Aksara

Jl. Sawo Raya No. 18
lakafia13220
@
Hak cipta dilindungi undang-undang. Dilarang memperbanyak
buku ini sebagian atau seluruhnya, dalam bentuk dan dengan
cara apa pun juga, baik secara mekanis maupun elektronis,
terrnasuk fotokopi, rekaman, dan lain-lain tanpa izin tertulis
dari penerbit.
,Cetakan pertama, Agustw 1994

Cetakan kedua, Desember 1996
Cetakan ketiga, Januari 2001
Perancang kulit, Eddi Rose
Dicetak oleh Sinar Grafika Offset
ISBN 979.525-208-4
Perpustakaan Nasional: Katalog Dalam Terbitan (KDT)
IBRAHIM, Bachtiar
Rencana dan Estimate Real of Cost/Bachtiar Ibrahim.
- Cet. 3. - ]akarta: Bumi Aksara, 2001.
x,274 hlm.; 25 cm.
Bibliografi
rsBN 979-52G2A84
1. Teknik Bangr"rnan. I. Judul.

690
MILIK
Prcpinqi Jawa Timur
1mm[m4
€66 I rrnqel ftmfntfin6'auie1,et
'Bnuns e1p1
FBq e,{qeeJusu epe u8oung
'ueEuepel uep tredereq ueftnp qnued qerec Eue,(
)pse Fsq nfnueru 'erusrur4do qnmd uzfinp qaptrepu ?qoc elq 'rrBDIruEp r.mueN 'ldsp?rl
efot uap ftre{ tnft:4q ueftnp ftnpueqrp BIIq' IUB refunduntu unpq Frl lpq BqBsn
'ueuep8rnd:eq
Wqel
Eurl rydeq-{edeg usp Brspn"S trupl rellsd BruBIue1 leWd erlrues pep rmftreqtrnru
'etund
rrBJBs rrBp{Bm{ ualdereqErnur 'srlnqJal uep Req Eueuas ue8rnp unsn(uad 'nlr {nu1
-rrns IJ?p qnet Euer( uerfeduad undneur ualBru >peq 'uz6ueropl >1e,(ueg efes nIJaJ
'ueeueslepd wftnp ue1rellJaq Eue,{ meyrnel
eferg uep ue8unlrne; 'ud4lnseuuel umleq Euef nuntr4 ueun8ueg e,(erg ur1:equffiuau
Tn1rm r,IBIBr '1u:16uerp (eledl.{ uereEtuy) $oJ JO IeaU eletunsA uep Brlecr.lag Inpnf
'rso3
jtg TyflU flyrttrJsfl NV11 VNVf,NtrU ppnt uuftnp sF)trBJd E r'rpeC ueunEueg e,(e1g
wrt6Etry BuEilr\I ue1eu uapfedrnu Br.IBsrueq unsnfuad lngasral pq uap uepe,(rn6
'treefra:pd w6tredel e4 unfta1ftrcf ulleratu rlur;nmgel e,{rm{nrndral Euernl urrlqeqe,{rnru
e8Etmt 'r.rndurnr ns1e 1lun rydurcp1 n1es tu?lup efuqel IJelEu ue8rnp ueletu BJe1rre
6uexq '6Eur.1 uerunEre6 uep uaunte; qe6rcue14 q?loryS eped urnp4grq
u€rlsru uup er(erg trereffiav supcueu n4nq-qnq uelBtu rp >leftreq 'um11eu ulry
'ueefte1ad uetuedel "JBlrrB
tp us1r1nsol p6eqreq murruru sues
-{BIed usp B \srssqsu '€lv\srs epd ryz(ueq qrseru lnqesrel n4nq 4efueq rrBDIes IJB(I
ftmpe8 uetrn8treq ueeueslepd uBIBp
6rm&urce4req uep 1etmruaq 6ue{ apreu Feq .rep 'Jnplelsrv/pdrg >pnp1 BAsrssgq4
J4119 emsrs 1n1tn1 Brue1ruq 'e,{uqeFunl reseq drupc rseuslJeq Eue,t uerlerftred eporur
azftnp 'e"r(usruafes uap ftrnpeg ueun8ueg e,(urg uere6Euy srrBcrn1 Eue14 qng
UYINIVCNId YI\flX
h
#sR>\-o
s7
#9
I\rws vugtwms IsNldoud I^roIÎn |wYrulDrlld
NiIIÎ![Wdgq I{VAVIIA\ UOJ}\I\9r)I VTVdIDI
'snPe)
deqet Eueftre6 e$wl ueur8uaqtue4 uped SueqruMrnur pdep uap 4e,{ueq rHpni yl
rulnq ualqJerred er;csn t8oures 'uat8Jsr,lErnd uolredtues rurel srprnd uped e,{unp1y
'
ue8uedel p etreslepd-eues4epd
peq qngunru 1rtrres rr:p t6nf lrunftreq {Fqel ntull uBssnlJaqe,(rcd BIrBrBs rn1aloul
rreasrlspmqred qequrernru Eul&uss Ip '1ul rqnq edqtqral wftnp IIETI?pnu-qEpnIAI
'uer#uz urfuilnfrDd ureFp uaSuerqe4 usp usrIBIBse{ 1aqHB p"[q esrq ez(urrys
umpq 8ua( ueetra>pd nnur 1eqp4 Wssur uaputftrad xunDru
r,I?les susru tp us{sBnrueur
r.rrrusu'1uI tereg ?ra1enms p urEueq elg redsp ftra( 4a(ueq qBIq a{uqn8tunsag
e.Ee:r,dpp requrt8 ure8rnp rdaptnp
sUes rusq?dtp rlepnur u?p qareral sepf &uJnc uagfesp Eua( €unpeg uzunftrqun6 sr(elg
wrdfuy ftruufinu rlcnce n1us qslBs re8eqas tpq rzEuus lur rqnq lsqr.pru nus;
ftrpeg wunftrg a(erg trere88uy suBcuoll lru{el Z qng uup I rDIng uanpedred
uep qnmp(LEru rseaorEr Irrl tsoC Jo IEaU e1ru4slI uBp srlerueJ ruIng
TIBIBpB
'8wpe4 (fiotorrpl uatprprnd rrsrIFI
IBIBg)J.dTg JtrLS runOuelmsued ''cs'grunIBr(Ureqlpeg'H?r?pm?g ueftrererl.,ISOC
_[O TVmf flIyfiIISg Nv11 vNVf,NfiU, rolng uegqreuad ryuq nque,(mru lury
NIYINtrNIVSYIEI
,6rzs'scpd-,,,rs:Efosid.l.q"tnl'up*sqrs'D.qr
I\ruVg \ntflLvwns IsNldoud
Hnnn Nwflttr)lgd NglÎg,twdfl o Ilv/t\ruua uorhlvr
wnnn N\,"yntflxgd Ngl^tg.twdgo
I!^
?
vlll
KA^TA SAMBUTAN
Salah satu faldor yang menunjang usaha pudngkatan mtilu pendidikan pada sekolah
Teknologr Menengah (STM) adalah tersedianya buku-buku pelajaran kejuruan teknik yang
memadai baik junrlah rnaupun mtrtunya, sebagai buku pqangan siswa ataupun pedoman
persiapan mengajar bagl guru di sekolah.
Sehubungan dargan usaha peningkatan mutu pendidikan ini kami menyambut baik
dan mengfrargai sekali prakarsa saudara H. BACHTIAR IBRAHIM B.Sc., pensiunan
Guru STM - BLPT Padang yang telah menulis dan menerbitkan buku yang berjudul.:
RENCANA DAN ESTIMATE REAL OF COST.
Menunrt hemat kami uraian dalam buku ini cukup jelas, ringkas dan mudah dipahami
karena dalam penyajiannya dilengkapi dangn simulasi dan gambar daail yang diperlukan.
Buku Rencaru dan Estimate Real of Cost ini adalah renovasi menyeluruh dari perpaduan
buku 1 dan buku 2 Teknik Rencana /llrgaran Biaya Bangunan Gedung.
Dengan terbifirya buku ini telah menambah koleksi buku pogetahuan di bidang teknik
yang dapat di pakai oldr siswa atau guru STIvI, tenrama jurusan Bangrman Gedung
sebagai pelengkap'buku pak* yangtelah ada di sekolah.
.Eiharapkan penulis selalu untuk menyempumakan penulisan buku selanjutnya, ss
llnggp parerbitan berikutnya dapat disajikan lebih baik dan sernpuma sesuai dargan per-
kembangan Ilmu Pengetahuan dan teknologi. Semoga buku iltr bermanfaat bagr Padidikan
Keterampilan siswa dan mahasiswa guna menunjang Pemban$nan Jangka Panjang Tahap
Kedua.
Padang November 1993

KEPALA BALAI LATIHAN PENDIDIKAN
\ TEKNIK ( BLPT ) PADANG
ffi* 1
Drs. BATIUS
99r lsoc Jo IBQI alBtuqsg ueunsns 'g
991 uegreErc6 'V
99I ISOJ iIO TYIn{ ![VI^[IS!I
8tI uaefte1e6 usn1Bs r8rcp1uel€{1 'A
LTI gedn uenpg rF.tv11rzuB6 'O
9ET rrBrIBg rrBnlBS etwpl rBUrE( 'C
ver gedn uep uBrIBg BsllBuV 'g
TEI ueqreEua4 'V
tel NVVNIIDIAdNVOJYSVSUVH'I
I€I VAVIB NYUVCCNV VNVJNf,U : VNOS)I NVICVS
8ZI ueefrele4 eurnlo1 rIeunsns f,
NZ uue!:e1e6 eurnlo1 rrBre{l g
ez ueefta1etr aumlo1 uergeEue4 'V
tz NVVffiD{irdrs\rxrsn)vsrun.ro^'n
ZZ N TSE}IUBS BuBctE)r 'rI
IT, I{ llrlslT rsBls]sq '€I
OZ -l uesn) qBUe( 'zI
6t x puoJEId er-rBcr-ra)I 'I I
8I I: de;1 ewcrnll '91
LI I: m -g ue8uop6 6
'g
9I H tr a w6uoro4
9I c I 1 ue6uop6 '1
bI { Is"puod rIsrIe(I g
EI a plyEuldues IBduBI 'g
7,t C rreue) Eqdrueg ryduel 'y
II f, Euqepg ledruel 'g
OI g e.>ptr\l nedwea '7
6 V r{BUe([ 'I
'E
L XIIJSES){VSIÎVC
I xllJsas 'z
c
Nru{N NVI-L{!I9N!Id 'I
I xflrsgg uvghtvc Nv( xuJ,sgg : nIvsfl)I NVICVg
XI ' usnFr.IBpr.red
repe8rn6 ep;
ISI UYIIVO
XI 1s1 to{oq
il
1..
l''
x Daftar Isi
3. PERSENTASEBOBOTPEKERJAA}{ 169
A. Pengertian 769
B. Uraian Bobot Pekerjaan 170
C. SusunanBobdPekerjaan 189
4. TENAGAKERIA 193
A. Pengertian 193
B. Uraian TanagaKerja 194
C. Susunan TanagaKerja . 215
5. BAHAN/]VIA'TERIAL 221
A. Pengertian 221
B. Uraian Bahan 222
C. SusunanBahan ' '..1.. " 239
6. TrME SCTfiDULE (RENCANTA KERIA) 242
A. Pengertian 242
B. Uraian Rencana Kerja . 242
C. Dagram "S' . 249
BAGIAN KETIGA : PENGETAHUAN LAPANGAN 251

1. VOLUME 253
A. VolumeKayu . 2s3
B. Junlah BatangKayu / IW . 256
C. Volume Gorong-gorong . . 258
2. UKURAN. 261
A. Luas 26t
B. Isi.. 26t
C. Berat.... 262
D. Panjang 263
3. DAFTARBAJA 265
4. RUMUS PRAKTIS 267
A. BidangDatar.... 267
B. BmdalRuang 270
C. Bidang BanyakBeraturan 274
DAFTAR PUSTAKA 277
:5
'
rIEredsr,rB4. rlqgl lelseq
rgqulg8 usldueued rrEE lularuosl rrep rolBlntuls ?F,endle:tr- uq[due1p 'uee[re1ed eumlo^
uepeq-tnpeq ftrqqErnur snEqeles 1e$eq requrr8 ?ceqtueru uoltppntueru {nxrn
'e,(e1q uereEEue unsn(uaru Bprle
le?s eped StnXrz8ral
gedn trenps e8reg uep uBI{Bg uetr1es Snqe4eut 'e,{e1g ue.re8Euy ueunsndmd usnc" nlerls
uap&ueu Eued 1so3 Jo IBeI e1erurlsfl r.rBp srrecr.IoU uerle,(tnd uenln1 ue8mp Fnsas
'8ue:r1es rnunl epue tuef
e8;rr4ut6;rnp'6e1 ueaapr {Bpl} 'mqesn1rF,rcq eles n1ral '066I Lrnqu} eped uurldsgrp
qepl gedn uun1es 6req trrp uBWq rlutqes e8req '$o3 Jo IBaU elerupsg ueunsnfuad ruBIeO
'gedn trenps et:aqwp ueqeq rrunles r8req qelo urrplrrelp e8n['enpe1 uep euregad roplq
Eudues p e,{e1g t:r-tffiilr- e,{qrce>1 Jeseq ualn}uetr,tu {n1m Fqs1e>lp eueurrr8eqeg
'ueefta1ed ueftredel
!p Fsrl derBs rnurelrp ftre,( srplerd mturu-snturu us{}BeJflrptuetu u?p 'efeq -regep mprlntu
ue8ueqtu44rerrup uqeunEredureur 'ueeLroled nsle nlens eumlon tuqffimru erec
EssnEueu {eprlEuef s{eJeu ertltr- p ry,(ueq 'ue6uedel "pueq ueuepEuad
ry urryesepreg
'sF{eJd snuru-snurnu
e[eg regeg
uu8uequr; usp 'ueJDIlf 'aumlo1 :e t r 1e ;1
',,9,, ruuJEerg usp empeqcs eturl
uBr{Bq urp etrey e3ewT qeprn[uercrn
uee[e1e4 loqog esqnsred
lso] Jo IBo)I erurDsg
uee[re4a6 uBn]BS r€tu11 uBrBJn :3npex
'ueefte1e4 errmlo1 rl?p >p$eg rsqrueg mBqrueIAI
Jo1elnturs usp {e}seg J?gtueg uesulefuatr
{a}seguEF€q uesepltn6 :n }B s aX
'rrer{Bqruel rrepuq n}Bs r.rep 'ue1Bur
1o1od
uBpeq enp IJep urpJq lsoJ Jo IelU a1etu4sil rrep Brrecue1 rrerrnsns e,(ruesep epe4
'e{e1q tlr-tffiue ueunsn (ued urBIBp serrrrBued/euesrlepd
rtsnnpl 11nnpf Bl\srseqetu/81(srs urlgspnuretu e68rm{ '(undurn:)
lodruopl n1es ruelsp
eduur.el ueleru ue8mp ye1eur erv$re p (>fqD lp{ret tuqes epes 'sr11e-rd uep reseprnur
tuef pqleq eped uquqelp Wqel '$o) Jo Iee)I e1eur4sg uzp BuBcue)I usunsns
fttnpeg ueuntueg e,{erg uertSftry uelfe{r.Ed epopur nElB rrence n}sns
uuledrueu e1BdN efielguere8Euy srrBcuog nB]B tso3 Jo IBo)I eleru4sg uup ?trecrro)I
NVnlnHV(INgd
IX uDnlnqDpuad
I
xii Pendahuluan
F{al-hal yang berkaitan dengan pelaksanaan pekerjaan, syarat-syarat teknis dan

administrasi, peraturan pemerintah, dan orang-orang yang terkait di dalamnya, akan di
kupas dalam buku DOKUMEN PELELANGAN.
{
v
{else8 tequruD
uBp >lelseg
N'tYSf)t NIYICYS
r
t
009'187'tl qBlurnf
009't8t 000'92 9'L 9 9't
x tueg t6g E
Lx g tfg
I
000'00r'z 000'09 9e ue1run1 7,
000'000 zI 000'09I 08 8 x 0I 4npql t6g I

'd[ 'dU zw
ueefte1e4 uerern 'oN
eErqplunl wqrs16.111 errmlo^
(uonqofl nsox otpt{ ua,ta8&uv : to{De

'(uerrs:1ef rcsu:l eferqrlr-tffirlr-
usunsndued us)lrBqtur8AIeru ]BdBp {n}un 'qolroo rBpe{es us)llreqp rIBly\Bq
IuI I([
'4rlel Br?cos ftuqqp fulr.A 6wque6tnp Bpeqreq r{ner nlelrel
{sp4
ISLTBI ssnl lu fug IrBnlBs t6req urueu 'rBsB>1 e{erq uerettue edrJBurBu undne1e16
'4rl3l Brecos 8uqppp Etre,{ e,(erq tlr-:rffirlr.
depeqr4 r.rBruoped rBBBqes lu:ledrp resul e,(erq uetffilxtr 'rs1rrel senl (.ru) 6asred tepru
de4tranps eEreq uqeunETp Jesr:l eterqvelrffir:r- unsn{ueu tuslep ueruoped le8aqeg
(ue4s,IBD UVSYX yAyIf, |MVfX)NV 'I
: frullJaq ruEeqas ererJ Zueftnp uulp{elrp pdep e,{e1g ueretEuy unsnduetu urBIeO
'e{eqerng uup €unpueg
<e;.ru4e1
€uequnp4 (ruEg uoled <uspel I Ip BFoI r6erueil qedn trep uBqBq et:eq udrnp
Bpeqreq €uepe4 Ip B[e{ frauelt qedn urp uerpq e?:rq ef,u1rzsru qotuoo p€eqeg
ufta>1 e8ernl qedn uep ueqeq eSreq treepeqrad euerrl uu>lqeqasrp 'qereep Eursetu-Eursetu
Ip Epeq-speqJeq UelIB eues Er.rB,{ ueun8ueq vped e,\eq ur-rcffiw1 'pre,(s rqnrcureru usp
lelrueo 'pyp1ue8rcp Eunlnpp Euef, u?unEueq IJep 6req ur4edrueur eferg uauEEuy
'nqasr41e,{or6 nep truunEueg rreBrrB$leled uu8rnp uu8trnqnqreq 6uef ue1 eferq-ederq
eges 'gedn r.rcp r.rBr.{Bq {nun ualnlredrp tue,,( e,{erq e,{rqefueq ue6un1n1red,{eppe 1e,{ord
ne}u LrBunEusq qens (6uaoor8eg) eferg uerffiuy suecrro)I ue8rnp pnsleurp ftrua
nnrun N\rrruucNfld'I
Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek
2. AIYGGARAN BIAYA TELITI

Yang dimaksud dargan Anggaran Biaya Teliti, ialah anggaran biaya bangturan atau
proyek yang dihitung dengan teliti dan cerrnat, sesuai dugan ketentuan dan syarat-syarat
penyusunan urggaran biaya. Pada angaranbiaya kasar sebagaimana diuraikan terdahulu,
harga satuan dihitrurg berdasarkan harga taksiran setiap luas lantai m1 Taksiran tersebut
haruslah berdasarkan harga yangwajar, dan tidak terlalu jauh berbeda dengan harga yang
dihitung secara teliti.
Sedangkan penyusr.man anggaran biaya yang dihitung durgan teliti, didasarkan atau
didukung oleh :
a. Bestek.
Gunanya untuk menentukan spesifikasi bahan dan syarat-syarat teknis.
b. Gambar Bestek.
Gtmanya untuk menentukan/marghitung besamya masing-masing volume peke{aan.
c. Harga Satuan Pekerjaan.
Didapat dan harga satuan bahan dan harga satuan upah berdasarkan perhitungan
analisa BOW.
BOW singkatan dai Burgerlijke Openbare WerkBnialah suatu ketmtuan dan ketetapan
umum yang ditetapkan oleh Dir BOW tanggal 28 Pebruan 1921 Nomor 5372 A pada
zaman Pemenntahan Bel anda.
Analisa BOW hanya dapat dipakai tmtuk pekerjaan padat karya, yang memakai
peralatan konvensional.
Anggaran Biaya Bangunan Bertingkat
Dibawah ini diberikan harga bangr,uran bertingkat berdasarkan Keputusan Drektur
Jenderal Cipta Karya untuk dikaahui dan dimaklumr Harga satuan rata-rata per m2
tertinggr banguun bertingkat turtuk gedung pemerintah sebagai berikut .
1. Bangunan 2lantai 1,090. X

2. Bangunan 3 lantar 1,120. X
3. Bangturan 4lantar 1.135. x
4. Banguran 5 lantar r.162: X
5. Banguran 6 lantar 1.197 . x
6. Bangruran 7 lantar r.236.X
1. Bangturan 8 lantai 1,265"X
Dalam hal ini. harga X adalah llarga Dasar Gedung Bertingkat per m2, dargan tinggr
banguran bertingkat Gedung Pemerintah tidak boleh lebih dari 8 (delapan) lantai, termasuk
lantai dasar.
sele eI Jools uzp relnrurp sleq Zil ue6uesed w6rcp e1eq nteq uep Eurpurp erlrues 'e
'8umqg uuuf.rerp4 'g IBsBd

sd, : rd 1 ue:nduec ue6mp IIR{ n}eq w8uesed Irep }snqlp 1ull n}€q Is"puod q
'wped rcdures rre ue8uep ueJrsrp uep rlsed ueftnp rsup e,{ueps
-e1es 'edru ueDIr.uepos unsns rp 8ue,( ur 0Z Ieqeps lu>l nleq uep uprel Euedruelsuey 'e
1sBpuod uuuf.rerp4 'Z IBsBd

(Euzftrrruee) ueefteled uesepirnd tuBIBp rrurqn1e>l-uetUuap>l uep Ilqep reqrueg
.>plseq rBquBC ruBI€( 'c
le1sag uolresepraq uDIrqBIIp 'rur uee[re1ed uuleuesleleu
'erundures uep resales u€"peel tuelep efuuulqeredueu uerpnue{
usp 'uer{eqrrre1 uep uedersred ueelre1ed us)det,{uaru 'ueefte1ed $V-lBlB'el:e>1r€etn1
uulerpe,(rmu 'uBqBq-uBr{eq lUBcBru ep6as uopuelepueru uBp !}ndrpru rur uee[re1e6 q
zW O?'IL + senl ue8rnp Etueln se1rp11 qeruru unEuequa;4i : uee[.ra1a4 BruBN e
uuu[.ra1atr sluaf 'I IBsBd
SIN)IUI IYUVAS-IYUVAS NV(I NYU{IIYUSd

: lDIUeq rr6eqes snn1e1 1e:e,{s
-1ere,{s uBp uEJnJBrad ef,rrcrcyte rp le}seg qo}uoo ede;eqeq uqlJaqlp rur qea\Bq rO
'Ielseq :eqrue6 uup
Ielseq Ervlue ue8unqnq eueu,xr.Eeq 'sepf q1qe1 Eue^( uereqrur6 w4ledyptnru eun8 ualrern
-p uqe 8ue,{ snopl uernlerad ue@eqes e,{ueq 'se}e Ip lnqasle} uernlerad e8pel geq
'srjDIeI r.r?p r.JBJqeJed 'f,
'rsEJlsrulurpvrreJnleJed q
'I'unlu1l rJBJnl€Jed 'e
: urBI Brelua uepeq e8p peqlp {e}seq e.{uunurn

Bpsd 'rueqedry qepnu uep selal dqnc pulre]'edru ueqnuapes uslreJnrp Euef 'p16rnu
Errcf. uenlered nlens qelrye le]seq rpel '1a.{or4 nep ueunEueg ueefteled n}srls uBeues
-1e1ad Totots-1o"rotg uDp uDtnptad wereqam( epueleg BsBr{Bq Irsp I€s€req 1e}seg
Yf,ISf,ft'Z
a.
ot
r
'n
w.
NE
_,,.,/,
sesuai dengangambar.
b. Pasangan kedap air (cementraam) campuran lPcl.2 Ps dipasang setinggi 20 cm di
atas permukaan lantai dan 150 crn di atas permukaan lantai kamar mandi dan WC.
c. Pasangan batu bata yang lain, selain yangtersebut di atas, di pasang dengan campuran
1Pc:4Ps.
Pasal 4. Pekerjaan Kayr,"

a. Semua kayu yang dipergunakan harus cukup kering dan berkualitas baik. Tidak diper-
kenankan marggwrakan kayu bermata untuk batang tekan/tzik.
b. Ukuran-ukuran kayr urtuk seluruh macam peke{aan, harus sesuai dengan yang ter-
cantum dalam gambar dan penjelasan pekerjaan.
c Untuk kayu kuda-kuda, rangka atap, dan rangka loteng harus drresidu.
d Setiap kusen harus diben angker sesuai dengan gambar dan tidak dibenarkan memakai
paku sebagai gartr angker. Bagan-bagian kusen yang menyentuh pasangan diben
merue.
Pasal 5. Penutup.
a. t{al-hal yang belum jelas baik dalam gambar maupun dalam berita acara aanwijzing
pelaksana harus menanyakan pada Dreksi, hingga pelaksana morgetahui dan mema-
hami ruang lingkup (scope) pekerjaan sebelum pekerjaan dimulai.
b. Walaupun dalam bestek lni tidak lengkap tercantum satu per satu baik mengenai keur
bahan-bahan dan lain sebagainya tetapi tercantum dalam AV, (Algemeene Voor de
aannemrngbij opanbare werken in Indonesian) tarrWl28 Mei 1941 Nomor 9 bijlad
Nomor 14571, maupun dalam Building Code (Peraturan Bangunan) yang disusun oleh
Lembaga Puryelidikan Masalah Bangtrnan Direkorat Jenderal Cipta Karya Departe.
men Pekerjaan Umum maka pekerjaan tersebut harus dikerjakan dan bukan merupa-
kan pekerjaan tambahan.
Dari pasal 2 sub b dijelaskan bahwa campuran spesi pondasi batu kali I Pc : 4 Ps,
dan pasal 3 sub b dan c campuran spesi pasangan batu bata untukterasraaml Pc: 2
Ps, sedang untuk pasangan batu bata yang lain mernakai campuran I Pc : 4 Ps.
Contoh dan kutipan pasal demi pasal dan peraturan dan syarat-syarat tekrus
tersebut di atas, dapat disimpulkan bahwa bestek dan gambar bestek merupakan kunci
pokok (tolok ukur) dalam menentukan kualitas, kuantitas dan ruang li"gkup (scoope)
pekerjaan. Pasal 1 sampai datgan pasal 5 di atas, bukan merupakan unrtan sebenamya
dan syarat-syarat telals tapi hanyalah sekadar turtuk memberikan gambaran dalam
huburgannya durgan tiap pekerjaan.
r38uq nndner.u Jeqel uerruln-r.rgrruIn us{umueolp >lgpl} ur,€lueprrcd reqrueg epe4
'00I : I n4 ue8uepued reqr.u€C 'n
1ee1funnup1o1eq Em: 1ou'1r8ue1-tr8uey r8Eurl'n1urd uep epprcf
€8uq >1ep1 'rsepuod rsssp :e.,(qesnu ,w;i'mllrep (lpQ e6np unpecre] srueq w6uo1
-od requeS eped 'rs1ru1suo{ n}Bnses ualnpnper ne}B {slel uulselairnu
1n1un e,{u
-ueny:eda>1 lrunuetu rnlnquatu uep Eueplleu ur6uolod ysp ue8uopd rBqlUBc
lrlpJe]
'00I : I n4 w6uopd reqLuBC 't
( - ) ep,rel uaqlp reluul r4e&\eq rp uerruln wp ( + ) epuel ueqrp
reluBl uBp IDIlUe,r r{ErB uEJru{n Bntues '{oqtuq ue8uesed uBp us)lBpeqp uopq IJsp
(3uer1) ruolol requEC '00'0 + ue8rnp Iepuellp (pQ e8np ue8rnp Inpq q€turu Irluel
dele 1n1tnq ue8mp renses seleluep Fqe] qrqel snpd-snpd sut8 ueftnp
drle suEE ;eque8rp e8ni qernp epe4 'snpd sue8 w6rcp requt6rp (qcqmnoq) sere
ue8ueraued :eque8 uelSurpes 'seyef uu8tnp ]€grlrel epptnl uep nlurd reqrurB ffiurq
'reluel IrEp ru 00'l + €8urps (8uedtue1) 1ede1 reqrue8 uulsrlnpru qeuep rBquBC
'00I : t nd q"mp rBqtuec 7.
'uey(o.r u€p qeuel seleq sue8 euecueU
'rlelnq le ue8uenqued rleJnl€s euecue5
't8ed uep uele[euecueg
'
rrBruB Ier.l er.rBsr.reu
'ueun8ueq
{e1el euecue5
: uBp urpre] 009 : I ne]P- ooz: I nd 'rs€nJrs reqluec I
: uBp urpre] Ielseq requec
e,,(erg ueruffiuy euecueg unsn{ueru tuelsp undneu'ueel:e1ed dols uep selrlsq uol
-nluaueu tuelep ryeq.(;n1n 1o1o1) >1o1od rcuq urledrueu {e$aq uep le}seq rBqruEC
ueefteled (1e1seq) 1ercAs-1erc,\s rrep uerern uep uetrdruel ueledrueu
Ialsaq .rEquBD resoq qrqel 8ue,( (ue.lnry1 uu8urpueq:ed : nO e1u1s ue8mp resep Jrupp
requu8 usp 'euu3ue5 Bld JBqruS uerctn uep uelnluel reque8 qBIBpB Ielseq reqrueC
Xf,Isffl UYflIAMC 'g

bangunan. Gambar pandangan lugkap dengan dekorasi yang disesuaikan dengan

perencnnaan.
Gambar Rencana Atap PU I : 100
Gambar rencana atap menggambarkan bentuk konstruksi renczma atap lengkap dengan
kuda-kuda, nok gording muurplaaUreng baloh hookeper, keilkeper, talutg air, usuk/
kasau dan konstruksi penahan, dorgan jelas.
6. Gambar Konstruksi PU I : 50.
Gambar konstruksi terdiri dari :
Gambar konstruksi beton bertulang.

Gambar konstruksi kayu.
Gambar konstruksi baja.
Lext$ap dengan ukuran-ukuran dan perhiturgan konstruksinya.
7. Gambar Pelengkap
Gambar pelengkap terdiri dari :
Gambar listrik dari PLN.
Gambar sanitair.
Gambar saluran pembuang air kotor.
Gambar saluran pembuang air hujan.
Di bawah ini diberikan daftar gambar bestek yang telah diberi nomor seri A sampai N
dengan perincian sebagai berikut :
1. DENAH A 8. POTONGANtr-tr :H
2. TAMPAK MUKA B 9. POTONGANI M-M :I
3. TAMPAK BELAKANG C 10. RENCANA KAP :J
4. TAMPAK SAMPING KANAN D 11. RENCANAPLAFOND :K
lI.
I'
5. TAMPAK SAMPING KIRI E 12. DENAHKUSEN :L
rfi
!1
[]
6 DENAHPONDASI F 13. INSTALASILISTRIK :M
ill 7. POTONGANI-I G 14. RENCANIA SANITASI N
I-
T
0e0
ttI 0ro
Ir
ll
l"'
I
I
I
0sz
I I
I i
I
002
I
I I
I
.I I
t 0s0
+
I
+- Sl.t -f Sz.i ;- @z :-9q7

-rgt!
latsag roquo) '€
TAMPAK MUKA f-B-l

sKALA 1:10. --1:D
! :l** . r:i
II lalsag rDqwDg .€
W
t2 Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek
t:ll-l EHI lu
r=il=r
--
r-li-h
t=El
--
l-:1,
ru
TAMPAK SAMPING T-E-]
J7 --
at'
az
u
W' \
V
I
!
t
I
i
?50 __-___-_____-_-F
{50F- 2.@ ---r_ 2.oo_+t.25 _+_t.75_+_
l
++
i
300
il
050
r.50
I
+l
I
rl
I
20
tl
I
I
II
I
3.50
I
,;i
I Lofo
+
t.oo
+
I
1I
,50 I
100
+ rl
0.s0
i
0.70
+l
0.70
JI ++ |
o.co I
rl
il
--+-1.50 1l-00-f- t.@ -*- 3.OO
-F
DENAH PoNDASI TFI
sx^L^ r:roo u_J
ffi; 0( 0l
0st -__-____F_
* oft -*-
0l ---+OS r
--+ o6 '+-
r0l{*
ata
tl0
trc
./
..- oqjr.-
elt
sI la$ag loqaog .€
r t6 Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek
6.25
3.7s
3.r2
2.72
252
2.rO
+ 1.50 -t- --e 130 #

=331
3.0o --------r- 3.0o ----+----
--{-- 7.50
POTONGAN TH I
SKALA r:roo -iF
L-lllJ
ftTi]ttil oor: r v'rvxs
___.{+ oo s _____f_- oo.? +ogF

--r oEr
-+06 -t-
+ort- -
gtl'
sz't'
s60:
szo
@r
0rz'
z9z
uz
zrt
stt
i -{-o'r I
LI v$ag loqwo9 '€

r Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek
olop r.ng 8ib 20
-+ lO0 -t-
RENCANA KAP -J--]
sx^L^ r:roo UJ
(Tl oo". o.,n,.
LT-J ONOJV]d VNVSN3U
-f oor-f oo€ -+ ooz + oot-t- +
t+
I
I
o.r
osr oor-
-!
lJ- oor
I c.o
ctp
x-.
+
3!z
.
001
0st
00r I
I I
t
05(
00c
I
+
0s0
i
00( I
00t
+
+
gar +. szr .+ @.r _+ @a _{sot o+
6I lalsag toqwo) .€
+- r.l0 I
{.r0+- ,.o -+ r.@ +r.t! + lr! -t-
+
o!o
I r.gO
't
t.oo,
+
I I
i
,.@
I +
I
t.lo
29 t0 t0
I I
I
,,,
L
I
o!o
+ 1
T :i +
-l- l.!o + 1.6 F r0o -F I 0o
-t
DENAH KUSEN ITI
sx^LAr:too LIJ
_-T
r
I
ffi;;
IZ )latsag toqwDg .€
r
n5ot- 2oo --t- 2oo --+ril -F tr! -+
t .L
olo
t
rt0
I
t
2@
T
I
J
I
350
t!o br0
l
I
t.m
+
2m
+
0.50
o*ro
t
+ r50+1.o I 2.@ i !0o -f-

RENCANA SANITAS| [-Nl
sx^Lî:too
-trtr
ISOMETRIK
LANTAI & SANITASI
r
xJuq e{rqe{ueq r4epunluu>lresepreq tun1qp rcun>I etunlo1
lwpenq
x ,e>1Eue Euefued qBro,nf n1rc.,{ '1ereq u,,lJ,s,pJeq ftrqqrp rseq relEue eumlo^
lsanl nup Eueftred uqresepJeq Euqnfp 4rrldsq eumlo1
i efure8eqes uep'runrse de:1 €ue fuedfiasred,e64€as
Iuedes 'de1e Eueprg-E*eprg senl qeJumtnlrc,{ 'senJ uolres"pJeq Eunlgrp dep eumlo^
lerues 8ue.(
Euedurer.Fd sgnl x Euefurd nlre.,( 'rsr uDIJBsBpreq tuntrqp nl?q rstpfrod etunlo^
IIs{
: xDIIJeq re8zqes ueryeEuad rc.,{undruatu ss}8
Ip etunlo^ 6urbetu-Eursr;41
'u,(rnpE8unses
aumlo^ urledrueru Etre,( ,u gz \e4 nlsq rsepuod eunlon IIsnceI 'ueirles u]elBp elunlon
uoTurelar.u ef,uqn8Etrnses ru€ ru€lep ounlo^ r{Blue>1nq 'qsnq LI tueue1 rcurul uBp ?I
0t uopq
rseq raxpue 'ru 97 ryeJdsll 'zu otl dw lew 9Z IIs{ nlBq rsepuod eunyozr rgadas .uuelre4ad
olunlo^ Eurseru-8ursBr.u uBnles BÂqBq se;ef ur8rcp mqslalrp ledep sele qoluoJ y"c
lp
wnq tI tUBuBl rcuDl eurnlo^ 'a
At Ol rsaq:e1tue eumlo1 p
ru 8Z >lwldsrl etunlo1 'c
zu 0f I dele aunlon q
ew 9Z : nleq rsupuod eumlo1 'e
Uell
: lrulueq rrBeqes qoluoJ edereqeq uu:greqlp 1ul rIB^trBg IC
'rrBnleseI nles tuelep ueefreled uepuq etunlon qelunf
ur4urepu
'(e,{utpE8unses rsr) arunlol uelednraur g?Fe,Inq 'ueelre1ed n ns (rsulrqq) etunlon
pe1 uee[:a>pd tseltqrq ru8uqes Fqasrp r8nt atunlon 'uBn]Bs n]Bs ruBIBp ueetreled eun
-1ozr e,(qe,{u?q qBIUnf 8un1ffiwu qeler 'uEElialed npns erunlol uegrcp pnsleurrp guea
I{\rvfuf)Ifld grAnToA Nylruf,eNud .v
N\TYfUf)Tfld ISYXIflIDVtrIAIIITOA''
tc
I
24 Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek
B. URAIAN VOLUME PEKERJAAN

Yang dimaksud dengan uraian Volume Pekerjaan, ialah menguraikan secara nnci
besar volume atau kubikasi suatu pekerjaan. Meriguraikan, berarti mengtutung besar vg'
lume masing-masing pekerjaan sesuai dergan gambar bestek dan gambar dqail.
Sebelum menglutung volume masing-masing pekerjaan, lebih dulu harus drkuasai
membaca gambar bestek berikut gambar detail/penjelasan. Untuk itu, perhatikan gambar
mulai dari Denah A sampai Rencana Sanitasi i/, masing-masinggambar dilargkapr dengan
Simulasi dan gambar Isometrik, glrna memudahkan melihat bagran penting rang trdak
terlihat pada gambar bestek.
Susuun uraian pekerjaan ada dua sistem yaitu :
1. Susunan sistem lajur-lajur tabelaris.

2. Susturan sistem post-post.
Volumepekerjaan disusur sedemrkian rupa secara sistematis dengan lajur-lalurtabelans,

dengan purgelompokan mulai dari I. PEKERJAAN PONDASI sampai X. pEKEzu.uN
PERLENGKAPAN LUAR
D bawah ini diberikan susunan uraian pekerjaan tersebut.
DAFTAR URAIAN PEKERJAAN

No. URAIAN PEKERJAAN
I. PEKERJAAN PONDASI
Permulaan
a. Pembersihan Lapangan
b. Memasang Bouwplank
c. Direksi Keet
d. Los Kerja
Penggalian
a. Galian Tanah Pondasi
b. Urugan Kembali ll4 Galian
3. Pasangan Pondctsi Batu Kali
a. Urugan Pasir bawah Pondasi
b. Aanstampang Batu Kali
c. Pas Pondasi Batu Kali
II. PEKERJAAN BETGNIDINDING

1. Beton Bertulang
a. Beon Sloof
b. Tiang Praktis
c. RengBalok
d. Balok Konstrl
e. Kuda-kuda Beton
f. Plat Beton
r
.q
rnrBABBd Jd ulqo sBd
solod Jd ulqn sBd 'e
.Z
totuoTtm&tmsa4
rrse4 ueErun 'q
ue8n:n 'e
r{BrrBI
.I
WUlttottDg 1q tn8rul
TVINVA N\rYfufl)Ifld IA
rralesJod denluetrnse1 .e
uapyod dotnl ,z
y : 1 8urpurq uBre$eld q
7 : 1 Eurpurq uBJe$eld 'e
uualsald .I
NYUIISUTd trI\rVfUDIAd'.1
tuBIBq puo,IBId r68ur6 sa1 f,
rrlt g x Z Ispl-lsry JBn'I puoJel6 Eueseunyl q
urury IBqq {eldlrl puoJeld Euuszun;1 e
puo{o14 Swswueli
ptroJeld erltlsg nplseU 3
(lelsrerre) renT puo,Jela erfiq1 q
rUBIB(t puoJBId qturg a
pto{Dtd totDtl
cNo{vTd tl\.vfllf}Ifd'.u
0E S'11g Eunqere4 Aresaql q
0Z S'11g dely Euesuuql E
btt'
.re>y6uy4nog-rnog t
BpDI-epn) nprseu J
n(ey ueE'unqtues ruaunl\ a
retln1 uede4 ueeftap4 p
uede4 1uu1dse1uee[:a1a6 ]
dely opuua uee[:e1a6 q
epDI-Bpn) uee[re1a6 z
doty olSuay uop fuy
{vrY Nvc d\DI tr\rvfuf,)Iad Itr
.talEuy4noq-fnog
ue8uese6 rlnlrn{rn141 8ue,{ndey nn14
elepuef uBp n]uld uasn)
uasnx
, I
: >loquIel sBd q
:
z I {oquI.)l sBd 'e
Sutpun c
E: Z: I roJ uoleg 'e

Suolwag 4ol uopg
uoohaya4 $DfqnxpwnpA',
r
I
.e
ryepadeg
Iorluox lBg 'p
IPIH) leqsu 'c
g: t: I uolegl8qsf, 'q
Eunpeg 8u1111e; uernles 'e il
w)uDlDH 'I .l
:l
uvoT Nvdv)I9NflTusd rr\wfufl)rfa 'x :l
il
eul€Jo Jnol{ 'e
lrBBrX p
Jolo) JrV rselslsrrJ ue6ueseure4 'c
qrsJeg JrV rsEIBlsuJ uu8ueseue4 q
rlalesrod 4o16uo( psoD[ 'e
'tlY lsplplsl,q wrp tsnlwt s 'z
p>16tig rBIotBS 'A
uesrBIeI?s J
ry1uo; do15 'e
dnorg 6uua>1e7 se4 'p
0, x (,1j-ndrue1 'c
ge/Y\
-reh6 ndtuel ue6uzserua4 q
ruEl€c rsslBlsul sBd 'e
TUrslI 'I
IATVTVC NV'T\DICNfl TUUd II\rVfUtr){giI .)(I
rsnlBf rIsp nlurdi^resnx IBcIFI I P
'c
rylsIAI w8tnp Etnpqo pcuor\tr
'q
Fo >l€q ueftnp Euepl tsotnI I
uuleqrp) 6ue,( n(ey tecua14l 'e
uo1oca&ue4 'I
T{YUIId\DVIVJ NVVfUf,)Ifld'IIIA
'q'g Eeelg xZ uorun UBUBI tcun) q
uolrN salletunad 'e
nuny73uruuo33ua4
rsnlef rselqr.Ie^ sBd 'c
ruru I IBqeI oIeN ecB) sBd q
ecB) sEd
r.ulu g IBqeJ 'e
$ryDf do1al ocoy
uerur8m6 ocsN Blepuel ulpueg 'q
Poo \ IeeI nlud 'e
Dlapuaf/n|uld 'I
V'Ifl(INff NV(I NINId N\TVfUI)IIiI IIA
la$ag roqwog uop ry$ag :npsax uorSog
4. VolumdKubikasi Pekerjaan 27
Setelah susunan uraian pekerjaan tersusun dengan rapi dan sistematis dengan
pengelompokan pekerjaan I sampai pekerjaan X, maka anda dapat memulai menyusgn data-
data volume pekerjaan.
Data-data volume pekerjaan yang anda susun berikutnya, merupakan dokumen
pekerjaan/proyek yang harus disimpan. Sesuai dengan daftar uraian pekerjaan, anda dapat
mernulai data-data volume pekerjaan dari nomor I.l.a. Pembersihan Lapangan sampai
nomor X. l.e. Septictank.
L PEKERJAAII PONDASI
1. Pemulaan
1u Penbersihan Lapangan
Panjang 16,70 m
Lebar 13,50 m
Luas : Panjangxlebar
Volumel.la=;i{,i;#'o
L2,5r45 tr
Penjelasan I. I a. Pe mb e rs ihnn Lapangan.

l) Pembersihan lapangan adalah membersihkan lapangan dan sekitamya, tempat ba-
ngunan akan didirikan.
2) Lapmganharus dibersihkan dari humus-humus tanah dan kotoran-kotoran yang ada di
' !
3) i3itl?;**, lapangan dilakukan sekeliling bangunan dengan j^r^* tm dari as ba-
ngunan sebelah luar.
300, 750 300 .
13 50
Gambar l.la Pembercihan Lapangan

lb. Memasang Bsvwplank

13,70 m (' ,r''"1 "i "1'7' f 'r' sO-l
:
Panjang
Lebar 10,50 m .1,rj ' + /' :. ;: .', t,' '".,
Keliling : 2x(panjarg+lebar).
: 2x(13,70 + 10,50)
: 2 x24,20 m
Volume (I.1b.) 48,40 m
Penj e las an I. 1 b. Me mcs an g Bouwp lank.

1) Bouwplank adalah papan ukur, untuk menentukan peil/duga lantai dan laak as-as
d-ding bangunan.
2) As bangunan ditandai dengan paku dan diberi tanda panah dengan cat merah.
3) Sisi sebelah atas papan bouwplank dikaam rata, dengan ukuran biasa ( 3 x25 x 400 )
on,dantiarry5x7xl00.
4) Volume dapat dihitung berdasarkan volume dalam m3, dan dapat pula dihitung dalam
panjang (meter).
5) Pemasangan papan bouwplank pada as (sumbu) bagan dalam bangunan, tergantung
pada besar kecilnya bangtrnan.
6) Panjangtiang 1,00 m
Jaraktiangketiang : 2,00 m
Banyak tiang :
48,40 / 2,00: 24,2 + 25 Bh. :
Ukuran papan :
(3-x 25 x 4,00) on : (0,03 x 0,25 x 4) m
Ukuran tiang :
(5x7xl-00)crn : (0,05 x 0,07 x l) m
Volume papan :
48,04 x0,03,xb,25) : 0,3630 m3
Volumetiang :25x1*Q-Q5r}Q7 : 0,0875 m3
Jumlah : 0,4505 m3
Kayu terbuang 10% : 0,0450 m3
Volume : 0,4055 m3
_ -J-
t5o I
,O'J
l..'"-
I
[.+
+5_q 754- rlLor,
-1 '--- 50
ro
-l-
Gambar l.1b Memasang Bouwplank-

t-
til
I
(3) ueun6uB€ BuBcuaU [:]

(g) e['tay so'I pl'trBquBC
(V) pey lqarlg cl'trBquBo I ffi,1
Elonl
E1
'leuelBru uap lBIs uedrur,{ueu
ryrun EuupnE pnqlp 'e[-re1 so1 ue8uep uBqBleqesleg (g
Eqptnp
rc,(undrueru rypp usp €ms dsle eprq-BprDl 'n(a1 8tre4 IJBp Irlprq etral p18tnq7so1 (Z
e,(ure8eqes ur?l-rnel rJBp rsaq ueef:e1ed'uppual rnsru1'n1urd'epn1
'
-"pe lenqrueu n-redes ueefte4ed uu>leue$leleru ledural qqlrye'efte4 1e>1Ernq7so1 (t

'DQaX soT 'PI'7 uosvla{ua4
,rtr 0O'82 (Pt'D aumlo1

zuSz:t.II,x L : sBn'I
u 00'? : rEqeT
UOO,L : Euefue6
ohay so7 ?I
'ueun8ueq JBlDIes p uapedruelrp
rrBp 'urllutptp uerle Eue,{ ueunEueq er(qne4 resaq qalo uu>ln}uelrp 1oo{ r$leJrp TTEJDII} (g
efudnlnces w8uereued uep 1a1du1Ernp1 €ms de1e 1oquel uoleq TBITBI 'qurs
unsns ueded Eupup 'nde4 ftieq uep lrrprel 'le;nrry ueunEueq qeppe 1eaI r$ler(T (Z
ueeftaled ueeues
-1epd uele6al Bmues 'rservr€8ueru uap rser.rrpJoo8treru leftue] q€Fp? 1eeI r$laJrq (f
'pax Nlan(I c1'7 uosolafua4
00'9I zrtr (c1 $ eun1o6

zu00'9l:rutx9: sBn.I
u 00'€ : rBqe.I
ru 00'9 : Euefue4
,,ax !s\a4o 2I
>tuBldrnnog Ilrlatuosl q L'l JBquBo
;r
i
li
lr
IL 0 uo19
, ooz
h
:l
-tr :9!e
uo ls
uoo[taqa1 rcDqqnx/aunpA',
2. Penggalian
2o- Galian Tanah Pondasi
Galian tanah pondasi terdiri dari :
1) Galian tanah pondasi induk.
Sumbu Tegak Sumbu Datar
Panjang Nomor Panjang
A-O 6,00 m 2.1 H-A 2,50 m

B_M 3,50 m 2.2. I_D 5,00 m
c-Q 3,20 m 2.3. J_F 1,75 m
D-Q 3,70 m 2.4. K-A 4,50 m
E-Q 10,20 m 2.5. L_E 3,00 m
F_J 2,20 m 2.6. M_A 3,50 m
G-Q 10,70 m 2.7. N_A 4,50 m
2.8. ,o-A 1,50 m
2.9. P_C 4,00 m
2.r0 Q-D 2,00 m
Jumlah : 39,50 m Jurrlah : 32,25 m

Panjang sumbu (tegak + datar) : 39,50 + 32,25:7T,75 m
Panjanggalian pondasi induk : 71,75 m
Penampang Galian.
Perbandingan miring 5 : I
Turgg galian (h): l,18 m
X:l:1,18:5
1,18
5X:1,18x :0,236m
5
Lebar garian atas
il,,''
i:'lli#x
1,30 + 1,772
Luas penampang = x 1,18
2
= 1rt1248 m2
Volumegalia, : 71,75x 1,81248 : 130,04544 m3
i
J# c"}-}*- W^''4l
(O pfs H g pls V) nqruns
)IUISTIOSI
I
*1--"'lt"d
.r*y-T
\i
'-iil> ;--
/ -\
-/
' 'A
-d\--r* 1"'tl
i
f "\J\
t! )
\
-'
:-2 Y'1t')'/5
rl)'l .5_ I
8t1 '/
-ri'l-
,,ffi,r
3 OCgv
I€ uootua1a4 NnpqnXPunPA 'f

:i2
D
#*
)9'-'
\. _--
"o)*.-
SuDb! O
7T
I
'ueefte1ed eumlol
Euq5lttnw UTBIBP IDIsdp ledep nqurns tua5ls tleDllurtp
ueftnq ftm4pp t{"pt I{ elyw zl: 1g fuepes'xz duqSpp tIBIel zJ erlorex'
X I tunfrq
-lp r{Blel Z{ senl 'qBUBd r{BrB runrnu g nqums IrEp IBInU tuqqEueru nplel1't'g
X I Eunlrq
-lp gelal Z{ senl 'qeu€d r.{BrB gunueur V nqums IrBp IBIntu ftrnlqEuaru nplel1 Z'g
'sslB mpns 8uedruetnd senl :
Z{ : tJ 'I'g
:F{ueq re8eqes 'BZ'I {upruosl
reqtue5 ueftnp ualsepfip pdep nqurns ualsrs ue8rcp eurn
rffiEnffi-Erusxe r4Bp
%/
nqtu nqums 'V ssleq ue8rcp
redues H JB1ep nqums uep O sslsq V nqums ur4edrueu (O - D
ueftnp rcdues V -.D rpep nqums uep (0 - g ur8rnp redues O - V) lt8el nqutns t
'prfi4 g'0 FBp ryqelEuqnp e,(ep
ue8uap 'pn1 drupc tue,( qeurr u€tuBIBpeI ledectntu rcdrues 'uu>lsruellp sruBl{ L{BuB}
rrBIIrB y4eu'"unl84 S'0 lr?p Eue.rnl Eurupp B,(Bp ue8mp tepf qlseu rssep LIBUB1 BIIg E
'rw@1. g'0 u1ur'pru1 drupc
Eue,( ftrqnp ?f,Bp ue8uep lsped qeual e,{uurelep qelo uerFIIelP qeue1 w\16 tuBIBC Z
'Eunduel qeue1 usp 'sBpec qeu4'rtsed rnduec
-req r4erle} qalede 'qeue1 rnplru$ eped Sunpe8rel'nl,rlue] ue6uunuel rc,(undueur
TTBIIBC
lwuod tlDuDJ utitlog 'og'7 uosvla{ua4
6ll8r'7el (ee'D aumlo1

"u+ tt9t0'\El (z + t) rsepuod qgugl uEllEB eumlo^
9L8tZ'7,
eu 9L8|Z'Z
9ZZ'Ox 96'6 seral ueqe8 oumlo1
T,
zu 9ZZ'0 : 09'0 x
09'0 + 0r'0
w\e8 Suedurem6
u 96'6 :
ur;fE -- (c) seral rsepuod ueqe8 Eue[ue4
[u 9'I (q) serer rsepuod UEIIeB Eueiue4
TU 9,I : (e) ser4 rsepuod ueqe8 Euelue6
'serel rsspuod qeuel ueryC (Z
uoofuat1a4 $Dfqnxpwnp4',
320
wMl"" :*-*
' C"ro"r l.2a Galian PondasiTeras
2b.Urugan Kemhali 1/4 Galian

Volume galian : 132,28419 m3.
Urugan kembali ll4 x galiarr
Volume urugan ll4 x 132,28419 m3
Volume (L2b). 33,071m2
Penjelasan 1.2b. Urugan Kembali.
1. Urugan/timbunan kembali ialah mangisi sleuf/alur yang tidak terisi oleh pondasi.
2. Pengisian dilaksanakan setelah pondasi m€ngeras dan diisi lapis demi lapis sampai
padat, hingga tidak ada penurunarVpenyusutan.
3. Dalam Analisa BOW (A 17), untuk timbunan bangunan perumahan diambil rata-rata
1/4 (seperempat) galian.
URUGAN KELIBALI t/,4 GALIAN
PONDAS| EATU KALI
ANSTAMPANG
URUGAN PAS-IR
-A-
ru g6'6 :
9L'e : (c)setaf ftredure5ueeEuefue4
09'I : (q) serelEueduqsuuetuefire4
O9't : (a) serelftre&ue$uBe Eue[ue4
surel EueduBlsusv 'Z
|..vt 916'zl :gI'0xgL'IL : er.unlo^
zru gI'0 : 06'0 x OZ'0 : 6uedurern6
l'
w SL'IL : 6treltre4 a
'rBlep nqums a
ryEal nqums Euedru4suey t I
go y nqog EuodtuoSsuoy.q g. 1
lsBpuod rlBriBg r;sr6 ua6nJn Be'l JBquBg i
{-__ zEJt______-___ l,
'm:aZ
eool ffi
l,r t,i\
I
,l)
/ ,1\ ,' |/ \i
/tll
,lrl
/trr
/l/t
/l'\ll ,l ,l
--J- L__-----I__-_
- ---_.{ tt,
t-'-------f
'l1e{ nf"q Euedua}sueB usp ressp

uesrdeJ re8eqes mqesre1 uesrdul Bueru tp luped tedtues rre ue8mp ueJrsrp ?un rlse4 'Z
r{Brrs} uzuprcd r.rep urlleqred 4ntun qBIBr rsspuod qemeq p lsed ue8n:n e,(ueung 'I
'ttsod uo&ru2 'og'7 uoso1afua4
ew lgZZg'e : ,(eg'D eumloA

ftredruem4x8ue1ftf,': st:(- eumlo1
zu 8ZES0'0 :
Z
80'o x
zto'o + o''l
: Jrsed ue8run Suedureue4
UZE{L
zE0'0 + 0€'I s4e reqe-I
s
ttrzio'o:x7,' gt0'0 : x
g0'0
g0'0 : -: x9
s : g00'0 : l:x
:
ru 80'0 rrn g €Eu4 uep 1 : 9 Eqrry ueturpueqra6
ttr g[lL:
rsupuod tuefued: ue8n:n Euefue4
lsapuod rlo*tog tlsod uo8nqlt;.1
l1ry qBf, Isupuod uu8uusu4 g'1
uoopaqa4 NDTrqnXpunpA',
Penampang aanstampang 0,20 x 0,40

0,08 m2
Volume 9,95 x 0,08
0,796 m3
Volume (I3b )
13,711 m3
Penjelasan 1.3b. Aanstampang Batu Kali.

l. Aanstampang batu kali adalah batu yang disusun sedemikian rupa, setebal 20 qn.
Disiram durgan pasir dan air sampai padat dan celah-celah batu bensi seluruhnya.
2. Aanstampang batu kali gunanya ialah untuk menerima beban dari pondasi dan me.
mindahkannya ke dasar tanah.
3. Lebar aanstampangtergantungpada lebarpondasi, ditambah 20 cm kiri kanan pondasi.
i-----l __F_j
---r I
1 i-
I
I
I I
.l
I
I
I
I
I \/
1l \/
q/ tl
I ..J.-.
--1
I
-tt
I
lro
lo,o8
I
Lo
r
M
t40l-
Gambar l.3b Aanstampang Batu Kali
3c. Pondasi Batu Kali

1. Pondasi (sumbu datar + sumbu tegak)
Panjang : 71,75 m
0,70 + 0,30
Penampang x 1,00:0,5 m2
2
Volume - 71,75 x0,5 :35,875 m3
2. Pondasi teras
Panjang :
9,95 (parjelasan l.2a.bagtan2)
0,15 + 6,36
-
Panampang x 0,50
2
0,1125
Volume 9,95 x0,1125
1,119375 m3 +
Volume (I 3c.) Pondasi Batu Kali
36,994375 m'
l/ i\-\
U 56.I€ : qBlurnf u 0g'68 :

u 0o'z o-o
ru 00', f,-d
rx 0g'I v-o
Iu 0r'0t
ru 0g', V_N
uoz'z o -c
rx 0g'€ V _'AI f-d
ru 00't !I -1 III0z'0l D-E
ru 0g', v-x uote b-o
ut gL'! d-f uoe't. o-c
ru 00'g a- I IIIQ$'[ 11I -g
w oz'z V-H ru00'g o-v
rslBp nquns
ry6al nqrung
loots uoreg oI
8uupl.rag uofeg .I
ENIONI(UNOIf,g NI\rVfU[)Tfld 'tr
!tB) nlBS lsBpuod ct'lJBquIBc

3oJal 13optDd Inpu! lrDPtDd
+----oFr-l
o9 -+-Tcro__t
ts-o, * ioztrF
-l._.-l- Bo'o:L
ozo
I
:ai I "i
.+"1 orI
-+;rrffi
,sed rnd..,nr repe) ',ere,(s rqnuaueu Eue,{ rrsed;ftJff.[Elrffi'Tr1l#;
-uau ue8uep sd t . c4 1 rsads ue8rnp edru uurlnuepes unsnsp IIs)l nlBq ue6uese4 -,
qsue] ueulnured qEÂeq Ip tu I redtues tU 0g'0 IBruIuFu rsepuod rBsBp rrEru€lep
-a{ n}l euaJe) 'neJ€r.uer rursnru Ip IEII rleus} eped leRr-1wr nw rsntu lnsns .rsoJo
uesrua8 uwl ete,;ua 'r.ulHl qalo nlnrrBrndry qrssru 8ue,{ qeuel uesrdey-uesrdel qerrreq
se18 Ip ry}al:q sruB[{ ureles EunsEuel rsepuod rBse(
re]el:el srueq e6n['1eped qeuB]
IP
'ruBIBp
t
r8prl B^rq4el 'reseq dnlnc Eue,( Euqnp e,tep w6mp leped qeuel
uesrdel e[q uuleun8rp '(uorlepunog molleqs) plEuep rsepuod nere EunsEurl ,.rp,ro4
z
'ledrueps
-redruetas urun}qeloq repll rsgpuod 'urel-urel ugp .upue uBus)Ier
IUnq edwa6 rgedes
rcn1e,{6-e[fr uep 'e,n8raq u?qeg-usqoq 'ylpr,S praq depeq:e1 ueun8ueq uullq,]s
+1uruelrou ledep e8Eurq'edru ueqruepes uu1ftm11qredp srueq ueun8urq rrrp.ro4 .I
'UoX aDg rcDpuod .cE.J uosolafua4
L€, uoohaqa4 tsqtqnx/auryoA .,

7
Panjang sloof :39,50 + 31,95 : 71,45 m

Perrampang sloof - 0,15 x0,20 : 0,03 m2
Volume sloof (II.la) .:71,45 x 0,03 : 2,1435 m3
looo
l.so
I
1,*
I
iuo
l70
.,i5orlogPq, 30q
Gam{rr l!.1a Beton Sloof

1b. Tiang Praktis.
Panjang Lo9*
Penampang 0,15 x 0,15
0,0225 m2
Volume 3,60 x 0,0225
0,081 m3
Jumlah trang 33 buah
Volume 33 buah tiang 33 x 0,081
Volume (II.lb) 2,673 m3
+
0 90
T +
,rI I
I 30
I
I
II I
,,"l i
i
-L
I
t ,ol
jl
LOO
+
o30
+
ro ,1. I
0.
t ++
o.ro
+l I
l
qL'I ytHl=tstost
( ,.-'
<t
\./
\/
/
_-J
/\ I
gNVdflVtsNVv \
.t/
oz7o, sooB
qrluiv-ua,rwl-'
.9t
stuBrd 6ue;1 q['lt rBquBc
uoo[ta1a4 tryrqnxPwnPA'?
f
Ic Reng Balok
Panjang reng balok : 71,75 m
Penampang rang balok :0,15 x0,20 : 0,030 m2
Volume (II lc ) : 71,75 x 0,030 : 2;1525 m,
Penjelasanll (1a, lb, Ic).

1. Panjang galian: panjang pondasi : panjang rang balok : Panjang sloof : 71,75 m
(z.ta.).
2. Pekerjaan terdiri dari beton sloof, reng baloh tiang praktis, kuda-kuda baon dan
leufel. Masing-masing baglan dikegakan sesuai datgan P.B I 1971 N.l-2.
3. Campuranbeon I Pc:2Ps:3 kerikil.
4,,,-
.'/z'- ,. -
,aa,,t;- -a
xY
,'
./,
'-a.
*'
a"o*
/7<;
'.''--
o* ^t*
-
t.L -4
*f/*o
161?
.j*J'o
3{f
ctl l.o
6y-
6c)
"9{*"
:' to-9
ISOMETRIK BIDANG
Ld. Balok Konsul

D bawah ini diberikan uraian volume dan gambar isometrik konsulfleufel (a) sampai
deigan (f) sebagai berikut :
Leufel (a).
* Bis beton
Panjang : 2,85 + (2x0,925) : 4,7000 m
Penampang 0,08 x 0,40 : 0,0320 m2
Volume : 4,7 x0,032 : 0,1504 (n3
r
i
slu r890'o
90roo'o - gtzLo'o
(60'0 * 9I'0) x (9t'0 x z) - (oo'o x 0L'0 x gI'I) erunlo^
ru 06'0 FqEI
tu ol'o reqel
Iu gI'I tuefue4
r.roBg IBBId {.
JatzLz0'0 :zeo'ox gg'0 eu,rnlo^

twZ€,0'0 : 0?'0x90'0 ftreduem4
tu g8'o Eue[,ma
: uoFq srg ,*
(O pgnet
(e) ienet rBquBg
deto' 'gz6to'
eu l6Zt8'0 : (e) eunlon

'Ie18l >lolBg
eu 92962'0
eu 6296d0 uoBq lBld
eu 0i09I'0 uopq slg
ew 97962'O 9LO'Ox 96'E eurnlo^
zu 009L0'0 09'0 x 9I'0 ftredueua4
ur 00096'E (ss'o"T)+g\'z 8*f*a
Ielel IolBg
eu 62968'0 : 60'0x 919'rx98'z eurnloA
ur 60'0 IBqEI
ur 9r9'I r3qe.I
VI 98,2 ftiefue6
uopq lseld
U uoofuat1a4 rcqtqnxpurrloA .,
r 42 Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek
* Balok latei : Tidak ada

Bis baon : 0,0272 m3
Plaatbeton : 0,0684 m3
Volume (b) : 0,0956 m3
Catztzn: Volume tiang yang manyatu durgan plat beton

: 2x0,15x0,15x0,09
: 0,00405 m3
, orTo
-f--.-1. I
lHl+
I""h*
+ ]o,zo ' I"^rii,
f--f
to,lo
Gambar Leufel(b)
Leufel (c)
* Bis beton :
Panjang 3,35 + (2 x0,925) : 5,2000 m

Panampang 0,08 x 0,40 : 0,0320 rrf
Volume 5,2 x0,032 : 0,1664 m3
* Plaat beton :
Panjang 3,35 m
Lebar 1,345 m
Tebal 0,09 m
Volume 3,35x1,345x0,09 : 0,4055175 m3
* Balok latei :
Panjang 3,35 + (2 x0,35) 4,05000 m

Penampang 0,15 x 0,50 0,07500 m2
Volume 4,05 x0,075 0,30375 m3
Bis beton 0,1664000 m3
Plaat beton 0,4055175 m3
Balok latei 0,3037500 m3
Volume (c) : 0,8756675 m3
eu 9€9t696'0: (p) eum1o6
+ su00009It'0 : relBl IolBg
eu gEZO6lt'0 : uopq}?ld
eu 00??902'0 : slg
eu 9[['0: 9ZI I0'0 ' 9297,8'0 =uo,q
(og'o * gI'o x gt'o) - (gto'o x ge'r)
rolBl {olBq
ueftnp qefmu ftre,{ EuBn eumloA - Euedrueued x ftretue6 eurnlo^
zu gL1'O : 0g'0 x gI'0 : Etredtuern4
u 09€'? : 06'0 + 9€'0 + ol't ftrefue6
IelBl {olBg *
eu 9E?,0611'O : 60'0 x gI6g6', eurnlo^
tu 60'0 IBqEI
zu 91686'? :
zu 99618'0 : grg'o x L6'0 Pld senl
ru gtg'0 rBqaT
ur L6,o Eue[ue4
zu 0569I'i : grE'I x 0I't le1d senl
w gle'I rBqe'I
tu 0I't ftre[ue4
: uopq lBEld *
rw llgOZ'O zto'ox 7l'g eurnlo^

zu 002t0'0 0r'0 x g0'o Euedrueira4
u ooozt'g 9?8'0+tz'l+glE'l ftrefue6
: uopq srg *
(p) prna't
-#
oc ool
",I
uoohatla4 rsufqnxpunpA .,
I Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek
#o50 loo
+oF45--*
tl
tslqE
Gambar Leufel(d)
Leufel (e)
* Bis beton
Pajang 1,18 + (2 x0,925) : 3,03000 m
Penampang : 0,08 x 0,4 : 0,03200 m2
Volume : 3,O3 x0,032 : 0,09696 m3
* Plaat beton :
Panjang 1,18 m
Lebar : 0,845 m
Tebal d : 0,09 m
Volume : 1,18 x 0,845 x 0,09 : 0,089739 m3
* Beton latei :
Panjang 1,85 m
PanamPang : 0,15 x 0,50
: 0,07500 m2
Volume 1,85 x 0,075
: 0,13875 m3
Bis baon : 0,096960 m3

Plat beton : 0,089739 m3
Balok latei : 0,138750 m3
Volume (e) : 0,325449 m3
eu 9609L8€'0 : Q) eun1ol
€lu 9€I'0 F0?l{oFg
eu 96219€I'0 uoqeq lBId
€tu 8r9II'0 uopq srg
eu 9€I'0
9ZII0'0 - 9Z9ll'O
(og'o x gl'o x sl'o) - (g[o'o x s6'I) aurnloA
zu 9L0'0 : 09'o x 9I'0 fueduan6
lu 96'I 6uefue4
: Ia}?l{olBg :i
eu 96219€I'0 : 60'0x918'0x6L'I eumlo^

ru 60'0 P IEqEI
ru 918'0 JBqql
UI 6L.I Euefue6
: uopq rld *
eu 8t9II'0 zô'oxl9'E eurnlo^
zu 002€0'0 0r'0 x 80'o Euedueue4
tu 00019'€ (97,6'0xT) + 6L'l 6ue[ue4
uopq slg *
(l) prne't
(e) plnel rBquBC
uoohala4 rsDrtqnxpanpA .,
, 0.845 .
+-J,AA__.--F
Gambar Leufel (f)
Dari uraian leufel (a) sampai dengan leufel (f) di atas didapat hasil seb"gai berikut :
Volurne Leufel (a) : 0,84294 m3

Voii:nie Leufel (b) : 0,0956 m3
Volume Leufel (c) : 0,87566751rf
Volume Leufel (d) : 0,9694635 m3
Volume Leufel (e) : 0,325449 m3
Volume Leufel (f1 : 0,3876095 m3
Volume (tr.ld ) : 3,4967295 m3
Penjelasan (II.ld.) Balok Konsul

1. Volumetiangyangmenyatu dengan balok latei:0,15 x 0,15 x 0,50:0,01125 m3.
2" Uraian masing-masing volume tersebtrt di atas yang dilengkapi dengan data-data
volume beserta gambar peragl
3. Pada umumnya jarak tiang ke tiang ditentukan dari sumbu ke sumbu (as ke as). Ka-
rena ukuran tiang ditentukan 15 x 15 cm, maka ukuran pasangan tembok antara
pinggr tiang dargan pinggr tiang : panjang sumbu - 2 x 1'512 cm : panjang sumbu
(as) - 0,15 m.
4. Leufel ialatr plat atap beserta bis beton yang menyatu dengan tiang dan balok latei.
I
r
wlll'l : 9L'e :9Zll'9 :
ggl'zx g'z
SL'E: 9'Z
gL'E'.9'Z
:
:
:
tilg
l7li{x gL't
99I'Z: liIil
t)J: IqA
: lggftretue6
l
ru 998'0 : 9L,E:9LIZ,E : I([O
9'Ix99l'Z: I(IOxga't
;L'e :9'l : 991'Z: IOO
Tf,V:I(Iv: IJJ:I(IO
: Iqq8uettre6
I,Jtr99l'z LZTOEE,TXZII IJ3
Jgxzll IJ3
UI LZIOET,I srgLA rs
SL'8I zJB
9Z'99 : z)88
(sz'gs\ :
+zJE z)B,t
?Z9O'VI + z)BllT zJE
ls/t) +dcszti : dcs)
.(rcs) +.(rcc) : dcs)
)g.T,lt : Ic3 : g:v > : If,f,g v IrEo
"0t (t) uopq Bprul-spn)
uopg Dpml-opnx 2I
tnsuo) IolBg ueladuaued 3I'lt JBqUBC
uoohaqa4 NufqnxpunpA'f
r
Bagian Kesltu: Bestek dan Gambar Bestek
Panjang FFI :
FFl :CCl : 3,00:3,75

FFI : 2,165: 3,O0 :3,75
3,75 x FFI : 3,00 x2,165
FF1 : 6,495 :3,75 1,732 m
Panjang kuda-kuda beton (l)
AC + BC + CC1 + 3 DDl + 2EEr+ 2 FFr + (3 x0,70)+ 0,50
4,33 + 4,33 + 2,165 + 2,599 + 2,996 + 3,464 + 2, 1 + 0,50
22,373 m
c
F TAMmK MU( A
Dg Et C1 F1
, r50 , t00 125 , o.75, 300
TAMPAK ATAS
--r-:--l-t'-l
I
loo
+
lzo
t
ISciJlETRIK
Gambar ll.ld Kudakuda Beton (t)

vr-
(Z) uoreg Bpmt{pny p1.'1rBquBg
szf----6Fz
xullr{osl
vxnfl xvdhlv].
eut 79L6O'l ('at'D aumlo1

E0'0 x lgg'gt
trreduern4 x ftrehre4 eurnloA
zu €0'0
0z'0 x gI'0 €pq-€pq Euufiueua4
tu 189'9€
W IIZ,IT (Z) uopq Bprq-€pq ftrefue4
U ELE,ZZ (t) uopq €prq-Epq Suefue6
tt flz,rl
09'0 + 99tz + (evft x z) + EE't +
t€'t
09'0+If,J+IOqZ+Jg+JV
(Z) epq-epq 6ue[ue4
(t epq-spq uBIBrn teq) ggl,Z
133 Euefue4
gL't.
t\ tll'l : I((
gzll'g
--:-:
gZtt'9 : I(I(JiL'E
g'Zx g9I'Z : lot(JgL'e
gL'E'.9'Z : 991'Z:I(IO
9L'E:9'Z : tJJ: IOO
1qq tuefue4
(t sprDl-spq rrBrern telry1) ggl'Z:)1ZIL IJJ
tE'f: Jg : 3V
rnqBB>lrp cgvvtrBo
(Z) uopg Bpnll-Bpny
6n uoofua1a4 ffD1rqnx/aunloA
:KUDA KUDA BETON

RANGKA BETON BERTULANG BERTULANO (2I
REITO BAIJ()K
TIANO
-
KUDA. KUDA EETON BERTULANO 1J 1
rf, Plat Beton:

Perhatikan gambar II. 1f2
Penjelasan 1
Fl 1,58 x 0,65 : 1,027 n{
t : 8cm : 0,08m
Volume : Flx 1,027x0,08 : 0,08216 m3
Penjelasan 2
FZ : (1,90x0,65)-(0,34x0,34)
1,235 - 0,1156 : 1,1194 r*
8 cm:0,08 m
Volume 1,1194 x 0,08 : 0,089552 m3
Penjelasan 3
F3 : 0,37 x 0,65 : A,2405 rfi
t - 8cm: 0,08m
Volume : 0,2405x0,08 : 0,01924 nf
Penjelasan 4
Perhatikan gambar II.lA. (bak cuci)
Penampang bak -- '2 x (0,50 + 0,34) x 0,08
: 0,1344 rrf
Trngg : 0,20 m
Volume : 0,1344 x 0,20 :0,02688 m3
r
(l) uoreg lBtd ll't! rBquBe
-r.---ooZ------.ooi-r
| -_l_
99 | 0t
l_ ocl. ._t-
I oQr
rd.6-l-
c9l
9'l
9Zt
Etog
ga'o
goto
oo'o
s&'o
o 6'o
q8l
leq sslB aulnlo^ 'g

'>pq Suptnp Eqlp1 eumlo1 'e
: Z FeqW ournlol SunlqSuu urBIBp (nnc 1eq) 7 ueseplua4 'V
ruBr,p rr€@q r,p";Tffi tr#';ffiiffiJ'tr1":JH 2

'g0'0: un g p1d pqel 'I
'(1upuros1
rcqur6 pqq) uesepftnd uepeq n FeqW rndep uopq p1d eurnlozr ftruq6ueru {n}un
'uotag tDtd (fi'1) uosvla{ua4
eut goLZT'O Gt'D oumlo1

eu 8ZI9t0'0 7 uusep[rn4
€IU lz610'0 g uesepltn6
eu 299680'0 7 ueselafue6
€Iu 9I280'0 1 ueseplue4
uopq pyd eulnlo1
eu 8ZI9€0'0:
8tz6o0'0 + 88920'0 {Bq eu.mlo^
eu 8?2600'0
80'0 x 99I I'0 :1x { eurnlo^
1u80'0 : rc8 {Bq SBIB }
zw 99II'0: lt'! x tE'o {Bq SBIB {
IS uoohatla4 wufqnx/aunpry',
{
E-5- r
,' --- 216

-t s<tZOO
a-
t
'
_4
50
l*'?j-
--34 -t-
-l- l=
lzo
+
ts
I
r67 r
Gambar ll.lf Plat Beton (2)

v
erLt gO66Le'O
98?I0'0 + 990ggt'0 : (eZ'l) eumlo1
98rI0'0:9tI00'0x II qsnq I I eumlo^
eu 9[100'0 :
gI'0 x sI'0 x g0'0 : lneu nlBs el'Unlo^
qBNq IT :
qsnq e (,Id
qBnq, Ifd
qenq z : ZTd
qsng z Ifd : peu >lefueg
uesq (meu) rydu6 Q
eu 99099€'0 gzgzgl'o x z : >lBg r.IBnq z eumlo^
eu 8ZSZ8I'0 z6'0x rg6l'0 :1x { : eurnlo^
utZ6,O : ryq €Eur1
zu t86I'0: 80'0 x 8b'Z :
g0'0 x (rg'0 + L'o) x 7, :
1eq Eueduremd : .{
rprrer.u >l"g (t
g:z:Ito)uorag 'ez
Suupgag {BI uo1af, L
(e) uofeg rBld lL'l rBqurBg
t
-r teot-t'
-t
_-rk
,r1r{
tr
E:
t-' "11.i[
{cg
>t-
*<iI *
szl
..1 I i lll------
JV'-
\
uoohaya4 rcmfqnx/auryoA .,
Penjelasan 0L2a) Beton Cor.

1. :
Volume Bak Mandi Luas bidang x tebal
2. :
volume Neut/umpak Kusen Tingg Netrt x Panampang x banyaknya neut/umpak
kusen.
Gambar ll.2a Beton Cor 1 : 2 3 (1)
,54r
-t--- - ---------r
,62,
_-t-_---r.
.70
# Gambar l!.2b Beton Cor 1 : 2 : 3 (1)
ew v99998'l zr'ox9r08t'tI: eurnlo^
ztu 9r08t'I I
znr oz6Eo'I 998'0 x 0z'I c sEtl'I
ztu 0I0t0'I Elv'l x oL'o q sEn'I
zrJit 0lzIZ'I zt L'l x oL'o B SA1'I
7
ztu 9L8I I'8 Z x IJJV V sBn',I
99r'7x gL't
I uopq eprq-Bprul Iogun] uu8uese6
(Z) ueFeg
eu 99999'81 7l'Ox8E9'l9I:eurnlo^
u Z['0 : r;.rc Zl:Y$que6uesed pqel
zuBtg'l9l
gca'tg : rslPP ngums
Gegsp lctllD
"tr
zu Z0I'16 : ry6a1nqun5
(t) ue@eg *
: uBFBq edereqeg uep urprq, : I Ioqtu4 ue8ueseg
,: I rtoqaaluo&unso4 'qt
;li;:,tr:i,:;::,::,*#*Ti"t
zu EEO'LZ :
(rloq..rer ue6rlcsed ssnl rzusp leWD zu lO9'Zl : retep nqums
(Ioq...rar ue8uesed ssrll regsp 1BWD zu 6zl'll : 11e'fr4 ngtuns
Z: I rtoqualuo&uost4 ag
Supqq 'e
uasny (Iedun) maN rBquBC
9iZ:l
rodurry ln5 N1--
-//l-'
lequr!_L -
uIrJS -
P
><z
SS uoo[tas1a4 Nultqnx/aunloA ',

Bagan (3)
Pasangan tembok kuda-kuda be.;on2
3,75 x 2,16
Luas x2 : 8,11875 m2
2
Luasa :0,50x1,443 : 0.72150 m2
8,844025 m2
Volume 8,844025 x0,12 1,06283 m3
Volume bagian I 18,556560 m3

Volume bag1an2 1,365654 m3
Volume baglan3 1,061283 m3
Volume (II 3b) 2O,983497 m3
Penjelasan II.3b.
1. Tebal pasangan tembok (dinding) :
12 6;11: 0,12 m.
2. Speciecampuranpasangantembok 1pc:2ps dan 1pc:4ps. sainggr+ 20cmdi
atas
lantai dan + 1,50 m di atas lantai kamar mandi dan lantai dapur diJasangan
tembok
dargan campuran I pc : 2 ps sedangkan pasangan tembok yang lain pc] ps.
t +
3. Dalam morghiturg luas pasangan tembok kuda-kuda baon I a^ Z ntn pergunakan
gans sistem segtiga, guna memudahkan manghitung bagian-bagian
sqgitiga.
"
4- untuk morghitung luas pasangan dirdirg tiap-tiap bagar, dijrrakai r[t"- sumbu
tElak dan sumbu datar (perhatikan gambar isometrik pasangan dinding
tembok dan
daftar luas pasangan).
y'_-.'--1
-...
->'
.t:a
v
"eF$
'y'-/. o*
-./ - ?h"
."1.,*
.-t .61 zo
a-oo{t* 6o./-
.P6 o.uj
ISOMETRIK BIDANG
SumbutegakA&B
{-
{ t-
r \,
I
0 r:0 ot0
d
0
0s t Dl 3:
N
mr 1
l^{
0sz D o
DI
.t 0s c
I
x *{ro z-
r D
I
0sl D @E
H
I
I
sil'fszt 0)z
9
r'
J 3
T
0 38V
OIL6,OZ jgtg'tg olog'zl 8I'6 96.I I I qEFunI

9L6I'g- 9Z9l'O v9'0 OOZ, L a-0 0r7
NLTI,L 9198'l 09rg'0 80'I oo?'vl J-d 6Z
vrtg'o IETI,7, 9Z60'7, 19'o 00t'9 v-o 8Z
8280'S ztI6'8 OI7,I,I 80'I OOZ,9I V_N LZ
ooTL'or 0008'0 80'I oo9'7,I V-IÎ 9'Z
9Ltg'6 9ZIL,O lg'o 008'0I g -'I 9'7.
IZL9,Z I09I.I I 9L9L,O 7,9'l
y9'o
OOZ,9I v-)I v'z
OOIL,Z ooSl'7, 09L'9 d-f t'z
ZT89,E Er89'0 9Zl6'Z z9'r 000'8I o-I T,'Z
808I'I LI69,9 s1,89'0 19'o 000'6 V-H r'7,
"roN(I
nquns 'c
689'Lr ozot',t' ''oaii'tt 88.II 00,9tI r{Blumf
00t9', 096L'97, 996'E IZ,E z9'gt D-c Ll
tolr'z 09929't ,08'0 80'I 26, L f-d 9'l
8Zg0'g zzgg'oz 09It'I 9l'z z9'62 0-s sI
9r8g'0I gZIg'0 zg'l zE'€.1 D-o n'l
9lo8'g 9Z60'e zg'l Z9,II D-c t'I
8999'9 L986,9 9199'O 19'o 09'7,I w-g z'l
9l8I'gI 9Z6L,T, z9'f 09'lz o-v I'I
tr)snx l:L z:l uolaB ssnT nqums
ftieprg {oqulel {oqtuel sBn'I qBlurnf uBrBJn oN
.-re*p nqums uup

lu'el nqums runueru ooo-r, *JLi', :tr:r*:;
LS uootuaya4 :rlnlrqnx/awryoy .t
I 58 Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek
1. URAIAN DIITDING SI]MBU TEGAK

1.1. DindingA-O
A. Luas dinding A - O
Panjang : 2,00 + 1,00+ 3,00 : 6,00 m
Tinggi : 3,60 m
Luas : 6,00x3,60 : 21,60 r*
B. Luas dindingtiang baon :
Tinggi : 3,60 m
Lebar : (2 x 0,15) + (1 x 0,15) : 0,45 m
Luas : 3,60 x 0,45 1,62 m2
C. Luas tembokl :2
Luas : (1"55 * 1,85; + (0,25 x0,85) + (0,25 x 2,85)
: 2,8675 + 0,2125 + 0,7125
: 3,7925 mz
D. Luas tembok 1 : 4
LuasD : A-(B+C)
: 21,60 - (I,62 + 3,7925)
16,1875 m2
t
I
I
J60
It
I r 5t
l_r
i 'rs _l[oesp +- 5
?.8
-f
3.00 __l_
-F?oo-+rool r50 l-_- I
Gambar 1.1 Dinding A - O
i.2 Dinding B - M
A. Luas dinding B - IvI .
Panjang : 3,50 m
l inggr : 3,60 m
Luas : 3,50 x 3,60 :12,60 rrf
B. Luas bidangtiang baon :
Tingg : 3,6C m
Lebar : 0,15 m
Luas : 3,60 x 0,15 :0,54 m2
t-
l'\
-\
r/
ztu 9L08'9 :
(sz6o'E+29't)-29'tr :
(J+O-V - qssnT
t\ Ct
-' : [ {oquD}ssn1 'o
-) I
': :
zu 9z6o'e
9L98'Z + 9[80'0 + 9l€I'0 :
(98'I x gg'I) + (gt'O x gZ'O\ +(gg'O x 9Z'O) : ssn.I
:r: I Ioquelssnl ')
zu Z9'l: 9?'0 x 09't : ssn'I
rugr'0:g['0xE : rBqe.J
u 09'E : 6EuI
:uopqftre48ueprg senl g
zwzg'll:9'Exz'E : ssnT
u 9'E : €EuI
uZ'E : tuefue6
:b-CBupupsenl V
O-CBupulg'g'1
y1- g Euppulg Z't rBquBg
f.____ os c _-_-+
1-Cf Z --, 1.lll-r-
slo
6rO
T
t1
zlt 09t
lt
I
s81 .
l
I
zu L9t6'9 :
eE99'9 - 9'Zr
(stss'o + 8999'9 + ?9'o) - g'zr
(o+c+O-V : Esen'I
:r:I>loqulelsBnT
zw 9L99'O: 9Z'Zx 9Z'O : ssnl
w9z'z : rBqeT
tt gZ'O : €EurI
:z: I loquelsenl 'o
zu 8999'9 : nnt6'Z + lleg'Z
(z( r x z9'z\ + (tz' z x Br' r) sBnl
: ursrul ssr1l f,
uoohaqa4 rsnfqnxpunpA',
r
-{-
3 60
o*t
1-
, +ostful.:r 85 --1 i"
1-- - 3zo - ----1
Gambar 1.3 Dinding C - Q
1.4. Din,tingD_e.
A. LuasdindingD-Q:
Panjang: 0,70 + 2,50 + 0,50 :3,70 m
Tinggy : 3,60 m
Luas : 3,70 x 3,60 : 13,32 r*
B. Luas bidang tiang beton :
Tingg : 3,60 m
Lebar : 0,15 + (2 x 0,15): 0,45 m
Luas -- 3,60 x 0,45 : 1,62 rfi
C. Luas Tembokl :2:
Luas :- + (o'zs x o'35)
f,f,!-,il';:l-;11';
: 0,8125 m2
;:i'
D. Luastembokl:4:
LuasD
t&#2+o'082s)
=
1
360
m
--t05+
I
f---r'rs
,=j
-{o.Il--?50 --+- 450 -brl

___+_----250_{et_
Gambar 1.4 Dlnding D - Q
r \
/
zuJ :
Z6'L:OZ'ZX 09'E ssnl
09'€ : ru 6EurI
ur OZ'Z:0g'I + 0L'0 : fuef.rea
:f -{turpupsenT "V
1- g 3upu111 9'1
g - 3 6u;putg 9.t rBquBC
T- osl oot f-ot. oor {-- ost

-J lef
J -f
f crr tsol- -i* -_}
cei r.aorr- stt---=16[-
zw ZZ98'07, :
Slgg'g - (,9'67, :
(glb'r + 8zgo's + gr'z) : - T,9'62
(o+c+g)-v : flsenl
. :r:
I ]OqtuelsBn'M
zw gIl'I : gg'g x gz'o : sBnl
ttt gg,g : El,l + tt,l + gt,z + gg,0 : rBqe,J
6EurI
an gZ'O :
: Z: I {oquque8uesedsunl O
zu 8280'9 :
IOII,Z + IZL9,Z :
(Zg'2, Z6'0) + (7,9'2, (,0'I) : ssn'I
: rcsru[ Suau sanl f,
zw gI'7: : ssnT
0g.0 x 0g.g
ru09'0:(SI'0+9I'0)+(gI'0 xO : reqe.I
u 09'e : 6EuI
' uoFQ Sue4Eueprq senl .g
zw zg'62: : ssn.I
0g.€ x 0z.g
: 6EnI
ru 09'E
ru 0Z'g : O9'Z + Og'Z + Og'Z + L,O : Eueftre6
:D-gBwpurpsenl V
O-uBqpuru'9'1
uoofuat1a4 rcDlqnx/awryoA .,
B. Luas bidang ruang kusefl :
Ti"ggr : 3,60 m
Lebar : 2x0,15:0,30m
Luas : 3,60 x 0,30: 1,08 m2
C. Luas ruang kusen :
Luas o',Xtr;o'#'
D. =
Luas pasangan tembok 1 : 2 :
Luas x o'43) m
: f,f:r;:'i,'lu:rt''"
: 0,804 m2
E. Luas pasangan tembok I : 4 :
Luas E
4ro4+0'804)
= it.ill.-:'
t-
)@
I
t
767
l;;
+o\ro sl
1l
---l oroF r 50 I
Gambar 1.6 Dlnding F - J
1.7. Dinding G- Q
A. LuasdindingG-Q:
Panjang: 0,70 + 3,50 + 2,50 + 2,00 + 1,50 + 0,50: 10,70 m
:
Tingg 3,60 m
Luas 10,70 x 3,60 : 38,52 tr.:'2
Tingg : 3,60 m
Lebar : 6x0,15:0,90m
Luas : 3,60 x 0,90 :3,24rrf
C. Luas ruangkusen:
Luas x r'30) + (t'22 x 0'52)
i'l#I;':'ir8
=iii?-
r
zu 9L89'0 :
ut g{Zx 9Z'O : sEn'I
: Z : I {oqru4 ue8uesed senl'61
zu 808['I :
It'lxz}'o : ssn'I 'C
:rrrsrultueru senl
zw l9o : 9I'0 x 09't : sen'I
u 9I'0 : rsqe'I
tu 09'f, : 6twl
: uopq Eue4ftirPtq sanl 'g
zu 00'6 : o9'Ex 09'z : ssn'I
u 09'€ : €EtnI
ur1g'Z : trel.rea
:V -HEuPurP senl V
Y-ESqpqg'1'7
UVIYC IflI,{OS 9NI(INIO NVTYUIT '7
O - C outputo Z'l rBquBg
-"t- osl--r- oo r f- o5.----r-*--. ost ---*-1e.op.

'-*d -t-
1'- r-l
r '-l- - scr
-1
r-- 5t h- se c---l lsof
l- 8lt +
0ll 77l
-l-i
zw :96L'92
gLL'rl
- Z9'8t :
(99a't + eg'l + lz't) - z9'gE :
(o+C+g)-V : gsBnT
:, : I loquF1w6uese6 senf iI
zw 996'E :
9Z60'Z + 9298'l
9Z60'7+(91'Lx gZ'0) :
(gg'I rgt'I)+(gt'g+s8'I +g['I +gt't+gg'0)x 9z'o : senT
: Z: I {oque}ut8uusedsenl 61
uoohaya4 rsulrqnx/auqoy',
r7
I
Bagian Kesalu: Bestek dan Gambar Bestek
E. LuasPasangantembok 1 : 4 :
LuasE A-(B+C+D)
: 9,00 (0,54 + 1,1808 + 0,5875)
: 9,00 -- 2,3083
: 6,6917 nf
'f
I
I
I
I
I
I
I
t-
360
I
I
I
+-
Gambar 2.1 Dlnding H - A
2.2. Dindiry I - D
A. Luasdindingl-D:
Panjang: 2,00 + 1,25 + 1,75: 5,00 m
Tingg : 3,60 m
Luas : 5,00 x 3,60: 18,00 m2
Tinggr : 3,60 m
Lebar :3x0,15:0,45m
Luas : 3,60x0,45 :L,62nfr
C. Luasruangtembokl:2:
Luas : (0,25x 1,85)+(1,55 x 1,60)
: 0,4625 + 2,48
:2,9425 rrf
D. Luas pasangan tembok I : 2 :
LuasE : A-(B+C+D
: 18,00 - (1,62 + 3,8532 + 2,9425\
18,00 - 8,4157
: 9,5843 rrf
J - r outpulo g.z rBquBc
-f- sr r rr
--1-- 09
l
ssr
+
09[
I
zu lL'Z :
- gL'g :
zo'e
(81'z + r9'o) - 9L'9 :
(c+O-V : ssnT
: , : I {oquel ue6uuse4 sanl .O
zu gl,z: 0g.I x sg.I sBn.I
I {oque1 ueBuesed senl J
:Z:
zw lg,O: gI.0 x 09,t : sBn,I
tu gI'0 : Jeqe.I
ru 09'€ : €g*I
: uo1ag EueuEusprq sen.J g
zw 9L,g :09,t. x 09,I sBn.I
tu 09'E : 6E*J
ru09'I : tuetue4
:{-fEtnpurpsenl V
g-f tuIpq(.s.3
o - I outputo z'z EquBc

_F ser__1_ I _l__10.a__+
z:r
-l-- oer -fi on1- scl -t
rFo
-,1_
I
T ,I.
.1, + TI
77J liL
11
1
uoofiatla4 $ufqnx/auryoA .,
r
2.4. DindingK-A
A. LuasdindingK-A:
:
Panjang 0,50 + 2,00 + 2,00:4,50 m
Ttngg : 3,60 m
Luas : 4,50 x 3,50 16,20: tf
B. Luas bidangtiang beton :
Tingg : 3,60 m
Lebar : 3x0,15:0,45m
Luas : 3,60 x0,45:1,62m2
Luas
D. =;'.21;i''3I : 2
Luas pasangan tembok :
Luas - 'r',12x !t#

+ o'83 + r'85)
: 0,7575 m2
E. Luas pasangan tembok I :4 :
Luas E
+ o'757 5)
= U*'*"'u"o
tlI
I
roo
,1, I
bl L
--fl1r-i,il'-j+'65--r-
--*sol--z oo I zoo
-L
Gambar 2.4 Dinding K - A
2.5. Dinding L -E
A. LuasdindingL-E:
:
Panjang 3,00 m
Tingg : 3,60 m
Luas : 3,00 x 3,60: 10,80 m2
B. Luas bidang tiang beton :
Tingg : 3,60 m
.\
{nzL'ol
gg't - :
0g'zl
(08'o + 80'I) - :
o9'zl
(c+O-V - (Issnl
: , : t loqunl ueStresed seirl 'O
:08'0
zlu
97,IL'O :
+ 9[80'0
(98'2, SZ'0) + (gg'6x 9Z'O) : ssn'I
Z: t loquelue8uese6 senl J
:
zu 80'[ :0t'0 x 0g'€ : sen'I
ru0t'0:gI'0xZ : JEqe.I
u 09'E : 6turl
: uolaq Eue4Eurprq sanl g
zu 9'ZI : :
09'€ x gg'E sBn-I
u 09'€ : €Eur1
ur 0g'€ :00'€ +09'0 : Enf.rea
:V -Wtwpup sanl 'V
V-ni8upu1g.9.7
3 - 1 6u;putg S'Z rBquBC
i_.___ oor-i-
f-- sgr-=t
1
09[
cu 9Lt9'6
9Z9Z'I - 0g'0I
GctL'o+rg'o)-o8'ol
(C+O-V : (ssnT
t : I {oqueluu8uesed
: senl 'o
zu gZlL'O :
gg'7x gz'0 : sBnT
: Z : I {oqunlut8tresed senl
zut lg'0: g['0 x 09't : sBn.I
u gI'0 : .rBge'J
uootta>1a4 tsnfqnx/auqoA .,
V
Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bastek
n
ft
!
t]
_{,+__
*p!l-.=------roo ---
m
___.1_
l----roo
Gambar 2.6 Dlnding M - A

------.1
160
llLt
,60
2.7. Dinding N -A
A. LuasdindingN-A:
Panjang: 1,50 + 3,00: 4,50 m
Tinggi : 3,60 m
Luas : 4,50 x 3,60 : 16,2 r*
B. Luas bidangtiang beton :
Tingg : 3,60 m
Lebar : 2x0,15:0,30m
Luas : 3,60 x 0,30: 1,08 m2
Luas : (0,92 x2,62) + (1,02 x2,62)

: 2,4IO4 + 2,6724
: 5,0828 m2
Luas pasangan ternbok 1 : 2 :
Luas : (0,43 x 1,55)+(1,83 x0,25)

: 0,6665 + 0,4575
1,124 nf
E Luas pasangantembok 1 : 4 :
LuasD - A-@+C+D)
: 16,2 - (1,08 + 5,0828 + 1,124)
76,2 - 7,2868
: 8,9132 nf
+l
'i'i
1 o.er+ t ro? _
*._ t 15Jl_.u rs I
I -tso
-]-r.oo
-
Gambar 2.7 Dinding N - A
r
zw 9L98'l :
. l'll
nzng'6 -
(gvg'o + lLIS' - l'll :
L+ 80'I)
(o+3+O-V: ossnl
:, :
I {oqurl ue8uzsed senf iI
zu 9t9'O :
gZtl'o+9zLZ'O :
(eL't x gZ'O) +(9g'0x 9Z'O) : sen1
: Z : I 1oqtu4 ut6uesed senl 'q
zw ILIS'L :
zzoL' t. + llt 6'z + 808I'I
(l|Zx EL'l) + (29'Z* Zl'I) + (W'l x Zg'0) : sBn'I
:uesruIEuerusenl J
zru 80'I : 0E'0 x 09'€ : ssnT
tu0E'0:9I'0xz : rsq*f
ru 09'€ : 6EtnI
: uoFg EueBtuBprq senl 'g
ztn l'Vl :09'e x 00'? : ssnl

ul09'E : 6ErnI
tu 00'r:00'€ + 00'[ : 6trefuz4
:f,-dftnptnpsenl 'V
f, -d SqpuI(I '6'7
ltEl'Z :
ztn
6992'E- 0l'9 :
(9260'7, + rt|g'o + ,s'o) - ot'9 :
(o+3+g)-v : gssnl
: , : I 1oquol ue8tresed senl 'A
v o outputo 8'z rBquBc
-
zu 9260'Z :
9€'I x 99'[ senl
:
Z I loqunl ue8uesed senl '61
zwttlg'} :
1{OxTtl
T1
I gst I uesq Etreru sanl 'f,
:Z:
ssn1
zw lg'O: gI'0 x 09'e :

ll ssn'I
u gI'0 : JBqo'I
09c
u 09'E : 6ftnJ
l,+ zttt Ol'g:
: uopqBtreaStreprq
O9'E x Og'I
senl'g
sBn.I
l u 09't : €EuI
ur 0g'I : Eue[uu6
: y - gEtnpurp senl 'V
Y-OSqpuKI'3'7
uoofuaqa4 NqtqnxpumpA',
,
t
VL
T
360
I
t_tt2 _l -r73 ___1

-108sf l-- ? Bs
I rso I rool +-- roo-f I
Gambar 2.9 Dindlng P - C
2.lO.Dinding Q - I)
A. LuasdindingQ-D:
Panjang : 2,00 m
Tinggi : 3,60 m
Luas : 2,O0 x 3,60 :7,20 nf
B. Luas bidangtiangbaon :
Tinggi : 3,60 m
Lebar : 0,15 m
Luas : 3,60 x 0,15 :0,54 rrf
C. Luas Fasanganterrbok I : 2 :
Luas :0,25x1,85
: 0,4625 nf
D. Luas pasangantembok I : 4 :
LuasD : A-(B+C)
: 7,20 - (0,54 + 0,4625)
:7,20-1,0025
: 6,1975 tf
I
3F0
I r.85 I
I
{-ts 011.00 l- 2.oo | 3.00
---l-
Gambar 2.10 Dlndlng O - D
r \
ttt zll'l'l
un z6tz\ EUeFI nderl % Ot
ar 0(,6'17,1 08'l + zt'lll ft.rettre6
tu :
0g'L at zttrt
Iu 0d0 : g|Oxzx t, UI IZ,6 z dedtJ. 'L
woz\ gr'oxzxl ttzl'62 : I d edtr '9
woz\ gl'ox I x z ru 96'9 I A EdII 'S
ru09'0: g['OxrxI rt ll'L 7, I adlL
't
IU00't : gl'gxrxg ur oL'gz : I f edlre
u9?'0: gt'ox€xI IU IL,LI z ldeqJ 'z
u9t'0: gI'0xtxt tu 96'9I I fd EdII 'I
msn4 e8upg rcsn1n{r1Euefueg
ttr tZ'6: 80'E x € : 7 g Euefueg
ru g0., :
fz,l + ,g.I
(29'OxZ) +(ZO'O*Z) : 6ue[ue4
t : qsnq z d edtr '0
ttr Zl'62: gZ'L x t : 1 4 Eue[ue6
tugZ,L:12,9 +10,2 :
(ca'z*z) +(zo'txz) : Euefue4
qsng t : I EdII (q
ut96'9:81't.xZ: 1 6 Euefue6
8?'t :
?01 + W'Z :
(Z{O* Z) + (ZZ't x Z) : ftretrn6
qsnq z: I A EdII (s
ttt bl, L : 71tulr.,ri.n4
06'[ + tg't :
(0€'I , g) +(8t't x €) : Are[.,rBa
qsnq I z f edtr @
tiloL'92:lt'g x g : 1 l Euefueg
It,g :
, g8'z * gf'z :
(w'r, c) + (ze'o x t) : 1 l Euufue4
qBnq g: I f AdII (e
U IL,LI 714 Euefue;
ez'T, +lg'E + lz'g + \L'g :
tZ'Z + (8I'I , t) + (Zg'Zx Z) + (gt'tx Z) : Euefue4
qBNq I Z Id EdII G
tu 96'9I fd SuBfrred
eL\ +gz'l +rz'g +\L'g :
t.L'I +(ll'(,xZ) +(Zg'Z x Z) + (sg'zxZ) : ftrefue6
qsnq I I fd EdII (t
oPPuaf uoP nrur.4 uirsnN v,
uesn>J .,
IL uoopatla4 $bfqnxfaunpy .,
r
Volume l34,ll2 x 0,08 x 0,16 :1,7166

Volume G.aa) \,716G m3
Penjelasan (II.4a) Kusen Pintu danJendela

t. Dalam menghitung volume kusen, jumlahkanlah panjang seluruhnya + l}yo kayu hi-
lang x penampang order (pesanan).
2. Penampang order (pesanan): (8 x 16) cmr, penampang jadi : (6 x 14) cm.
{sot- l.OO
--f- ?oo -l- r.rs -l-. lr5 -l-
I
o50
I
1
3& 'io
t
i
i
I
i
'io l0 70
+
roo I
t
i
I
150
rio
I i
I
o.50
1
oro or0
+ t
,r11
I . ll? ,l! ,
+ rlr 17, r3s

215
I
t_ I
1 |
rtb'tu.
$[ t "''o^ ,o'' N * ""'"
iodi
Gambar ll.tla Kusen Plntu & Jendela

rql
t)
tu z6e6'91: zttt zL|l'z + zog'il : (qt'U) aump1

t-
zur zLe(z : u99lz'0 : (tttg'Oxg)xg : Zdedf
u 882€'0 : (ItrO'Ox7)xg': Idadp
u 88ZE'0 : (tttO'Oxy)x7: IAedll
u ?l9I'0 : (II9O'Oxy)x1 : Zf.edr]
ru zzg'0 : (tttO'Oxp)xg: Ifedp
WEEZI,O : (tttO'Ox6)x1 : Zfdedp
VEEZilO : (tttg'Oxg)x1 : tfdedp
: ursrul t8urpl senl
zwzoS'll:9t'0 x 89'86 : senl
u 89'86 :
ru 8r'gt ExgI'9:2{0+(29'Zxd : Zdedpqq E
tJ lo'gz gZ'9:20'f +(79'ZxZ)
tf : I dedllqq,
ru 96'9 Zxgl'E:(Zg'O xZ) {CZ'Ixd : I Aedllqq Z
ttr 96'l 9'Z + 9{Z: (Og'I x 7) + (8I'I x Z) : Z ,f edll gq I
ttr O9'ZZ 9x Zg't :(tt'txZ) +(Ze'gx Z) : I Idedpqq S
uI z8'0t lL'| + EZ'Z + 88't + 9€'E + Z9'Z = Z Id edllqq Z
UT 28,6 8t'0 + EL'l + ll'Z + 98'7, + Z9'Z : t fd od$ qq I
'ueau?sed{nrn(rntur*^ *rlIff{,r
tmttmso4 qnyaf,uelq tuot r{oy yauta141
+-;i, +
teo{ u^l.q.t r"r^.n +N
f-l
!
,"1 +=r----1-
lpor uornqn + fl
:L H
!
.e
4 J^t...r vo,ar'-l itI
,:oll
----+
!ao! uornrn l E
uoofuala4 rsnfqnypuqoA .,
{E
Penjelcuan 01.4b) Memeni kryu.

1. Memeni kayu yang menyentuh pasangan, ialah bidang kusen yang langsung menyen-
tuh pasangan.
2. Volume mari kayu: Panjang yang m€nyentuh pasangan x lebar kusen jadi (: la) cm.
+ Luas daun telinga kusen t0,04 m2.
1 t'j2:lbuoh I
t0c
262
l
I {- lr3
-l-_
--F-F
2 6s
l;I 'j:I l,;:Î i;,r',"*

| I
ill I I '--2'2-
-F Otz
-r-
-1- tt0 ___t
I
262
1n -t- 102 t
l
{- 092-+
Bldong fBaglwt
Yong Dlmcnl/Mc
nycntuh furcngon
16 r
v'
rolouv/fnoq.rno€ ct'll rBquBg
-rrff
t
g
\onq [ : ad ltonq t: IO
'1onq 1: !l
i-l
qonq l: !ld t{onq I: lfd
8I fgt'gf: tgg'g x g, (ry'D eumlo1

t{ gSg'O : 8g'[ x gg'g ropue fnoq r.Fnq I 1ereg
rust'o: rucg+0e relEue poq ftreluu6
uftSS'I:C ur ugI:p
efeq regiup uu:lressprag
{enq 8t : qznq31 :9xE:7,dedr]

qvnqnz -9xl - Idadp
qBnqz -ZxI - IAedp
qenq, :lxl: 7,Iedr]
LIBnqgz : rxg : Iledp
r{sngg :gxI: zldedp
qsnqg :gxI: Ildedll
're4ftrelatoq urrleppd reqrueE rrrrlJesepreg
o4tuV4noq-fiog ?,
9L uoohala4 rsqrqnxpump1',
III. PEKERJAAN KAP DAN ATAP

1. Kap dan Rangka Atap
la Pekerjaan Kuda-kuda
Dari A kuda-kuda ABC (Gambar Itr.la) diketahui.
<A : <B:30o
CD II2 AC:IIZBC
AD : BD:3,75
ACz : CDP+Af,P
AC2 : (ll2 ACf + (3,75Y
AC2 ll4 AC2 + 14,0625
4 \C2 : AC2 + 4x14,0625
3 ACz : 56,25
56,25
ACz :18,75
3
AC 18,75: 4,33
cD U2 AC:2,165
AD : EF :3,75
ED : DF:CD:2,t65(<Cl :<D2:<E:60')
l) Ukuran 8/12
Balok tarik :2 x7 ,5O 15,000
Kaki kuda-kuda:2x4,33 8,660
Makelar CD 2,165
Skor DE + DF :2x2,165 4,330
: 30Jss
4 bh kuata-kuda :4 x 30,155 120,620
Nok Gording 12,700 133,32m
2) Ukuran 6/12
- Balokpangapit: 4x2x3,75 : 30,00
Skorangin : 6x 4 : 24,00: 54,00
3) Ukuran 6/15
Gording 5 x12,70 + 11,5: 75,00 m
Uraian volume :
8ll2 133,32 x 0,08 x0,12 : 1,279872 m3
6112 54,00 x 0,06 x 0,12 : 0,388800 m3
6115 : 75,00 x 0,06 x 0,15 : 0,675000 m3
: 2,343672 m3
l0 % kayuhilang : 0,234367 m3
Volume (Itr.la) :2,578039 m3
Penjelasan III.la.
l. Panjang bagan lruda-kuda dapat dihitwrg berdasarkan titik-titik sinrpul A B, C, D, E
dan F seperti uraian di atas dan dapat juga dihitung dagan metgukur panjang bagan
kuda-kuda drkali dengan skala gambar.
r I
vtoL'zl tw : tgg
u80902€t'I : w
at gLZSlgl'g : f,Y : cg
: er(uanqgs Eueftred rpel
u Bosozql,r:lA: itv
e
t: ?fli
*t:
:
00'6 ?fl{ €,
00'6 + zN : ?EV n
9Z'Z + ?f,V nfi : .W
209'I + dW ZtD : .g{
{v zll: tglt'o0€:v >'aav v IrB(I
ut sLZStSl's: €80'0€A: Cg
t,
€80'0e :9Z\6: z)8.
9Z'06: z)dE
9Z'06+z3E : z)6't
9299'27, zJE nfi, :
+ 238
zSL't+XCAZfi) : 238
z(E+fl): z)8
)gz/l:JY ZlI (I3
"Qf
:f I : V>
mqsla{lp (qt'm requreg) 3gV V IrB(I
'do7y o48aty uoopala4 -qI
]8 : JV
xvx= oJ
E hI
o
r 7r
@ o
.ot = Y7 09'L
r----]--- c--i-
+- s(c
-+-- r,
{- ,r",-l-- Eter-+: srer-{- srer-{-
sr
'nde1 ereru refimdureru

'Euolonnur nlpx\ (ftrepD
wloq rer €pq-Eprul {pe1EuB}eq uep urrplEuepq {qrIl E
1apdle1ry1Eue,( ndu4 ualr?sepreq qupl Etrellq n&e1-6 Ot Z
LL uoo[tq1a4 Nafqnxpunp1 .,
7
Volume atap 2 x luas E BB, CC, - (AE x 1,20)

2 x (12,70 x 5,484827 5) - (L7320508 x 1,20)
(2 x69,6573) - 2,07846
139,3146 -2,07846
Volume (Itr.lb) 137,2361m2
Ae
PEKERIAAN RANGKA ATAP
1c. Pekerjaan LisPlank PaPan

Parjelasan gambar (l)
Dari F ,i
* : (tt2xY + 12 \
* : (t/4)r)+ I
4* : )(2+4
3* -4
* -- 413:1,333
x =@:1,1547 m
LuasF: 3 x (112x 1,00x 0,5773):0,8659m2
a
.f=-- ool--..}
1
0€0
0st
-+ 66tyl-- g(1-{-
zut 6VIL'E
1618'z + 9s98'0 eurnloA
.tlr 16lg,z
(gosz'o xr9r'g)xz : 8ueftn8 trerele[ senl
g6s7'o (e) 6Eur1
l8l'9 E el,rea
OOgVEuefueB w:alel
6L uoohala1 tsqtqnx/auryoA 'f

.t -"
r
Penjelasan gambar (2)

Dari F
Y : (U2XY+|,oG
Y : Ll4X+1,00
4* : K+4,00
3* :4,00*:413:1,333
X :{S:1,1547 m
LuasF : 2x(ll2xl,00x 0,5773) :0,5773 rrf
Jajarangenjang ABCD
Panjang : 5,484
Tinggi (a) : 0,2598
Luasjajarangenjang : 2x(5,484x0,2598)
: 2,8494rf
Volume:0,5'773 + 2,8494 : 3,4267 rrf
+r0o+- *m+
Ir.o.srrr
ft
orG
(o,o'1."
++ oto
{- too
o{'r I
-l-- orr{-. oE
4
o6g-
zw 9l9L(?l (ct'm) eumlo^

.u' 00I$€ : , rrBsBlerud
zu 00I8'E E rrBsBlerrrrd
zw LgZl't z rrBsBlefrrrd
zw 6VIL'E I uBs?lafurd
: Irsp lrrprq ueded {ueldsdlT ueefte1e6
zu [g'E : oE'ox oL'zI ssnl

0€'0 6EurI
OL'ZI Euefue6
(p) requlet uesephra4
ztu [8'€ : ssnT

zw 9E'O : 0Z'I 0g'0 x sBnT
: 0€'0 €EtoI
OZ'l AreFrBa
zw 9l'E: 0€'0 x og't I sBn I
0t.0 6tul
0g.I I E refilea
( g) ruqtue8 uBsBIe frled
I8 uoohaqa4 $nfqnxpuryoy',
E2 'Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek
td Pekerjaan Papan Ruiter

Panjang 12,70 m
Volume ([.1d) l2,10m
le Memeni Sambungan Kayu
Memeni sambrurgan kayu dan lobang diperkirakan sebagai berihrt :
0,12x0,12x2 : 0,0288m2
0,08 x 0,12 : 0,0086 m2
0,06x0,12x2 : 0,0144nf
: 0,0518 m2
Untuk I buah kuda-kuda t 15 sambungan
Untuk 4 buah kuda-kuda : 4 x 15 x 0,0518
Volume (Itr le) 3,168 m2
I
t?
I
.t
I
l.J Residn Kud*huda

Untuk mencari residu kayu kuda-kuda, perhatikan pekerjaan kuda-kuda IIIla. yang
telah diuraikan untuk i'nasing-masing ukuran sebagai berikut :
Panjang 8ll2 . . . . 133,32 m
Keliling 8112. ...0,4
Luas 133,32 x 0,40 : 53,328nf
Panjang 6112. .. . : 54,00 m
Keliling 6112.... : 0,36 m
Luas 54,00 x 0,36 : 19,440 nf
Panjang 6115 . ... : 75,00 m
Keliling 6115 .... 0,42m
Luas 75,O0x0,42 = 31,500 m2
Volume(m.lf.)Residu : 1041268tr
Penjelasm III.U
1. Dalam mmghitung luas residu hda-karda harus dihitung jumlat panjang masing-
masrng ukuran.
Y
._.to-r*il'l-a'i''6f dil-tir st' oil '

-I,TF3|.
MO -- 1. - - -'r- l- ----t
t
8{ 8tz'8 :
+
84p'7 : 1Z'lxZ : W1dB.,leueumlo1
:
rlsng7 1reld&le.t{edueg
4OZ1 : :
Zx 09'0 peldftnr genq I ]erag
urur Og x rrrru g - peld ftnr uerrulll
tu 09'0 : peld Ercr fueFrea *
49'z : ZX 9Z,T peldeunlon
utfuZ : C rreg
ulru :
09 pe1drcqe1
ruur g : peld leqe;
tu gZ'l: 00I + SZ: lo8oeq peldftrutue4 *
ErtLt'o : LEZ,OXZ: lrloq etunlo^
qBnq z: Poq ry,{ueg
El L;Z'O : gg'I x gI'0 : fnoq r.Ienq I lereg
tul6l gg'I :1noq C urur 9I : p
ru gI'0: rln gI : lnoQ E*f,.r"a *
Ertt9'z : lLl'oxg: noq eu,rnlo^
qsnqg : poq 1e,ftreg
EIVL7'O : gg'I x 0t'0 : fnoq geng I 1ereg
uprl gg'1 : fnoq g urtu 9t : p
tu 0t'0: m 0E : poq Euehre6 *
ft) uosola{ua4
EI889'9 : lLl'OxZ,l eu.mlo^
t{Engzl gxz : poqledueg
tlVLt'O : 89'I x 0€'0 : rnoq r{Enq I preg
u 0€'0 : urc O€ : $oq Etre[ue4
urA gg'I : rnoq g urur gI : p
serlcru$uoJle?}s ueilegel us)lJesBpJeg
(fi wsop[ua4
oqtuyfioq_uofl A1
'EqHeX x ftrefue6: eurnlo1 ,e

'rrBJruIn Euseu-Euseur8u1gpy 7,
€8 wotua1a4 $Dfqnxpuryo4 'f

t
I
@ I
|'N
.r. 27 I
'i], i
H-s\Is rtor ls rt0t_L?-lo, l5 rB.t r

+
, o tl-- i -.0
its Smmr5Omm
ru-,;T,-1:-r?
r :6lf_ .._r_
&r Hl
t'
t--o---
+
Smmr5omm
l?
v ,
l-
Penjelasan (3)
Panjangbeugol :94 cm : 0,94 m
d: 16 mm Gbeugol: 1,58 kglm
Berat l buatrbeugol : 0,94x 1,58 = 1,4852k9
Banyakbeugol : 2buah
Voumebougol : 2x1,4852
: 2,9704k9
Panjang bor.t : 30 cm:0,30 m
d: 16 mm G bottr : 1,58 kglm
Berat I buah borfr : 0,30 x 1,58 : 0,474kg
Banyak bout : 2 buatt
Volume borf : 2x0,474 : 0,948k9
Paqiang raryplazi : 32sn:0,32m
Ukuran r€ngplaat : 5 mmx 50 mm G = Zkdm
Berat 1 buah rirg bout: 0,32 x 2 : 0,64 g
Banyakrengplaat : 2 buatr
Volumerangplaat : 2x0,64 : 1,28 kg
:5,1984k9
Er rgr'z :
Sivv'r: ZL'1*Z : leeld8wtoumlo1
qenqZ : peyd8mlry,(ueg
8l ZL'O : x 9t'O :
Z peld Etnr qrnq i lereg
ut@>tZ : g r.uu 0g x r.tr.u g : leeld8rnr uerrulll
ru 9['0: {u3 9t : peld Errer Suefue4
Erudo : LTZ,OX t. : moq umlo^
I{Bnq t : poq ry.(ueg
El L;Z'O: gg'I x gI'0 : moq qsnq I lereg
up1 g9'1 : moq C tuur 9I : p
ru gI'0: un gI : moq 6uefue4
@) uoswla{ua4
---l-r--T-r.
----le.-...-.....-
ffi rtrs\s-l
uuOS ruu-6 +
8r6to : 96t'Ox 7: elunlo^

: r{m9 Z poq 4e,(ueg
E4 96{O: 8g'I x 9Z'0 : noq qsnq I ]Breg
tup>l gg'I : moq C urru 9I : p
u ;Z'O:M gZ : poq Euetueg
g) uosolo{ua4
SI
l--5_- -3i -r-
SS\S:r--11
-tf-
4F
EI s6t'o : moq etunlo^
E I g6t'0: gS'I x gZ'O : moq qenq I lereg
tup>t gS't : xloq C urru 9I : p
u gZ'O: w gZ : poq Eue[ue4
(fl uosola[ua4
s8 uoohaya4 rcDfqnxpuryoA',
Volume bouUangker :
Penjelasan I - 5,688 kg
Penjelasan 2 8,219 kg
Purjelasan 4 0,395 kg
Penjelasan 5 0,79 Lg
Volume (m lg) : 22,44041<9
MemasangAtap BJLS
Luas memasangatap: luas memasang ruryf,aatap
(Lihat penjelasan m. I b)
Volume (III.2a): 137,2355 m2
Mernasang Perabung BJLS 30.
Panjang perabwrg : Panjang papan ruiter
(Lrhat penjelasan trl lc) : CCI : 12,70 m
Volume (m.2b) :12,7 m
Al
t-
A.
+---- 9.10
9O'9: 0i'8 :
W,E : zx98'I "" Llg
0L't zxsS'I "" 7,119
9t'7 : rxge'T "" Llg
\L'n : zxgt'z "'' zllg
(9) uesephn6
0r'0I 0?'0I
w'9 -- zx98'z "" Lls
oL'9 zx98'z "" 7,119
oL'l zxgt'., " " Llg
oL'l 7,x 9t'(,
" zug
(g) uesrpttn6
0r'0I 0t'0I :
w'g : zx98'2 "" Llg
0L'9 zx 98'7, ' Zllg
oL'l z9t'(,"" L/9
oL't zx 9t'7. ' zllg
(7) uesepttn4
0I'01 99'll :
98'I I x 98'l
9g'z Ix98'2 "" Llg
99'8 txgg'z " " T,ll9
9t'z I X 9T,Z
s0't Ix90'8 "" Llg
1,9 zxgo't " " T,ll9
(g) uesephn4
t'v7, 9'nz
O'.EI ,x98't ""
"" Ll;
99.I I tx98't "" zll9
0L'8 zxgt'? L/9
90'e I Exg{l " " 7,119
(7) uesepluta6
OV,ZT 9Z,SI
nfe: 0L'9
zx ;t't
zx g,'t
Lts
zt/9
oL'9 7,xs&(, " " Ll;
99'8 e \s-gd"" zus
-(1) ueselatrn6
,.ttolDe puofnl4 o4&uoy aI
puoJBId {oIBg 'I
(NOdV-Id N\nVfUt){Ud'Ar
L8 uooha4a4 tsoltqnxpunpA',
Penjelasan (7)
6112....3,35x2
1,85x1 : 8,55
5/7 ....1,85x1 1,85
6112....2,85x2 5,70
517 ....2,85x2
1,10x1 : 6,80
14,25 : 8,65
Penjelasan (8)
6112 .... 1,60x2 3,20
517 ....1,60x1 1,60
6/12 . .. . 1,35x2 2,70
517 ....1,35x1 1,35
5,90 : 2,95
Penjelasan (9)
... 1,35x2 : 2,70
6112 .
5/7 ....l,35xl 1,35
6112....1,85x2 :3,7
5/7 ....1,85x1 1,85
: 6,40 : 3,20
Daftar Balok Plafond
Penjelasan 6x12 5x7

1 15,25 L2,40
2 24,6 24,L
3 14,65 10,10
4 10,40 10,40
5 10,40 10,40
6 8,40 6,05
7 14,25 8,65
8 5,90 2,95
9 6,40 3,20
110,25 88,25
Volume 6112 .... 110,25 x0,06 x0,12 : 0,7938m3

Volume 5/7 88,25 x 0,05 x 0,07 : 0,3089 m3
: 1,1027 m3
l0%kayuhilang : 0,ll
Volume (IV.la) -- VW m,
r
-+!r3r-H*6-fi--r !---+
D
o
3
o
D
=
D
---___+_ E
.} X
oOOO
_+__ E ___+_ i*p*
tr
g
xo
'1,
o
o
o
o
o
GI
lJar
I II ro)ri
I \--l11
I
'r-J[-'L-
iI 'l t' ot]
|-\<-n lur \
i ln- l*-ru]
\E
::
: o: I
I
I
{
o) lo l=-Y-
4
I
l-{ F)il
E++
l-i1 j
o (,l
-\
t\) 1-
68 uoohaqa4 $DpqnxplunpA 'f

Bagian Kesatu Bestek dan Gambar Bestek
ISOMETRII( C
W'*
DETAIL . C \-rnourboul /12
\-
-1,u, ./,.
/rz
ISOMETRIK C
1b. Rangka Plafond Luar (Overstek).

Penjelasan (1)
Panjang6/12
F1 0,5773 m
F2 I,00+2,20 3,20 m
F3 1,1.547+I,70 2,8547 m
F4 1,4426+1,00 2,4426 m
F5 : 0,8660 + 0,70 + 3,4633 + I 6,0293 m
FV : 3x0,5773 1,7319 m
16,8358 m
wgLlz'9ll :
+ ru ofze ; ueseplrn4
ru oo'ze g uesepfrn4
lu 8690'€z g uesepltra4
tlr LL;L'LZ l uesephn6
919B'rcl:r-1uerBr1
ew 9l0l'O : 116l'99 x zI'0 x g0'0 : eurnlo^
u116l'gg :
IU OL,ZI 7 uesepftre4
Iu og'tl E uesepfrn6
ur 989I'ZI g ueseplrn6
tu 89t8'9I 1 ueselefua4
7119tuelnd uere{l {.
w ot'zf : (00'I , t) +(O[ZtxZ)
g19Awln4
U OL,ZT 7119turcllr-1
(fl uosvlafua4
u00'Zt : 0s'I +(00'I +0S.t +(0g.II x z)

"r) g19tunfn1
ru 0g'rl 00', + 0g'I + os't + os'I + 00,t
7119a.*1rc4
(g) uoswla{ua4
u 8680'EZ :
ru T,LL'; 0988'Zx7: €{
UJ 66ZT,T ttll'lx[ : zl
IuI6L86,ZI E6ZE,IXI: I{
y19tu;r-firc4
tu 989I'ZI
ru 0988'z 0988'Z : t g
u Eell'E 09'I+09'0+ewfI Zl
w e6z8'9 09'I+e6ze'r: Id
71ptulr.flr-4
Q) uoso1a[ua4
U LLSL,LZ :
VJ 6IEL,L : AiI
tLLg'Oxt
rtr 6lzt,zl eEgf|+(998'0 + ttgt'E) 7 : 9{
ttt Z,ggg,T, gZll'IxZ: t{
w llgl'E LlgI'Ix€ : e {
ru ol'g (00'I x Z) +(OZ'Z*Z) : Z J.
LU 9I9T,I tLL{OxZ: I{
2198.n\n4
t6 ,sullqnxPunloA ',
92 Gambar Bestek
115,2475 x 0,05 x 0,07 : 0,4034 m3

: 0,8080 m3
: 0,0808 m3 +
: 0.8888 m3
I:"o
l-c
1,,"
t
t2.1
l'""
I26o
|
I
I
I ['"
liI J,"
ll +
I .l'""
Rangka Plafond Luar (Overstek)
l."I:,
zrrr g8I'I9 =
zru ?6'02 : gZ'OxgZ'LB : LEsenrI
?r,Jglz'uf : 9€'0X08'III : zlgsewl
wlZ'y : furfBX uugZ'LB : gg8wftlr,1
ru9€'0 : AnnBX ugB'III : 7119&:r.;ftlr.1
: pdep.rel ptrgzld {opq regrep tuepp (puoptd ulfiusg ?I'AD uuetrelgd epe6
anryoq Wo{o14 to sola {ue 4
puolol4 otltuoy nnxay
wofuary4 rsu4rqnxpun lo1',

Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bastek
Penj elas an PlaJond Luar (we rs te k).

fV.lb.
Pada porjelasan Rangka plafond overstek.
6112 Penjelasanl : 16,8358
Penjelasan 2 : 12,1586
56,1944 m
517 Penjelasan I 27,7577

Pejelasan 2 25,5898
Penjelasan 3 32,00
Penjelasan 4 32,40
t17,7475 m
:
Luas 6/12 56,1944 x 0,36 : 20,2299 nf
L;cas 517 117,7475 x 0,28 : 32,9693 nf
:53,1992rrf
Residu plafond dalam 61,180 nf
Residu plafond luar 53,4893mf
Volume (IV lc.) : 114,3792 m2
Rencana Balok PlalondlLoteng

zu e899'll :
6TEL\ tx(Ix : A{ssn1
ELLi'O)
9[88'S EEgl'Exol,'I : g{sBnl
98oe'z : (998'0 +gztr'r)r : ?{ssn'I
6296,7 LngI[xoL'I: t{ssnl
oz'z 00'Ix0z'z: z{sBnl
ELL?,O : ELLg'}x00'I I{sBn.I
(fi
uosalafua4
Qla4uao) nn7 puolol4 Euostuel4J 9Z
oor __F_ oOI ___hol_{_ OEI -_+
+
I or0
+
050
-1
t
o ooa
I
os€
I
o !. I
t
t
I _l 00!
I
1
0ga (, o I
I
ost
I
f
rj
,
00t
l -lJ
(8
,@
o ! alt
osr I
t
c50
t I
-i- srl--+-s a r-]-Ooz---+- OSr -+
zrn flL : ( eZ ru) eumlo1 '

E 9'I x 00'z ssn-I' ' 6tuun5
929'Z sL'l x 9'f ssn'I ' " g8ueng
9L8, L (g'I x SZ'I) +(00'2, 00't) sunl' 48uenA
I 9'Zx OO'Z ssnT "' 9&renA
9,L 9'Zx OO'E ssnT ' g Strena
9,L 9'Zx OO'e sen.I .... yEuena
6,TT (l'0 * 00'Z) + (9'€ x 00'E) sen.I .. . EEuena
9'8I (9'0 ,00'I) + (00', x g'r) sBn.I .... gftrarA
9'0I 09't x 00'E ssn1 "" lEueng
uo 7o q p u olo 14 t uo srua y4J vc
puoJBId 8uusuuel41 L
s6 uoohaqa4 rsnfqnx/aunpA .,
Penjelasan (2)
LuasFl : 1,50x4,3293 : 6,49395
LuasF2 : 1,50x1,4433 : 2,16495
LuasF3 : 1,00x2,886 : 2,886
LuasFY : (0,5773x1)x2 : 1,1546
: 12,6995 m2
Penjelasan (3)
Luas : (1,00 x 4,00) + (1,50 x 3,50) + (1,00 x 4,00): 13,25
Penjelasm (4)
Luas :1,00x12,70 : 12,70
Penjelasan I - 14,6683
Penjalasan 2 : 12,6995
Parjelasan 3 - 12,25
Parjalasan 4 : 12,70
Volume GV.2b). : 53,3178 d
Catatan:
* F.,r: Bidang vertikal terhadap dinding dan denah yangtinggtnya : ll2 x: l/2 x 1.1541
:0,5773.
t X: sisi miring set tiga F dagan < A: 30o
+ AB : CD : 5,4848275 berdasarkan penjelasan data Itr.lb. pekerjaan rangka atap sisi
miring atap : 5,484275 + (tiga angka dibelakang koma).
* Lhrtuk mendapatkan luas plafond overstek yangmiring, lebih dulu harus dicari panjang
sebenamya kemiringan tersebtrt x panjangplafound yang keluar dari dinding.
,1"
t
I
t
I I
T
I
ts
I
I
i
,:o
i
i'
ut
t
t- so
-1l
+
0r0
+
os0
t
i o
@
@l
00I
06e
I
I
-l
00r
1 {
I
I
@
osa 0) I
0st
I
ool .
ti @ I
I
I gt o
I
osr
@ 00c
-_J
olo
t I
-#- S{ !--l_S Z r_F_goa_{_ osr _J_
u 0g'g6: (cZ.nD eumlo1

Iu 0?9 : (98'I + gE'I) x Z : tuefue4
(6)Arru uesepfrn4
ur o6's : (gE'I + Og,l) x Z : 8ue[ue4
(g) tueru uesephn4
ru 0g'€t : (99'0 + gE't + 98'Z) x Z : tueftre6
(a) Amu uesepftn4
ru or'g : (98'I + gE'Z) x T, : 8ue[ue4
(9) Euaru uesepftn4
ru 0r'ol : (98'z + gB'Z) x Z : Euefue4
(9) Euau uesepfua4
ut 0r'0[ : (98'7, + 98'Z) x Z : tuefue6
(7) fueru ueseplrn4
ru 0g'I [ : (90't + 98'Z) x Z : Eref.rea
(g) ftreru uesepfin4
IdJo?'Ll: (ge'l + ge'l) x z, : ftre[ued
(7) Euenr uesepfrn6
til ol'zr : (g€'€ + gg,Z) x Z : Euetue4
(1) Enuru uesepftn6
'BZ'AI urBIEp prroJeld requre8 uur1psqred
ano1oq puo{o14 tt&Eug sa7
* uoofuatla4 rsafqnpurrloA .,
V. PEKERJAAN PLESTERAN
1. Plesteran
la Plederan Dinding I :2
Berdasarkan penjelasan [L3a. dan 3b. dari daftar sebagai berikut :
Sumbu tqgak 74,429

Sumbu datar 12,604
: 27,033 rrf
Jumlah luas :2 x 27,033 54,066 r*
Pemasangan turap porselen pada purjelasan V.2a-
Ruang 7 5,4956
Ruang 8 8,077
Ruang 9 8,1925 +
21,7651nf
54,066
21,7651
Volume (V.la) :32,3009 m2
Daftar : Luas pasengan tembok menurut sumbu tegak dan sumbu datar.
l. SumbuTegak.
No, Uraian Jumlah Luas Tembok Tembok Bidang

Sumbu Luas Bdon I:2 l:4 Kusen
A-O 21,60 1,62 3,7925 16,1875
B_M 12,60 0,54 0,5575 5,9367 5,5658
c-Q r1,52 1,62 3,0925 6,9075
D-Q 13,32 1,62 0,8125 10,8875
E-Q 29,52 2,16 1,4150 20,8622 5,0828
F-J 7,92 1,08 0,804 3,62560 2,4104
G-Q 39,52 3,24 3,955 26,7950 4,5300
Jumlah :135,00 + 11,88 + 14,4290 + 91,1020 +17,599
2. Sumbu Datar.
2.t. H-A 9,000 0,54 0,5875 6,69L7 1,1809
)) I_D 18,000 1,62 2,9425 0,5843 3,5932
2.3. J_F 5,760 0,54 2,4800 2,7400
2.4. K_A 16,200 1,62 0,7575 11,1501 2,6724
2.5. L_E 10,800 0,54 0,7125 9,5475
2.6. M_A 12,600 1,08 0,8000 1o,7200
2.7. N_A 16,200 1,08 r,1240 8,9132 5,0929
2.8. o-A 5,400 0,54 2,0925 2,133L 0,6344
2.9. P_C 14,400 1,08 0,6450 4,8576 7,8174
2.1o. Q-D 7.200 0,54 o,4625 6,r975
Jumlah :115,56 +9,19 + 12,6040 + 63,5350 + 20,9710
ru sZEgg'1,:
gZEOt'l : gg'Zx glg'l pldsenl
g?'€ : :
gg'o x gzLZ'g srq ssnT
99'O : 0I'0 +(80'0 7) + Ot'O :
* g8uedruern6
w gZLZ'g:9g'Zx(926'Oxd : Euefrn4(e Ie ne.I
: uefeq ede-regeq FBp lrlprel
'p ne.I rJBre$eld
'3 ueseplrn6
zw 9681t'0? : eurnlo^
zu 90889'LI
"w
9ZOll8'}xZ : uere1sayd senl
zu 9Z0tt8'8 : {ogtuel ssrlT
'g uer8eq qt tr ueseleftPd ePea
'z uopq ePrul-Bpnx
zu 609L'ZZ : zu 9t08€'IlxZ : trerelsaldsenl

zu 9i08€'II : {oquElsen-I
'7 ue6eq qt'tr LIBsBIeftnd ePe6
'I uopq Bprul-spnx
'g uosv1a{ua4
tw lLt'\Lt : LEZ'981x Z eu.rnlo^
LEZ'981
+ 9O:I'Z : uopq Eueprq senl
LLI'lgl r: I{oquelsBn"J
'y uosola[ua4
(p1'n ueselalued) Psuol {oleg ')
'(et'U ueselaltnd) uopq Bprul-sPn) 'g
'(q uep eg uesep[rnO ry6q nqums r.rep re]Bp nqums V
: uesepftred uBpeg edereqeg Feqp ? : I rrBre$e1d Suqffirntu {nun
y: 7 Eulparg uDt4seld 'ql
0 0l 0 or0
d I
c5lo
0
JS t Dl a,
N- TI
I
o
0sz D o i
.JS C
t--
x *oc
cxl I
[ ----r--
--1- D D
I
(Ie
09t
I
H I
sil i5z1 -@z
I T+p
uoohatla4 Bnfqnx/aunpry .,
Leuvel b)Panjang 0,85

Penampang 0,40 + (2 x 0,08)+ 0,10) 0,66
Luas bis 0,85 x 0,66 0,561
Luas plat 0,70 x 1,15 0,805
1,366 n*
Leuvd c)Panjang 3,35 x(2 x0,925) 6,2
Penampang 0,40+(2x0,08)+0,10) 0,66
Luas bis 6,2x0,66 4,O92
Luas plat 1,345 x3,35 4,50575
8,59775 m2
Leuvel d)Panjang 1,345 x 5,25 xO,845 5,97
Penampang 0,40+(2x0,08)+0,10) 0,66
Luas bis 5,97 x0,66 3,9402
Luas plat 3,10 x 1,345 4,1695
0,97 x 0,845 0,81965
8,92935 nf
Leuvel e)Panjang 1,8 x (2 x0,925) 3,33
Paumpang 0,40+(2x0,08)+0,10) 0,66
Luas bis 3,33 xO,66 2,1978
Luas plat 1,18 x 0,845 0,9971
3,1949 fl*
Leuvel f) Panjang I,79 x(2x0,925) 3,31
Penanpang O,4O+(2x0,08)+p,10) 0,66
Luas bis 3,31 x 0,66 2,1846
Luas plat 1,79 x 0,845 1,51255
: 3,69715 nf
: 33,6684 m2
Jumlah plesteran dagan matek
PeijelasanA : 370,474 m2
Peijelasan B 40,44895 m2
PenjelasanC : 33,6684 m2
Volume (V.lb) : 444,59135fr
2. Turap Porselen
2a Pasangaa Turap Porcel.an
Pekerjaan turap porselen terdiri dari beberapa ruang dan bidang sebagai berikrr :
1) Ruang(7)dapur.
DindingBC
Tinggi : 1,55-0,37 : 1,18 m
I$ar : 2,00-0,15 : 1,85 m
zw |LZZ'Z : gg'I
g€'I x sBnl
tu ge',[ gI'0-09'I : J?qe"f
ru 99'I
0I'0+S9'I : 6tul
q3&urpu1q
zu9ZlT'L : (3)8uena (z
LIL,I
.ZEO : Icnc {eg
9Ll'l rndep p6
9961'9 : --SE9T : gg8tnpup senl
€gg'0 : g3 ftrpup senl
ggZ'Z : gy ftnptnp senl
g1([t 39ftnpup suttl
: uawp)
ztrt zLz'o : oz'ox gt'l ssn'I
tu 0Z'0 : @ql
ur9€'I :t{yxf:6ql1e;
'Dnc 1,,9
zu 9Ll'l
*OSb: 09'0x09'I : (,t
9L9,0 : 09'0 x 9€'[-mdop I{
to14
zrlr gtg'O
:
zut gl'O 09'0 x 06'0 : p{ sal.I
zu 980'I 0L'0 x 99'I sBn'I
oL'o J€qe"f
ss'I 6ErnI
'9,i1tutwto
zu €88'0 :
.ru ggzb : (02'0 + Lt'0) x 0g'0 : pd sBrl'I
zu 89I'l 09'I x tL'O ssn'I
09'I J?qe'I
tL'o 6EurI
i) Sutput1
zw 992'Z :
- zu 97,2'0 : 0g'0 x 9t'o : P{ ssnT
zttr gl'z : 09'[ x gg'I senl
" 09'I rBgqt
gg'I 6EtnI
gYBurP4q
zu gZZL'l :
- cu l09l'O : 68I'0 gr'oxTl'o: q{
IILZ,O EZ'o 8I'I
x B{
'cM uup og tm8og
zwt}l'Z : gg'I x gI'I senT
IOI uoofuaqa4 BDltqnx/aunloA'?

Dinding CF
Luas (1,55 x 0,70) + (1,65 x 0,90)
1,085 x 1,485
: 2,57mf
Dinding DE : CF
Luas : 7,57 m2
Dinding EF
Tingg : 1,65 m
Lebar : (t,35-0,92) : 0,43
Luas : 1,65 x0,43 : 0,7095 m2
Catatan:
Luas dinding CD 2,2275
Luas dinding CF : 2,57
Luas dinding DE : 2157
Luas dindingEF : 0.70es
Bak Mandi \,,|,]ul-
Volume = ll,l43 m2
Bak Mandi
Luas alas 0,70 x 0,70 : O,49 #
Luas dinding : 4 x (0,70 x 0,92) : 2,576 rrf 3,066 m2
3) Ruang (9)
Dinding AB
Luas (1,55 x 0,70) + (1,15 x i,65)
: 1,085 + 1,8975 :
2,9925 rrf
Di:uling CD = AB
Luas : 2,9825 tf
Dinding BC
Trngg : 1,65
Lebar 1,50-0,15 : 1,35
Luas 1,65 x 1,35 : 2,2275 m2
Bak Mmdi
Luas alas : O,'10xO,70 :0,49
Luas dinding 4 (A,70 x0,92) : 2,576
:3,066tf
Catatan:
Luas dindingAB 2,9825
Luas dinding CD 2,9825
Luas dindingBC 2,2275 : 8,1925
: 3,066 m2 - 11,2585 m2
Bak mandi
Ruang 7 :7,2426
Ruang 8 i ll,l43
Ruang 9 : I1,2585 +
Volume (V.la) --29,6441m2
_t___ 0o. ..-,_+--- osr __+
FO{-F-!6O -l-
-l--o4a osl =-F

fil:+
sz r- +
i
I
I
5r0- {
srl- t
F38:
i
s?o +
I
ouo
.rr
I
1
"'i
tr
i'i
'l'i
Ir
I 5.
l
I
.t oj
uonfuaqa4 tsnltqnx/auryoA
r5s
!889
-0 25
-0 3s
_12 5
:lll
-{- rso --+
\.
t r3s __f
t t-]
]-r,0.
rf I
r85
'rl
ll, I
\1L PEKERJAAI\ LANTAI

1. Umgan di BawahLantai
1a. Ilrugan tanah di Bawah Lmrtai
l) Di bawah lantai
Luasruargl: 3x3,50 : 10,50
Luas ruang 2 : (4x 4,50) + (l x0,50) : 18,50
Luas ruang 3 : (3x 2,50) + (2xO,70 : 8,9
Luasruang4:3x2,50 :7150
Luasruang5:3x2,50 : 7150
Luasruang6:2x2,50 5,00
Luas ruang 7 : (3x 2,00) + (1,25x 1,5) 7,875
Ltras ruang 8 : 1,5 xl,'15 : 2,625
Luasruang9:2x1,50 : 3100
= lTrr'z
_.l- o c'r
+ +
-{-
0lo ol'o
+ -l-' o 6'0 -$.
T t60 -+ o(o -+-
q5r
004 -'totd-
+
ool
-l to0
+ ot0
I
0sa
0st
+ o60
ooz
+
I 010
o91
0s'r 0l'0
.l
oto T
I 050 g o'0
T
'I Srr{SZrl oOl* ooa.1 t-
0s0
cu S40dl (et'In) erunlo1

ew 9L99'0 :
+ ctu 9Z9I'0 : ol'o x os'o x gz'E eu,mlo^
ru 0['0 IBgAI
ru 0g'0 rBqrf
LU gZ,E tualira
c sDtal
eu 990'0 : oI'0 x 09'0 x oI'I eurnlo^
ru 0I'0 FqEI
ru 0g'0 reqeT
ru 0I'I ftre[ue6
q s2tal
eu 9t'0 : 0['0x0s'Ix00'€ eurnlo^
Iu 0I'0 IBqEI
ru 0s'I rBqa'[
Iu 00't Euefue6
o sotal
'serel rBtrrBI rIBâBq 161 (Z
ewll'L : oI'oxl'IL: eurnlo^

ru 0I'0 : rIBrrBl uuErun pqel
uoofuat1a4 $npqnxpumpA',
106 . Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek
Ib.[Jrugan Pasir di Bmoah Lantai

1) Di bawah lantai
Luasruang8+9 5.625 m2
Tebal urugan pasir 0,10 m
Volume 5,625 x0,10 0,5625 m3
Luas ruang I sldT 71,40 - 5,625:65,775 m
Tebal urugan pasir 20 crn:0,20 m
Volume 65,775 x 0,20 13,155 m3
Volume urugan pasir 0,5625 + 13,155 m3 13,7175 m3
2) Di bawah lantai teras

Teras (a)
Panjang : 3,00 m
Lebar 1,50 m
Tebal : 0,10 m
Porampang : 3,00 x 1,50 x 0,10 : 0,45 m3
Teras (b)
ParUang 1,10 m
Lebar : 0,50 m
Tebal : 0,10 m
I Parampang 1,10 x 0,50 x 0,10 : 0,055 m3
Teras (c)
) :
Panjang 3,25 m
Lebar : 0,50 m
Tebalt : 0,10 m
Penampang -- 3,25 x 0,50 x 0,10 :
0,1625 m3
Volume : +
0,45 + 0,055 0,1625
: 0,6675 m3
Volume (1) + (2): 13,7I75 + 0,6675
Volume (VI.lb) - 14,385 m3
[o_11gom
:ffi
- 025
- o.3s
-t25
- t( 5
-rs3
r03Q-
| 070.1
| '- 1',38 -l--*
-l- t qA
tw 9t9't : (qZ n) aumlo1
ztu 86'0 : L'OxL'OxZ tprretu
IBq {nun ruledlelEueru sanl
zu 929'5 - 6 13 ftreru senl
lot?d/unly rd ulqn uotuost4 'qz
zw l9'7L : (eZ n) eumlo1
Efs : + gZ9'I g'Ox gZ't, : c sBJeI
I g'0 : og'o ze'I
x q s8rel
Og't: g'Ix€ : BseJeI
sBJoI
911,99 : Lpls I turng
: solod cd ulqn
ql lA uesephred urrl4Brped
solod )d urq1 uo&uoso4 DZ
.Z
IBIUBT uu8uuse4
5t: p
0l
Fl-oco-+- o 70 -+
500- +
010
s90 -
t+
060
+
I
sto- o?o
szD- OIO
++
I
6 [8-
v-Ivl30
LOt uoohaya4 cufqnx/aunpA',
+so+- r0o ---f- zoo

-+ lrs-F l,t +
3ls _-F lol+
+ 50
I
I
I
t50
30c
+
{t
i
I
lr2
?oo
I
I+ I I
350 Polot
25C @ lrbrn
I
I i
+
roo
ttI r3o
1
3:o
roo{
i
t 50
I
1
150
I
300----+- +
-l ,-ls0-.1-100-F- ?oC- +
VIL PEKERJAAI\ PINTU DAN JEI\IDELA

l. Plntu/Jendela
la Pintu Teak ll/ood
TipePJl: lbuah
Turgg : 2,10 m
Lebar l,l2m
Luas :2,10x1,12 2,352n*
TipePJ2: lbuah
Trngg :' 2,10 m
Lebar l,l2m
Luas :2,10x1,12 2,352nf
TipePl : 4buah
Tinggr : 2,10 m
Lebar : 0,90 m
Luas : (2,10x0,90)x4 7,56 m2
TipeP2 : 3buatt
Tinggi : 2,10 m
Lebar : 0,80 m
Luas : (2,10x0,80)x3 : 5,04 m2 +
Volume(Vtr.la) :11,3O4fr
q,s .
u/_'rr.x_s
qq.l -, t'r'd'3dll
I ;l'!il' r'I
isf' trl ti'
i, i:i-- '
ii
;ru f
' oor,rllvirrslr r"'

NSSNY HVNSO
-|-- oot --{- oor {ot t osr -f
*to -l
oa0
+
".-t,
ti
I
090
T
I
00'l
05t
l
oor
I
I
1
j
I
0l 01
0tt
!
I
+
-.,
i
i
I
06r"
:oo
!
Jo I
i +
:i.i
,i
-l- lr * srrl or {- or -tot}
4
BJl .:
'Blnules rsrsod gBP

{eJetraq us)lB
rypll nn4d €uesedrq qBlel tuBPIg usp rBIBP twprq depery4 srunl {€631 sruBg nluld 't
'nluld reqel x nlrnd 68u4 n-Ird rInBP ssnl ftmil.trA.IeuI n1trd eumlol
' : tuqffirnW Z
(eyeprnf uep n1rrd uolBlalred qeuap 'EI'm r?qu€6 1€qq)
n1trd Etrs€ur-Etrseur {sBI ue:Inlro1rp nFP Wqel 'n1nd eurnlon Sun1xfiuoru unpqes I
'BI'ILA uospp{uad
iirl i:l i L' 1:
60r uoohatla4 rsqtqnxpwnloA'f

'V
2
lmfl,
It f+
5
10
5
262
utr-l n'ff=
i-- so-- --f,- ,!t - go t4
H
I toz I .{ e2 -,6,.
l-
TYPE.Pl.=4.bh TYPE. P2.=
-l
3 bh
3i(ar-l-l :io 5i(-AL-^ :56.--
-
c
MH
tt V*:-=4d
l@ 650osol14
-il-::--t,-.-;-:-.ll- -}.+
ll8
,l-1Q-r6,- .4
-1-=82---+ {-+ TYPE.J.2 = l.bh
-ixh-n --
i io
IY8_E-_._J-!l_U,n
SMLA I.50
oIBN punx llBlePllBleo
!t!r ll.P lulllP urolop r.toP lorllllP
oIBN Blopuar
o,oq,,,frI
8L
(qt m) eumto1
OI OI I (,f v
0t 9 I If c
LZ 6 t 7fd z
II II I Ifd I
rFlrrtru oryBu rIn8o 1e,(ueg adlr oN
uouoBua4 q orloN oPPu"[ oltuoY 'qI
III uoofua1a4 ,sutfqnxPunrloA ',

,,,: . r..
Penjelasan WI.lb
l. Untuk menghitung volume rangka jendela nako, ialah menghitung Uanyilnya jumlah
daun naao yang terpasarg pada masing-masing tipe.
2. Jendela nako dapat dikatakan sebagai jandela hiasan yang berfi.ngsi memasukJ<an ca-
haya dan udara.
3. Jendela nako bila ditinjau dari sqr keamanan kurang baik : walarryun telah diberi besi
penganurn, karena mudah dicongkel-congkel. Dalamhal ini harus diberi besi p€nganum
yang dirancang tersendiri.
4. Dalam menghitr:ng jun lah dan nako turtuk masing-masingtipe jendela kita dapat pula
mengfritr:ng kaca nako yang diperlukan.
2. Kaca Tetap/Jalusi
2uPasang Kaca Tebal5 mnt
TipePJl: lbuatr
Trngg 1,58 m
Lebar : 0,92m
Luas 1,58 x 0,92 : 1,4536 nf
TipePl2 : 2 buatl
Tingg : 2,r2m
L,ebar : 0,25 m
Luas : (2,12x0,25)x2 : 1,06 m2 +
Volume (Vtr.2a) : 2,5136 m2
2b.Kaca Nako Tebal 5,,ttpa
Perhatran penjelasan VU tU
TipePJl: lldaun
Trrgg
Lebar
Luas
TipePl2
Panjang 0,65m i ,Ji*.n*;-.",
Lebar 0,14 m ^q X;
Luas (0,65xqld
Tipe J I 30 daun cI r,3 ,;
E-l*";-'
r
0,70m i
I
T-gg I
Lebar 0,14 m f] i
Luas (0,70 x o,f+) xjao
TipeJ 2 1o daun i ii i
Panjang 0,50 m -t- ai.. L
Lebar : 0,14 m
Luas : (0,50 x 0,14) r 1Pm*mS
i
Volume (Vtr.2b) : 7,O21 mz

i) 09 : I V'IV)S
qqz=l^3d^l
-a
L-_-_--J-
-h-
9t _:-??t,"
E Oil g
l'l
.1-t..: 7f _f HlAl
r---t
l?l
i
zf
t 'lJ m.{
tr?9'0 : (cz uD eumlo^
'tu
+ ,ru 9p6yg'g :' E*Fq 6fe{ % Ot
ew t9t6l'o : 8I'0 I €0'0 x 09'16 : eurnlo^
gt x e ndurlftrduem6
:
ru 09'16 ftiefue4
-63 : SXSI'I tuefue4
qBnq g : 1e.(ueg
;iii i f ..!,1 t,t' ti , I,
l1 tU gI'I ftrefued
l'{ j , :ii.)r;rii ZIadl,L
'ji ; rugiO&rry gZxZB'1 : Eret-,.ea
j.i i ,, f pfi':i!-] qenq9z:gx$: ry'(ueg
1r1 i ,. I r).,:ii.r lrr Z8'0 : Eueftled
i 1iit?1t r r. .!!1.!; -, ",
Tiir;i{, I I edlJ.
.; ' i ,- tuj 8'€[ f ,, ,1p 9lxZ6'O :
...;!,i,.i.ii.
, ,i,i,, Eue[ue4
,_,. ,qanggt:Exg:
1u,(ueg
f-r iiiir'iii'ii '.i r': " '\ lllriili wz6'o : tuefue6
,; l''r; 1r: ri:itlrii Zdedll
I trri,. i .. :/-.
ut l'OZl jj]ul/i-1
"i .. .i
OZx ZO'l ftre[ue6
:lrlrrii qsnqgz:Vxg: >pfueg
Ii ":r:' IJZO'I tuefue6
I lrr - ir.'.",i
.r llilxi.]
Idedll
i-.iriti ut |L'gI I x 9t'€ : ftrefue6
qmq I : 4e,{ueg
u gE'E : fuefue4
Z Id EdII
lutg1'll gxgS'Z : Euefue4
: >1e'(tfeg
-. ::
, rr.::.iij ljii;.,rra. i. 1,.,. y1.:
:..',"::-. ',, ,
,.*,t&jI ,=,
I Id EOII
,,?fffi,,.
uege p,!p d Eul,rt-,ax;e*.,".q
ry,sg4.,,,,,,
t sntof ,sztlrue,A Eun st1 t 7
gII uooha4a4 ,sqtqnx/awnpA ',

tt4 Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek
Penjelasan 7.2c.
1. Ukuran bersih papan ventilasi : (2 * 15) cm, sedang ukuran pesanan atau order ialah
(3 x 18) cm.
2. Lhtuk menghltr:ngpanjangpapan jalusi masirg-masingtipe, dihitungpanjang selunfinya
x 5 (karena jumlah papan jalusi 5 buah baris setiap tipe).
3. Penggantung/I(unci
3u Peumclles Nilon
Tipe PJ I I buah
Peumelles: lx3 3 buah
Tipe PJ 2 I buah
Foumelles: lx3 3 buah
Tipe P 1 : 4 buah
Feumelles : 4x3 12 buah
TipeP 2 : 3 buah
Peumelles:3x3 9 buah
Volume (W.3a) : 27 buah

3b.Kunci Tanam Union 2 x Slaag
TipePJl : lxl I buah
TipePJ2 : lxl I buah
TipePl :4xl : 4 buah
TipePZ :3xl : 3buah +
Volume (VII.3b) 9 buah
Vt
ffi
lopiri xlor
fagrcl
irng go t
6noL k unel
X unci lailon6m
{_- oo I
_---+
,+
rf
li
zutZ01gl'69 : (BI lg,Qeunyon
ziu )Lg[Yl
tw ,b06t'lZl : r.releqle{ftrf ndq }sJ eurnlo6
zw ZIO6{7Zy EE;'Z BLI{ e9 : puogeld BLlt'E; ssnl IpBf
:
x
zw Ee{Z: ?I'0 x 999'9L
IsH-fsH r.IBnq 999'<9l {nlrn zIU I sEn'I
Tur?f<o :
fI'Ox [ :
Eulge) x Euultre6 : IsDl-Isq qsnq I ssn'I
u tl'g : (90'0 + ZO'O)XT, : IsH-lsHEuWteX
, 00'I
ru Ispl-lsq fttefue6
90.0 un (f + S)
qsnq 999'.9l : ru I ruplep IspI-lspt {e,(ueg
IT
ruc I: IsH-lsH BrBltrB IBJBf
vr.c z: IBqeI ru3 I : Ispl-lsH regel
(qZ ru ueseplrnd 1eWI) Ztu BLI{eg: IsDI-Isry (1e1sreao) retll PuoJBId
zlrr glgL'lf : serFI

Ig't 7 uesephn6
I8'€ g uesephn6
LgZl'E g uesephra4
6ltL'E : 1uesepftn4
6L'lal.1-(ct m requtB ueryeqred) >pe1dsd1lBctEI I
: Fsp IrlpJal uBlBWIq tue{ n(q leillalll
uDroqlpN Sunt( ntoy ro)u?N f,I
'I uuluca8ua4
N\rultd\f,xlxvl Nvvfufixtrd IIIA
SII uoohaqa4 Nnfqnx/auryo4',
116 Bagian Kesaty: Bestek dan Gambar Bestek
1b. Mengecat Loteng dengan teak oil - ,. ,.i f '11.,r1 .,i/ "r ./.! r !
Ruangl :2,85x3,35 9,5475 nf
Ruang2 : (4,35x3,85)+ (0,85 x0,5)
16,7475 + 0,425 :''fi.tlzs' 1
Ruang 3 = (2,35 x 0,925) + (3,05 x 1;85)

2,17375 + 5,6425 '; , 7,81625
Ruang 4 2,o: x2,35 : 6,6975 I i,
Ruang 5 2,85 x2,35 ,.*;.,i6,6975 i ',
Ruang 6 1,85 x2,35 +',.i4,3475
Ruang 7 (2,85 x 0,925) + (1,10 x 1,35)
5,2725 + 1,485 ,: ,
Ruang8 : 1,35x1,60 .
Ru:urg9 :'1;S5x1,35
Volume(VItr lb)
:
Ic. Mencd D ihdh@. M ats.

de ng a n
r"i
Perhatikan Pekerjaan Plesteian. '|1"'
r
5.1a. PlesteranDinding 1 : 2 32,30d9'rtf ia: :i - t; t.;i ri'r !;:.,1,r ir I
5.lb. Plesteran Difidiqg I : 4 ''* 444;5913: rrf l i..l ;,r' r i tll,, i

i,i i..i-
!ili::f ';.i.i-!i;r! ;1iLi,ii i .,t::,...

Volume(VItr.la):
ir I i;
td Mencat (Kusen + Pintu + Ialusi).
, ,,,,-, i r r, Li.;: ). ..
1.
: (2 x 0,06) + 0,15
Keliling 0,27 m
Luas :98,68*0,/7..,..., :26,6436m
4 sisi perhatikan gambar Z.+i.'
Panjang
PJl
P!'2'
p [ :: '.,-,:'.:
P 2.-. ..:.,.:'-=
J 1'", .,. ,,'-=
.. .-!-:'ii
2.
1
f
Ja tZOg'tOt - (pt ml) eumto1

+ lrl'It IsnlBf 't
'Z
909.?t nlrrd
toso'6t
:I]"*,"n
zu ?ll'Ie I{ox 9'16 : ssn'I
ru rt'O (sl'o+zo'o)xz: Eqgtex
ru 9'I6 Eueftre6
ur 6'9 I x 8I'I Euefue6
I{mq s 1er(ueg
8I.I Euefue4
ZI
u9'07 : 9Zx 78'O Euefue6
qsnq9z:9x9 1e,(ueg
z8'o Euefue6
II
ur 8'tI gl x z6'0 Ew[ue6
qBnqsI:Ex9 4e{ueg
z6'o Eue[ue6
T, d.
wl'07 : OZXZO,I ftrefue6

r.IBnq0z:lx9 ledueg
zo'l ftieftre6
Id
ut gL'9r I x gE't Euefue4
I{Bnq s 1e,{ueg
9E't Euefue4
7, fd
ur 97'vl s x s8'z E el.r"a
qsng s lefueg
98'Z tuefue6
Ifd ,t
rsnlBf }8cuetr [
LII uootuaqa4 Nufqnx/aunpA ',

ll8 Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek
D( PEKERJAAN PERLENGKAPAN DALAM

l. Listrik
|a. Pasangan Instalasi Dalam
Lampu Pijar 14titik
LampuTL : 3titik
Volume (lX.la) 17 titik
tttTlxo tLAFO|{
lb. Pemasangan Lampu Piiar

Volume (lX.lb) l4 titik
Lc. Lampu TL 2 x 40 Watt

(IX.lc)
, IIIIIIIIIEII
Volume 3 buah
ffi
ld
fiffi
Zekering 2 Group
Volume (lX ld) 1 buah
-
-
'ffiffi. =-:==-r':-i=:j=
le. Stop Kontak

Volume (X.le) 6 buah
@
trol roil?^x lt{lot , aiDl
lf, Sakelar Seri

Volume (IX l0 2 buah "uu'
t^r:t.â tEnt Irllot l
Ig. Sakelor Engkel

Volume (IX lg) l0 buah
lat(ttan E,lott( Daroutl,
qenq I dnorg Z xog esng .L
{:_
wnq 8
Y fl_.fl
tU G)
eprv reIals
uep >1epoy dolg '9
qsnq z p ues rBle{es '9
p{6ug rBIe{BS 't

I{Enq 9I p
+
uoge6ftiqlg E
qenq tl
11ndue1
qenq t 7,
qBNq ?I -o re[r; ndurel I
HV'Ili{ff mslus )NIN!Ig VWVN 'oN
XTUISII ISVTYISNVNVCNVSYIAIf, d
NYHYfl UVIf,V(I
6II uoofuat1a4 ,sqtqnxpunpA .,
+ __a
a_-_
lnstalasi Listrlk
Sanitasi dan Instalasi Air
2aKloset fongkok Porselen

Volume (D(.2a) 2 buah
-+-
..__ ato
il@l fcz
-.t
120 Bagiin Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek
lnstalasl Llstrik
Sanitasi dan Instalasi Air
2 a- K loset Jongkok Porselen

Volume (X.2a) 2 buah
-*- rt
..- ato
il@l fcz
tal l->.
@o^
@c,r,
i60
v
I
I
ov
u g1g'Ll: (cZ'XI) aumlo1
96'0+97,I'I+gL'I + gL'I + gLI'6 * ' tt t*t*$
,1,
=
totoy tlv lsDlorsul ao&uosmue4
HISUSB UIV ISVIVISNI
sou!p--Ard_--
,ro Jale$l
uolx
%+
oor[ t
uggffez : (qZ .X) erunto1

0I'I + 08'8 + 0I'g + gLt',l + og',I + 9Z'O+ (0t'0 + 1) x g: Euefrrc4
,zll p
qls"tag 4V lsDlvrsuI ao&uosouta4
uoopala4 rsa{qnxpuryory .,
ISOMETRIK
LANTAI & SANITASI
2d Kran
Volume (IX'2O
Flour Drain
,4/'=-:-\
Volanu QX.ze) = 2 buah
.W
,\
llF^-ll
t\ -\ /l
F 9L,6 : (qt'D eumlo1
zw 9L'9 : 00'[ x 9L'9 ssn'I
uI 00'[ rBqe'I
w 9L'9 tuefue6
z { sBn'I
zul: Ix?: sBn.I
tuI rBqeT
TUi : ftre[ue4
I d ssn.I
g:t;IuoragroqDa'qI
ueln\ r.c E
"o.otcr
r'l'l ,rc -
ydr.q rrc -'-
uBJnps uBlBdureuod
;L tl-- - -1 cor-r
u g'ie : (et'D eurnlo1

u9'6 : dn1nue1rrernles
USZ : 9'ZIXZ : ?{nqJe} uBJnlBS
Eunpag Eulp1ay uotnps aI
uBuBIEH .I
UVflT NViI\DICNI TUgd t\IYvfEt)tflil 'x
EZt uoofuala4 rsofqnxpuqoy'f
L24 Bagian Kesatu: Bastek dan Gambar Bastek
--_--f.
0 Solurott
l??bulo
t
rs
+
r5
-I
I
r5
+
+- ?0-+-
I L0 ------l
1e Rabat Kerikil
Luas F I
Panjang = 12,5 m
Lebar 1,00 m
Luas 12,5 mx 1,00 : 12,5 nf
Luas F 2
Panjang 1,75 m
Lebar 1,50 m
Luas 1,75 x 1,50 : 2,625 rfi
Volume (X.lc) : L5rl25 m2
1d Bak Kontrol
Volume (X ld).
IJkuran30x30=2buah
'lotll gZ: IJsr{ I ut?Fp ftrero (nps) us{qnng,p Eued rry
I
: fDIIreq rc8eqes ug)Fltre$p Iuelcndes (u6uel) Eueru edtueseq ttrnlffitn* ry,f.r6 't
'u 7 uedesered yep usp
.ru .rmu
umrnru Jt? rnurns uep Tleprrdes IBJB1 .E
91
'uedesered rnurns e>l us)Isruerp us)p rurBIB
sesord trdrcp ulqesJ3l rrBrol
-ol susul rF '(eftra) uerolo{ ueduu(uau fedunf (Dftre}) Eueru qeppe
ryep4dag
E,I >rn[t 'l
eItI IPIIJEX I
€lu 8uese6rse6 |
€lu Erun qeuea 'l
'r{
€ru JAd/s?C edld
€ru s1eg n1eg treSuese4 '8
slu rrBJe$eld J
€ru Euepueg uoFE 'e
€ru JoJ uopg .P
€ru Erun rrse6 'c
'q
€ru IFXqegftrcduelsuey
€lu rIBu4 uellB9 'e
: rDIIreq re8eqes Fprnsrelftrqntrrp pdep 4uepadas eumlo1 'I
'e1'y uusepfue4
IIBnq Z: (et'X) etunlo1
tluoqcydag z7
lorluol re8
@
*or?- o9
-t orf
r ---------T
I
t
I
I I
I L
F
*F+
I
.
tI
I
nr=,
t
I
I
I
uo6uo6od L
I
I
I
r
I
I
I I
L ____J
rl
t,tn-
tof oz +ot
gzt uoofuatla4 rsufqnx/awnpA',
126 Bagian Kesatu: Bastek dan Gambar Bastek
Untuk 15 orang dibutuhkan ruangan 15 x25: 3751t

25 orangdibutuhkan : 25 x25 : 6251t
ruangan
50 orang dibutuhkan nxmgan: 50 x 25: l250lt
Untuk menentukan ukuran numgan adalah :
375liter:0,375 : X xY xZ
m3
625 liter : 0,625 m3 : X xY x Z
1250 liter : 1,250 m3 : X xY xZ
X : Panjang ruang Y : Lebar ruang Z :Tr:rW] nxmg.
Untuk X, Y, dan Z sagaja dipilih dalam bentuk angka ideal rurtuk surtu nxmg.
: :
Harga tersebut dapat dihittng seperti pada ruang 375 liter 0,375 m3 1,00 x
0,75 x 0,50, dan seterusnya.
+2sF40 +25|-t25 2s+40 + ?5F
fro
60
I
60
L
I
70
l,o
20
I
--l- 65 --f- 175 ------f 6s -+-
Septictank Komplit
t .l-
EruE
?s
I
95
T
/.0
+
t
25
25
!
t
l?5r -+25 t- 125 l25Pa0 Ps;-
o
iiil Ioo lrt
rii
3'r'
i
{
s!
Efr +
8
o r-'I
Ei i
f iir'
g.s
E=
!iD
==
U,
o. I
-@ !rl
3A
!,
E,[1,
'*t I
tri I
I
=.r
xa?-aJ
'!' to
}t,
,'i
E r!-f
I
o
3rl!
trril T
-tll ul
o
{ti r
o
Elri
E r---l
I
LZI uoofua4a4 tsufqnx/auryoA .t

128 Bagian Kesatu: Bastek dan Gambar Bastek
C. SUSUNAN VOI,TIME PEKERJAAN
No. URAIAN PEKERIAAN VOLTIME SATUAN

Urut
L PEI(ERJAAN PONIDASI
I Permulaan
a. Pebersihan Lapangan 225,45 m2
b. Memasang Bouwplank 48,40 m2
c. Dreksi Keet 15,00 m2
d. Los Kerja 29,00 mz
2 Penggalian
a. Galian Tanah Pondasi 132,28 m3
b. Ungan Kembali 1/4 Galian 33,07 m3
J Pasangan Pondnsi Baru Kali

a. Urugan Pasir Bawah Pondasi 3,82 m3
b. Aanstampang Batu Kali 13,71 m3
c. Pas Pondasi Batu Kali 36,99 m3
tr. Pf,KERJAAN BETON/DINDING
I Beton Berrulang
a. Beton Sloof 2,15 m3
b. Tiang Praktis 2,67 m3
c. Reng balok 2,15 m3
d. Balok Konsul 3,49 m3
e. Kuda-kuda Beton 1,09 m3
f. Plat Beton 0,22 m3
2 Beton tak berrulang
a. Beton Cor | :2 :3 0,37 m3
3 Dinding
a. PasTembok I :2 3,24 m3
b. PasTembokl:4 20,98 m3
4 Kusen
a. Kusen Pintu dan Jendela 1,77 m3
b Meni Kayu yang Menyentuh Pasangan 16,93 m3
c. Botrt-bout/Angker 43,13 kg
Itr. PEKERJAAN KAP DAI\[ ATAP
I Kap dan RangkaAtap
a. Pekerjaan Kuda-kuda 2,57 m3
b. Pekerjaan Rangka Atap t37,23 m2
c. Peke{aanLesplankPapan 14,76 m2
d. Pekerjaan Papan Ruiter 12,70 m
e. Memeni Sambungan Kayu 3,16 m2
f. Residu Kuda-kuda 101,26 m3
g. Bout-bout/Angker 22,44 ks
zlu 08't0I rsnlef usp nlurd uesnx lBrueIA[ p
ZVJ t9'9Ll >plsw ueftnp tupqq ]mual{ 'c
ztrr 69't9 IIO ue8rnp EmPl rctnl4l q
IBoI
zw 9I,6EI UBpWFX ?ued n ey ]Bcuetr [ 'e
uoqocaBua4 I
NYUTT{\TXIIV) NWfUfl)If,iI'IIIA
qq 'q'g Eeelg xZ uorun tuBrrBI xcuny q'
6
qq LZ uolrN selpurned 'e
nuny13un4uo33ua4 't
zw 19'o sBd ''
rsnlBf rsElrIIeA
ztlr ZO, L uru s IBqeI o{eNBcBx sBd q
|tJI IO,Z tuuI s Ieqol scBx sBd 'e
$rypf dnral ocoy T,
unBp 8L ueut6tn4 oJBN elepuaf e$uug q

zttl OE, LI poo \ IBoI nturd 'e
Dppuafrqutd
VTf,(INff NVO NINId NYVfU[)Itrd'IIA
ZIJI 19'v rnIVAEled Jd urql sBd q
zur I9,ZL solod )d urq) 'sBd 'e
latuD7 uo8uoso4 7,
€[U 88'rI rtse4 ut8n:n q

€[u 9L,L qeuel ue8run 'e
uo8ntl
lptuUT tlD,trog tp I
TVINVT NYVfUtr)Ifid 'IA
zul v9'6r. uelesJod dernl ue8uese4 'e
ualaslod do.r,t 1 7
zlll 69'Wn rrerelseld q
7 : 1 turpu4l
EuPutq uerelseld 'e
zvl ot'zt :
7 1
'uDtalsald I
NYutrISf,Td t{\rvrutr)Ifld'A
IU 09'96 puoJeld:€Eu6 sa1 'c
uTBIBO
ztJl TE,E9 tuc a x Z IsH-lsl) rurl'I puoJel4 Euuseurel,l q
zvr OI,IL ruru , IBqq {eldyI puoJBId Eueseruepe
puo{o14 Suos'DuaIN Z
L9'60l puoJBId u>tA.rsy , ;IseU 3

etu 68'0 (>1e1srene) rsrr'IpuoJeld l r€usg q
r4Eueg 'e
€lu ZZ,I uTBIBO PuoJBId
puo{o14 t1o1og I
(NOf,VTiI NYvfU[)TfiI 'AI
tu OL,ZI 0t S'11g Eunqere4 ttreseuel4l q
'e
ZIIT EZ, LEI 0Z STfg dzly8treseuel4l
.Z
dpty
lrun
NVruVS EIIÎN'IOA NWNGDIAdNVI\rUN 'oN
6Zl uooha4a4 ,snltqnx/awryoA ',

r.30 Bagian Kesatu: Bastek dan Gambar Bastek
No. URAIAN PEKEzuAAN VOLUME SATUAN

Urut
D(. PEKERIAAN PERLENGKAPAN DALAM

Listrik
a. Pas Instalasi Dalam 17 ttk
b. Pemasangan Lampu Pijar l4 ttk
c. LampuTl.2x40watt J ttk
d. Pas Zekering Group 1 bh
e. Stop Kontak 6 trk
f. Sakelar Seri 2 bh
g. Sakelar Engkel t0 bh
2 Sanitair dan Instalasi Air
a. Kloset Jongkok Porselen 2 bh
b. Pemasangan Instalasi Air Bersih 23,O2 m2
c. Pemasangan Instalasi Air Kotor 17,62 m2
d. Kraan 3 bh
e. Flour Draine 2 bh
X. PEKERJAANPERLENGKAPANLUAR
I Halaman
a. Saluran Keliling Gedung 34,50 m
b. RabatBaon 1 :3 :5 9,75 m2
c. Rabat Krihl t5,12 bh
d. Bak Kontrol 2 m2
e. Septicptank 2 bh
'efielg uBTBEEuV
euesueu
YNOIXNYIOYfl
. IEI
€uI i 000'9 '4{ Jrsed 'c
{ez / 009', 'df, uelues .Z
€tu / 000'9 4{ IIgI N}89 'I
ueqeg u€nles 6rc11rege( ,.
'Jrsed, : rnlrros trerndruec

1
ueftnp IIg)I n]Bq ue8uesed sru I {qun ueefte1e4 ua-llBs tf,Jrc118trqffiuaul BJBc qoluoJ
ueftnp rsnses 'rrgasrel qBlpsl Eurseu-Er.rseru ualnpnpq urlsepfrp rur r.IBABq r(I
'ueefrale6 usrq"S e€tu14uep'qedn rlBlUBS dtull.trBr{Bg uerUBS rflrc11: n1led
uenn8ueq eferq ur-tffirte unsn(ueu 1gglsp us{spaqp srueq ftre,( qBII}sl efip epV
'uetrnftreg e,(erg uerffiuy unsndr:au tuelBp ueuroped re8eqes uaptnrEredp
1edep rilsstu
1!\Og BsrlBue 'ueqrurep unuBN 'efte1 BEeu4 gedn undneur usqBq >peg 'uuuntuequred ue
-qnfnqel ue8rcp 6el ueaepr >lep4Euef 71\Og BsrIBrrB ue&q edereqeq epe efes n$al
'11rlps eues uuleunEredp
redep {Bpp A\Og esqsrre
.preq
1uleruaporu
ue1e1ercd ue>leun8redueur Eue,( ueefteled IEeq uelEuepes 'lBuorsrreûo>l uelelend
ralBurer,u fuJP.fi, etl,:u>1]€ped ueeftopd 4nrun us)letnrEredp ]Bdep efueg BsrIsuV
1l\Og
'spu?pg rrur.IBluuelrr
dvuv,Mz Bp?d V Zr€g ror.uoN IZ6I
Fauqed 97 Vffivvt16og '-16 uqdeplrp Eue,{ urnurn uBdB}epI r.rBp uBnI.re}DI n1ens qBIBr
(rcrye16 e;eqmd6 eltrpeErng) A\og 71\og Bsrt?rrB ueruleund erec rcser8ueru ndtueu
srueq Eueroeses uooka4ad uoryDS o3,ro11 Eunlffiueu uep unsn(ueu umpqes
'ueefte1ed rss)lol usp ueresed p s[e{ freluF,tqedn
uep ueqBg uBn}es 6rcqeped
ueuopefueq srueg le,(ord7ueunftrcq npns eferg uure88uy unsnduau uep ftrqffirmu
rrrelep IpBf Bpeq-Bpeqreq qpreBp depes p e[re1 r8euq qedn uep uBrIEg rIun1es 6wy1
'gedn uetuss t6.lup1rzuB(t ue>letueurp EuE(
rzusp rnes utelsp lelecrp uep ue11nduq1p Iss{ol1p urryedeprO el:o4 eFlewl qBdn
'upqog uDryoS o3"ro11 to{oq urrleursurp Eued regep n}Bs tuBIBp
uognduqp 'ugresed p redepp ueqegtF.rcg'srsrlerre ueEuqqred ue)lJ?sspJeq e[e>1 r6ern1
qudn uep uBqBq e6:eq qepml'.{elel uookatla4 uDntDS o7toll ue8rnp pnsrleurp ftrea
NIYIIUtrgNf,d Y
NT\ilVfUf,)T[d NVNTYS YCUVH 'I
€tr
134 Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biaya
* DaftarHarga Satuan Upah

1. Tukangbatu Rp 3 500 /hari
2. Kepala Tkg Batu Rp 4.000 i hari
3. Pekerja fu. 2.500 / hari
4. Mandor Rp. 3.500 / hari
Sebagai sumber harga satuan bahan dan harga'satuan upah didapat di pasaran, ternpat
lokasi pekerjaan akan dilaksanakan. Sedangkan Harga Satuan Pelccrjaan, didapat dari
analisa bahan dan upah sesuai dengan komposisi pasangan batu kali dengan campuran 1
Semen : 4 Pasir.
Dari komposisi campuran di atas, kita dapatkan analisa G 32h yang berbunyi sebagai
berikrt "I mi pasangan mocam A mmalai perelat I Semen Portland, 4 Pasir (G 19)."
I,2 m3 batu kali @ RP 6.000
: RP 7 .200
:
0,958 tong sernen 4,0715 ak @ Rp. 4 500: Rp. 18.321,75
0,522 m1 pasir @ RP 6.000
: RP. 3.132
Bahan RP. 28.653,75
1,2 tukang batu @ RP 3.5000: RP 4.200
0,12 kepala tukang batu @ Rp 4.000
: Rp 480
3,6 pekerja @ Rp 2.500: RP 9.000
0,18 mandor @ RP. 3.500: RP. 630
Upah RP. 14.310
Harg;a Satuan Pekerjaan Bahan + Upah
Rp. 28.653,75 + Rp. 14.310
Rp. 42.963'75
B. ANALISABAHANDANUPAH
1. Analisa Bahan
Yang dimaksud dengan analisa bahan suatu pekerjaan, ialah menghittng banyalmya/
volume masing-masing bahan, serta besamyabiaya yang dibutuhkan.
Dari contoh sebelumnya yaitu analisa G 32 h yang berbunyi 1 m3 pasangan dari
I
maslm A (pasangan batu kali) memakai perekat Semen Portland : 4 Pasir (G 19)
diperlukan :
Bahan (Ana[sa G 32 h)
1,2 mt batu kali @ Rp 6.000
: Rp 7.200
0,958 tong semen @ 170 kg: 4,0715 zak
@ Rp 4.500 : Rp. 18.321,75
0,522 m3 pasir @ Rp 6.000: Rp 3.132
Jumtah =-np.z&B$rs
Bahan (Analisa G 19)
D[ tefipat-ternpat, yang terdapat harga kapur dan semen merah sangat mahal atau
jelelq sebagai pangganti perekattras baster, dapat dipakai perekat ebagai berikut, I bagian
Semen Portland dan 4 bagran pasir, memberikan 3,46bagjanperekat. Jadi tiap m3 perekat
diperlukan:
0,29 m' sefiren portland (2,132 tong)
1,16 m3 pasir.
'8X (Of t- Oqt) eletre efqeraq uatues 8uo1 1
'lerursep ueppqued eueJs{ epeqreq u,uns
Suol 696'0 rrerpg ue4qeuad lrser4 'q ZE D esrletre eped uerueg Euol 996'6 $lepq1
r.rBp
'EX Ol :6uepe4 @ures
{ez I
'tS,OSZ't: e.,(r4ereq uerues €ur I
:uesephntr
'6I g BsrIBuE w8mp eduueftrnqnq
uBp 1{ Z€ g BsrIBr.rB $leput efqese Bueru uep septue8uap 1eqlral'sele lp rrereJn IJBO
'ti, t
euZZ{O g(rx9l'o: JrsEd
lw LO'l EXOI l8>l;Zt'tgt :
tuol696'6 : EXOtt IE>lgzt'tgl :
Ey,gzr't9l 8x osz't x 9o€I'o :
eu 90tI'0 6Z'Ox gi'o
rJetuas
: rrDllreq re8eqes ucr{Bq uelnpedrp llsil n1eg ue8uesed €r.u I {n}un rpef
eut Z'I: Ileil n1eq urp €ru 9l'0:
1elered ur4npedrp nluq w6uesed ,tu 1 du11
lrll
clu 9I'I : ue:llelnqtp €ru 9gI'I : €r.u y : rrsed uEFBq t
Euol 7E1' 7 : E>l O tt FN S' Zgt
E>lg'Zgt. :E l, OSZ't x 6Z'0 : eu 6Z'0
9n'E
ern 6Z'0: uulllelnqry eu 6gZ'0 :r
uepeq t : uerues
: Iqpeq rr6eqas ueqeq Eurseru-Eurseu uulny:edrp lu1e-led rtu 1 de11
/
:r.]ta:edgt't
L,Z
u€uopB y49L9'oxl
,t')/t4
). r.e ftt 9t05 ,j,./t
i
1,
uep teped Bpueq II 09'0 uurlqnlnqrp rrsed ue6eq y

gL'o *uop" Iq 9{9, I
4e Iq ge'o
uep reped Bpmq FI Ig'O uelgnlnqry rlerues ueFeq t
: uulnpedrp rrse4 tre6eq t : rntues uBFBq 1 ue:ndruec rsrsodruo;
'e,{uure1 ucp n1es etvll.rc ue8unqnq uuerure8uq usp'Bsrlerre Eurseru
-turseur qepul nep uepeq-ueFeq lrnsnpuetu BqoJ Btpl'sele Ip c uep 'q 'e uerern uBC
'61 6 esqeue ueEmp LlZt

D etetue ue8unqnll 'c
'QZt C BsrlBrre ruBIBp e>l uu>plnsetulp ueqeq uenl€s e8req qeleps
1edeplp tnqesral e?rcg) gL'tgg'g(, dg: e,{e1q uulpln}nqry IIq n}Bq ur6tresed ,ru 1 q
nsed ,ut 779'9
uarues \ez gILo'o
II€)l nleq eut z'I
: uer{Bq Irsp Flpre} Ilu>l ntuq ue8uesed ,ru 1 'e
: ]rulueq rr6eqse ueryndrursrp ledep sele rp ueseleftnd uep u€rern
sgI uoohaqa4 uoryog o8to17 '1

7
2. Analisa Upah
Yang dimaksud dengan analisa upah suatu pekerjaan ialah, mengfritung banyahrya
tg;taga yang diperlukan, serta besamya biaya yang dibutuhkan untuk pekerjaan tersebtrt.
Dalam analisa G 32 a, indeks tanrga kerja turtuk 1 m3 pasangan batu kali sebagai
beriktrt :
1,2 tukang batu

0,l2kqalatukang batu
3,6 pekerja
0,18 mandor
llkalnrga satuan upah kita masukkan ke dalam analisa G 32 a, maka upah terlmrga
kerja marjadi :
1,2 tukang batu @ RP. 3.500: RP. 4.200,-

0,12 Kepala tukang batu @ Rp 4.000
: Rp. 480,-
3,6pekerja @ RP 2.500: RP' 9.000,-
mandor
0,18 @ RP. 3 500::P----!l!r
Upah : Rp. 14.310,-
Dari uraian di atas terlihat durgan jelas, bahwa yang dimaksud dengan upah ialah
jun lah torrrga+ biaya yang dibutuhkan, wrtuk 1 m3 pasangan batu kali.
Jika persamaan (analisa G 32 a) di atas kita sederhanakan, wrtuk 100 m3 pasangan
batu kali, maka persamaan menjadi :
100 x 1,2 120 tukangbatu

100 x 0,12 12kqalatukang batu
100 x 3,6 360 pekerja
100 x 0,18 18 mandor
Tentu biaya yang dibutuhkan akan menjadi 100 x Rp. 14.310: Rp. 1.431.000,-
Penjelasan :
1. Untuk I tenuga kepala tukang (pasangan batu kali) harus mengepalai tukang batu sebanyak
1,210,12: l0 tenag;a.
2. untuk I tenagamandor, harus mengepalai pekerja sebanyak 3,6/0,18 :20 tenaga.
C. DAFTAR : HARGA SATUAIY BAHAN
URAIAN
1. Kayu Bakesting Rp. 100.000/m3
2. Balok-balok Banio Rp. 160.000/m3
3. Papan Banio Rp. 175.000/m3
4. Pasir Pasang Rp. 6.000/m3
5. Pasir Urug Rp 4.000/m3
6. Pasir Bdonflepoh Rp 6.000/m3
7. Kerikil Beton Rp 6.500/m3
8. Kerikil Urug Rp 5.000/m3
9. Tanatl Timbun/Tanah Urug Rp. 3.500/m3
10. Batu Kali Rp 5.000/m3
yeqt00o'n d[ fe3 tualnl
eleday
yeq I 000'n dU rsag8uapl epday
y"Ill000'n d[ npgEueryl eleday
FIsq / 009 E d[ nfeySur4nl
yvt4l 009't d[ roPuBII
Irsrl / 009't d[ P3 tua1n1
Irsr{ / 009'€ d[ rseg tur4na
Irstl / 00s t dU qeg ftrap1
yeq I 009'7, d[ efreleg
NVIVUN
HViIO NVIIIYS YOUVE : UVJ.Iw(I 'o
qalq/O9t dU uas rBIe>lES 'w

6{ '0n
Eueleq/0gg'O ,zlt f,Ad Edtd
Eueleq/OOO SI dU ,,, )Ad Bdld '6t
qBnq009'z dU IIBJX '8t
.LE
qBnq/009'€ dU erreJ( Jnol{
qarq/o09 dU '9e
Iev@ug rBIe)PS
qBn(V00g dU Iepoy dolg '9t
qalq/000'0, d[ seq; EuualeT ',t
qsnq/000 t dU lelduro; rn 0t aL ndruel 'cc
{rnQ/00t d[ tlo^ Ozzlnell. 97 re[r4 ulog 'T,t
FeJ/09€'I dU r[ur g ecex 'It
wlo9L d[ olep q8ueg '0t
Ryoos dU nprseu '67,
tltoouz d[ eurBl(\ ]BJ '82
tryoos t d[ .LZ
JBSEO ]83
ayoos't d[ arrEIAI 183 '92
dU uolBId '97,
Wooo'z
Ettooz't d[ n>ISd
,NT,
4toztt d[ ra>lEuv 1noq-trrog ,EZ
Byooq d[ uoleg rseg 'zz

d[ pool(\ IeeJ .IZ
IBIeW000'02
IBIeq/000'0I d[ ruru p *1e1du1 '02 4
Ipory000'0zI d[ 0t STfgBueS
'6I
!po>y000'06 dU OZ STfg EIES
'8I
qBnq/000'0€ dU rnlesrod >1o1Euo1 1esoDl
,LI
qsnry000'9t dU ?ee1g x Z uoluo ruBuel punx '9I
qsnq/000 I dU sefleulned '9I
q"nql09z d[ {Bpd ulqn 'nr
le8t
qBrl(VOsz d[ solod cd ur(ul 'tI ,1
4w1009't dU lez F>t On @ SvrydrIetuas

'zl e{q
qalq/O9 d[ Bleg n18g .II
Lel uoofua4a4 uonpg o&tog '1

10. Kepala TukangKayu Rp 4.000 / hari

11. Kerani fu 3 500 /hari
t2. Kepala Kerja Rp. 4.000 / hari
t3. Jaga Malam Rp 2.500 / hari
l4 Pelaksana Rp. 5.000 / hari
E. URAIAN HARGA SATUAI\I PEKERIAAI\I

Sebegaimana telah dijelaskan terdahulu bahwa Analisis ialah ketentuan umum yang
ditetapkan durgan Surat Keputusan Dir. Bow tangal2S Pebruari 1921 No. 5372 A.
Dalam analisis BOW. telah ditaapkan axryka (inde$ jumlah toraga dan bahan untuk
satu satuan pekerjaan.
Di bawah ini diberikan skema Harga Satuan pekerjaan.
HARGA SATUAN PEKERIAAN : BAIT\N + UPAIT
Pada bagian terdahulu telah diuraikan cara manglritturg harga satum I m3 pasangan
Pondasi Batu Kali dengan harga Rp. 42.963,175.
Yang dimaksud durgan uraian harga satuan pekerjaan ialah manguraikan masing-
masing harga satuan pekerjaan, mulai dari nomor l.la. Pekerjaan Pembersihan Lapangan
sampai X. le. Pekerjaan Septictank.
Di bawah ini diuraikan harga satuan pekerjaan, sebagai berikrs :
(qedn + usrlgq) trefluqrqrod resep ueEuep
da11 ssnl us{rsseploqrr$Ie}lp 1edep p; "u
rs{errq usrqes e8reH (t
'r11uusupfue4
000'09'du ,ru de4rrqelrp rrenles tf,.lr,11
pex Is{erl( 'rIT
9Z,L9I'Z'df,, :(sz'oa du+ozz't 'dy) uzufreleduznps rf,.:,11
9Z'L96'df,: 698'€ dU]r/I
693'€ dU :
6n 'du: OOS'€
'QI @ ropuqq y19'g
ool d[: OOS'Z'qI @ epe1e4 g7.g
oT,E d[ : 000', 'qt @ turlfn1 eleday 96'6
008 z 'df, : 009'€ fu @ n(e1ftia1n1g'g
Lt t'wxnfi : r{Bdn
0zz'I 'du
d[:
\ct 'qr: 002'I 'dU
@ rqedEI OI.0
00r'r 000'oor dU @ (ftrecued a treded) €uII0.0
: ualnpedrp 4ruldnoq Etreseureu u 1 Suettre4

{u;Iancg 3uusuue141 .qI.I
9Z'96r dU ueefte>p4 rlsn1Bs 6tu11
s7'g6l 'df, : 09'296'I 'dU x Oyt:zru I serl'I
0$'196'I 'df, :
09'l,g d[ 009't 'qI @ ropueru 9ZO'O
sl,8'I d[ 009'Z 'df, @ etraled ;L,O
I V'uV : rlBdn
: uBr{eg
: ue4npedrp ueftredel ueqrsrequred ztu 0[ senl
ur8uudul uBqrsregtred ?I'I
'I
rrBBlnured
ISY(NOiItrl\rYf[f,)If,.I I
NYIVUN
N\/vfUTXf,iI NVOIVS YEUYH NVTYUIT : IBIJBO
6€I uoohala4 uontog o?to11 .1

URAIAN
Bahan :
Semen : zak @Rp:RP

Pasir :m3 @Rp :Rp.
Kerikil :m3 @RP:RP
Batu kali :m3 @Rp:Rp
Papan :m3 @Rp.:Rp
Triplek :m3 @Rp :RP
Atap seng BJLS 20 :h! @Rp.:Rp
Kayu balok :m3 @Rp:Rp.
Closet - Jongkok :bh @Rp:RP
Kunci taman :bh @RP:RP
Kaca :m3 @ Rp.:Rp.
Rangka nako :dn @Rp :Rp.
Paku -- kg @RP:RP
Jumlah (a) : Rp
Upah (b) : Rp
Bahan + Upah: Rp. (a + b)
Harga. satuan ditaksir :
a+b
= RP. 60.000kn'?
l5
2) Luas lantai
3x5:15m2
I.1d" Los Kerja
Harga satuan peke{aan ditaksir fiap m2 Rp. 20.000
Penjelasan I.1d. Los Kerja
1)Harga sahmn los kerja dapat ditaksir tiap m2 berdasarkan bahan
+ upah.
Bahan:
Atap seng -
BJLS 20 @Rp:RP
Kayu balok m3 @RP:RP
Papan m3 @Rp.:Rp
Paku kg @Rp.:Rp.
Jumlah (a) RP' : RP
UPah O) RP.:RP
Bahan+Upah:Rp (a+b)
Harga satuan ditaksir:
a+b : Ro. 20.000/m'z
28
2) Luas lantai 7 x : 4:
28 rfi
3) Kita dapx juga menghitung berdasarkan analisis
:
D. 1 1 ll2 x !..ll.D. 10 yaitu los kerja terbuka.
I
009'8 'dll
000'Z 'df, : 000.,
.dU
@tnn rrsed.ru g,g
009'9 df, : OO0'9.qI@ F{n}Bq €ru I.I
T,'iJ^'w : usrIBg
'uerypedrp Euoso>1n1eg
eu 1 Eueseurau
{nun
I1uX qufl Suuduqsuuy
1 P,efueur
'ur
lnsns usrIe rrrruJrslp uep tsrrp qeleps ern z,f lreunqun Jlspd (Z
ew Z'I : lsed uaplred1p sldel lruop sr.dq ueureJrûad
{nseruJq ueun?ueq urepp lsed sru I truunqtup gI
.v 'uV urel?q (I
'ugl uusupJue4
989 9'dU : (ss|du + oog't 'aD qean + ust{sg
s8t .fu
SE d[: 009 E 'dU @ ropueru 1g'g
0s, 'df, : 009'Z 'ft @ efte1ed gg'g
8I 'V'uV :
rledn
008', df, : 000'7 'dU
@rrsed evt Z'I
gI 'v'uv : rrBrIBg
.r;su6 uu8rull
'ue1p6 e,(e1q
x lllEtut-exr-t EuqFIIp ueun8ueq {qun ur:ptuel1p lI.v snrlsue
urulep euuru 1p lpquro{ ueBrun neye wr1r6 srlleq {equo{ 1sfuery
.qg.l uusup[ua4
09'296't 'du ueefre4ed uBnles d-rc11
09'z96'I 'du
os28
--=du: 009't'dU @ rcynut 9Z60
grsI df,: 009'Z dU @ et:e4ed gL'O
IV 'uV V/t: LI V 'q/ : qedn
: usqeg
lsquay uu8nrn
09'296'I'dU ueefteled uBrUBs rf,.w11
09'296't 'du
oIr8---rffi : 009't 'dU @ ropuetu 9T,O'O
9t8 r 'df, : 00S'Z 'dU @ ef:ened gL'O
IV uV : q€dn
: rrBrIBg
:uelnpedrp uege8 €ur I {n}un
lsBpuod q8u8l uBIIB9
NYIVUN
TTT uoofuaqa4 towog oStog '7

Harga
NO. URAIAN Satuan
Pekerjaan
Upah : An. G.2.

1,5 Pekerja @ Rp. 2.500 Rp 3.750
0,075 Mandor @ Rp. 3.500 Rp 262,50
Rp. 4.012,50
Bahan + Upah: Rp. 8.600 + Rp. 4.012,50: Rp.12.612,50
L3c. Pasnng Pondasi Batu Kali
Untuk I mr pasangan batu kali dengan perbandingan 1 semen :
4 pasir diperlukan :
Bahan : An. G. 32 h
1,2 mt batu kali @ Rp. 6.000 : Rp 7.200
4,0715 zat semen @ Rp 4.500 : Rp. 18,32L,75
O,522 m3 pasir @ Rp. 6.000 : Rp. 3.132
RP 28.653,75
Upah : An. G.32 a

1,2 Tukang batu @Rp 3.500 Rp 4.200
0,12 kep. tukang @ Rp. 4.000 Rp 480
3,6 Pekerja @ Rp 2.500 Rp 9.000
0,18 Mandor @ Rp. 3.500 Rp 630
Rp. 14.310
Bahan + Upah: Rp. 28.653,75 + Rp. 14.310 : Rp.42.963,75
II.1a. Beton Sloof

I bdon bertulang dengan qrmpuran
m3
1 semen :2 pasir : 3 kerihl diperlukan :
Bahan : An. G.41
0,82 m3 kerikil @ Rp. 6.500 : Rp 5.330
0,54 m3 pasir @ Rp. 6.000 : Rp 3.240
8,5 zak semen @ Rp. 4.500 : 3&?5q
If
Rp 46.820
Ilatrbaon:An. G.4l
6 2.500 : Rp. 15.000
pekerja @ Rp.
0,3 3.500 : Rp. 1,050
mandor @ Rp.
I tk. batu @ Rp. 3.500 : Rp. 3.500
0,1 kep.tukang@Rp 4.000: Y_ am
Rp. 19.950
000'Og d[: tledn+ftDsopqropuog: f
099'62 'dU : Eu4saleqqeql :lr
gLggil d[ : tledn +rroBq rseg uBrIBg : A
0S6'6I 'dU : uorq :
qed61 b
01g9n 'dU : uopq ueqeg : d
:IPI?PB
ur:punqqredp sn-reqftref mtroduol EueFueq uopq eu I Ipef
000'0I 'df, : 009'Z 'dU @ elnned I
: uopq rue-rr,{rnuTru:lEuoquent
000'0, 'dU : 000'O0I ft @ ftr4se1eg eiu ?.0
:usr{Bg
099'6(, dU : 996'Z 'dU x 0I : rrrllslrJ zu 0I IpBI
=.-____lyrlBPc zu 0[ : uoppedp uopg €Iu I delJ
s96 Z 'du
O8r*-C: 002'I'dll@n4edE; fo
9E d[ : OO9'€
'dU
@ ropuEll 19.6
00S dU : 009'Z
.dU
@ efte>p4 Z,O
OOZ dU : 000', dU @ Euapl.day g0.0
09[ I 'df, : 009'€'d[ @"^ttsuopg 9.0
g'{'rry
6uqse4eg r.Iedn
:
: uappedrpuru 1 dep uopq uqBleJ
gL1gnt'du:009tII'dux 9z'r :+
97,r
: Iseq 4 SZt uappedrp ftrepueq uoFg cu I
oo9'LII 'du: (oos'or + 969'99 'dg)
: qedn + treqBg
___ lg:jildu: ooo'qq 'dU r/e qBdn"
:
r'i 000'99 'd[
'l 009'ZZ 'dU: 009.2 'dU @ eke>p4 6
^ 000.2I dU : 000,? fu @ Euu:p1daX e
0OS It d[ : 009'€ 'dU @ p"q 6uulp1 6
'z'I srsrcuv
Q OOt depuopq lseq qedn
89 'du
000
OOO'Z d[ : 000'I 'qI @ (perprnq) prrel Q Z
000 99 d[ : 009 'dU @ (auegayoor) Iseg Q or t
uopq rsaq uBrIBg
ueefta1a6
usnrES NVIYUN 'oN
t,?,rcH
EtI uooha4a4 uonrug oStog .1

Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biaya
Harqga
NO. URAIAN Satuan

Pekerjaan
Bahan + Upah : Rp.293.295

Catatan :
l) Beton ialah suatu bahan bangunan yang dibuat dari campuran
Semen Portland (S.P.), pasir, kerikil (batu pecah) dalt^ ar dengan
perbandingan tertentu.
2) Semen @ortland Cement) sejenis perekat bila diberi air akan
menjadi keras. Jadi air berfungsi sebagpi katalisator yang mem-
percepat proses beton.
3) Yang dimaksud beton di sini ialah beton bertulang dengan klasi
fikasi sebagai berikut :
3. 1. Beton Konvensional.
3.2. Beton Komposit.
3.3. Beton TeganganTinggi.
3.3.1. Ultimate Strength Design.
3.3.2. Pre Stressed Concrete.
3.3.3. Pneumatic Concrete.
4) Kita tidak akan menguraikan beton bertulang secara teknis karena
hal tersebut di luar maksud buku ini. Dari jenis beton di atas,
maka beton Konvesional inilah yang biasa memakai Analisis
BOW.
Beton Konvensional inilah beton bertulang yang masih dalam
batas-batas teori elastis dengan :
Eb: Modules kekenyalan/tegng;Nrbeton yang dipakai dalam

kglcmz.
E5 Modules kekenyalan/tegfig;an besi yang dipakai dalam
k{cmz.
n: Perbandingan kekenyalan dari baja dan beton.
nilai n:15 adalah nilai maksimum.
By
Eb.
5) Jumlah bahan dan terlag;a untukbeton.
- Bahan unhrkbeton An. G.4l
0,82 m3 kerikil.
0,54 rn3 pasir
Ztong Sp @ RP. l70kg 340k9:
Semen Padang berat 40 kg?*
2 tong:340140: 8,5 z.ak
ILlb. Tiang Praktis

p : Bahan beton : Rp 46.820
q : Upah baon : RP 19.950
v: upah
Bahan besi baon + : Rp 146.875
w: Upahbakesting : I(P. 29.650
x : Bahan bakesting : Rp. 40.000
y = Bongkarbakesting+menyiram: Rp. 10.000
Jumlatl bahan + uPah Rp. 293.295
: uBTnlredrp lPure{ g : rrsBd z : Eures
I
ucJndurec ue8tnp Euepueq IBI uoraq €ur I
e zz I
z roJ uopu AZT,
962'E6Z dt qedn + ueqeq r{Blurnf

000'0t dU :ueriluetu aftrqse4eq-re18uog : ,{
0oo'0, d[ : 6ur$opq usr.Ieg - x
099'67, dU: Eu4se>pq qedn : ^\
gLB'gnI 'dU : tledn +uopq rsequBqeg : ^
096'6I 'df, : uopq qedn : b
oz8'9n 'du : uopq uegeg : d
uopf, tBId }III
962'E6Z d\ qedn + ueqeq qBFunI
000'0I dU : urerrûau a ftr4se4eq re:16uog : f
000'0t d[ : ftr4se1eq r.rBr.IBg : x
099'.62 d[: Eu4se4eqqedn : m
d[ :
gLg'gvl t{edn+uopqrsequBqEg :
: ^b
096'6I :
dU uopq qedn
oz8'9n 'du : uopq uegeg : d
uofeg BpruI-Bpnx .EITI
962 t6(,',dY, qedn + uBqBq qBlrunf

000'01 dU : uerduaur a8uqseleqrelEuog : .(
000'0, : d[ ftnre>1eq uer4eg : x
099'62 d[ : ftr4se>1eq qedn : m
gLg'gil 'dU : r{edn + uopq rseq uer4eg :
^
096'61 : 6U uopq qedn : b
oz89i d[: uopq ueqeg : d
Fs.rox{IBf, 'prfl
967,'t6Z d\ rledn + uer{Bq qepxnf
000'01 dU : rue:L(rleru a Eu;se1eq ru48uog :,{
000'0, du : Eur6eleq r.reqeg: x
099',67, dU : Eu4soleq qedn : ,r\
gLg'gnI d[ : qedn + uo1ag rsaq uBr{Bg :
'dU : uopq qedn : ^b
096'6I
oz{gn d[ : uopq ueqeg : d
rppg 3ue11 .JI'II
ueefraqa4
'oN
usnres NVIVUN
e.?ry1
gtl uDDltilpd uonsog o8tolq '1

Har1ga
NO. URAIAN Satuan
Pekerjaan
Bahan :
An. G.41
0,83 kerikil @ Rp. 6.500
m3 : Rp. 5.330
0,54 m3 pasir @Rp. 6.000 : Rp. 3.240
8,5 z,ak seinen @ Rp. 4.500 : Rp 38.250
-r -Z.tr ,
Upah : An. G.41
6 Pekerja @ Rp. 2.500 : Rp 15.000
3.500 : Rp 1.050
0,3 IVlandor @ Rp.
I Tukang batu @ Rp. 3.500 : Rp 3.500
0,1 Kep. Tukang @ Rp 4.000: Rp. 400
tr_r:tI-
Bahan + upah: Rp. 46.820 + 19.950: w.66.770
IL3a. Pasangantembok I :2
I m3 pasangtembok 1 : 2 diperlukan :
Bahan : An. G.33 a

450 bh batu bata @ Rp 50 : Rp 22.500
5,14 z,at sernen @ Rp. 4.500 : Rp 23.130
0,333 m3 pasir @ Rp. 6.000 : Rp 1.998
Rlp. 47.628
Upah :
An. G.33 a
1,5 Tkg batu @ Rp. 3.500 Rp 5.250
0,15 Kep. tW@Rp.4.000 Rp 600
4,5 Pekerja @ Rp. 2.500 Rp 11.250
0,225lv[mdor @ Rp. 3.500 Rp 787,50
Rp. 17.887,50
Bahan + Upah :W.47.628 + Rp. 17.887,50 Rp.65.15,50

IL3b. PasanganTembok I :4
1 m3pasangtembok 1 : 2 diperlukan :
:
Bahan An.G.33 h
450 bh batu bata @ Rp 50 : Rp 22.500
3,16 z.ak semen@ Rp. 4.500 : Rp. 14.220
0,406 m3 pasir @Rp. 6.000 : Rp. 2.436
Rp. 39.156
r./
'Z'l 'tuy
4oquq re>pue edueuau Et OOt depes
reliuy4noq-pog .J}TI
9Z'909 d[ :92'9Zt 'dU+OSt'dU:
€Z X'uV + 8I'X'uV : IIedII + trst{Bg
9Z'gZl d[ : gZg'Zn'dU x OOt/t nnunu zru I
979'.7n'df,.
918 dtr 009'€'fu @ toEsylgT'g
009'zI dU 009'Z 'dU @ e[.te4e6 9
000'€ dU 000't 'dU @ ftqn1'dey g['O
097,',92 d[ oog't'QI @tn84a9'7
(resep pce8mu zu 00I) €Zl'uV
qBdn
0gI 'dU : 008'I 'df, x gt/I Ilrlrueru ztu I
009 I
'df, : 00S'I df, @ nnunu 81.1'l
(uepf x I rnunru zu 0I) 8.I'X'uV
uu;uusu4 qque,{ue141 auu,{ n (uy *r-#HT .q'TI

009'8I € dU :
oo9lil'du + ooo'9rl 'df,: qgdn + ueqgg
ooglcil d[: 000'06I 'dU x t/e gque p qedn
000'06I'du
009 tr d[ 092'I 'dU @ [e,6n8 Wdn,u tt
001'z d[ 00S t df,@ropuuyq9'6
000'0€ dU 009'Z dU @ elnne471
.df,
00r'rI dU 000., @Elt.de) 9.€
000'9zr d[ 009 t'dU @niq 'Ag 9E
: qedn
000'9zI d[ 000'09I dU @ uasn4 n(u4 eu I'I
: rrBrlBg
: uolnpedrp rcsn1n(u1rru 1
slepuef u8p nluld uesnx ??TI
09'zt0'19'du 0S'r88'[I 'dU + qSt'O€ 'df,: t{edn + UBI{Bg

09'188'rI 'dU
d[: .qI
09, L&L 009.t @ rcpw,S,t11g77,g
09z lr d[: 009'Z
'4I @ epe4e1g'y
009 dU: 000'r'df, @W 'day gI'0
092'9 dU: 009't'dU @rp'eqB119'1
B t€'g'rrv : qedn
uee[a1e4
,ON
I.I"nres NVIVUN
16.lr.H
Lil uoottaqa4 uonlog ottog '7

lat Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biaya
Harga
NO. URAIAN Satuan
Pekerjaan
Bahan :
110 kgbesi @ Rp 600 Rp 66.000

Upah :
9tukangbesi @Rp.3 500 : Rp 31.500

3 Kep tukang @ Rp 4.000 : Rp 12.000
9 pekerja @ Rp. 2.500 Rp 22.500
Rp 66.000
Bahan + Upah:
Rp. 66.000 + Rp 66 000 :
Rp. 132.000
Harga 1 l<g: 1/100 x Rp. 132.000 : Rp. 1.320
IIL1a. Pekerjaan Kuda-kuda

Untuk I m3 kayu kuda-kuda diperlukan :
Bahan :
1,1 m3 balok-balok @ Rp 160.000 : Rp. 176.000

Upah :
fui. F.23
36 Tkg UaV" @ Rp. 3 500 Rp 126.000
3.6Kup.tkg@ Rp. 4 000 Rp 14.400
12Pekeqa @ Rp. 2.500 Rp 30.000
0,6lUandor @ Rp. 3.500 Rp 2.100
Rp. 172.500
Upah3l4 x Rp. 172.500 : Rp. 129.375

Bahan + Upah
: Rp. 176.000 + np. L29.375: Rp 305.375
mlb. Mengerjahan Rangka Atap.
Untuk mengerjakan 1 m2 rangla atap diperlukan :
Bahan : An.F.19
0,075 kgpaku kasau @ Rp. 1.200 : Rp. 90
0,025 kgpaku ring @ Rp. 1.200 :Rp 30
0,0111 m' kay, @ Rp 160.000 : Rp. 1.776
0,4 m2 upah gergaji @ Rp. 1.250 : Rp 500
w. 2.3e6
Upah : An. F.18

0,1 Tkgkaw@Rp.3.500 Rp 350
0,01 Kep. flrg@ Rp. 4.000 Rp 40
0,15 Pekerja @ Rp. 2.500 Rp 375
0,0075 Mandor @ Rp. 3.500 Rp 26,25
w.79L,25
Bahan + Upah: Ib. 2.396 + Rp. 791,25 : Rp. 3.187,25
f')
/ :92'gzl dU + OSt d[ :
9Z'909 'dU
: tz ) uv + 8I'x'uv: qedn + usLIBg
gz'g7t dU : gzg'Zn'dU r, OOyt : nnur.,ru zru I
97,9 7,V dd
918 dU 009 t'dU @ toptlry,4g7'g
009'7,r d[ 00s Z QI @eln4e6g
000't d[ 000','dU @Etlr1nt '&X gt'g
092'92 dU 00S'€'df, @tw84a9'g
(resep leceEueru zu 00I) EZ')'uV
: qBdn
08I dU : 008 I 'dU
" Ot/t
: rtrluntu ztu I
008'I 'du 00S I dU @ In,.o* tlz'l
(uepix I ruetuatu zu 0I) 8I')'uV
: uEr{Eg
uufursutr qnlue{ua1,q 8uu,t n(uy 1ueueIAI | 'at'm
o9'7,9e'Z ',dE :9Y9'I'dU + 09'LI8 'dU: qedrl + trBI{Bg
9r9'I 'dU
9LE dU: 092'I dU @{dtnffiunlurq?dn €'0

07,r d[: 000 ? dU @8tt 'de) fg'O
090'r d[: 009 € df, @"ê1E11 t'0
rre 0Z'{'uV : r{Bdn
0g'rlg 'du
0€ :dU 002 I dU @"ietEt9T,O'O
O'.'LBL dU: 000gtl fu@uededeu9f00'0
ue 0z'9, 'uv : u8qeg
. ualnpedrp .re1rn-r ueded ur 1
Jellng uudu6 uuu[.rer1e6 | 'p l'm

,9t 6 dU : 698 t dU + EOg S'dU:.IEdn +ueqeg
698 t dU
6n tu 009 t'dU @ ropuu141 719'6

001 tu 00SZ dU@ettc,4e4g7'g
07,t tu 000 7 dU @Btt.&X 80.0
008'z tu 009 € df, @
"Ii.qEry
g'g
IZ d'uV : q€d61
968'9 dU
\zt du 002 I dU@"tedQ t'O

gtt s du 000'StI fu @ ueded eu €t0'0
er.unlo^ uslelec ]Bqll : uBr{Bg
: uulnpedrp ueded >1ue1dse1 ,u 1
uudu41uu1dse1 uuu[.rer1e; i
.rt.m
6lI uoohatla1 uoruog oBtrtlT 't

Itr.1f. Residu Kuda-kuda

Luas I m2 residu kuda-kuda diperlukan :
Bahan : An.K.1 untukluas 10 m2

0,5 liter residu @ Rp. 200 : Rp. 100
Bahan untuk I m2:
1/10 x Rp. 100: Rp. 10
Upah : An.K.23 (100 m2 mengecat dasar)
7,5 Tukang @t@Rp.3 500 Rp. 26.250
0,75 Kep. tukang @ Rp. 4.000 Rp 3.000
5 Pekeija @ Rp. 2.500 Rp. 12.500
0,25 Mandor @ Rp. 3.500 875 Rp
PpnLlrs
Upah urtuk I m2: 1/100 x Rp.42.625
Harga satuan Rp l0 + Rp 426,25 : Rp 436,25
Itr.1g. Bout-bout/Angker
Setiap 100 kg menernpa angker ternbok An I 2.
Bahan :
1 10 kg besi @ Rp. 600 Rp 66.000

Upah:
9 Tukang besi @ Rp 3.500 Rp. 31 500
3 Kep.tukang @ Rp 4.000 Rp 12 000
9 Pekerja @ Rp. 2.500 Rp 22 500
Total Upah Rp. 66.000
Bahan + Upah: Rp. 132.000
Harga I kg: 1/100 x Rp. 132.000 : Rp 1.320
fll.2a. MemasangAtap BJLS.20

1 m2 memasangatzp diperlukan :
Bahan:An.H.B.
0,8597 hl seng @ Rp. 6.000 Rp. 5 158,20
0,037 I kg pak, seng @ RB. 2.500 Rp 92.75
Rp. 5.250,95
.Upah:An.H.B.
0,2 Tukang kaW @ Rp. 3.500 Rp 700
0,02 Kep. tukang @ Rp. 4.000 Rp 80
0,1 Pekerja @ Rp. 2.500 Rp 250
0,005 Mandor @ Rp. 3.500 Rp 17,50
Rp. 1.047,50
Upah:9/10 x Rp. 1.047,50 : Rp. 942,75

Bahan + Upah: Rp. 5.20,95 + Rp. 942,75: Rp. 6.193,7
9LZ O9Z
'dt :9LB'IL dU + OOf gtl 'df,: qedn + LrBtIBg
st8 It du
SL8 dU: 00gt df,@topuugtlgT'g
009'T,t d[: 009 Z'dU @el.n4e19
dU: .dU g.I
000'9 000, @8,rcaq.&X
009'zs da: 009 € 'df, @
"Aet84a E1
'I'{'uV :qedn
00r 8tI du
oon'z d[ : 002 r du @qedfue
000 9tI du : 000'09I d[ @ 1o1eq n.(q rtu I'I
Ig'uv :uBqBg
: rlalnpedrp puogeld y>fiuu rtu I {n}un
rBnrl puoJug uq8uuy .qI
(r1a1s.re,ro) AI
;LZO9Z dd :9L8'IL 'dU +
oof'gll du: I{Edn + u?qefl
9t8 It dU
918 dU : 00S€ dU@topvvy197'g
00s'zl du : Z dU @ elrc4atr 9
00S
000'9 : du 000, @fircry 'de; g'I
dU
'Atf Et
oo9'7,9 dU : t
009 dU @"Aurt
I'g'uV:qedn
00r 8tI
du
OOn'1, dU : I
df, @ ruVdErtZ
002
000'9tI d[ : 000'09I dU @ 1o1eq n{q eu I'I
Id uv : rrBrlBg
: uulnpedp puogeld v>ftrlr-t etu I Inlun
uB1uO puoJBId rq8uull .BI'AI
: 09I dU + ZZ;e 'dU : .{Bdn + uer{Bg
09I dU
0g'zg du : 00S Z dU @e!e4a497g'g

0t dx: 000, dU @ Euapl deX SZOO.O
09'a8 da : r
009 dU @ t.eq SZo'o Qt
0t'H'uV :qedn
zz9't d1
,9 da: 00S ZdU @ qed E{ qtzO'g
89n't da: 000 9 dU @8rcs Iq 8/9'0
0I'H uv : uBqBg
: uulnpadrp u 1 ue8unqnq dnpmu >lnlun
O0's'Ifg Sunqura6 8uusuuetr4l
ISI ttooha>1a4 unntog o8tog '1

Harga
NO. URAIAN Satuan
Pekerjaan
IV.Lc. Residu Rangka Plafond

Luas I m2 rmgf,a plafond diperlukan :
Bahan : An.K.l urtuk luas 10 m2

0,5 liter residu @ Rp. 200 : Rp. 1.00
Bahan r.nrtuk I m2
1/10 x Rp. 100 : Rp. 10
that : An.K.23 (100 m'zmengecat dasar)
l,s@cat@Rp.3.500 : RP 26.250
0,75 Kep. tukang @ Rp. 4.000 : RP 3.000
5 Pekerja @ Rp. 2.500 Rp 12.500
0,25 Mandor @ Rp. 3.500 Rp 875
Rp. 42.625
Ihah untuk 1 m2:

1/100 x Rp. 42.625 : Rp. 426,25
Harga satuan : Rp. 10 + W. 426,25 : Rp. 436,25
IY.2a. Memasang Plafond Triplek

1 m2 plafond triplek 4 m/m diperlukan :
Bahan : llhat c,atatan 4.2a.
0,347 2 helai @ Rp. 10.000 Rp 3.472
0,03243 kgpaku @ Rp. 2.000 Rp 64,86
Rp. 3.536,86
Ihah: An.F.7
0,8 Tkgkayrt@ Rp. 3.500 Rp. 2.800
0,08 Kep. tukang @ Rp. 4.000 Rp 320
0,28 Pekerja @ Rp. 2.500 Rp 700
0,014 Mandor @ Rp. 3.500 Rp 49
Rp-3-869
IJpatr diambil
3/4 x Rp. 3.869 : Itp. 2.901,75
Bahan + Upah : Rp. 3.536,86 + Rp. 2.901,75: Rp. 6.438,61
rv.2b. Memasrng Plafond Luar
I m2 memasang plafond overstek (luar) dari hsi-kisi ukuran
2x5 qndiperlukan:
Bahan : (lihat catatan berikut)
l6,666bhkisi-kisi @W.225 : Rp 3.749,85
0,05952 kgpaku I ll2' @Rp. 1.200: Rp. 71,42
Rp. 3.821,27
99'11,8 'dU
Or'89 'd[ : O0O'9'dU @ rcedctu rII0.O
gZ'€08 'dU : 009't 'QI @ ueures 4lsz ggLl.O
rI0g'9 'rrv : rrBrIBg
: uappedp g : 1 Etnpurp uerelseld.ur 1
g: l tupuguBreNeIA "BI A
916'I 'dU : OLI't 'dU + Stt 'dU: Wtt + usrlBg
otl'I du
OU 'dU'dU : gg't 'dU @ Eur4n1'da; €0'O
090'I : 009'€'qI @$q'Ery7'g
0Z'{'uV :rlBdn
-----..--
9LL 'dE,
9 'df, : 002'I 'dU @ n{edE{ SOO,0
OLL d[ : O6t 'dU @ u I,I
: rrBrIBg
ur4npedp r6Eurd sal ur I
:
uB1u(I puoJBId r63urr saT 'cz'Ar
(qqOtS +:,zil t n:,pdalt t)
EIZSASO'O: ?06I100'0 x 0g : rupd qenq 69
E1 tOOt tOO'1: ,Zlt 1 n:pd qsnq I p-reg (9
'qBnq
0S : qmq 866'6, : qsnq 999'9t x 6 : p1etue1 opd {e,(ueg (t
'lspl-Fpl qsng
999'9I 1edsprat zru I : ru I x ru I serrl {qun IpBf (e
ru 00'I - rsDJ-rsDt rlsnq I Suefued Brreru .rp rlenq 999'9I :
ru90'O urc (t + S)
: : Euetue4
-I *001
url urulep Ispl-lsq tetueg (Z
'urc 1 : >prefw6uep 'urc (g x
7) ue.roln rspl-rspl Irsp
p1pret ?ue[ zu gLIE'tg: renl puogeld ueef-ra1ed orunlol uTBIBO (I
.qZ.AI uusulafua4
LZ,O69'L'6u : 699'e' d\ + LZ'IZS't dU : qBdn + uBrIBg
698 t df,
6n d[ 0OS t dU @ ropuuy41y16'9
ooL fu oo9'z du @ epa>pag7'6
O(,e fu 000, dU @ Alrfnr'day 80.0
008'Z dlI = 009 €'df, @"i"lE11 8'O
,€'il'uv : r{Bdn
uee[ra1e4
usnrBS NYIYUN ON
eBlr"H
€SI uooha1a4 uontog o?tog .1

154 Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biat,a
Harga
NO. URAIAN Satuan
Pekerjaan
Upah. An.G.48
0,15 Tkg batu @ Rp. 3.500 Rp s25
0,015 Kep. tukang @ Rp 4.000 : Rp 60
0,4 Pekerja @ Rp. 2.500 Rp. 1.000
0,02 Mandor @ Rp. 3.500 Rp 70
-r-fi"
Harga satuan: Rp. 871,65 + Rp 1.655: w 2 s26,6s
v.tb. PlesteranDindingl:4
I m2 plesteran dinding I : 4 diperlukan :
Bahan: An.G.50.q
0,1085 zak semen @ Rp. 4.500 Rp. 488,25
0,01393 m3 pasir @ Rp. 6.000 Rp 83,58
yi1!"
Upah. At.GA1
0,2 Tkg. batu@Rp.3.500 Rp 700
4.000 Rp 80
0,02 Kep. tukang @ Rp.
0,4 Pekerja @ Rp2.500 Rp. 1.000
0,02 Mandor @ Rp.3.500 Rp 70
Rp. 1.850
Harga satuan : Rp. 571,83 + Rp. 1.850 : Rp. 2.421,83
Y.2a. Pasangan Turap Porselen

1 m2 porselenukuran l0 x 20 diperlukan :
Bahan : An Supplemen 4 (0,01.G.14)

50 bh ubinporselen @ Rp. 250 Rp 12.500
0,01 m3 perekat G.14
0,14688 zak semen @ Rp 4.500 : Rp 660,96
0,0095 m3 pasir @ Rp. 6.000 Rp 57
13.217,96
Upah:2 x An.G.69
0,25 Tukang batu @ Rp. 3.500 Rp 875
0,025 Kep. tukang @ Rp. 4.000 Rp 100
0,5 Pekerja @ Rp. 2.500 Rp t.250
0,025 Mandor @ Rp. 3.500 Rp 87,50
2.3t2,50
2 x G.69 : :
2 x Rp. 2.312,50 Rp. 4.625
rurba satuan: Rp. 13.217,96 + W. 4.625: w.T7.842,e6
z0'8r0't I'du : 7,f069Z'dU + gt'lg t'S dU - uen]Bs t,f.tu11
7,9'06g'(,'dU : 0g'ZI €'Z
.df, x
ilI I
0s'zI€'z'du
09'L8 d[ 00S'€ 'dU @ iopurg,q 979'6
0sz'l d[ 009'Z dU @ efrela4 9'g
00I d[ 000, dU @ tuelpl'dex gZ0'0
918 d[ 009'€ df, @ Eur4na 9g'g
g uauelddng : qBdn
0t'L9I'g 'du
09,Z'T dU 000 9 dU @.rrsed eu gLtZO'O
ol'7,99'l dU 009 t
dU @ Catez ZLgt'O
: ]rulueq re8eqes tI'g lullered eu gZ0'0
09,ZII dU :00S', fu @ xrncrnru {nun f,d ST,O'O lw
092'9 dU 092 dU @.qqn qq SZ
g uauelddng 'uV : rrErIBg
: ualnpedrp Jd ulgn reIrBI zru I
solod Jd urqll uu8uusu4 'e7'IA
s8I'S 6[ :ggt 'qI + 00t't 'dU: uerUes e8rql

98l, df,
9E d[ 00S € dU @ ropuq4l 19'9
ogL dU 'df,
009 Z @ epe1e4 E'g
gI'V'uV:r{Bdn
00, t 'df, 000, dU @tnn rrsed.tu 1'1
: rrBr{Bg
: uurppedrp rrsed ue8run.u 1
.rrsu4 uuin-r1 .qI.IA

019't d[
099 dU
9t d[ 009 t dU @ ropuuy4l 1g'g
929 d[ 0092 dU@eln4e497'g
9I'V'uV :qedn
098 € dU 009't df, @ Eru. r4eus] €ru I(I
: uBr{Bg
: unppedp qeuel w6n:n ,u 1
qsuel uu6n-r11 .BI'IA
uee!e>1a6
rrBrues NYIVUN 'oN
r-?.lp;H
SSI uoohatla4 uoryog o8tog '1

f56 Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biaya
Harya
NO. URAIAN Satuan
Pekerjaan
Penjelasan VI.2a.
1) Dalam Analipis Supplemen 3 (analisis tarnbahan) memasang I
m2 lantai ubin semen memakai perekat I kapus '. 2 pasir diperlu-
kan: 0,025 m3 perekat G.6
2) Karena kita memakai perekat I semen : 2 pasir, tentu 0,025 m3
perekat G.6. ditukff dengan 0,025 perekat G.14.
3) An.G.14 1 m3 perekat semen portland:3,456 tong@ 170 kg :
587,52k9.
587,52
Semen :0,025 x-
40
: 0,3672 zak
Pasir : 0,025 x 0,95 m3
: 0,02375 m3
vr.2b. Pasangan Ubin PC Petali/Alur

1 m2lantai ubin PC diperlukan :
Bahur : Supplemen 3
25 bh ubin @W 2s0 : R . 6.250
0,O25 z.akPC untuk mencuci @ Rp 4.500: Rp 112,50
0,025 m3 perekat G.14 sebagai berikut :
0,3672 z.akPC @ Rp. 4.500 : Rp 7.652,40

0,02375 m3 pasir @ Rp. 6.000 : Rp 142,50
Rp.8lr/0
:
Upah: Supplemar,
3.500
0,25 Tukang @ Rp. Rp 875
0,025 Kep. tukang @ Rp 4.000 : Rp 100
0,5Pekerjr @Rp.2.500 Rp. 1.250
0,025 Mandor @ Rp. 3.500 Rp 87,50
:
I ll4 xRp.2.312,50 Rp. 2.890,62
!_:lEl
Harga satuan: Rp. 8.157,40 + Rp. 2.890,62: Rp. 11.048,02
\{IL1a. Pintu Teak Wood

I m2 Teak wood diperlukan :
Bahan: An.F,30
0,036 m3 kaW @ Rp. 175.000 :RP 6.300
0,69444 hl teakwod @ Rp. 15.000 :RP 10.416,60
0,2 kgpaku @ Rp. 1.200 :RP 240
Rp. 16.956,60
gt'tzo'87,'d\ : Og'LBI'L 'df, + 86'Stg'Et 'dU - rrEnt€s t6:vg
09'L8I'L 'df,: 09t'82'dlx Vlt
: rr$l4p qBqo
o9r'82 'du
0s€ d[ 009't 'dU @.ropuey41 1'9
000'9 d[ 009't 'dU @ efrc>p47
00n'7, d[ 000'i 'dU @ turlpl'day 9'O
000 Iz d[ 00S'g 'df, @ ntrE-4Euo1n1 9
9€'{'uV:q?dn
86'9t8'9I 'dU
9E d[ OOZ
'dU @ rqedal eO'O
I
008 d[ 002 'dU @ n
rtsel ury
86'666'tr dU g6'666'tt ry @ mol zu I
:usr{Bg
: uelnpedp tuu g deBl ecerl Sueseureu ,tu 1
uu S luqa; drle; ucry fursu; .BZ'IIA
98n',C d[ : 002' I dU + SgZ't'dg : uenps e6-reg

002'I 'df, : 009'I 'dUxr/€
r 'du
009
sz9 d[ 00S'Z 'df, @ eln4eAgT'g
00I d[ : 000 , dU @ 6urlp1.dex 920.0
sL9 d[ : 009't 'dU @ Iseq 8ua1n1 gg'g
0I'guv:qedn
,82'r dU
OSn d[ : 0S? dU @wp, 2ueurf,lrad Iseq tu I
9€8 d[ : 928 'dU @ e>$ru eur€5 I
: rrBrIBg
: wrppadrp oIBu Blopuef a1ftrer unBp I Tnlun

uuuuBue4 uep o{BN Blepuef q8uug .qI.IIA
0I'?€0'9t'du :09'LLj'61 dU + 09'9S6'9I dU - rlenles 6tu11
0g'tr0'6I 'du
ffi---w:
d[:
009't 'df, @ ropuuy4l 999'9
ogzt 009'Z 'fu @ e[e1e4 E'1
009'I du : 000, dU @ E*ln1.da) r'0
000'?I du : 009 t df, @ nrq8uqnl y
0t'{'uV :qedn
uee!re1a4
usruss NVIVUN 'oN
e.?retl
uoohatla4 uowog o7to17 '1

LSI
Harga
NO. URAIAN Satuan
Pekerjaan
vrr.2b. Pasang Kaca Nako tebal5 mm

I m2 memasangkac,atd.ap 5 mm diperlukan .
Bahan:
lm2kaca @Rp 14.999,98 : RP 14.999,98
4 m les kaca @ Rp. 200 : RP 800
0,03 kg patu @Rp. I 200 : RP 36
Rp. 15.835,98
Upah:An.F.36
6 Tukang kay" @ RP. 3.500 Rp 2l.000
0,6 Kep. tukang @ Rp. 4.000 Rp 2.400
2 Pekerja @ Rp. 3.500 Rp 5.000
0,1 Mandor @ Rp. 3.500 Rp 350
Rp. 28.750
Upah ditalsir :
l/4 x Rp. 28.750: RP. 7.187,50

Harga satuan: RP. 15.835,98 + Ib 7.187.50
: Rp. 23.023,48
VII.2c Ventilasi Jalusi

1 m3 Ventilasi Jalusi diperlukan
Bahan :
1,1 m3 kayu banio @ RP 175.000 Rp 192.500

2 Kgpaku @ Rp. 1.200 Rp 2.400
Rp_lr4l00
Upah: An.F.34
9 Tukang kay" @ Rp. 3.500 Rp. 31.500
0,9 Kep. tukang @ Rp. 4.000 Rp 3.600
3 Pekerja @ Rp. 2.500 Rp 7.500
0,15 Mandor @ Rp. 3.500 Rp 525
w. 43.rzs
Upah:
ll20 xRp. 43.125 :F-P.2.156,25
Harga satuan: Ib. 194.900 + Rp. 2'156,25: Rp.197.056,25
VII.3a. Memassng Peumels Nilon

Urtuk meinasang I bh Peumels diperlukan :
Bahan:
1 bh engsel @ Rp. 500 Rp 500
6 bh botrt sekrup @RP 25 Rp. 150
Rp 650
o9'L86'rI'dU
09'29(, d[ 00S't 'fu @ ropuq4l 919,9
o;L't d[ 009'Z 'dr @ elleqe4g'1
00I d[ : 000'? fu @ tuqnl'dey gZO'0
918'L dl 00S' €'dU @ tYt firc>1n1 97' 7
6 munlddng uV : rledn
or8', 'du
089'9 df, : dU @ depfilelu t@ El tg'C
000 Z
0gl'z df, :00S'I 'dU @ nsep tyr?1-1t'I
6 rcuelddng
'uV : rrBr{Bg
:uerppedrp
delffirnur teJ x Z uep rnuelduretu 'pdurepueu 'resep 1ec
x I) pBf gepl ftref 1ec ueqeq ue8rnp pceEueur zru 0I {ntun
uutoq5ey Surd n,(uy 1uruel I .BIIIIA
09'069'6I'du :09'06t't
'dU + OOZ SI dU: $edn + LrBtIBg
0g'06t', 'dU :
0g'Z96 IZ df, x Z'O: e'I t'{'uv x Z'0
(ptt"tp) rl$le1 Ip ruerrBt nunl Etreseuretu qedn
09'296'IZ 'dU
'dU
09'z9z dU 009 t @ ropuEal 949'9
Og[E dU 009'Z 'dU @ e[re1e6 9'1
0r8'I dU 000', dU @tulrtro 9r'0 'de)
00I'9I dU 009't 'df, @
"AulEualnl 9'p
B'It'{'uV:qudn
002 9I du
OOZ fu 9Z dU @n^q dnqes qq g
000'9I dU : 000 9I dU @ rueuel Iclrn{ qq I
: ueq?g
: uulnpedrp rueuel IotrrDI qq 1 Eueseuau {n}u6
3uu1g r Z rusue;, lcuny 3uusuue141 .qETIA
w'967,'(,'dul : El'919'l dU + OSq 'dU: I{Edn + ueqs{
tr'9r9 I df,: o9'296'rz'du*910'0
: lsryr1p gedn
09'z96'rz 'du
dU 00S t
'df,
@ ropuery 919'9
09,Z9Z
09[e dU 009 Z dU @ efrele6 9'1
0t8'I dU 000 7 dU @&m7nlr1.da) 9r.0
00I'9I dU 009 t 'dU
@ n^qtuqnl 9'7
B'l€'d'uv :qedn
NVIVUN
6SI uoohaya4 uonwg oZto11 '1

Harga
NO. URAIAN Satuan
Pekerjaan
10 m2cat:Rp. 7.810+ Rp. 11.987,50:Rp. 19.797,50

lm2e,at:lll}xRp. 19.797,50:
I
Hargasatuan I
w. t.e7e,7s
Penjelasan VIII.I'a.
:
I
Dalam An. Supplemen 9 untuk setiap 10 m'diperlukan I
l,42kgcat dasar (l x cat dasar) dan 2,84kgcat kilap (2 x cat kilap).|

VIII.lb. Mencat Loteng dengan Teak Oil
:
I
Teak Oil diperlukan

Bahan:fui.K.l
I
Untuk setiap l0 m2 :
I
Rp
I
2,5liter teak oil @ Rp. 3.000 7.500

Upah:An.K.23.
Untuk setiap 100 m2
T,5Tukangclait@Rp.3.500 : RP. 26.250
0,75 Kep. tukang @ Rp. 4.000 RP 3.000
5 Pekerja @ Rp. 2.500 RP. 12.500
0,25 Mandor @ Rp. 3.500 RP 875
Bahan:
w
Upah saiap 1 m2:
1/10 AN.K.1 + (l/100.An.K.23)
1/10 x Rp. 7.500 + (1/100 x 42.625) x Rp. 750 + Rp. 426,25
:Rp.1.176,25 Rp. 1.176,25
VIILlc. Mencat Dinding dengan Matek

Untuk 100 m2 mmcat dinding dengan matek diperlukan :
Bahan:
15 galon cat matek @ Rp 6.000 : Rp. 90.000
2 buah ku"s @ Rp. 1.000 : RP. 2.000
!g-:1ool
Upah: An.G.53
l Tukang Cat@Rp.3.500 Rp 3.500
0,1 Kep. tukang @ Rp. 4.000 : RP. 400
6 Pekerja @ Rp. 2.500 Rp. 15.000
Rp. 18.900
Ufltuk 100 m2 mencat dindirg: (bahan + tpatr):
(Rp. 92.000 + Rp. 18.900) : Rp. 110.900
Ilaryasatuan I m2cat: l/100xRP. I10.900:Ib. 1.109. Rp. 1.109
VIILld" Mencet KusenlPintu dm Jalusi

Ifttuk l0 m2 mangecat dargan balun (l x
cat yang telah jadi
cat dasar mendempul, memplamur dan 2 x cat mengkilap)
000'09 'du :rr$lslP wdn + uBrIEg
dno.rg 8quep2 su; ?r')il
0st'0I 'df, osz'r 'qr : rrslepp qedn
0OO', 'dU : 000'Z 'dU @ mOV etoq qenq Z

009'9 'qt : , 0s9 d[@ A\0] x z 1r Lozz, oJen + dex t
1a ndtuel Id? Tl I {n1tnr uqnpedrp Eue,( ueqeg
./!\ 0? x 71; nduul uu8uusuued
ooLz qr 00I I 'dU : rls{s}p Eueseueru {nnrn
:
00t't'du
098 d[ : 0S8 eI @ w^ 0, BIoq qq I
O9Z d[ : O9Z
'df, @ ftrnpe6TptroEetdEunrg t
: yde >p1 I {ntn uappedrp tuef uegeg
ru[4 nduul uu8uusuruetr 'qrxr
'e{uuerges e6req ?urseur-Eurseu Eun}HIp rrep uulqesrdp
1e>(Eue
JBIo{Bs 'uos JBIe{Bs te1uo1 dop rgedas 'de Ttp uenps e8req
eped lnseuuel edusnreqes ?ue{ 'ueelreled uerem ue6uep renseg (g
'lde
{tp qrunles {qun
r,trffiued 1eqe1 ue8ueseued lnseurrel qelol mqo6-rq de n11ef,erg (7
'ueurrleJ regep uped JBUBprel uep 'N.Id
uup uenfnlesrad pdepueur qe1e1 Eue( Jotelslsul qalo uu4ufta1-rO
usp 'lde {IlF qefunf ualrasepreq {UNII rse[Blsu1 ue8ueseue4 (1
'BI)il uBlBlEJ
000's du lslulrp IdB )flf 1 edelg
uu1u(I ISBIBNqI uu8uusuuuatr ?I'XI
gL'690'7'df, :09'L6g'02 'dUxOyt :le)zvr I rrrrq€s rtr.rcp1
OS'L69'OZ'dU: Og'l.g L'T,t 'dE + OIg'l 'dg : pc .ru 91
09,L\L'ZI 'dY
09'z9z d[ 009't 'qI @ ropuq4l 949'9
09Lt dU 009'Z dU @ efrela4 9'1
006 d[ 000 'dU @ ftrqm '*:X tZZ'g
,
918'L 6[ 00S € df, @tsctuur4n7g7'7
6 ueueyddn5 uV : qedn
0r8't 'du
08es'fu: 000 Z dU @ delffiueru tec81-Vg'Z
oEI'Z dU : 009't 'qI @ lraseptrrB1.T,t,I
6 uaunlddng'uv : rrErIBg
I9I ttoofutqa4 uonng o&tog .1

IX.1e. Pas Stop Kontak

Bahan :
I buah stop kontak : Rp 750
Upah ditaksir : Rp. 1.000
Bahan + Upah : Rp. 1J50
Stop kontak dinilai satu ttk api: Rp. 5.000
Harg;a satuan: Rp 6.750
rx.1f. Pas Sakelar Seri
Bahan :
: Rp 750
I buah sakelar seri
:
Upahditaksir Rp. 1.250
Bahan + UPah Rp. 2.000
IX.1g Pas Sakelar Engkel

Bahan :
1 buah sakelar engkel : Rp 600
Upahditaksir : Rp. 1.250
Bahan + Upah Rp 1.850
IX.2a. Memasang Kloset

Bahan :
1 bh kloset jongkok porselen @ Rp 20.000 : Rp 20.000
Pasir + Semen : Rp 2.000
Upah ditaksir : Rp. 5.000
Bahan + Upah Rp. 27.000
rx.2b. Instalasi Air Bersih
Bahan:
1,1 m pipa @ Rp. 1.500 : Rp. 1.650
Upah tukang ledeng + pekerja diperkirakan : Rp. 2.250
Bahan + Upah Rp 3 900
IX.2c. Instalasi Air Kotor
Bahan:
1,1 m VC O.4" @ Rp. 2.000 : Rp. 2.200
Upah:
Tkg ledeng + Pekerja ditaksir : Rp. 2.000
Bahan + Upah : Rp. 4.200
rx.2d. Kran
Bahan:
I bh kran @ Rp 2.500 : Rp. 2.500
Upah telah termasuk pada pekerjaan pipa
(
999 91
09I'E dU 0gI'€ df, : zu I LrBntBs 6tv11
909 Z9
909'ZS 'dU 000'8I 'du + sos'tt 'du:
,tu dep usrlles r.?,w11
000'8r df,
ooz du 000', 'fu @ Euopl'da; g0'0
og'r du 009'e df, @qeq8ur4n;9'6
090'I d[ 009't 'dU @ ropue141 9'6
000'9I 'du 009 Z 'dU @ efrele4 9
: qBdn
90sr€ 'du
00Og d[ : 000'9 'dU @ tsedrtu 9'0
1OZ'EZ d[ : 00S t dU @rtn 6Z'9 :Zuotgtz'I
OOL'L d[ : 000 t dU @ qe:n,d n1eg eu I'I
?, c'uv : rrBr{Bg
9:e: I uerndruec uopq,tu I
uol3f, lBqBu 'qrx
10'816 0I dU : 19,906.Z.dU + 0r.ZI0 g dU
: rlurnles u 6tvp1
1 Euelued {n1m uen}Bs
n9'506'7, dU : x
zwl99'9Z9Z'dy ,tu 91'1
: ur4npedrp uerelseld zu gI'I sutll In]un
gg,gZSZN:
999r dU: gr'9 uv : qBdn
99'Ir8 d[: q09CuV :ueqeg
(et S) uerern 1BWI ualnlredrp Z'. 1 uerelseld zluI {n}un (Z
Ot'ZlO'B d[ :
eewl1LL'99 'dg x 71'9
'tu
: uelnpedrp ue8tresed eu ZI'0Inlun
ott 99 'du :
0s6'6I d[ : I7C uV : qedfl
oz8'9t d[ : Ircuv : uBqBg
: 'eZ'Z rIBrBrn pLIII urllnlredrp ueEuesed ,u I {n}un (I
'(e1'9 uep 'eZ'Zuercn 1eq1) qedn uep
uer{Bg uu>ppedrp Eunpet Eqgle>1 IIBrn["s tu 00' I Suetued {nrun
Sunpag Sqgpy uBrnIBS '3r'x
'ro1o{ rrc edrd uee[.re1ed eped Inseuue] qelel qedn
009 € du :
009 € d[ @ eurerp JnolJ L{q I
,*ro:T; 'ez'xl I
uue[re1a6
uenles NVIVUN 'oN
eBrcH
€9I uoohaqa4 uonyog o8tog '1

lU Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biaya
Harya
NO. URAIAN Satuan
Pekerjaan
Penjelasan 10.lb.
Rabat Beton
1 m3 beton dengan
cm :
tebal6 0,06 m
lebar : 1,00 m
panjang : 1,000 m
volume : 0,06 m3
1m3 1m3 1m3

:
= 16,666m2
tebal rabatbeton 6 cm 0,06 m
-
Jadi 1 m3 beton dapat dijadikan luas 16,666 m2 dengan teb..l :
0,06 m
Harga beton :
l m3 16,666 mz
dengan tebal 0,06 m : Rp. 52.505
Jadi 1 m'zrabat beton:
52'505
= RP' 3' 150
16.666
X.1c. Rabat Kerikil
Brhan tambah upah ditaksir tiap-tiap m2
setebal 10 cm : F.p 1.200
x.rd. BakKontrol
Bahan + Ihah ditaksir : Rp 2.000
X.le. Septictank
llarga satuan ditaksir : Rp.300.000
Penjelasan X.le.
l. Harg;a satuan septictank ditaksir Rp. 300.000 perbuah, di mana
harga satuan tersebut tidak mengikat dan dapat dihitung tersen-
diri berdasarkanvolume, harga satuan bahan, dan hargp satuan
upah.
2. Mateilhhanyang dibutuhkan untuk sepictank sebagai berikut :
- Aanstampangbatukali ...... m3
- Pasanganbatubata ...... m3
- Betoncor ......m3
- Platbeton ......m3
- Besibeton ......m3
- PipaudaraGas) ......m3
- Buisbeton/Pvc ......rn3
- Pasirurugpasirpasang ...... m3
- Uuk
- Kerikil
: Frl rrullreg
tsoC Jo IBqI dlsru$sg usrnsns rped (ueef-te1ed uenles e8req uolo1) g tuo1o1 IUBIBP e>l
rplurlqnssu ueeftopd rrBrRBs eEruq uep'(eumpl uo1o1) € ruolo{ tu€Fp e{ qeprappssur
uee[re1ed atrmlol rrBrBJn psz11 'ueelre1ed uercrn turseur-Etnseru Joruou ueftnp rsnses
uYrpemlp qeplueetreryd r.rBrq?S a6rql uep ueefte1a4 eumlon nrsa:l ue&q n:[nq BPBd
'trl?l-t rBI rrBP
(SAD ueunfueg ur:prplre4 rrl4
(6uung lqerlq) ueseme8ua4 e,(e1g
(rso3 t6tseq) ursuecuared ei(e1g
'ue6un1unaX
: gr>llreg rt8eqes mqesrq urel e{erq-e,{erg
ue6ueppd r.reuln>loq qnq
urslep s€qeqrp uulls Ilqas
-:o1efr.l.q-eferg 'uulgnssur1p IspR efe8uas ueefte4ed ueeueslepd ue6rnp ueStmqnqeq
Eue,( ue1 e,(eq-e,(erq e,{ugntEunseg uer#uy nB}B lso3 Jo IBoU e1ztu4sg urBI€O
o.{Vvfuaxga NVmVS VOx\rH x !INn'IOA) 3 :gVll

: m{lreq rc8eqas uulpdtursrp pdep umum Br€cos
'uelrDltues-req tue,( uee[re1e6 uErT?S 6tu11
ue8rnp eumlo6 uerpryad pseq 8utseur-Eursstu psp t{Bpunf qeppe (ue"rd8ue) ef,slq B,t\qBq
sepf ueftnp rq11p ledsp tn>llraq woX{o pay arowtisg urrunsns'Z,vEFeqWea,
1u1
'1e,{ord nup ueeftelad uesuBs
-1epd uu8rrep ueftrnqnq:eq Euef ue1 er(erq-eferq eges 'srsrpue ualJesepJeq efte>1 t6euel
qedn uep uBqeq {nun uappedrp 6ue,{ eferq e,(tqe,(ueq EmlqEueru qeler 4e,(or4 nep
ueunEueg nlens eferg ueretEuy BIrr{Bq uelsepfip rTBIal r-r4 ru1nq IBAIe uepeq epe6
N\ilIUflENfld Y
ISOJ f,O TYflU flIYIÎIISfl 'Z
99I
B. SUSUNAI\I ESTIMATE REAL OF COST.
No. URAIAN PEKERJAAN VOLU. STN HARGA JUMI.AH JUMI-AH

Urul ME SATUAN HARGA BESAR
RP.
I 2 3 4 5 6 7
PEKERJAAN POIIOASI
Permulaan
a PerSercilran Lapargan 25,15 rC 196,25 4.24,',fi
b. Memasang BouwPhnk 4,4 ilP 2.187,25 105.862,90
c. Dleksi Keet 15,00 lt? 60.000,00 900.000,00
d. Los K6rlr 28,00 rf 20.(m,m 560.mo,00 1.610.107,46
2. Penggalian
a. GalianTanahPondasi 132,28 rf 1.962,50 259.599,50
b. Unrgan Kertal % Galan 39,07 tng 1.962,50 64.89S,87 324.499,37
3. Pasangan Pondasi Batu KaI

a Unrgan pasibaerah pondaei 3,42 irf 5.585 21.33,-,70
b. AarnstarparE Balu I(aI 13,71 ]lf 12.612,fi 172.917,37
c. Pas Pondasi Bdu IGI 36,99 ]IP 42.963.75 1.589.229,1 1.783.1181,17
Jumhh(1+2+3) = Rp. 3.718.088,00
ll. PEXERJAA]a BETOT{rDll'lDlNG

Beton Bertulang
a Beton Sloof 2,15 rrP 2Si.295 630.584,25
b. Ti.urg Praktb 2,67 ,rf 293.295 783.097,65
c. Ring Balok 2,15 rf zgts..45 6(x).584,25
d. BahkKonsul 3,49 nf 2S.295 1.023.599,55
e, Kuda-kuda Beton 1,09 rf m.E5 319.691,55
f. PhtBeron o,2. rP 2St.295 64.524,90 3./152.082,15
2. Beton Tali Bertuhttg

a, Beton Corl:2:3 0,37 Iri? 6.770 24.7U,90 24.7U,90
3. Dinding
a PasTentokl:2 3,24 rf 65.515,50 212.270,22
b. Pas Tentok 1 :4 20,98 Bf 57.(X3,50 1.1X5.772,63 1.409.(x2,85
4. Kusen
a Kusen Pintu dan Jendeh 1,71 nf 318.500,00 544.635,00
b. Meni Kayu yang Menyentrh Pasangan 16,$ rrts 606,25 10.269,81
.t.320,00
c. Bout-bouuAngker /li},13 rrP 56.S11,60 611.830,41
Jumhh(1+2+3+4) = RP. 5.t197.6d1.31
I1I. PEKERJAAI{ l(AP DAl{ ATAP

1. Kap dan Rangka Atap
a PekeriaanKud&kuda 2,57 rP 305.375 7U.813,7s
b. PekerFanRanokaAfaP 137,23 tff 3.187,25 437.W,32
c. Pekeriaan Leplank paPan 14,76 Jrt 9.764,00 14/..'t16,U
d. P€koriaan P+an Ruiter 12,70 tf 2.%2,fi 30.ms,75
e. Mern€ni SatYbungan Kayu 3,16 if 606,25 1.915,75
l. Resi& Kuda-kuda r01,26 llf M,25 u.1746;8
g. Bout-bouuAngker 2.,4 lqg 1.320,00 29.620,80 1.472.031,69
2. Atap
a MomasangAtaPBJLS2o 137,2i r* 6.1C},70 849.961,45
b. Mernasarp Perabung BJLS 12,7 fif 3.682,00 46.761,lo a1,6..722,45
Jumlah(1+2) = Rp. 236t.754,54

fi)r'62 ooa'z )flr TJ rcfa narcl ueftEsetuaa .q
(x)o'98 fi)o'9 )fl LI urEPo lse|e|srl s?d ?
{{s!-l 'l
il'to [YdDr0N31u3d ]3d xt
,0'a'e}60'l qqunr
to'ztg'tao'L 08'r9B'9]Z 9Z'690'Z ,.U 0a'ro] lsfllEr r[uld/uasn) lPcuan 'p
UEP
L9'ZS9'SZ9 60t't rlIJ e9'92? taPW ueouep 6upqg pcuen 'c
9e'9!6''2 lfl'glJ'l ,ll 69'e9 IO )tsol ueouaP 6uop1 Ieilron 'q
lz'zw'gLz 9Z'626'r zru 9r'681 uE{Prlll€)l ftre,(nlzypa,eyl e
uryce0ue3 L
Nwndv)t/Ivct{wfu:Dt3d'ill^
zr'0e8'69c'1 'du = (e+Z+1)qqurnp
l t'8te'8ez 09',!e'921 09'(b9'6t qq 6 qg fuq5 lg uqun ureusltcuny 'q
r9'o00'29 '*'96z'Z qq LZ uollN sq|ellnad ?
;ounly0uque66ue6 'e
8t'zte'tl8 z8'0rr'90! sz'990'26] 4t ,6'0 lsqPr lsEttuen sed 'o
z8'rz9't9t st'g,o'tz, )u zo'L urrl I le(pl oIEN EcE}{ sr"d 'q
6r'LLZ'g| 89'tzo'8,z J.IJ to'z utug le(plPcEx srd 'P
tsrtJep depl ecey 'z
€5'6tZ'1t8 00'0e8'€t! gAt'Z unEp uarE6irad oIEN qapuan qDuEU .q
8L
06'68e'ezg 0t'r€0'9€ ' tt) 08'zt pooM)Palqurd ?
qspuaPqurd 't
v'r30N3n Nvo nlNld )3d'tur
,t'909?96 'du = (Z+t)qqurnf
tL'99t'Z9S !8'Z!rZ'!S z0'8ro'!r ztu w't rnMp{elad cd urqn'sed 'q
€6't60'r08 z0'8r0'l r t) tg'zL ' solod cd urqn'sed 'r
rcruq ue6uese3 'z
or'os l'z I I oa'zga'LL 00'98t'9 5rx 88'il ue6rup 'q
rrs;e6
09'266't€ 00'0ts', ,lll 9L,L qeuel uuorup z
e1ur1 qeiueg p ue6rul 'l
lvltM NWfU:il3d 'l
9!'elz'989't "du = (Z+])r{Elr,unf
- ee's98'829 sfi'z?a'Ll {n t9'& uqaerod &rnl ue0reseg .e
-Grs'sz, uqesro6 dernl 'z
z8'Lta'Lgl-'l 80'LSZ'9LO'r a'izyz tt) 6t'tw I Dtxruo uetotsold 'q
6Z'0t9'ts 99'929'Z #r 0€'ze ':
7: 1 6nrpu;6 uerc1sold ?
uElqsaH 't
Nw3ts3]d t{wPUiD3d .A
efz69'ee9'r 'du = (7+ 1)qepnp

,9'A$t'1SO'! 09'e86'18r 9i6't tu 09'96 uepg puopld rt06ttt4 so1 'c
6Z'896'60? lz'069't rt'€s ._ ucaxzrspl-lsDl
J-lr
Jen-l puoptd ftrPsetuan 'q

9Z'911.'6S' t9'8ar'9 ztu ot'tL urtl 9ogdr1puop13 Dueseuen e
puop16 Dueseuran 'z
61'026'929 ts'wa'/t 9Z'9e' #l L9'60t puopl6e16ueg npsau 'c
9L'WL'ZZZ 9LZ'092 *tr 68'0 (qalueno) renl puop16 alOueg 'q
os'get'90e 9LZ'O9Z *u zz'l ureP6 puoPld olfi.rg e
. puoPtd IqPS 't
.At
oNoJv'Id NWrU:Dt3d
L 9 I t e z
Lgl tso) {o paa aruu!|sg 'z

Bagian Ke&ta: Rencana Anggaran Biaya
1 2 3 4 5 6 7
c. Lampu TL 2 x 40 watt 3 bh 10.750 32.2fi

d. Pas Zekering Group 1 bh 50.ooo 50.000
e. Stop Kontak 6 rk 6.750 40.500
f. Sakehrset 2 .bh 2.000 4.OOO
g. Sakelar Engkel 10 bh 1.850 18.500 259.650.00
2. Sanitasi dan lnstahsi Air
a KlosetJongkokPorselen 2 bh 27.ON 54.m0
b. Pemasangan lnstabsiAiBercilr B,O2 m 3.9(x) 88.77A
c. Pemasangan lnstalasi Air Kotor 17,62 m 4.no 74.@4
d- Kraan 3 bh 2.500 7.500
e. Flour Draine 2 bh s.500 7.000 n2.282,OO
Jumhh(1+2) = Rp. t191,932,00
X. PEK. PERLENGXAPAI{LUAR
1 Hataman
a Saluran Kelihg G€dnng 34,50 m 10.918,04 376.672,38
b. Rabat Beton -t :3:6 9,75 tff 3.r50,00 fi.712,fi
c. RabatKerikl 15,12 # 1.200,00 18.144,00
d. RabatKontsol 2 bh 2.000,00 4.mo,oo
e. Septictank 2 bh 300.000,00 600.000,00
Jumlah
= Rp. 1.029,528,88
RDKAPITT]LASI
I PEKERJAAJ\IPONDASI Rp 3.718.08E,00
tr PEKERIAA}i BETON DAN DINDING Rp .5.497.660,31
ru PEKERIAAN KAP DAI\[ ATAP Rp 2.368.754,54
ry PEKERJ,I!"ANIPLAFOND Rp 1.633.592,43
V PEKERI.A,ANIPLESTERAN Rp 1.686.713,15
'VI PEKERIAA}ILAI{TAI Rp 964.505,14
VII PEKERIAANI PINTU DAN JENDELA Rp 1.369.850,42
VItr PEKERIAA}I CAT DAN KAPURA}I Rp 1.094.842,04
D( PEKERIAAT{ PERLENGKAPAN DALAI\4 Rp 491.932,00
X PEKERIAANIPERLENGKAPA}ILUAR Rp. 1.029.528,88
Jwnlatl Rp 19.855.466,91
Dibulatkan Rp. 19.855.467
Terbilarg: (Sernbilan belas jr.ta delapan ratus lima puluh lima ribu empat ratus
€nam puluh tujuh rryiatr).
Total general hasil perkalian Volume &nHarg Satuan Pekerjaan sebagaimana dapat
dilthal pada Rekapitulasi di atas berjtrmlah Rp. 19.855.467, menpakan harga bangunan.
mtrru.
rottrl'dpqpgas€lE 6Dd = .d.g.il
wuflwgrEEg = .S11
waf-rrp6wrwgeE-q1
**;**t
= a-gg
ljn,g
:Yowrx
@"Fl
'sulers ue8rcp tralrequetrp pdep
srp p ueetraled roqog es4uesrad rrBrBrn IrBo
'BruoIftrappq p
Furlsep enp rpefinur r.raf1elnqp
eserresJed : ust"lBJ 'er(upmps ueefreled depeqr4 0/ozz'0: er(ureefre>pd pqog essl
-ursr€rd aleu edqnrnps ders qepr uetuedel uswsrequred ueetre>p4 *"rd.r", ,pri
o/oZZ'0 :
Lgt'998'61
%00I x
9Z'96t x gl'927,
uzunEueg 16;r,11
o/o00l x
usrqBs 8tu11x eumlo1
ueftredel uerysreqrrrrd uee[re1e4 ]oqog esquesord
'dU
1.9?'99g'6l ueunEtreg e8rc11
9Z'96I dU rrBrBBs r,?,rcp1
"^ 9l'927 eulnlo^

'w6uede1 r.rer.IrsJegu.red'e I' I
: ueefteled a(qesru qopoc le8eqeg
'o/o00l
IBIIurp e}{qnmps deys qepl ueefteled BIrq uBp L9n'ggg'61'dg usunsueq eEnqle,leq
'sele Ip 'g'V.)I UIBIBP mqslolrp eueurc8eqes '%00t IBIIqp efuqn-rnps ders ueefte1ed
'a{uprnps ders ueefteled uu8rnp Eurptreqrp .ders
uuef-re1ad uasrad edrueseq qepr ueefteled pqog esqu sred treErcp pns:pturp Euel
IIYIIUfl9Ntr'I Y
N\ryfuDlfld IOflOfl [SYINflSUfld'g
69r
Di bawah ini diberikan uraian masing-masrng bagan bobot pekerjaan mutai dari
nomor:
I. la. Pembersihan Lapangan.
lb.Bouwplank.
lc.Direksi Keet.
ld.dan s€terusnya sampai dangan no. X.1e.
B. URAIAN BOBOT PEKER.IAAI\I

Persentase
NO. URAIAN Bobot
Fekerjaan
Lla. Pembensihan Lapangan

Volume : 225,45 m2
Harga satuan : Rp. 196,25
HargaBangunan : Rp. 19.855.467
VolumexFlarga safiran
PBP: l00o/o
Harga Bangunan
225,45 x 196,25
x 100%
19.855.467
0,0022 x 100% : o,22yo
r.lb. Memasnng Bounplank

Volume : 48,40 m2
Hargasatuan : Rp 2.187,25
Volume xHarga satuan
PBP: x l00o/o
Harga Bangunan
48,40 x 2.187,25
x l00o/o
19.855.467
0"0053 x L00o/o : 0,53 yo
Llc. IXrdrsiKcet
Volume : 15,00 m2
Itargasatuan : Rp. 60.000
Ihrga Bangunan : Rp. 19.855.467
o/o EE'O %00I x €E0o'0
t9r's98'6I
o/o00I :
09'296'l x Lo'ee
rrB[lrftrsg E6tv11
%00I x : dgd
usluBs ter4lxeumlo^
t9r S58'6I 'dU : uemtueg d.lr,P1
09'z96'l : 'du uErges eftq1
etJ LO'EE : elrmlo1
lBqueyurtttrll 'qzI
o/o E'l : o/oDl x tI0'0 :
L9t'998'61
%00I
09'296'lxqz'ztl
uzurSueg tf.rc11
%00I x : d8d
tfueg x eump1
uenles
L9n'g9B'6I dU : ueunEueg etu11
09'z96'l dU : r.rrnles rfteH
eu 6lt8Z'ZEl : ournToA
IsBpuod |{BUBI uB!IB9 47T
o/o Z8'Z o/o0OI x ZBZO'O
19n'.998'61
o/o0lx
000'02 x 8z
ueunEnzg e8ul1
%00I x : dgd
rrunlBs 6tYp1x aumlo1
Lgn'ggg'61 : 'df, uew8ueg r6:e,17

000'OZ : 'dU rrrnlBs t6:r.g
zu 00'82 : surnlo^
u[re11 so1 ?II
o/o E9'? : o/o0}l x ZSZO'O
L9n'998'61
%00I x
000'09 x 9I
uemftrg ?6rc11
%00I x : dgd
uBnps 6tY11x eumlo6
ueefrela4
'oN
lowg NVIVUN
esquesJad
ILt uoohaqa4 pqog asoruasnd '€

Persentase
NO. URAIAN Bobot

Pekerjaan
I.3a. Urugan Pasir

Volume : 3,82 m3
Hargasatuan : RP 5.585
HargaBangunan : RP 19.855.467
Volume x flarga satwrn
PBP: x 100%
Harg? Bangunan
3,82 x 5.585
x 100%
19.855.467
0,0011x 100% o,ll %
r.3b. Aanstampang BatuKali

Volume : 13,71 m3
Hargasatuan : RP. 12.612,50
PBP: x 100%
Ilarga Bangunan
13,71 x 12.612,50
x 100%
19.855.467
0,0087 x 100% : 0,97 0/o
L3c. Paseng Pondasi Batu Kali

Volume : 36,99 mt
Hargasatuan : RP 42-963,75
HargaBangunan : RP. 19.855.467
Volume x Harga satuan
PBP: x 100%
lTarga Bangunan
36,99 x 42.963,75
x 100%
19.855.467
: 0,080 x 100% 8 o/o
IL1a. Beton Sloof

Volume : 2,15 nf
Ilargasatuan : RP. 293.295
IlaWBangrrnan : RP. 19.855.467
PBP: x 100%
llzrga Bangunan
2,15 x293.295
100%
19.855.467
: 0,0318 x 100% 3,18 0/o
o/o 19't : %00I x I9t0-0
L9t 998'6t
%00I x
962',e67, x 60'I
uuun8ueg r6.Jg11
%001 x :.Igd
r,rEn}?s sdtgf{x aurnlo r\
-------=-d[ :
L9n'ggg'61 tretrnftreg tf.rc1q
96T, E6Z
'dU : uerqBs etrc11
eui 60'I : eurnlo^
uopf, Bpn)I-Bpnx .EIII
o/o
9l'9 : o OOI x9190'0
Lgn'998',61
%00I x
962't6zx 6t't
ueunErleg r,€.:e11
%00I x : d8d
usr"qBs r€:r11x eumloA
Lgt'9sg'61 d[ : ueurSueg t6reH
g6Z't6Z :
dU uen1es r6:Y1q
eu 6?'t : eumlo^
InsuoxIoFfl .PI'II
o/o 8l'E : o/oO0l x8tt0'0 :
L9n'998',6r
%001x
962't67,x ;t'Z
uetrnftreg r€;r1q
%00t x : dfld
usnlBs r6,wp1x aumlo6
d[ :
Lgn'ggg'61 ueun8ueg r,€lr11
S6T, E6Z d[ : uetu?s r€.rcp1
eu 9l'z : err.mlo^
rlopg 3ue11 .JIII
o/o
16'E : o/oO0l x r6t0'0 :
L9n'998'61
%00I x
s6z E6(,x L9'Z
ueunEueg e8rc11
%00I x : dgd
rrun1rs e,6l:11x eumlo1
L9n'g9g'61 d[ : ueun8ueg etrc11

g6(,'E6Z d[ : u€n]"s r€rc11
ew Lg'z : eurnlo^
splprd 3uq1 'qr'tr
eLt uoohaya4 pqog asDruasrad '€

tr.lf. Plat Beton

Volume : 0,22 m1
Hargasatrxm : RP 293.295
PBP: x 100%
Harga Bangunan
0,22 x293.295
100%
19.855.467
0A
0,0033 x 100% 0,33
fr..Za. BetonCorlzZzt
Volume : 0,37 m3
PBP: x 100%
Harga Bangunan
0,37 x66.770
x 100%
t9.855.467
0,0012 x 100% 0,t2%
II.3a. PasenganTembokL:2
Volume : 3,24 m3
Hargasatuan RP: 65.515,50
PBP: x 100%
Harga Bangwran
3,24 x 65.515,50
x 100%
19.855.467
0,0107 x 100% : r,o7 0h
tr.3b. PasanganTembokl:4
Volume : 20,983497 m3
Llarga satuan : RP 57.043,50
PBP: x 100%
Harg;a Bangunan
20,98 x 57.043,50
x 100%
19.855.467
yo
0,0603 x 100% 6,03
o/o
96'E %00I x 9680'0
19n',998 6r
%00I x
gLE'gOEy. Lg,Z
ueunftrug PfJ"17
%00I x : dgd
rrBruBs e€,w11x elunlo^
L9n'999'61 dU: ueun8ueg r6'rc11
gLE g1e d[ : rrerues e8rc11
eu L9'Z : eurnlo^
BpnrI-BpnX uuulra1etr ?I'm
o/o
6Z'O oh}u x 67,00'0
19n',998'61
%00r
oet'r x Er-Et
uetrnEueg r6,rc11
%00I x : dgd
usrqBs r6J.11x eumlo^
L9n'958'61 d[ : ueur6ueg v8rc11

OZE I d[ : rrBruBS r,Ercp1
cu [I'ti : eumlo^
.re18uy4noq-1nofl .J''II
% s0'0 : %001 x s000'0
19n',998'6r
o/o001
9Z'909 x €6'9I
ueunEueg €,aJgI1
o/o0Ol x : dgd
rrBrlBs s€,J:11x aumlo^
L9n'999'6t d[ : ueuntueg e,6rc11

9Z'909 d[ : uEn]Bs r6'rc1q
eu €6'9I : eurnlo^
uu8uusu6 qqua,(ue1q 8uu{ n(ey FertreIAI zur I 'qrT
o/o rL'Z : %00t xtLzo'o
L9n 998',6t
%001
009'gI Ex lL'I
uermEueg E€,rc17
%00I x : dgd
6tu11x eumlo^
lrsrrlBs
L9n'ggg'6l dU : ueun8ueg e8rc1q

00S'8It dU : uetUes e8rc11
eu [L'I : eurnloA
Blapuef uBp quI;I uesnx at'rf
SLI uoofuat1a4 rcqog asoruasnd .t

m.lb. Mengerjakan Rangka AtaP

Volume : 137,23 mz
Hargasatuan : RP 3.187,25
HargBangunan : RP 19.855.467
Volume x llarga satuan
Harga Bangrman
137 ,23 x 3.187,25
x 100%
19.855.467
- 0,0220 x 100% : 2.20 %
III.lc. Pekerjaan Lesplank PaPan

Volume : 14,76 m2
HargaBangunan : RP 1q.85-5.467
x 100%
Harga Bangrrnan
14,76 x 9.764
---- x 100%
19.855.467
0,0073 x 100% : 0,73 0/o
Pekerjaan Papan Ruiter

Volume : 12,70 m
Hargasatuan RP: 2.362,50
HargaBanguran : RP 19.855.467
PBP = x 100%
Harga Bangunan
12,70 x2.362,50
x 100%
19.855.467
0,0015 x l00o/o : o,l 5 o/o
fil.Le. Memeni SambrmganKayu

Volume :3,t6m2
llargasatuan : RP 606,25
P.BP: x 100%
llarga Bangunan
3,16 x 606,25
x 100%
19.855.-i57
0,0001 x 100% -- 0,01oh
Yo eZ'O : %001 x Ez00'o
780'LnB'6t
Yo00I x
.289'€,X L,ZL
uBunEr.rBg 6tvp1
%00rx : dgd
r,rsnlBs r8rzu x eumlo^
ZBO'Lng'6t d[ : uBunft.rcg ?F.Jg,p1
289'E dU : usnles 6tv11
zar L'ZI : aurnlo^
6C'SI1 f, Sunqu.reg 3uusuue141 'qz'm
o/o
8Z'l = %001 x SZIO'O
19t,',998'61
oh00l x
L,E6T'9 X TZ, LT,I
ueun8ueg e,Erc11
Yo00I x : dgd
rrBnl8s e,6tu11x aumlo^
L9n 99g'61 d[ -_- treun8ueg eF.rc11

L't6r'9 : dU uen1es r,€rc1q
zwtZ'Ltl: eumlo^
gZ'STffl duly 3uusuua141 'vz'm
% 9r'0 : %0U x 9100'0

L9n's98 6r
%00t x
OZI.'I X T?,ZZ
ueunEueg r€rcp1
%00txuEnlBs ddtu1l
^ x etunlo^ :dgd
L9n'ggg'61 dU : ueun8ueg frrc11
OZT'T d[ : u€n]Bs tF:vp1
ew ?l'Z(, : elunloA
rarlSuy4noq-;nofl '3t'm
o/o
EZ'O : %00t x tz00'0
L9V'998 6t
Yo00I x
9z'9ti x gz'rol
uenn8ueg r€.:rp1
%00I x
6rcp1x erunlo1
uBnlBS
: dgd
L9V'ggg6I dU : ueuntueg eF.rc1q
9Z,9EI dg : rrenlas rF.rc11
zu 9Z'IOI : etunlo^
Bpn)I-Bpnx nppeu
Irm
LLI uoohaqa4 pqog asoruaslad .t
,/
IV.1a. Rangka Plafond Dalam

Volume : t.22 m3
Harga satuan : Rp 250.275
PBP: t00%
Harga Bangunan
I 22 x250.275
x 100%
19.855.467
0,0154 x 100% : 1.54 o/o
rv.lb. Rangka Plafond Luar (everstek)

Volume = 0,89 m3
Harga satuan : Rp. 250.275
Harga Bangrnan :
Rp 19.855.467
PBP: r00%
Harga Banguran
0.89 x 250.275
x 100%
19.855.467
0,0ll2x 100% : l.l2 o/o
IV.1c. Residu Rangka Plafond

Volume : 109,67 m2
Harga satuan : Rp 436,25
PBP: 100%
Harga Bangunan
109,67 x436,25
100%
t9.855.467
0,0024 x 100% 0.24 o/o
IV.2a. Memasang Plafond Triplek

Volume : 71,40 mz
Harga satuan : Rp. 6.438,61
PBP: too%
Harga Bangunan
71,40 x 6.438,61
100%
19.855.467
0,0232 x 100% 2,32yo
Y
I
oh zl'g : YoOOt xZlgO'O
L9t',9s8'6r
%00I x
E\'IZV'|,x 6E'lll
treuntueg ?,EJg[1
%00t x : dgd
uBnl8s 6tu11x eumlo^
Lgn'ggg'6l d[ : uBuntr.rBg tf,,JgL1
eB'IZt'7, d[ : uentss 6tu11
xw 6{lll : eumlo^
.qI
7: l SupulgrrBreNela A
o/o
IV'O : %00t x Ir00'0
L9n'998'6r
%00rx
99'929'7,x O{Z,
neuntueg t.3.wp1
%00I x : ilgd
usnl€s r6,J.11x eumlo^
L9n'ggg'6l dU : ueunEueg r€rcp1
99'9(,9'(, d[ : rren]Bs r€w11
zu OE'ZE : eumlo^
g: l Sqpugrrure$eld ?I'A
: %0u x 9600'0
L9n 998'.61
%00I x
9V6'I x 09'96
ueunEueg 6wp1
o/o00l x : dgd
rrsrues r6:u1qx otunlo1
6I d[ :
L9n'999 ueun8ueg rF.w11
9n6'I dU : usrles t€rc11
zu 0g'g6 : eurnlo^
uB1u(I puoJBIdl63urr se1 .TZ'^J
: %0u x Lozo'o
L9n'ssB 6I
%00I x
LZ'069'Lx It'[g
ueun8ueg r€'rcp1
%00I x
uenlzs 6tv11x eumlo1
L9n'S9g'61 d[ : ueun8ueg r€'rc11
LZ'069'L dU : usr4es eF.rc11
zw IE'89 : etunloA
rBnrl puoJul4 Suusuual4y .qZ
AI
uooha:1a4 loqo& asDruasrad .e
6Lt
180 Bagian Ked4a: Rencana Anggaran Biaya
Y.2u Pasangan Turap Porselen

Volume : 29,64 m2
Harga satuan : RP 17.842,96
HargaBangunan :
RP 19,855.467
Volume xHargt satuan
PBP: x 100%
Harg;a Bangtrnan
29,64 x 17.842,96
100%
tq.855.467
0/o
0,0266x 100% 2,66
VI.la. Urugan Tanah

Volume : 7,76 m2
HargaBanguran : RP 19.855.467
PBP: x 100%
Harga Bangunan
7,76 x 4.510
x 100%
19.855.467
0,0018 x 100% : 0,18 %
vI.lb. Urugan Pasir

Volume : 14, 88 m2
HargaBangunan : RP. 19.855.467
PBP: x 100%
Harga Bangunan
14,88 x 5.185
x 100%io
19.855.467
0
0,0039 x 100%: 0,39
YLZa. Pasengan tlbin PC Polos

Volume : 72,51m2
Hargasatuan : RP 11.048,02
PBP: x l00o/o
Harga Bangunan
72,51 x 11.048,02
l00o/o
t9.855.467
4,03 yo
0,0403 xlOO%o:
\t'EZO'.ET d[: rlsrrles r,6tup1
:
ztrt ZO'L ournlo^
uur S IBqeI o{BN BcsX 8uusu4 'rtz'rr^
o/o
eZ'O :%OU x tZ00'0
Lgn'998'6r
%00I
8I,EZO'EZX TO,Z
netrn8ueg r6rc11
%00I x : dgd
rrBrues e€,rc1qx eumlo1
L9?'998'61 d[ : ueunftreg e8w11

gl'EZ6tZ dU : usn1es t6.rcp1
lO'Z : eurnlo^
uu "w
S 1uqel dupl ucu113uusu4 .EZ'ITA
o/o
86'0 %00I x 8600'0
L9r'998',61
%00I x : dgd
98t',Zx8L
L9n'9gg'61 d[ : ueun8treg e6rc11
ggn'Z dU : rreruBs r6.w11
MBP 8[ : eurnlo^
uuuu8ueg uBp olpN Blepuef EISusU .qI.IIA
o/o fl't : o/oOOI x ,I t0'0
L9n'998'6r
%00I x : dgd
or'tio'9tx ot'Ll
L9n'9996t dU :
ueunftregt8rcpq
OI'7EO'9; dU :
uBntBS 6rc1q
zu Ot'Ll : eurnlo^
poo,&l {BeI nruld .BITIA
o/o
9Z'O : %001x 9200'0
Lgn'998'6r
0600r x
z0'8t0'I I x l9'l
ueun8ueg etrc11
o/o001x : dgd
us-nles r6,wy1x erunlo1
L9n'gg1'61
'df, : ueunEueg r€';r11
ZO'g?0'I I dU : usnles e6.:ryq
b9'l :
"ur
eumlo^
rnMepd JiI qqn uu8uusutr 'qzIA
uee[re1a6
loqog NVIVUN 'oN
eseluesJsd
IgI uoofuat1a4 pqog asoruasrad .€

Fersentase
NO. URAIAN Bobot
Pekerjaan
IlargaBangunan : Rp 19.855.467
Volume xllarga satuan
PBP: xl00%
Harga Bangunan
7.02x23.023,48
x 100%
19.855.467
0,0081 x 100%: 0,81yo
VII.2c. Ventilasi Jalusi
Volume : O,54 m2
Harga satuan : Rp 197.056,25
llargzBanguran : Rp 19.855.467
PBP: x 100%
llarga Bangunan
0.54 x 197.056,25
x 100%
19.855.467
0,0054 x 100%: 0,54 0/o
VIL3a. Memasang Peumels Nilson

Volume : 27 bvah
:
Hargasatran Rp 2.296,43
:
HargaBangunan Rp 19.855.467
PBP: x 100%
Harga Bangunan
27 x2.296,43
x 100%
19.855.467
0,0031 x 100%: 0,31yo
vrl.sb. Memasang Kunci Tqnnm 2 x Slaag

Volume : 9 buatr
Harglsatum : Rp. 19.590,50
IlargaBangunan : Rp. 19.855.467
Volume xllzrga satuan
PBP: l00o/o
Ilarga Bangunan
9 x 19.590,50
l00o/o
19.855.467
: 0,0089 x 100%: 0,99 0/o
oh 60'l :%001x 6010'0
Lgn'998'61
Yo00l x
9L'690'7, x 0g'?0I
uBunEuBg ?,6rcp1
o/o0Ol x : dgd
usnlBs ?6,J€11x aumlo^
Lgn'ggg'61 du : usunEuBg 6tv11
gL'6go'z d[ : usnlBs 6tv11
zu 08'?0I : eurnlo^
.rsnpf uBp nlurrruesnx lBcuel{ ?IItrA
%99'Z : %00t x 99zo'o
Lgt'598'61
o/o001x
60I'I x eg'gLl
uBunEu?g ?6.Jg,p1
Yo00I x : dgd
usnles t€,rcgxaumlo^
L9n'ggg'61 d[ :
ueunftrug rf,,typ1
60I'I d[ :
u?nps ef,:uS1
ztlu E9'9Ll : eump1
.CITIIA
{etqru uuiuap Sumqq 1uouel4l
ohS€O : %00I x 8t00'0 :
L9n'998'6r
%00tx
97'9Ll'r x 69'7,9
uenn8ueg 6w11
YoO0l x : dgd
8te11x eumlo1
rrenles
L9t'999'61 dU : uemEueg r,?'rc11

gz'gLl'l d[ : trsn]Bs rF.rc11
zw 6g'tg: eurnlo^
IIO IBaI uuiuap Sualoltrouel^J .qITIIA
o/o
6t'l :%0U x 6€10'0
L9n'998'6t
%00I x
9L'616'r x gt'6tI
ueunfueg e,6:r11
o 00rx : dgd
6rc11x eumlo1
rrEtUBs
L9n'ggg'61 d[ : treuntueg t,?.rc11

gL'6L6't dU : rraqes ef.rcp1
zu SI'6€I : eurnlo^
uEtBqIpX Sura n(ry pruetr{tr ?IIIIA
e8I uoohatla4 pqog asDruasrad .€

rE4 Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biaya
[.la I Pemasrr,gan Instalasi Ddam

Volume :
17 ttk
Hargasatwm : Rp 5.000
HargBangunan : Rp. 19.855.467
x 100%
Ilarga Bangunan
17 x 5.000
x 100%
19.855.467
: 0,0043 x 100%: 0,43 yo
DLlb. I Pemasangan LamPu Pijar

Volume : 14 buah
Hargtsatuan : RP 2.100
HargaBangrnan : Rp 19.855.467
PBP: xl00%o
Hzrg;a Bangunan
14 x 2.100
x 100%
19.855.467
0,0015 x 100%: | 0,15 %
LX.lc. I Pemasangan LamPu TL 2 x 40W

Volume : 3 buah
Hargasatwur : RP. 10.750
HargaBangunan : Rp 19.855.467
x 100%
Harga Bangunan
3 x 10.750
x 100%
19.855.467
0,16 yo
0,0016 x l00o/o:
LX.ld. I Pas Zckcring GrouP
Volume : l buatt
llargasatuan : RP. 50.000
HargaBangrrnan : RP. 19.855.467
PBP: x 100%
Ilarga Bangunan
I x 50.000
x 100%
19.855.467
: 0,0025 x 100%: 0,25 0/o
Y
o/o
LZ'| : o/oo0l x LZOO'O
L9n'998'6t
%00t x
w0'Lzx7,
uuurfireg t6:r.,11
%00I x : dEd
rrBnles t8rql x eump1
L9n'gg1'61 d[ : ueunEuug r6tup1
OOSLZ dU : uunles t6tu14
rPnq z : eurnloA
FsoDI Suusruel4l ?z)il
o/o 60'0 :%0Ol x 6000'0
L9n'998',61
%00t
098'I x 0I
ueufueg e6lep1
%00I x : dgd
rrunlas ef.lrp1x eurnlo1
L9n'gg9'6t d[ : ueurEtreg r6rcp1

0gg'I d[ : usn]Bs r,6tu11
qsnqol : eurnloA
, p$ug rBprtBS sBd Srlo
o/o
ZO'O : o/oOOl x 2000'0
19n',998'6r
%00I x
00,O'Z)( Z
ueunEueg e6.rc11
%00I x : dgd
r,runles e6.tup1x aumlo1
L9t'998'6t dU : ueunftrg r6.:rpq
000'Z 'df, : r,rBnlBs r6.rc11
qBnq z : eurnlo^
r,res rBIe)Fs sBd Ir.)(I
YIOZ'O :%001x 0Z0O'0
L9n'998'61
o/o001
091'9 x 9
uetmEueg rf.;r1q
%00I x : dgd
rrrnlBs etwgx eu.mlo1
L9n'ggg'6t d[ : ueuntueg r€rc11
OgL'g dU : rrztr1es 6tv11
)nr 9 : eurnlo^
{B}uoX dolg su4 'erxl
S8I uoopatla4 pqog asDtuasrad '€
1E6 Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biaya
D(2b. I Instdasi Air Bersih

Volume : 23,02m
Hargasatuan Rp : 3.900
Harga Bangunan : Rp 19.855 467
Volume xHarga sattran
PBP: x 100%
Harga Bangunan
23,02x3.900
x l00o/o
1e.85s.467
0,0045 x 100%: I
I O.+S N
D(.2c. i Instalasi Air Kotor
Volume : 17,62m
Harga satrurn : Rp 4.200
PBP x 100%
ITzrga Bangunan
17,62x4.20O
x 100%io
te&ss 467
0,OO37 x 100%: I
| 0,37 %
D(2d. lKran
Volume : 3 buatr
Hargasatuan : Rp. 2.500
PBP: x 100%
Ilarga Bangrrun
3 x 2.500
x 100%
re.8ss.467 I
0,0004 x100o/o: I O,O4%

IX.2e. I Flour Draine
Volume : 2 buah
Harga satuan : Rp 3.500
Volume xllarga satuan
PBP x 100%
Harga Bangunan
2 x 3.500
x 100%
19.85s.467
0,0003 x 100%: 0,03 yo
t
:o/oDl x ZO00'0
,9r'998'6I
%00t x
000'zxc
usunftI?g Eftup1
%00I x dgd :
6tu11x eumlo^
uBruBs
t9r'gs8'6l 'dU : usunEuEg t8.reg

000'Z dU : rrrlxt"s t6141
qsnq z : eurnlo^
p4uox{Bf,
: o/oO0l x 6000'0 :
L9t'998'61
o/o00l x
ooz'Ixzl'gl
uuunfueg ?6w11
%00I x : dgd
rrsrqes e6ty11x erunlo1
L9t'998'6t dU : uemEueg r€'lr11

OOT,'I d[ : uentes 6tv11
zwzl'gl : eurnlo^
E
LDI.rrex|BqBf,
:o/o001x 9t00'0
L9n'998'61
%00I x
09I'€ x 9L'6
ueun8ueg t6,rc9
%00I x : dgd
6rc11x eump6
uBnles
L9n'998'6t dU : wunftrcg tfrcp1

0gI'€ 'dU : rrBrues e8lrpl
ztlu gL'6 : eurnlo6
optr lBqsf,
i
I : o/o0ol x 610'0
i
L9n'998'6r
o/o001x
,0'gl6'0t x g'lE
urunfueg r6rcp1
%00I x : dgd
usftlBs 6tu11x eumlo1
L9n'ggg'61 dU : uuuntueg rf.;r,p1
,0'816'0I 'dU : rrentes rF.llqq
an 9'lE : au.rnlo^
Swpeg Sqgeyur.rqug
uoohala4 pqog asotuasod '€

ltE Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biaya
Persentase
NO. URAIAN Bobot
Pekerjaan
X.1e. Septictank
Volume : 2 buah
Volume xHarga satrxm
PBP: x 100%
Harga Bangunan
2 x 300.000
rca%
t9.855.467
0,0302 x 100%: 3.02%
r v
6Z'0 re$uvTpoq-Ilog 'c
s0'0 dusssd qnrua/fuol{ 8ur[ rueYrl

'q 't
.B
tL'7 slePuri uBpnrrtrd uesnx
g0'€ tlOStt)
'q
ea'g t: I {oquels8d !
m
LO'l z:IIoqrEaIssd 'a g x
m
l'L Eutwtq
,L
zr'0 €:z:Irocuopg .E
z z
E
zt'o OL,LZ, tuolnyag tloluoPg Et
{
e€'0 uoqegrqil l o
z
I9.I uoFgEPruI-8PnX 'a Iz
9I'S Fsuo){oIBg ? I
Iz
o
gI'€ 1o1egBual 'c
16'e sq1ar4 Euul 'q
gI'€ Jools uolag 'a
?,LI &topuag uolag
00'8 l?)l n$g rs8Prrod s8d 't

ls'0 5ry qug turduepuuy 'q E
rrse4 uutnrn .E
I I.O
g6'g llox wDg lsDryod uo&uoso4 !
m
€E'0 UBIIB9 t/I grquql ffinr1 'q x
m
I
0€'I TI.8I IsEPuod rI8u8I UEIIBC 'e z
Eg'7 uot1o33ua4 z
!
z8'z ef.ra; so1 .P o
z
'c
E'
eg'l Fexrs:Pno
12
€s'0 ryeldrrnog 8wsuueyrl 'q I
ZZ,O uu{lurdq urqsreqrued 'B
0I'8 ubolnabd
ueF"s'qns I0lai€,eg. uBtstJa{ad
rosos
NVIVICfY
NYYIIT)TTiI IOgOfl NYNITSNS 'J
6gI uoofua1a4 pqog asoruasrad 't

BOBOT
KEGIATAN Fekerjaan Bagan Sub. Bagian
Kap dan Rangka Atap 7,42
a. Peke{aan Kuda-kuda 3,95
q. b Peke{aan Rangka Atap 2,20
c. Peke{aan Lesplank Papan 0,73

z
o I d. Peke{aan Papan Ruiter 11,93 0,15
o.
e. Memeni SambmganKayu 0,01
Y
z f. ResiduKuda-kuda 0,23
tr o
b' Bort-bord/Angker 0,15
UJ
v 4,51
UJ
o Atap
= 2 a. Me,masang Atap BJLS 20 4,28
b. Memasang Perabmg BJLS 30 0,23
Balok Plafond 2,90

o
z
o
l!
a. Rangka Plafond 1,54
J I b. Ranglra Plafond (Ove,rste$ t.t2

o-
z c- ResiduRangka Plafond 8-24 0,24
? Memasang Plofond 5,34

tr
lu a. Memasang Plafond Triplek tebal 4 mm 2,32
V
lu
r 2. b. Memasang Plafond Luar Kisi-kisi Ix 2,07
j
c. Les Pinggtu Triplek 0,95
z<z Plesteran 5,83
-,E I a PlesteranDinding I :2 0,41

E IIJ
lrl F b. PlesteranDinding 1:4 5,42
Y tl,
uJ lu
o-J
o-
Turap Porselin 8,49 2,66
i 2. A. Pasmgrn TureP Porselen 2,66
Urugon Di bawah Lantai 0,57
I a. Urugm Tanah 0,18

z
b. Urugan Pasir 4,86 0,39
Y Pasangan Lantai 4,29
lrl
r Ubin PC Polos 4,03
2. e. Pas.
b. Pas. UbinPC Petak 0,26

r
e0'0 eur8r(I mol{ 'e
io'o uE8.rx ?
roloy J.rV rsEslsul ur6ursaua4 'c 'z
LE,O
gl'o rllsr"g rrv rseppul urfluaseue6 'q
ualesJod lofuolpsoly 'a

L7'O
9I.I .tlv lsDlotsul uoP tlotluos

,t
60'0 lefirgrqeryg
!
zo'o Ires rBle{8s J m
oz'o gl'z Iquo1 dors 'e PF

m
za
sz'0 &rorg Eurele2 'su4 .P
I om
aa
9I'0 $?,{ O} x 1 11 ndual 'c z!
cr>
tr'0 re[r4 nduul uufluusaue4 'q
t-2
El'o EqEC rs8lslsul 'sBd 'a
0e'I ,lws!7
rsnlBl rrEP nlud/uasnx rcuehl 'p
60'I o=
>-
gg'z :1apru uetuap 6qpqO lucuel I 'c J
{T
xm
gE'0 79'S p6 rye1 uetuep 6uap1 1ucue141
,q
I >x
!m
CT
6€'I uepqp; Euz{ ndu; pcue11 .B
!c-
>>
z2
clt uolocaEuo4
68'0 3ee1g x7 uoru1 u?usJ rcrnl) 'q
uoINselleuned 'a '€

I E.O
0z'l ounSyEunyoB&ua4 ='

1
m
rsnlsl rss[Ilua^ 'ssd 'c
-
,E'0 3
uu 'q z{
r8'0 s Ieqal o{8N ?c8) 'sBd '7,
C
EZ,O uu s IBqeI B3BX 'sBd 'e E'
rsnpydolal ocoX z(-

8E.I 06'9
86'0 uuwu8ua4 o sN BIepueI e$urg 'q zom

m
?r't Poo1ll {8aI nlurd
,2
I r
zl'b DPpuar / ntutd
rrB6Bg'qns uzdeg usBfrolad
lo80s
NVIV!C3)
16I uooftaqa4 rcqog asoruasod .€
BOBOT
KEG!ATAN Ekerjaan Bagjal Sub. Bagiaa
a Halaman 5,19
c,
2e
u{t a. Salrran Keliling Gefing 1,90
c.4 b. RabatBetonl:3:5 5,19 0,16
ltl -
o-z
0,09
\uf
rrj <
1. c. Rabat Kerikil
rY d. BakKontrol 0,02
>a 3,02
e. Septictank Komplit
Jumlah lOOo/o IOU/o 100%
REKAPITI]LASI PERSENTASE
L PEKERJAA}.{PONDASI Rp 3.718.088,00 18,71o/o
tr. PEKERIAAT{ BETON & DINDING Rp 5.497.660,31 27,70 0/o
Itr PEKERIAA}I KAP& ATAP Rp 2.368.754)4 Ll,g3 0/o
ry. PEKERIAAN PLAFOND Rp 1.633.592,43 8,24 0h
V. PEKERIAA].{ PLESTERAN Rp 1.686.713,i5 g,4g o/o
VI. PEKERIAA}I LANTAI Rp 964.505,14 4,96 yo

VII. PEKERIAAN PINTU & JENDELA Rp 1.369.850,42 6,90 0/o
VItr.PEKERJAA}I CAT & KAPURAN Rp 7.094.842,A4 5,52 0/o
IX. PEKERJAAI{ PERLENGKAPAN DALAM Rp. 491.932,00 2,46 yo
X. PEKERJAAI{PERLENGKAPANLUAR Rp. 1.029.528,88 5,lg yo
Juml ah : Rp. 19.855.467,N 100 00 %

rl?rrBlrrerlt8 du t rrrr11rssrlftreur uurls 'usq (nps) 1 urBIEp
suss-euBsraq efterpq (ft gZ0'O + d gt'O) u:p.leru mrlsplfp s"lr Ip uusupfind geq
ufte>p6 : d
JoPr.rsru : h[ : ur4Jndusp fedep ulBI slu:l ueSrcq
WI w9T,
d0€ d09t
: m{yeq w8eqes roprrE4J uep efre>p4 efuHersluB ue8upueqre6
w97,
rrBIIsf {lqq reptu 000'I : ( d Og,
: pefrnru
rrrlle uerucsred aluru 000'I ropleJ ue&np u€{Frgp 1nqasr4 traeues-rad snpel u;lrf
ru 9ZO'O
'ueqt6>pqn4repurl : (a ;L'O
:m{ueq re8uqes uesuesred uduap ualsrlsrpepo{Ip 1edsp grqesrel uergeSue6
Irar ntes ru?lep qtu4 uery6 ,u 1 uurlpseqEueur ue:p I I gZO'0
ue8uap Br,uas-?ur€sreq eftopg d !.'$ '?,rAr{Bq uerUeftpd redurdureu ss}B Ip (a48ue) {apul
'ropuEAI szo'o
'efte1e4 gL'O
:r,?etlriturrppedrp i V srsrleuv
'rIBrrBl,ru rlt8ft"reu
1 lnfun uelnpedrp
fulr.f,e,Eets1r{Bpmf er{rueseq ngef 'e{wunleqos qopoc ue;greqlp r,IBIel Erreturt6eqeg
'uee[-re4ed usn]€sq n1:es UBIBp ueefre>pd rrBFBq urryesepdrntu >p1rn
uafppgrp fulr,[, e?elat rIBFrrn[ e,(ruesaq LIElel DgaX oSoual ueftnp pns4eurp Euea
NVIJ,UflENftI Y
Yf,Uf,)t YCYNIL'V
€6r
Seandainya volume galian tanah 130 m3, maka telraga yang diperlukan adalah sebagai
berikut :
Pekerja : 130 x 0,75 97,50

Mandor : 130 x 0,025 3,25
Dengan tenaga 97 ,50 pekerja dan 3 ,25 mandor akan menghasilkan galian tanah I 3 0 m3
dalam jangka t hari.
Dari contoh di atas dapat diketahui bahwa pengertran tanaga kerja ialah jumlah toraga
yang dibutuhkan untuk menyelesaikan satu kesatuan pekerjaan.
Berikgt ini diuraikan ju"rlah ter;oga kerja masing-masing bagtan pekerjaan, dengan
penjelasan bahwa pada harga satuan pekerjaan yang ditaksir misalnya 9. PEKERJAAN
PERLENGKAPAN DALAMtidak diuraikan jun lah taagaketja.
B. URAIAN TENAGA KERJA

No. URAIAN Tenaga
L1a Penbersihan Lapnngan

Volume : 225,45 m2
Jurnlah tanaga dibutuhkan :
o'75Pekeiax225'45 --r
- 16,90g75 t,.,.1 16,91 P
t0
0,025 Mandor x225,45
: 0,56362 0,56 M
10
Perbandingan to:r.ga:
1 M:30 P
0,025 M I
Catatan:
- Upah pembersihan lapangan ditaksir l/10 dari galian tanah
(1/10 An.A1)
- Tenaga terpakai = 1/10 jumlah tenaga An.Al.
Llb. Memasang Bouwplanh

Volume : 48,4 m
0,8 Tk x 48,40
: 9,68 9,68 TK
4
0,8 Tk x 48,40
: 0,968 : O,97KTK
4
0,28 P x 48,40
: 3,38 3,38 P
l-
I
!
W IO.O
d0€:I^tI
0E d 0€'0
Efutrrt ut8trpuBqred
W €O.O z8€o'0 zg'ExroPuq^t I0<0

d.9t'r 9ll'l zg'e x Brre)Ied 0€'0
eru 98'€ : eumlo^
r.sBduBSrun ?€'I
I'V'uV77I FIIupqedn -
: uBlBlBJ
I I t 920'0
0E d.;L'O
: tE'ercl ue8urpueqre6
I
nt Iz'0 :69902,0
t: TLO,TE x ropuql l 920'0
fr v
li doz'9 : I8002'9
x Bfte>led gl'g
LO'ee
zw LO'EE : eurnlo^
guqruelluu8nrl 'qz'r
I roPuql I gz0'0
d0€:I^tI
0€ efte1e6 91'6
: fu,nttre6tnPueqre6
I
IAI IE.E OILOE,E l8z'z€IxroPuslI920<0

ztlElz'66 yZ'ZEI x e[re1e6 91'6
dlz'66
I eu \z'zEl eumlo^
IsBpuodqBuBI UBIIB0 12.I
'
6'gr,?erta+ qepnt x 971 :pqedrele?euel -
're '{'uv x r/I ppp qedn -
: uBlBlES
I I/{ rI0'0
I d0z:III oz d 8z'0
I
I )IX 80'0
XIOI:XJXI 0I xJ 8'0
: e8eualue8urpueqre4
hI LI.O ,69I'0 _n
0r'8, x I{ ,I0'0
e8erml NVIV)IN oN
56I opatla4 o?oua1 ., $

I
I
Bagian Kedwr: Rencana Anggaran Biaya
No. URAIAN Taaga

L3b. Aanstampang BatuKaIi
Volume : 13,71mx
13,71 :
1,5 Pekerja x 24,5555 : 20,57 P
0,075 Mandorxl3,7l 1,02832 : 1,03 M
Perbandingan tunga:
l,sP _20 fI tM:;;l
0,075M I I
L3c. Pasang Pondasi Batu Kali

Volume : 36,99 rrf
l,2TBtx36,99 44,388 44,39TBt
0,12 KTBI x36,99 4,4388 4,44KTBI
3,6P x36,99 : 133,164 133,16 P
0,18 M x36,99 6,65898: 6,66 M
Perbandingan tanaga:
l,2TBt _ 10
0,12 KTBI 1
3,6P _ 20
0,18 M 1
ILLa. Beton Sloof

Volume : 2,15 m3
Taagauntukmengerjal€n I m3 beton fu.G.41 (q)
6P x2,15 : 12,90 t2,90 P
0,3M x2,L5 : 0,645 0,64 M
lTBt x2,15 2,15 2,l5TBt
0,1KTBt x2,15 : 0,215 0,22KrBt
Perbandingan tellraga:
6 P :20 IM:2OP
0,3M I
lTBt _ l0 :
I KTBt l0 TBt
O,l KTBI I
Tatag;a untuk mangerjakan setiap 110 kg besi : 314. 1.2.
314x9 TBs x 2,15 14,512 14,51 TBs
314x3 KTBs x2,15 4,837 4,83 KTBS
3l4x9P x2,15 : l4,5lL l4,5lP
IKTBs:3TBs + 3p
r Y
I XIX 90'0
xrol : xtxI
0I xl 9'0
H LT,O L9Z'O : Lg'zxl I I0'0 x 0I
d.t€'9 . lE'g : L9'Zx d Z'0 x 0I
xlx t€'I 9EE,I : L9'Z Xf,X 9O'0 x
x 0I
xJ ge'tl 9t'El : L9'Zx XL g'0 x OI
(lr0's'g'uv
rrqeq €ur 1 ry1un fup1eg zu 0I uapf-reftnut >1qm etuuel
d E+sglE: SELXI
d z0'8I zzo'81 Lg'zx d.6xt/E

IO'9 LOO'9 : Lg'Zxsgf,X exilE
sg.l z0'8I zzo'81 : L9'7x sgl6 x r/g
'Z'I'uV ilE:rsgQ 911 uapfre&nury1m tterc1
I lgJX I'0
}g,t 0I : 1SLX I
OI }gI I
IAI €'0
dOZ : }1[ I
0z d9
: fustut8urpueqre6
lglx [z'o LqZ'O : L9'7x lglx I'0
?gT Lg,Z zlg'Z Lg'Zx lgII
,rI08'0 I08'0 L9,ZX IAI €.0
dzo'9i. ozo'9r L9'zx d9
(b) tt'C'tl uolaq €ru 1 uoptreftnu{ftu.n ef;,etn7
$ Lg'z : eumlo^
sp{Brd Surg .qIII
d I9'8 Ig'g: gl'zx6 7: uerr,{mruTrafluoqunu {n1rm e6em;
I IAI IO.O
doz: I[ I
d.z'o
xlx 90'0
xt0I:xtxI 0I xI. s'0
: r8a4urftnpueqre6
,\zz'o 9IZ'O gll1x141 I0'0 x 0I
o€'l ot'l il'zxd z'0 x 0I
xJx 80'I iLO'l : 9l'7 X.XLX g0'0x 0I
xJ 9t'0I iL'Ol .= 9(7xxl.g'0IOI
(nn) g's't.w
uopq €ru I {nunBu4saryq rur 61 urrp[re8tntir r8utaa
t6em1 NVIYUO 'oN
L6l opaqa4 oZoual .,

l9E Bagian Ke&u: Rencana Anggaran Bioya
URAIAN
0,2 P 20
lM:20P
0,01 M I
T aag;a trntuk membonglor/maryiraml : 4 P x 2,67 : 1 0,680 10,68 P
Bdok
Reng
Volume : 2,15 mt
Tenaga trntuk mengerjakan I m3 betsr An.G.51 (q)
6 P x2,15 12,90 12,90P
0,3M x2,15 : 0,645 0,64M
I TBt x 2,15 : 2,15 2,l5TBt
0,1KTBt x2,15: 0,215 O,22KTBI
Perbandingan t$agl
6P 20
lM:20P
0,3 M I
I TBt l0
I KTBt : 10 TBt
O,l KTBt I
Teiaga untnk mengerjakan 110 kg besi :314 An.l.2.
314 x9 2,15 :
TBs x 14,5293 14,53 TBs
314x3 KTBs x2,15 : 4,8431 4,84 KTBS
3/4 x9 P x 2,15 14,5293 14,53 P
IKTBs:3TBs + 3 P
Taraga untuk mengerjakan 10 m'zbekesting dalam setiap 1m3
beton: l0 x An.F.8 (W)
l0 x 0,5 TKx2,l525 - 10,7625 10,76TK
10 x 0,05 K-TK x 2,1525 : 1,0762 1,08KTK
4,31P
l0 x 0,01 Mx2,1525 : 0,2152 0,22I[,.I
Pe,rbandfugan tataga:
0,5 lK 10,
I KTK: 10TK
0,05 r.TK I
0,2 P 20
lM:2OP
0,01M I
Tenaga mttrk munbolgkar/menyiram :4 Px 2,1525:8,61
iLld" BdokKonsul
Volume : 3,49 m3
r Y
I lglx t'o
lgl.0l : l8.L)t I _:
OI lgl, I
I^t t'o
d0Z:I4[I
07, d9
: eEemlue6urpuaqe4
rg.f,x II'o 60I'0 : 60'I x l8.LX t'0
lgl I'I 60'I : 60'I x lg.l I
nt €€'0 6ZtO : 60'I x IAI €'0
d g'g g'9: 6o'Ixd 9
(b) tt'S'uv uopg €ur 1 uulpftaEtnwry+ln z8ane1
eru 60'[ : eurnlo1
troletr BpnrBpnx ?III
d 66'€I 9g6'tl : L96t'E x d ?: ueru(mupr:firoqueu 4nut eEatnl
h[ 9€'o L96lE'0 : L96l'€,xW I0'Ox0t
d 66'9 866'9: L96t'ExdZ'0x0t
xrx 91,'I 9lL'l : L96l'E x XIX S0'0 x OI
xJ 8r'[I €gt'Lt : Lg6v't, x xI 9'0 x 0t
0t0 g'g'uv rrcpq
rur I d?pes ur?Fp fuaseqeq rru 91 uopfre8tnur rppn etanl
dE+ sgJE: sgJ)l

do9'ez 209-87 : L96l't xd6xll€
sg.Lx I8'L 898'L : L96l'E x sgIX t.x t/€.
sgJ 09'Ez 709'tZ : L96l'E x sgl 6xilt
'Z'
llury ?/€ : IsaQ Q Ot t uerlefteftnu {npn e6uuel
_:I
lgIX I'0
l&t 0I : 18.lX I
OI }gJ I
I . IAI E.O
doz : I^t I
0z d9
: fu,gueStnpueqre4
lgrx s€'0 L96te'A : 6f €x lg.lx Z'0
lg.l 9'E L96l'E : 6l'tx l{,l I
I I gO't 610'1 6l'tx ru €'0
drc 86'02 : 6l'tx d 9
(b) tt'C'rr rropq ftu 1 uuqefreErnu 4nfun t6uue1
e8eml NVIVUO 'oN
fil otuary4 o?oua1 .,

No. URAIAN Tenaga
Tenaga tntuk mange{akan I l0 kg besi :314 An.l.2.

314x9 TBsx 1,09 : 7,358 7,36 TBs
3/4 x3 KTBs x 1,06 : 2,460 2,46 KTBS
3l4x9Pxl,09 :7,358 7,36P
IKTBs:3TBs+3P
Tenaga untuk margerjakan 10 m2 bekesting ttrrtuk I m3 beton
An.F.8 (W)
10 x 0,5 TK x 1,09 : 5,45 5,45 TK
10 x 0,05 KTK x 1,09 : 0,545 0.55 KTK '
10x0,2Px1,09 :2,19 2,2 P
l0x0,0lMxl,08 : 0,109 0,11 M
0,5 TK 10
1KTK: 10TK
O,O5 KTK I
0,2 P
_20 1M:2OP
0,01M I
Taag;a tnrtuk menrbongfur/menyiram: 4 Px 1,09 : 4,39 4,4P
ILlf, Plat Beton
Volume :0,22
Talrag;L untuk mengerjakan I m3 beton An.G.41 (q)
6 P x0,22 1,32 1,32P
0,3 M x0,22 : 0,066 0,07 M
lTBtx0,22 : 0,220 0,22TBt
0,1 KTBI x0,22 : 0,022 O,O2 KTBt
Perbandingan taagp:
I 6P 20
0,3 M I
I TBt l0
:
1 KTBI IO TBt
O,I KTBI I
Tauga untukmangerjalrafl 110 kgbesi :314 An.l.2.
314 x9 TBs x 0,22 : 1,485 1,49 TBs
314x3 KTBs x0,22 : 0,495 O,5O KTBS
3/4 x9P x0,22 : . 1,485 1,49P '
IKTBs:3TBs+3P
Talag;t untuk mogerjakan l0 m2 bekesting urtuk I m3 b€tsl
An.F.8 (W)
v
lgJ. ['.I€ Ll'lE : 86'0Zxlgl S'I

: uurypnqp t8euqqepnl
errr g6'02 : e-Irn\o
t: I {oquetr ur8ursr4 'qeII
I
_:
tNgzz'o
tro.-:^rl 0z "d g't
I lgl)
@ 0I
: e8euaf
rgl.
urftnpueqre4
9I'O
9'I
W €'.0 6ZL'O : lZ'Exl1i.gZZ'O

d o9'rl 69'rI lZ'-Ex d g'l
lg.lx 6,'0 98r'0 : lZ'E x ts,lx SI'0
tgl Lg't 98', : lZ'ExlgJ- 9'I
: uaFpxrqp eEeq qepnl
#lZ'€: errmlo^
Z: Irpqqeauu8ursr; 3€II
Ilgrx I'0
F;:**-i OI lgJ. I
I W[.0
Foz:r^fl 0z d9
: t8eelue8upueqre6
lg.lx ro'0 LE}'o : Le'oxtglx I'o
lg,l l,€'o LE'o : l,€'o x lg,L I
W II.O II'0 : L1'OxropuqlJ€'0
dzz'z ZZ'Z : L9'Oxeftop6 g
etttLE'O -. eumlo1
e. zr r roJ uolef, AZT,
d 6'0 8g'0 : Z{OX 6 7 : uetu(rnruTru:ltuoqunu:fqrn eEsuef

T W IO.O
d 0Z ='IAI I
E z'o d
I )IX 90'0
XJ. 0I : XIXI
0I xI g'0
nl z0'0 Z0'0 : ZZ'O xW 0I IO:0 x
d.ll.'o ll'O : ZZ'OxdZ'OxOI
xlx II'0 II'0 : ZZ'OrXIX gO'0 x 0t
XI I.I 0t't zz'ox xl g'0 x oI
etewa NYIVUN 'oN
l0Z, o[tap4 o8oua1 .,

Bagian Kedw: Rencana Anggaran Biaya
No. URAIAN Tataga
0,15 KTBI x20,98: 3,147 3,15 KTBt

4,5 Px20,98 : 94,41 94,41P
0,225Mx20,98 4,720 4.72i[,'d
Perbandingan ter.aga:
1,5 TBt : l0
I KTBI : IO TBt
0-15 KTBI 1
4,5 P 20 t-:. , t
1M: 20P
0,225 M 1
I
fr.4a. Kusen Plntu dan Jendela

Volume : 1,71 m3
Jumlah tunga dibtrtuhkan :
314x36 TKxl,Tl : 46,17 46,L7TK

3l4x3,6KTKx l,7l : 4,617 4,62Y{rK
3l4xl2 Px1,71 15,39 15,39 P
3l4x 0,6 M xl,7l 0,7695 "0,77 M
Perbandingan taaga:
36 TK :10 lKTK: 10TK
3,6 KTK 1
tzP _ 20
0,6M 1
II"4b. I d MemeniKayu yang MenyentuhPassngan

Volume : 16,93 fif
Jumlah tenaga dibutuhkan :
'1,5 TC x 16,931100 : 1,270 I,27 TC

0,75 KTC x 16,931100: 0,127 0,13 KTC
5 Px16,931100 :0,846 0,85 P
0,25Mx 16,931100 : 0,O42 0,042M
Perbandirgan tilaga:
7,5 TC 10
IKTC: IOTC
0,75 KTC I
5 P :20 lM:20P
0,25 M I
Cateten:
- Upah I m2 cat dasar: 1/100 x An.K.23
- Tenagiaterpal€i: l/100 x An.K.23
r
I XIX I0'0
rXL
r* -' :
0I '*^ L'l
XL)tr
oI xt I'o
-:
: eEeurluduprregJea
I [ €f.'I 6Z0'l : EZ'LelxI t 9LOO'O

d.69'02 989'02 : €Z'LEtxdSI'O
xL) f,t'I ZLE'I : EZ'Lel x XLX tO'O
)JZL,EI €ZL'EI : eZ,'LElxXf, I'O
: ua1lprtqtp utanr qepnl
zw EZ'LEI : elunlo1
dqyt$urgurrptretuelq .qIItr
€Z'd'uV r,?evetqulumf x 975: ppdrot8euel -
EZ'd'uV x t/g IBIIU1p qedn -
: uBlElBJ
1 I I g'0
E.ryI -:oz
I
d
XIX 9't
7,1
fffi:*"1 OI
:fuquuftnptreqra6
XJ. 9E
I^[ 9I.I Lil't Lg'Zx I t 9'0 x t/t

d EI,ET, EI'EZ : Lg'Zx d.ZtxtlE
xlx 16'9 686'9 : L9'Z x XJ) g'Ex ll|
xJ 6€'69 6t'69 : Lg'Zx>lI gtxtlt,
:uellqnrnqrp e8eue4qeFunf
ew L9'Z :
eulnlo^
Bpn l-Bpnyuuufre1etr ?IIII
'Z'I'uV x 0OI/I : Isoq?{ I &EeS (Z
'Z'I 'uV mlsd Ip Is3q S,I 00I &IleS (I
: uBlslsS
d€+sgJ€: sgIxI
: e8erclut8urpuugre6
d g8'€ 288'E: OOllEl'Etxd6
sg.lx 6z'I 16z'l : oollil'et x sgJ.x e
sgJ 88'E 88'€ : OOyZtet x sgJ 6
: usryFrnqp e8eelqepnl
84.E1'EV : eulnlo1
relSuypnoq-1nof,
."TT
eEeea NVIVUN 'oN
€01, ohaqa4 o8oua1 .p

204 Bagian Ked.ua: Rencana Anggaran Biaya
No. URAIAN Taaga

0,15 P :_ 20
1M:20P
0,0075 M I
III.1c. Pekerjaan Lesplank Papan
Volume 14,76 m2
Jurnlah to:raga dibutuhlan :
0,8 TK x 14,76 11,809 11,91 TK

0,08 :
KTK x14,76 1,1809 I,I8 KTK
0,28Px14,76 : 4,133 4,13 P
0,014 M x14,76 0,2066 0,21 M
Perbandingan tilag :
0,8 TK 10
1 KTK: l0 TK
O,O8 KTK
0,28 P _20 1M : 20P
0,014 M I
m1d. Pekerjaan Papan Ruiter
Volume :
12,70 m
Junrlatr t$ag dibduhkan :
0,3 TKxl2,70 : 3,El 3,8I TK

0,03KTKx12,70 : 0,381 0,38 KTK
Perbandingan trrlragl
0,3 TK 10
IKTK:10TK
O,O3 KTK 1
ITI.le. Memeni SambunganKayu

Volume : 3,16 m2
Jurnlah tenaga dibrfirhlan :
7,5TCx3,16/100 : 0,237 0,24 TC

0,75 KTC x 3,16/100 : 0,A23'l 0,02 KTC',
5 Px3,l6ll00 : 0,158 0,16 P
0,25Mx3,16/100 : 0,0079 0,01M
Perbandingan t$ag :
0,075. TC : 10
I KTC: l0 TC
0,0075 KTC I
0,05 P : 20
0,0025 M I
Catetan:
- UPah dinilai 1/10 x An.K.18
- Ten4gaterpakai: 1/10 x jumlah tenaga
7 V
e6eaqqepnf x 0116:@ryr,?eaaa -
8'HlrV x 0I/6IBI.rulp q"dn -
: uslBl8c
I IAI gO0'O
dOZ:h[I
-:OZ drb
'
xl:{ zo'o
XL0I:XI) I 0I xl
z'o
: fur1nrft.rpueg-ra4
I t z9'o Ltg'O : 6'0 x €Z'L€l x I{ S00'0
dgE,ZT tge'zt : 6'oxEz'LElx d. I'o
NTN LI,Z OLI'Z : 6'0x EZ'LEIXXLXZO'0
Nl oL'lz Z,tVZ : 6'Ox EZ' LElx X[ Z'0
:rrsrpp$qrp 6eue1 qepunl
zw EZ'LEI eumlo^
g3'S.1ftr dqy 8uusnuel41 az\il
rfte1e6€+sql€: sELXI
: f,elurrlueEurptreqre4
d.zo'z 9610'Z : OOllll'ZZx iI6
s[Lx [9'0 zELg'A : OOlltl'ZZ x s€.LX €
sglZo'z 9610'7 : Oolttl'0zx ssI6
: uolr1nfrq1p t6etn1 qepnl
?1W'ZZ : eurnlo1
ro1Euy4noq-1nof, '6rm
€z'x'uv x 0I/I plru1p qedn -
: [RfBl83
I Ilt 9Z0o'0
dOZ: IAII
0z d 9o'0
I JIX 9[00'0
JI0I:CI)I
OI 3I SLo'O
:t6a4tre8urpueq;e4
I t gz'o 9Z'O : 0OI/02'I0I xIA[ 9Z'O
d g0'9 €90'9 : O0I/92'IOI xd 9
Jrx 9['0 69L'0 : 00I/92'IOI x 3IX 9r'0
)L 69,L 69'L: OOItgZ'lilxJLg'L
: usrlr,Frnqp e8eual qepnl
ewgz'lol eurnlo^
Epn)FBpnXnpFqf, }IItr
e8ewa NVIVUO 'oN
SOZ ohaya4 o?oue1 'f

Bagian Ke&u: Rencana Anggaran Biaya
No. URAIAN Talerg;a
m.2b. Memasang P6valrrng BJLS.3O

Volume 12,7 m
Jumlah tilaga dibtfuhkan :
0,02 TKxl2,1 : 0,3175 0,32 TK

0,0025 Y{fKxl2,7 : 0,03175 0,03 KTK
Perbandingan trllrrg;a:
0,25 TK l0
I KTK: 10 TK
0,025 KTK
lV.1a. Rangka Plafond Dalam

Volume :1,22m3
Jumlatl t€naga dibduhkan :
15 TKxl,Z2 : 18,30 18,30 TK

1,5 KTK x1,22: 1,83 I,83 KTK
5 Pxl,22 : 6,10 6,10 P
0,25Mx1,22 : 0,305 0,30 M
Perbandirgan tenaga:
15 TK l0
l KTK: 10 TK
I,5 KTK
5P :- 20
lM:20P
0,25 M I
rv.lb. Rangka Plafond Luar (everstek)
Volume :
0,89 m3
Jumlah tollaga dibutuhkan :
15 TK x 0,89 13,35 13,35 TK

1,5 KTK x 0,89 1,335 1,34 KTK
5 Px0,89 : 4,45 4,45P
0,25 Mx 0,89 : 0,225 0,22][i{
Perbandingan trrlaga:
15 TK 10
I KTK: l0 TK
1,5 KTK
5 P _20 lM:20P
0,25 M I
fV.1c. ResiduRmgfre Plefond
Volume : 109,67
JSmlah tilagl dibutuhkan :
15 TC x 109,671100 : 16,451 16,45 TC

1,5 KTC x 109,671100 : 1,645 1,65 KTC
r \
I nt tlo'o
doz: rII OZ d 8z'0
xlx gc'o
XI0I :Xf,>I I OI xf, 8'0
: 6eue1w6t4pueqp6
nt sL'o WWL\ : SLI.E'ESXI4[}I'O
TE6,II 86826'il : &Ll€'eSxdSZ'0
>ljL>l Lz'l zlggz'l : gLlf}gx xf,x 800'0
tr 99'zl lZl99'Zl : 8l,I€'tSxXl 8'O
: uzlllprqlP 6eualqePnl
ztuBLlE'Eg : eurnlo6
rsnrl puoJiBLI tursruelq l'qz'rrr
: talodrel dlsueJ.
ett"uer qBluml x Vlt -
t€'d'uv t/€ rEIIulp qsdn
x -
: rBlBlBJ)
r l,/lttto'o
doz: ruI oz d 8z'o
xI) 80'0
XJ.0I:XI)I OI 8'0 xf,
: z8euegut8upwqre6
nt 9L'0 L6lL'0 : 9L'0 x Ol'ILxW ?IO'0

d 66'tt i66'll : gL'Ox Af lLx d 8Z'0
xrx 8z', V\Z'I :9L'0x OI'IL X XLX 80'0
>TT I8,ZI l8'zl : gL'ox0t'ttxxI 8'0
: Us)IrF$qIp e6eqqepnl
zu1?'ll : eurnlo1
lpld.rrJ, puoJelil Suusrualq ?Z'AI
cz')'uv x 00I/I I?tptpqedn -

: uBlBlBJ
T w sz'o
dOZ: h[I
OZ d9
3rx 91,'0
CI 0I :3IX I
OI f,I 9,L
:e8uelueftrptreq-re6
w Lz'u ILZ,O 00ltL9'601xrl[ 9z'0
d 8r'9 Egl'9 00I/19'60I x d I
rf,ewa NVIVUN 'oN
LW ottzqa4 o?oua1 'y

No. URAIAN Tenaga
IV.2c. Les Plnggir Plafond Dalan

Volume : 96,60 m
Jurrlatr tilaga dibtruhkan :
0,3 TK x 96,60 : 28,98 2g,gg TK
0,03 KTK x 96,60: 2,898 2,90 KTK
Perbandingan taraga:
0,3 TK l0
I KTK: l0 TK
O,O3KTK
V.1a PlesteranDinding I :2
Volume : 32,30
Jumlah t€naga dib$utrkan :
0,15 TBtx 32,30 4 4,845 4,95 TBt
0,015 KTBt x32,30 0,4845 0,48 KTBt
0,4 Px32,30 12,920 12,92P
0,02 Mx32,30 0,646 0,65 M
Perbandingan tr:ragt
0,15 TBt : l0 :
I KTBI IO TBt
0,015 KTBI I
0,4P _ 20
lM:20P
0,02 M I
v.lb. PlesteranDinding 1:4
Volume : 444,39 m2
Jurnlah tilagl dibrtruhkan :
0,2 TBt x 444,39 88,878 88,88 TBt

0,02 KTBt x444,39 8,8878 8,89 KTBt
0,4 Px444,39 l'17,757 177,76P
0,02 M x444,39 g,g87g 8,89M
Perbandhgan tilagA
0,2 TBt 10
:
I KTBI IO TBt
0,02 KTBt I
0,4 P :20
0,02 M I
Y.2a. Pgnngxn Turap Porsdcn
Volume : 29,64 m2
Jumlah t€naga dibtrutrkan :
0,25 TBtx29,64 : 7,41 7,4lTBt

Y
r
I I [ 920'0
I dOZ : IAII
OZ d s'0
I : lg.LX 920'0
I lgI0I : 18.IX I
t
r
oI lg.t ,zb
I : fu:e1rn8urpueq-re6
I
IN LZ,Z E699Z,Z : Ix I9'ZLXI [ gZO'0
I
d.zE'91 9L8tE'9t : lxlg'zLxd g'o

T[{T>T LZ,Z e6992'Z I x l9'7,L x lgIX gZ0'O
IgT99,ZZ Le699'ZZ IrdI9,ZLXIgL 9Z,O
: us{rFinqp €6etlo1 qeprnl
p lg'ZL : eurnlo1
rolod Jd mql uutuusr4 azl
nt I0'0
d0€: IAII
OE iI E.O
:tfewtur6'upueqre6
W !I.O 88tI'O : gg'tl x IAI I0'O
d fi't t9l't :88'?Ixd t'0
:rlB)Flnlnqlp efur4qBll'unf
€ur 8g'rl : errmlo1
rpe4uuEnrg .qIIA
I W
d9Z: hlI : IO.O
9?, d szx
:r6ur4treftnpueqra4
I t g0'0 :
810'0 gL'Lx,l[ I0'0
d.t6'r 016'l gL'Lxd,gz'o
: uurg.lnpqtp e8eqtlepnl
eutgL'L : errmlo1
urtnrq ?ITA
I I I gZ0'0
doz: III
0I d g'0
lgJ.x 920'0
rs't 0I : l€IX I
0I lgI gz'o
eEeml ue8trpueqre6
t\tL'o lllL'o 19'6Zx,lt gz0'0
d.z8'll z8'll l9'6zx d g'0
tgI>IlL'o TIL,O t9'6zx lgJX gZ0'O
e8ernl NVIVUN 'oN
602 ohatla4 o?oual .y

fi
fr
#
No. URAIAN Tenaga
Catatan:
- Upah dinilai I x An. Supllemen 3.
- Tenag;aterpakai: 1x jumlah tenaga-.
vr.2b. Pasnngan Ubin PC Petak/Nur

Volume :
4,64 m2
Jumlah tenaga dibrfuhkan :
0,25 TBtx4,64xl : l,16 l,16 TBt

0,025 KTBt x4,64xl : 0,116 0,12 KTBt
0,5 Px4,64xI : 2,32 2,90P
0,025Mx4,64x1 : 0,116 0,12l,[d
Perbandirgan tilaga:
0,25 TBt l0
1 KTBt : IO TBt
0,025 KTBI
0,5P_ 20
lM:20P
0,025 M I
Catatan:
- Upahdinilai I x Supplemen 3.
WLla. PintuTcakWood
Volume:17,30m2
4 TK x17,30 : 69,20 69,20 TK
0,4 KTK x17,30 6,92 6,92KJK
l,3P x17,30 : 22,4 22,50P
0,065Mx17,30 : 1,124 l,l2ll/{
Perbandingan Taraga:
4TK 10
1 KTK: IOTK
0,4 KTK
1,3 P 20
1M:2OP
0,065 M 1
vrl.lb. Rangka Jendda Nako dan Pergnrnan

Volume : 78 daun
Iumlatr t€naga dibttuhkan :
314xO,25 TBs x 78 14,625 14,63 TBs
3/4x0,O25 TBs x 78 :
I,4625 1,46 KTBs
Perbandingan t$ag9:
0,25 TBs _10 :
I KTBs l0 TBs
0,025 KTBs 1
r r
i
xlx rz'0 EtZ'| : .Alg'0 XXIX 6'0

'.tLefz, El'z : zAlg'0 x xL 6
: rlafFftqlp eteml qepnl
zlu tg'o : eulnlo^
plnlBf ls8Bma .JUIIA
Y?rloqqepunf x y:rp>ludta4e.?wel -
g€'d'uv x %: IBIIUIp qedn -
: uElslBJ
I IT I.O
dOZ: I4[I
OZ iIZ
xlx 9'0
XIOI :)f,LX I
OI xt9
: r8,asaut8upueqre6
IAt 8I'0 iLI'O : %ZO'LX IAI ['0

d Is't Ig.E 'AZO,LX d 7,
xex s0"I e90'I rAZ0'L x xJx 9'0

xJ, €9'01 €9'0I rhzj'L x xL 9
zwZ$L : eurnlo1
uru S 1uqel o{BN ucuy 8uEsu"tr 'qrtrA
6aaqqepunf x yr:yu4rdlcyc6eue1. -
g€'d'uv x%Vlqrp qedn -
: uBlBlES
I IAI I.O
dOZ: IAII
oz dz
xL) 9'0
XJ0I:XIXI OI xI 9
:e,t,ernaueftrpueqre6
I t 90'0 090'0 : iAlo'z x ,\I ['0
d 00'I 00'I rAlo'zx d z
xf,x 0E'0 0t'0 : rAlo'z x xlx 9'o
>IL ZO'e O'E : rAlO'Zx Xl 9
zttl1'Z : elunlo6
uru .BZ'IIA
S lBqol dB1eI uoul18uusu4
Swqrppunt'/e : prpdrel 6eue; -

gI'H'uV xnrc\eq.tilp Wdn -
: uElBlBS
ii
1:
e6,ewa NVIV)IN 'oN

Ii
ii'
i
otoual .y
ll7,. oha1a4
$
il
No. URAIAN Tolrag;a
3 Px0,54r/2 :0,81 0,81P

0,15M x0,54Yz : 0,040 0,04 M
Perbandingan Tanaga:
9TK :10 I KTK: l0 TK
0,9 KTK I
3 P _20 lM:20P
0,15 M 1
Catatan:
- Upah dinilai :%x An.R.34
- T erlergEa terpakai : % x jt:rll'lah tenaga
VIL3a Memasang Pemels Nilon

Volume : 27 fuah
Jumlah terraga dibutuhkan :
4,6 TKx27 x0,O75 9,315 9,32TK

0,46 KTK x27 x0,075 0,9315 0,93 KTK
1,5 P x27 x0,075 3,0375 0,34 P
0,075 M x27 x0,075 : 0-15187 0,15 M
Perbandingan Ta:erg;a
4,6 TK 10
I KTK: 10 TK
0,46 KTK
1,5 P _20 1M:20P
0,075 M 1
Catatan:
- Upah dinilai 0,075 x An.F.3l.a
vIL3b. Memasang Kunci Tanam 2 x Slaag
Yolume : 9 buatt
Iumlah taraga dibutuhkan :
4,5TKx9x0,2 :8,28 8,28 TK

0,46KTKx9x0,2: 6,323 0,83 KTK
01,5 P x9x0,2 : 2,7 2,',1 P
0,075 Mx 9 x0,2 : 0,135 0,14 M
Perbandingan Tanaga:
4,6 TK 10
I KTK: 10 TK
0,46 KTK
1,5 P _20 1M:20P
0,075 M 1
f,JX 8t'0 99Ll'O : 00I/I x €g'gLl x 3IX I'0
)I LL,I 99L'l = 00l/lx E9'9Ll x CI I
:ue:fpxrqrp e6erue4qepmf
eu E9'9Ll : eurnlo^
,Ieryru uu8uep Aqpqg1uruel I .,I'IIIA
I')'uV x 0I/I p11u1p qedn -

: uslBlBJ
I r\l9z'0
doz: I II 07,d9
I 3rx 9r'o
f,IOI:f,IXI OI 3I 9,L
:fianluettnpuuqre6
IAI 9I.O z69t'0 00I/I x 6'89 x I I gZ'O
d 8I'€ ,8I.8 00I/Ix69'e9x d I
f,ry g'0 LLI,O 00I/I 6g'E9x f,n
x 9r'0
)L }L,I LLL,I 00I/I x 69'E9x)L9'L
: ut:ltprnqrp e8elur4 qBIunI
zvr 69'89 : eumlo^
IIO {BeI 8ue}oA turuel4tr
.qIIIIA
6 uaureldng x 9171 repup qedn

2 aglrle)
dOZ: IAII _:I IAtr 9[O'0

oz d 9'I
JL>l9zz'0
SIOI:f,IXI OI f,I 9Z,Z
:6ewauuErnptreqre4
IAI tlo'r 0I/I sI'6tI x ,\l sro'o
d 'O.I
L8'07, ZL8'02 : 0I/ISI'6EIX d 9'I
JIX oEI'E : olllx gI'6tI x)LN97,Z'O
f,I 'I.T
IT.IT 80t'I€ : 0I/I x 9l'6ilx)LSZ'Z
: uoltprnqrp v?elueit qBFunI
zu 9l'6tl eumlo^
UB;rqIIaX 8ue,{ n (uy lBcuel4tr ?I1IIA
e?eaq qelurnlz'g : pledret e8euel -
e'Ig'{'uv x Z'0IBIr-up qedn -
: uBlulBJ
rt,erusa NVIVUN 'oN
€IZ opatla4 ottual .y

No. URAIAN Tenga
Perbandingan tanagt:
lTC 10
I KTC: 10 TC
O,I KTC I
Catatan:
- Upah dinilai 1/100 x An.G.53
- Tenaggaterpakai: l/100 x jumlah tetrag;a
Mcncat KusenlPlntu dan Jdusi

Volume : 104,80 m2
Iumlah tcnaga dibuutrkan :
1/10 :
2,25 TC x 104,80 x 23,58 23,59 TC
0,225YJCx 104,80 x l/10 : 2,358 2,36Y\IC
1,5 P x104,80xlll0 : 15,72 15,72P
0,075M x104,80x1/10 : 0,786 0,79 M
Perbandingan tanaga:
2,25 TC
: l0 1 KTC: l0 TC
0,225YJC-I
1,5 P _20
lM:20P
0,075 M I
Cataten:
- UFh dinilai l/10 x Suplemen 9
- Tenaga terpakai : lll0 x jumlah teaaga
x.lb. RrbrtBeton
Volume : 9,'15m2
Jumtah t€naga dibtfrutrkan :
6 Px9,75 :58,5 58,5 P

0,3 M x 9,75 : 2,925 2,96I0/d
0,5 TBtx9,75 : 4,875 4,89 TBt
0,05KTBt x9,'15 : 0,4875 0,49 KTBt
Perbandingan taraga:
6P :20 1M:20P
0,3 M I
0,5 TBt : l0
:
I KTBt 10 TBt
0,05 KTBt I
Catatan:
\
:, !.) CZ p
l9
EI
a
sr P FF p I P
sa I
P F
d
F p sr P o-
:TE
f,
a
e
H
FE FU
c fra o 6 F U E z
D
Ed
g
o iX
sq D
ts
o
E s
s a
x.
o
o
x
Ei'
o o o
EI 8E
sE z
*E
Fd 0E do 6 B cr
oQ l, o D D I s F
o D
FO (A l,A
D l, 3 E
8.
q a!
cLr H
ts
ts o SL b
B
E
fd
D
s xo F.l
ts I X
G
I o
o
6 q E
E 0
Ei. * E
d
E
E
tFts &
0a
tr D
F C z
2 TD
D
oc
E' $ D o
c r< z c
IE t s l,oA E
E
E E o
tlFl X tr
x 5 D D
D
l, o
z D
E X o o oo
X
o &
c
EI
ts D
E, U FU
trl
vl, D u, lrl
xEI F
t,
4 v
U
zo z,
P I
5 (r)
t,
N)
o o\ F (, o\ EE
o
6 tJ
(J)
o\ { 5
o\
TJ
o l.J t,
@
\o tD
?
o o\ o o tj) o o o.3
o
{ oo
o\
o\
o\
o
(, o
u)
tJ tf)
{ o\
EE
EU
o o 5
{
t.J t.) 5 -t
l.J 5 c ,{
trt
X E'
o F
u)
u)
o
o\
\o
{ E
(E e
o\ 5 EI
o
o 00
(})
0 D
o
o
rl
5 tr,
i\, tJ 5
()) H
{
o\ \o
X
(, o \o rl
t, { o\
@ e c
x
ED
2
oo 5 C)
-o rn
u,
t\) i\)
o
Fl
SlZ, DP"\ad otDual ', ta

:ii
*
fi
216 Bagian Kedtn: Rencana Anggaran Biaya
Fr t-
cl
o
U'
('l o
\o
\a
(r) *
o\ €
@
EI tf (?l F (f)
o o 6l
z
P
\o
F
6
+ * o F o,
(o
al
\ 6
H o F \o o\ (.I
Iz t \o
5 o o t\t
6l
t\
(i t- t\
t
F FI (n o o
@
t
6
tq
F (.)
o o
(,
U)
t6 € \o
t o
v}
o\
Gl
3 ;rl
E $ t\ 6l o
P
ct
o 6l to\ F 00
s t\
o o
\o
+ \o
c}
A E
la
V 6l c{ +
P 6l (vt o o to\
,lq o o o o o o
*e
\o
€
o
o
* $
+
o
Io o
(7)
F
d
6l
F
+
Ir
F\
o
!+
o
o
\o (.)
o N
>€ 0
Ic) 6 \O- 6l o\ @ (7) o\ (a

(r) YI t(l- 6l \o t (?I @ @
f.o to \o
o i 6l + + o (?) c.) d *
o.' 6l o\ N $t
tr
d
ao
E
qt
6
6
A
4
xI tr
6
d ao
tr
gI EI
v
E1 c
c z c
6
gr
Or o
E, e tri
6 d
A
z
: I 6
v I 6t
E' &I
& tI : i : E
6
E,
6
arl
9P 6 la.
OJ
2s
A4
ct
'E
sl
6E ql
a.
0'
D ja
o o E Io J
so
) E
p { 3s v
ql
&
o
Fl
(ll I E
q!
tI o 0 E E E cql E E
E V J' o 6 E
oi 6
rr) 5 HY sl
6
qt
6
ct
tI
Io o0 'h
la
!q
a
b0 c! F{ Fi 6
E
, o a sq) o B tsls
0t
Lc, x()
n 0)
JI
C)
&
ct
tr V
6
Or tq \ A
a, cl
A v
U o
tr at Pr A
0)
E{
:r ri$
d 'ri d 6 a qi p v qi j d HA qi .o d
dE
z> 6l $
p r P
F
p r P I P ga !n p F
IF
I
16
g H
s
d
c 7 3
B
lL
E
lil
E
B
3
g g
ID
a
B
F
n
a.
g
rE
o
F
o
dI.
E.
D
0
D
D
6
b ! I
E
D D
fE t
D
G
t
D
6
a * F
X
g D
E. EI
GI
E'
G) s b D
I
G
E
GI E E.
u,
D
B
t
E
t
E
ts
rE
D B"
E
B
D It
t, r
R f
E
ts
D
!, ts
E'
>
F
b
a
F
a
B
e tD
B
g t' R r. U et
t, E b. E
F
c rF
.D ts
ar. D a!
D
D e
(iI F I c
b
E €:
B'
ar. B Ed ra
T,J
xD o
F
t, o t
xo l!
F (r)
?' .!
d o
F ts
o
5
x E
B
I
-l
v
z
o
Llr, Dpv4ad oSoual 'f

2r8 Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biaya
tr
z
*H
Ie
H
d
a
6
oo
tr 6
H
(!) 2 A
a
EI
cl
: (!)
o ti
2
FI
F +
o
hl ao q
o I6 2 o
ql
ao ao
t z(t
A
z
d
E,
.E
E
E
d
a
6 zs
HS
E6
.5
o
A
o
A
C)
A
E
ti
E,
o
6
C)
E
p:
H:
o
a
6
E
I6 sq)
q)
F-
a
d
oo dF
E
6
t-
E
0
!t
il
B
Or
.E
3
P.
.H
3
ZB
TT
Ja
6
P
6
6
M:
H;
b
o
6l
Pr
a)
i)
A E
3 E
6
o
c
A
Er
AE
6
o
tr
D
E
ao
p
\l
B
19
D
u;
6
or
D
u;
6
A
HS
A\
)
C'
Or
.v
oo
EI
c
&
ql
$ .: oo
!e
B
E
ci d
:i
T\ !i
IL
ai -d tr ci F
'.1 ci p
7
r, P
E3
? p
FE F o I P FS I D p p f !t
F
!g E'
D
$;I{ Io I 3I
TE X rE frs
L
E
D
fd
!
tt
p
l)
a
a'
g
)
6
?
B'
B
F at
ri
B
D I a ll $E a
o
Fl
E
o. {x
b
f
ul
io
D
xb
tt
t
(.).
a'
E E x U F xD E 6
ts
tr
D
t,
6
d C! E.
a
tg B
D
0
z E'
S D
6
D
zD .|'
F
cd
F U E r B' GI
t z c E I. F cr
D
B
rtl
t, z6 E G
B a El' B o o b
t
D
B x E.
t GI
x.| r.l tF) ci
6 o'
CT B E
ru
ill:
D
E
a.
E Ef
i x
o
D
E
B
t
2 D
I E H
d D B tn
t a
b E a D
GI x
t
E
z,
>
2
t, o
F.)
N) lJ) e (, EE
\t
N) 6 -{ ,{o o
5 6 o
o I
o o o o o o o o.3
{\o CA
o
5 s o
5 oo
o
r, eF
EU
E
X
hr,
X ts
o o o o
(, F
@
t,
\o
(, s
!,J o o E
Ft
C
Ed
trl
x
t)
2,
o
l.) o (, o
r, 5 o
o\ 6 lJ) H
ED
E
c
o (, x
!.J \o
(, t) .l
b.)
6
5
u) t,)
o
E
c
FJ hJ
x
E
2
rn
o
(a
t\) (, o
t, 5 5
c, {{ {{ r, .l
6lZ ot tlcd otutel 't

tr a
a\
af
o 6
ta
a 6
rrl
(, la d
4
5 {
oA
H 6
V f
3
F
@
oo
.n
F
.r' cf
GI
la GI
t< .t{
6
(J ol
o \o
z (t) o
V H o(
CI
lq
P
rt
rl
Or
!v FI
l.n
I
E]
M 5 o, (t
F v (n
.t
o
o cl
\o \e
se q
>€ N of
i
cvl
0 oo of
f.o tt
o.'
&
FI
4
z
E to
q o
&
E] n)
v
c, I()
vEl lq
.! ztsl oo tr
A 6 a g
o rl a,
z d tL L
o
o
o
ql o
ct E o :
F
o
t
o \ A qt d tsI
I o
: H
o Io 6 b oo
F
1 x d) .i c z n
5 6t
ao
E )a
6
.E 6 B -v
'oD
co
E
6 d
E
(l)
ts d)
ts
o ,jl o
x
c) 5i) EI .r) E oo
E
oo
EI
6 r-
E
v o o)
o
to 6 6 o Iql a V ql
vo
(u
N uo. 6 c 6
qt
6
qt FI o
C! c)
JI
d)
JI €L q
E g E Itrti a 6
p p6,
JI
E
6
Fl
o
q,
A
o
U)
c
(n
ql
(t) B v !)
or
t)
tr
6
v
o
tr ax €
ql
o 6
& &
d c
la
R
U)
E ..8
d Ei d ti! q d J' ri Ei dt XE qi i d 'd o
dE
z> N
7
'qonloo
r€8cgas afes Euqrnd tuel( e(.rsq arqgp Suef .'wqeq sursns reg€p rrrBIBp IpEf
IBPD usrFlqnQrp Eue/( uswq e,ftop(ueq 'rlsrpyp 6ue/( uee[re1ed uerqBs .Srrqtffi
',1\Og sIsqeIIB uurpun8nduretu 6ua( qerer uapernrp 6ue{ rJErIBg qeprnt ernqeq 'uesepfrnd
uetrcp ueefteled Eurseu-turs?u uerFlnnqrp Eued uer{Bq ualrcrnrp FI fDIIreg
'usr4eq srsrpqy' (aFuV) {epql x aumlo1
: uaepe4ed ue&qnnm nps {n$n urll
-qnmgrp fuez( uzqeq q"funf s^\rlBq truryndrursp pdep 'sep p uesepfind uep goluoo ueq
eu 99'6I zz{ox gg'Lt. : JrsBd
4w 6Z'891. : >lvz glLo'lx gg'LE lruE s
eu 8I'9i ettr Z'l x 99'Le : Ig)I ntBg
: rrullraq rc8eqes usril1nmqrp Euetf treqeq Wprnf
B4Btu 'rtu g9'at rlBlurnles uulnepur 'sru I uur1nq 11u{ n1eg uetr.resed eumlol B}s{ Ispuv
'xsed
,ut 77{g
lez glLo'l: rreurrs tuol g96'0
Ie:l nlBq eutZ'l
qz'D srsqsuv
: rrsrleg uelnpedrp Jrsed : Eluros ,
1 uernduec ueBtnp IIs{ nrq ue8uesed ,ru 1 'er(tnunpqes uEIrBJnrp r.IBle}srJ8ru1E8eqes
'ueefte1ed ueruese{ n1es urBIBp treelre1ed uepBq urrpesep,(rcu
{n1rm urrfpIrq
-rp Eue.{ uBqeq qBFUnf e,(ruesaq qBIBr Iuue}qru ne1e trBgeg ue8rnp pnsleurp Euea
NVTIUfl9N[d V
T$TIUIIYI,IVNYI{Vfl 'S
tzz
B. URAIAN BAHAN
Nomor URAIAN B ahan
I.1a. Pembersihan Lapangan
Bahan Tidak ada
r.1b. Memasang Bouwplark
Volume : 48,40 m
Bahan :
- Ifuyu/papan bouwplank
: 48,40 x 0,011 m3 : 0,532m!
- Paku : 48,40 x0,10 4,49 kg
Catatan:
Bahan An.F37 untuk memasang 1 mbouuplankdiperlukan :
- 0,011 rn1 kay/paan bouuplank

- 0,10 kgPaku
UruganPasir
Volume :3,82m3
Bahan :
- Pasir unrg : 3,82 x 1,2 4,58 m3
Catatan:
Bahan An.A.18
Untuk memas,rng 1 m3 urugan pasir diperlukan :
- I,2m3 pasir.
Aanstampang BatuKali
Volume : 13,71 m3
Bahan :
- Batukali :: 13,71x 1,1 :. 15,08 m3

- Pasir urug l37l x 0,5 : 6,85 m3
Catatan:
Batmn An.G.2.
Untuk memalxrng 1 m3 Aanstampangbatu kali diperlukan :
- l,1m3batul€li
- 0,5 m3 pasir urug
Pasang Pondesi BatuKeli

Volume : 36-99 m3
Bahan :
- Batrrkali : 36,99x1,2 44,38 m3
- Semen :36,99x4,0715 150,60 zak
- Pasir : 36,99 x0,522 19,30 m3
I
IHUoI cur Z8'O -

: ueryrlredp sp{erd ftrerJ .ul 1 fueseuau ryrrun
Ir'g'rrv usq?g 'I
: uBlBlES
€lu 90'I l'1x L9'Z : Etr4sopgndql

nfryueqeg'g
?.te'g Zx L9'Z : leltasy -
?.sL'ege 9Zl x L9'Z : Iseg - 'z
rsag uBr{Bg
>w 69'ZZ g'Bx L9'7, : -
rxruns
rtu f'l ,g'O x L9'Z : -
Jrsed
€tu 6l'Z zg'0 x Lg'z :
Iquex -
uoFfl rrstlBg
$ L9'Z : eulnlo1
sn;Frd tuqf 'qr'tr
(Eupspleg) rubl *n l'O -
'€
g'd'uv usq"g
l",tr?)At Z -
Fega 94 -
, 'z'I'uv uErIBg 'z
uoruos ;4vz, g'B -
i
l lsed ;u rg'O -
Jp[.uq eur z8'0 - 'I
: uaplredpgools uopg 4u y ?ueseueu {nlun
In'9'uv usrlBg
: uRlslEJ
cu 98'0 : r'0 x gI'Z : (tupsa4eq) rtl(ey -
n{uyueqeg'g
*ioE'l : T,x gf'Z : IEAeX -
Els/Bgz : 9Zl x 9I'Z : Iseg -
rseg usr.lEg 'z
ew L7'81 : g'g x gI'Z : -

ueuns
eu 9I'I : tfOx gl'Z : -
Jrsed
in gL'l : zg'}x 9I'z : IPIIrax -
rJopg r.rBr{Bg 't
eru gI'Z : eurnlo1
Jools uopg 's'r'II
'rrsed,ur ZZS'y -
ueruss )lvz gllo't -
Ils)lnleq eurz'l -
: uurplradp 11u{ n1eq rsepuod ?u?ssd .ut 1 ?ueseueu {qun
q ze'9'uv usrpg
: uul8lsc
uBqBg NVIVUN JOruoN
EZZ lDualowflDqog ',S

Nomor URAIAN B ahan

- 0,54 m3 pasir
- 8,5 zaksemen
2. Bahan An.l.2.
- l2skgbesi
2kgka$nt
3. Bahan An.F.8
- 0,4 m3 kayu @ekisting)
ILlc. Reng Balok

Volume : 2,15 tr
1 Bahan Beton
- :
Kerikil 2,15 x 0,82 1,76 m3
- Pasir : 2,15 x 0,54 1,16 m3
- Semen : 2,15 x8,5 18,28 m3
2. Bahan Besi
- Besi :: 2,15 x 125 268,75k9
- Kawat 2,15 x 2 4,30 kg
3. Bahan Kayu
Kayu (Bekisting) : 2,15 x0,4 0,86 m3
Catatan :
1. Bahan An.G.41
Untuk memasang 1 m3 Ring Balok diperlukan :
- 0,82 rni kerikil

- 0,54 m3 pasir
- 8,5 zak semen
2. Bahan An.L.2.
- 125 kgBesi
2 kgKawat
3. Bahan An.F.8
r[1d. BalokKonsul
Volume : 3,49 m3
1. Bahan Beton
- Kerikil:3,49 x0,82 2,86 m3
- Pasir : 3,49 x 0,54 1,88 rn3
- Semen :3,49x8,5 29,66 z"k
2. Bahan Besi
- Besi :: 3,49x125 436,25k9
- Kawat 3,49 x 2 6,98 kg
3. BahanKayu
- Kayu @ekistfutg) : 3,49 x0,4 1,39 m3
Catatan:
1" Batpn An.G.41
Untuk memasang 1 m'Reng Balokkonsul diperlukan :
V
{
I
: l'OxZZ'O: (tuqsppg) nduy -

i
€ur 880'0
nl(ryuuqeg'g
Ertr'o z xzz'o - 18 {sx -
Ero{L(, : gzl x zz'o : Isag - 'z
rseg usr.IBg
4a L9'l : g'BxZZ'O - ueuns -
ewZl'O : ?g'OxZZ'1 : JIsBd -
etu 9I'0 : z|'oxzz'o: IFIITo){ - 'I
uoPS usrlBg
{tz7'o: eurnlo^
uopf, lBIa .JI'tr
(Eupsgag) n(e4 .ur y'6 -

8'{'uv usqeg '€
1at\BXE{ Z -
FagftI ;Zt -
'z'I'uv uBqBg 'z
lvz s'8 -
ueluas
nsed;u iS'O -
IPIITaI €lu Z8'0 -
: uoplredp uoFq€pruI-€pn;;u 1 Eueseuleu ln1ull
Ir'9'rIV usrlBg 'I
: uslsls3
eu €t'0 ,'0 x 60'I : (tuasopg) ndey -
n.,(ey ueqeg 'g
Er St'z z x 60'l : lB1l\sx -
Ersz'gtt : gZI x 60'I : Iseg -
Iseg uBr{Bg 'z
4w 9Z'6 g'g x 60'I : ueuas -
elu 69'0 : l9'0 x 60'I : -
Jrsed
elu 68'0 : Z8'0 x 60'I : Ipllrex -
uolag usr{Bg 'I
sru 60'I :
aurnlo^
uoleg Bpnll-Bpnx 'ar'tr
(Euttsgeg) nl(url ,ur r'0 -
'E
8'J'uV usrlBg
1e,trs;R4 Z -
FegR{ szt -
'Z'i'uV uBrIBg 'Z
ueues lvz s'8 -
rsed,ur lS'0 -
Ip[re{ cur z8'0 -
uer.lBg NVIV)IN JOruoN
I
IPotlDS 'S
SZ,L louatDl
2?6 Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biaya
Nomor URAIAN Bahan

Catatan :
1. Bahan An.G.41
Untuk memasang I m3 Plat Beton diperlukan :
-0,82 m3 kerikil
-0,54 m3 pasir
-8,5 zak semen
2. Bahan An.1.2.
- lzskgBesi
2kgKatuar
3. Bahan An.F.8
II.2a. BetonCorl z2zt

Volume : 0,37 m!
Bahan Beton Cor
- Kerikil :: 0,37 x 0,82 : 0,31 m3
- Pasir : 0,37 x 0,54 : 0,20 m3
- Semen 0,37 x 8,5 3,14 z.ak

Catatan :
Bahan An.G.41
Untuk mengerjakan I m3 Beton Cor diperlukan :
- 0,82 m3 kerikil
- 0,54 m3 pasir
- 8,5 zak semen
II3a. PasanganTembok I :2
Volume :3,24m3
Bahan
- Batubata : 3,24x450 :: t.459 bh
- Sernen :: 3,24 x'5,14 16,67 zak
- Pasir 3,24 x0,333 1,07 m3
Catatan :
Baha$ An.G.33 m
Untuk menge{akan 1 m3 Pas tembok I : 2 diperlukan :
- ,150 bh Batu bata

- 5,L4 zak semen
0,333 mr pasir.
ILIb. PasanganTembok 1 : 4
Volume : 20,98 m3
Bahan:
:
- Batu bata 20,98 x 450 : 9.44t bh
- Sernen :: 20,98 x 3,16
:
66,30 z,ak
- Pasir 20,98 x 0,406 8,51 m3
etlr I'I : €1lr I x o/o0l + I
: uaplredpEuunqr4 $slo/&l +Epn{-€prDI;tu I {qunusqqg
: uBlBlBJ
$ Eg'Z : l'lx Lg'Z: {oFg -

:usrlBg
Lg'Z : eurnlo1
{t
Bptr{-BpnyuuuJrerp4 .SIfl
00I
t't : ---- rJt
^
"a Isoq 0I I
:ualnlredp nSw FeqEl1 I {qun ITBIPS
: uBlcluS
00I
Ertf Lt 0I I x €I'€'
:usrlBg
- E{ El'El : etunlo1
rel8uypnoq-Fof, .J?II
'rueureru B>tZ't -
: uu4nl.redp us?uessd qnluefueru EuBd n](al zlu I ruetueln[ Tnlun
gI'x'uv usqsg
: uElBl"J
Erze'oT, : Z'l x E6'9I : rlreruel I-
:usr{Bg
€6'9I : eurnlo6
elu
ur8rusr4 qnpe,(uetrq 3uu,( nl(uy ;ueuelt 'qr'tr
tdult +r l't -
:ugrl
-nlredp elepuef u?p qurd uesn; .ul 1 Eueseueu Inlun u?q€g
: uulsls)
eu 88'I : I'I x IL'I : Me;1 -

:uEr{€g
eu lL'l : eurnlo^
Blepuef uBp nlulduasnx .B?II
'JIsBd ,ur 90t'0 -

uetuesiw,gl'E -
4Bq nleg gq 09, -
: urryyredp, : I )pgrual sed €ru 1 uapfta?ueru ryrun
II €€'9'uV uBrlsg
: uElulsS
uBr.lBg NVIV)IN JOruoN
LT,Z lDuaplqlruoqog 's

22t Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biaya
URAIAN Bahan
m1b. PekerjaanRanglra Atap
Volume : 137,23 m2
Bahan:
- Paku kasau :: 137,23 x 0,075
:
10,29kg
- Paku reng : 137,23 x0,025 3,43 kg
- Kayu 137,23 x0,Olll : 1,52fif
Catatan:
Bahan An.F.19.
Untuk memasang I m2 rmg$aatap diperlukan :
- 0,075 kgPaku Kasau

- 0,025 kgPaku Reng
- 0,0111 m'kayu
III.1c. Pekerj aan Lesplanh PaPan
Volume : 14,'16 m2
: 14,76 x 0,033
: 14.76 x0,l
Bahan unhrk 1 m2 peke{aan les plank papan diperlukan :
- 0,033 m3 papan
- 0,1kgPaku
Itr.1d. PekerjaanPapan Ruiter
Volume : 12,70 m
Bahan:
- Papan : 12,70 x0,0045: 0,05 m3
- Paku : 12,70 x0,025 : 0,31 kg
Catatan:
Untuk memas:rng 1 m pekerjaan ppan ruiter diperlukan
- 0,0045 m3 Papan
- 0,025kgPaku
Itr.1e. Memeni SambmganKayu
Volume : 3,16 m2
tsatran:
- :
Ivlemeni 3,16x0,12':
Catatan:
Bahan An.K.l8
Untuk I m memeni sanrbungan kayu diperlukan :
- A)2kgmemeni.
mff. Resitlu Kuda-kuda
Volume : lll,26 m2
I
{
Ertt'z ZXZZ,I: rq8d -
eu lt'l :I'I x Z7'l : 1oleq ndu; -
: rrBr{Bg
ewzz'l: eurnlo^
uB1uC puoJBId RISutU ."I'AI
ruted B{ gtZO'O -
Euas Jq 8tS'0 -
: ur4n1-radp 0[ S'11S dew 1 Eueseruaur ryrun
"ur uBqBg
0I'H'uv
: uslulBS
El Lz'o : 9lz}'ox L'zl : rulBd -
HI{L 8LS'0 x [Zl : ftnS -
: lrEtIEg
UJ L'Zl : eurnlo^
0e STftr 8unqu.retr 3uusuua141 'qz'm
qed"{ I/€0'0 -
Eues g /6S8'0 -
uu>plredp 0Z STS dely rur 1 Sueseuaur {nlun
'8'H'uV trsqEg
: uBlBlsJ
EI6o's : lLtO'\xtZ'LEl: rqBd -
ITI 86.LI I : L698'OxtZ'LtI : Eutas -
trBqBg
tz'LEI : eurnlo^
zw
0Z STff, duly 3uusuue141 'vz'm
'lseqBI0II -
: uqnlredp rafue lnoq-tnoq Suesuruelu zlu I Inlun ueqeg
: uElBluS
00I
Ergg'rz
OIT X
: rr"qBg
'I,77,
Ellt'ZZ : eurnlo1
.ra$uYPnoq-lnog '3r'm
'nplser relll s'0 -
: uappadp BprDI-eprDI nplser ztu I Inlun
I')'uv UBIIBg
:uslslB]
;Oxgz'lol: nplseu -
1l t9'0s : trBt{Eg
I
I
u?r{Bg NVIVUN JOTUON
6ZZ louanw/uDltog '9

Nomor URAIAN Bahan

Catatan :
Batran An.F.l.
Untuk 1 mm3 memasang ran$aplafond dalam diperlukan :
- 1,1 m3 kayubalok.
- 2 kgpaku.
rv.1b. Rangka Plafond Luar (Overstek)
Volume : 0,89 m3
Batran:
- Kayu balok :: 0,89 x 1,1: 0,98 m3
- Paku 0,89 x2 l,79kg
Catatan :
Untuk I m3 memasang rangka plafond dalam diperlukan :
- 1,1 m3kayubalok
- 2kgpaku.
IV.lc. Residu Rangka Plafond
Volume : 109,67 m2
Bahan:
- Residu : 109,67 x0,5 54,83 lt
Catatan :
Bahan An.K.l.
Untuk I m2 residu rangka plafond dalam diperlukan :
- 0,5 lt Residu.
I\1.2a. Memasang Plafond Triplek Tebal 4 mm
Volume :71,40m2
Batran:
- Triplek: 71,40x0,3472 : 24,ghl
- Paku :'71,40x0,03243 : 2,3lkg
Catatan:
Bahan untuk memasang plafond triplek 4 mm diperlukan :
- 0,3472 hl triplek
- 0,03243 kg paku
ry.2b. Memasang Plafond Luar Kisi-kisi
Volume : 53,31m2
Bahan:
- Kayukisi-kisi : 53,31 x16,6666 : 889 bh
- Paku : 53,31x0,0595 3,17 kg
Catatan:
Bahan untuk luas I m2 pasangan kisi-kisi diperlukan :
- 16,666 bh kisi-kisi (1,00 x 2 x 5)

- O,05952kgpaku.
v ---T
'rrsEd;ru s600'0
(ueqes ef.tr"qwt.'wcepede7g uersrn pq1) ueruas 4Bz gg9'I'0
ualesrod qq 0S
(tt'C'tO'O) 9 uerualdng 'uV uErIBg
: uslBlBS
€Ix 8Z'0 9600'0 x t9'62 : - Jrsed
lgz gE'V : 889tI'0x19'62: - uar.ues
Jl 6Z'O I0'0 x v967 : plered -
r{g 28, I 09xt9'62: mlesrod qqn -
:rJBlIBg
zw tg'62 : eump^
uepsrod du.rn1 uu8uusu6 'ez'L
lsed.ul t6[I0'0 -
980I'0 -
ueluss IBz
: uerylredp , : I lrerelseld "ru
1 lqun b'OS'C'uV uerleg
: uulElBJ
eu 6I'9 : E6tI0'0 x 6{lll : rlsed -
lez lz'81 980I'0 x 6E'lll : ltslues -
: uBqEg
zw 6E'lll : eulnlo^
y:lSqpqglrurelseld .qI.A
'lsed .ru ,I I0'0 -
ueruas{Bz s8/I'0 -
uoppedrp Eupup uerapald ztu I l$un q gg'g'uv uEIIeg
: u8lu133
eu 9€'0 ,II0'0 x ot'zt. : rlsed -

Ilez 9t9 gg[I'0 x oE'zE : r,}aruos -
: uErIBg
zu o{zt : elrmlo^
.BI'A
7:1eupulgrrurelseld
qed8>t S00'0 -
qelel EuB,( Me{ u
'ygord p t't -
: uoppadp puoguld rr?3urd sel ru I lruun LrEtI€g
: uBlBlBS
EI 8,'o : 900'0 x 09'96 : rqsd -
w gz'go1 I'I x09'96 : r6Eurdseln(e;1 -
: uBr{Eg
zu 09'96 : aurnlon
uEFe puoJBId.r63ql sa1 .JZ'^J
uBr.{89 NVIVUN JOTUON
'9
IC|, louatowtDqog
I
YL1a. Urugan Tanah

Volume :7,'16m3
Bahan:
- Tanahung : 7,76x1,1: 8,53 m3
Catatan:
Bahan untuk I m3 urugan tanah diperlukan :
- 1,1 m3 tanah urug.
vL1b. Umgan Pasir

Volume : 14,88 m3
Bahan :
- Pasirurug : 14,88x 1,1 : 16,36 m3

Catatan :
Battan untuk 1 m3 urugan pasir diperlukan :
- l,l m3 pasir unrg.

Yl2a. PasllbinPC Polos
Volume : 72,51bh
Bahan:
- Ubin 72,51x25 1.812,75 bh
- 7-ak PC cuci 72,51x0,025 1,81 zak
- TakPC Perekat 72,51x0,3672 26,62 zak
- Pasir 72,51x0,02375 1,72m3
Catatan:
Battan Supplemen 3.
Untuk pasangan 1 m2 pas ubin PC Polos diperlukan :
- 25 bh ubin
- 0,35722akrc.
- 0,02375 m3 psir
- 0,025 zakrc, untukmencuci
vr-:zb. Pasangan tlbin PC PetaI/AIur
Volume : 4,64 m2
Bahan:
- Ubin :4,64x25 116 bh
- PC trrttrk mencuci : 4,64 x 0,025 0,116 z.ak
- PCzak : 4,64x0,3672 1,70 zak
- Pasir : 4,64x0,0235 0,11 m3
Catatan:
lahan Supplemen 3.
Untuk pasangan I m2 pas ubin PC PetaUalur diperlukan :
- 25 bhubin
0,3672zakc
0,02375 m'pasir
0,025 zakrc, untuk mencuci
Y
srElzrrr I -
: uqqrdp eceq uduessd zur I ln1un rrerl"g
- : uqrllS
trlz'o
ru 80'82
zt, z0'L
*#-
: usq?g
=*iiii:,i=
zwZ1'L: eurnlo1
uu S ptt l oryN BIBX Euesr; .qZIIA
ruIEdq €0'0 -
soEqseltu, -
qE{zul I -
: urryqredp derel sceq ueEu?sed zIIr I InIm usIIBg
: uBlBlsS
E{ 9o'o
ru ro'8
zw l0'Z :*iiil,i :
uu
ztrt =*#-
:
l0'Z
rJBrIBg
eurnlo6
.8TIIA
S 1rqel dqel uoell tuesrg
'ueure6uod
Feq uI I -
opuer eum4t I -
uulnpedlr oryu elapuef uEBIrBstsd ztu I lnlun ueqeg
: uslslB)
ru 8[ : I x gL : ugueftnd Iseg -
TIP 8t : I x 8[ : o1ftrer eruBr{ -
: r.rBtIBg
rrP 8f, : eumlo^

uuurtuetr o{BN BPPuel rqeurg .qIIIA
rqed ft19'g -
pooelg4lqffi6gb _
ndel +u 9€0'0 -
: uu4npadp pooru,IBq n1uld I Inlun 0e '{'uV usqsg
"ur : uslslu3
6l-9r'E : Z'1xOE'Ll : - rDIBd
FI IO.ZI : lll69'ox0t'Ll : Poo \{BeI -
etrt Z9'O 9e0'0x 6E'Ll : n.(ey -
: tr?tlBg
zwo'Ll: eumlo^
poo/t\ {BeI n}urr .BIIIA
uBqe g NVIVUN roruoN
Eez l4uafiI,!./iloqog '9

Nomor URAIAN Bahan

- 4mleskaca
- 0,03 kgpaku
VII.2c. Pas Ventilasi Jalusi

Volume : 0,54 m3
Bahan :
- KayuBanio : 0,54 x l,l: 0,59 m3

- Paku :0,54x2 1,08 ks
Catatan :
Bahan untuk I m3 pasangan Ventilasi jalusi diperlukan :
- 1,1m3 kayubanio
- 2kgpaku.
VII.3a. Memasang Peumels Nilon

Volume : 27 bh
Bahan :
- Engsel : 27 xl : 27 bh
Bout SekruP :27 x 6 : 162 bh
Catatan :
Bahan untuk memasang I bh engsel diperlukan :
- I bhengsel
- 6 bh bout sekruP
vrr.3b. Memasrng Kunci Tanam 2 x Slaag

Volume : 9 bh
Bahan:
- Kuncitanam :9xl 9bh
- Sekrupkayu :9x8 72bh
Catatan :
Bahan unhrk memasang kunci diperlukan :
- 1 bh kunci tanam.
- 8 bh sekruP kaYu
MII.1a. Mencat Kayu yang Kelihatan

Volume : 139,15 m2
Bahan:
139,15 x 1,42
- Cat dasar 19,75 kg
10
: 139,15 x 2,84
- Catmengkilap
10
39,51 kg
Catatan :
Batran An.Suplemen 9. untuk I m2 mencat diperlukan :

qq rr lxtl: $8 \0,BIog -
qq rr lx?I : Errrrw87puo3tetd8qmlf -
: r,rBI{Bg
1de 1P 71 : eurnlo1
.re[.r6 ndurl ur8ursrue4 'qr)il
delffintu 1rcQt$Z
OI
Zll'O : resup lec Et .
zn'l
: uerlnpedrp rrrm{ lectrtu zur I {nun 6 rnueldn5 ueqBg
: uBlBlBJ
Er6E9't6z : lB'Z x 08'r0t : dePl8rnru l€3 -

EI g8'tt :zl(o x 08'i0I : r"sBP l?J -
: usqsg
zu 08't0I : euInlo^
NnIBf uBp nluldj/uesnx $cueIAI .PI'IIIA
'sslq qq z -
Ieleul 1ec uoPB SI -
: urrylradp ?upu1p lecueu zru I {nlun UBIIBg
: uBlslBS
qq €9'6 zx E9'9Ll : ssnx -

F og'tt : 9[ x E9'9Ll : le1slu]83 -
: LrBLI€g
zu E9'9Ll : erunlo^
Ip1unl uutuep AuPulg lBouetrAl
.JIIIIA
'Io {eel $l(l s'z -
: urrppedp pd 1e4 ueEuap ?uap1 lccueu zlu I {nlun
I')'uv lletpg
: uBlslBS
OI
\26'91 IIo{eer
9'Zx 69'e9
: rrBtIBg
zu 69'E9 : eulnlo1
rIBeI uu8ueP SuatoT lBtuel l .qI.IIIA
I.r1;
OI
,tu@>ltgu'O : delD6ueu $cE4
ngZ
OI
E>lZtl'O : reseplec8:{.
Zf,l
uBr.IBg NVIVUN JOTUON
s€z louatoruluDqDg 's

Nomor URAIAN Bahan

Catatan :
Bahan 1 ttk api
- 1 Fitting plafond/gantung
- I bh bola 40 watt
D(lc. Pemasangan Lampu TL 2 x 40 Watt
Volume :3ttkapi
Bahan:
- Kap +trafo 220Y : 3 xI 3bh
- Bola 40 watt : 3 x2 6bh
Catatan :
Bahan 1 ttk api
- 1 Kap + trafo 220Y TL 2 x 40 W
- zBhbola 40 Watt
D(.1d. Pas Stop Kontak
Volume : 6 bh
Bahan :
- Stopkontak :6xl 6bh

Catatan :
Bahan :
- lbhstopkontak
D(le. Pas. Sakelar Seri
Volume :zbh
Bahan :
- Sakelar seri : 2x1. 2bh
Catatan:
Bahan:
- I bh sakelar seri
D(lf. Pas. Sakelar Engkel

Volume : 10 bh
Bahan :
- Sakelar engkel : 10 x1 : l0 bh
Catatan :
- 1 bh sakelar engkel
DL2a. MenasangKloset
Volume :2bh
Bahan:
- Kloset porselar + semen + pasir :2 xI 2bh
Catatan:
Bahan:
- 1 bhklosetjongkokporselen pasir * semen.
Y
Tgz 69'98 Tgz 69'98 : g'8 x :88I', ErrJes -

euJ 9Z'Z p 9z'z : :
,g'o x 88I'i rlsBd -
*uef E $ EV,E : x
Z8'0 88I't : IDflraX -
: rpefinur EJTBdraf uErIBg
ztu 9tI'0i =
gI'I x 6'68: rrBJnlssw6'lE
uurelseld zur g['I : rrBJn[Bs ru I
cu 88['] :
Zl'Ox 6'lE : rrBJn[Bs at 6'lE
Joc uoteg eu zI'0 uEmlBs ru I
: rDIIreq rc8eqas uaefte:pd usrq"s
e8req et'Of uslslyr r:esepfrnd uolpzryed at 6'lE Enptuedos
Z: I rrBre$eld usp €,: Z: I rm uolog eumlol lJsJrrtu >1nryn
ru g'r€ eurnlo1 :
tmleg ituuuey uurnpg .BI'X
qgz ,,€ errlBJo Jnol{ : usrlBg

rIQ z :
eurnlo^
eu.Br(.mol{ 'azx
qqe rrBJx ueqEg
rI9 t: eurnlo^
uBrx pz)il
frqe+: E6'z:
ur g4u Z9'Ll : ed1dryrfueg
ru 9 :edrdEuefue4
z9'Ll :
, #j:j
Erge+ ,reldedg -
:u?qPg
u 7,9'LI : ournlo1
roloxrrv IsElB|qI 'JU')il
9
r{q t8'e edrd lqun -
9ZO,EZ
u9e[u?uefirededld1qt -
: usqsg
: uul8l83
tl9i+ : rlg €g'€ : edH -
q.rsref, rlv rsBIqryI .qz)fl

I ueqeg NVIVUN JOruoN
Lez, Puawrultoqog 's

Nomor URAIAN Bahan

- Pasir : 40,135 x 0,0114 : 0,45 m3 0,45 m3
- Semen : 40,135 x 0,1785 : 7,16 zat 7,16 z.ak
x.lb. Rabat Beton Tumbuk I :3:6

Volume luas: 9,75 m2
Tebal : 0,1m
Volumeisi : 9,75 x0,10 : 0,975m!
Bahan yang dibutuhkan:
-Kerikil:0,075x1m3 0,9'l mt
- Pasir : 0,975x0,5 0,48 m3
- Semen : 0,975x5,29 5.15 z.ak
X.1c. Rabat Kerikil

Volume luas: 15,12 m2
Tebal 0,10 m
Volume isi : 15,12 x 0,10 : 1,5125 m3
Bahan yang dibutuhkan :
Kerikil 1,51 m3
F Y
o
a
V)
2
z
E!
tr
z
6EZ lDualDw/uoq0g '9

AO Bapian Kedu: Rencatu Anggaran Biaya
t-
:
l:
I
96 E
) E
j
I
6l I ,
=
v
6
c a
o B
g = -E : 5 5 &
G 6 !E F :l g
-
6
*! =;
a E
I e a
tr
cl
s e A
a E d
E ! E E ,E
!
5s
9 a
L d -6 2
.E
I
2
i ir
e
t
E d d
- i5 i- :t -S o 3e =I
cI .E
g
e g s .=
EE F
E =s
E-O
f a I
*E
.E I E
E E
Q
5 ==
ga =
E
* E
t B
* * ) H; E E ii *
a-
i $
O d c E
= = '!,3 e E
I ji & g
{
L
d d
=s =t +
I 6i
o
, *F
- F I
$
9 I I
['
ct P P= I P I a
ca
g
s* 3 ir P
t
t r €t J *g ; Ei a sl
6
Er
i
a
B F F =
iH F
G 'te a
= s g
E q
I tt I $ E E ;" d
- a I I t5 3EB { I.t
a.
E F F F
F
I- E.
B
!} I:. , F I
E
E ,
!
o
a
5
s
€ e !2 6
c B
=
o 6 g E
7
- t g B E -c3
6.
i E'
E
l =
a ,r
! 5
g. E
$ a !
t
d
n
E { =
c
t-
= =
i
e E a
EI
- 2- E. g I
3
- e xq ts
d
P
= P 3 rq !
e
-= 3 =
E'
-e a.
s- 5 3
eE
, E.
E
gts
Ir
= Jo
l
t
IE
t
{
a ts
* E
II
B
*
I
a
.E
N
C
I
,
c
lw lmreto,Iltoqog .g
I
T
I
242
6. TIME SCHEDULE (RENCANA KERJA)
A. PENGERTIAN
Time berarti waktu, schedule ialah memasukkan ke dalam daftar. Time Schedule atau
Scheduled Time ialah waktu yangtelah dite,{tukan.
Jadi yang dimaksud dengan Time Schedule ialah, morgatur rencana kerja dan satu
bagran atau unit pekerjaan. Time schedule meliputi kqgiatan arfiara lain sebagai benkut :
Kebutuhan tenaga kerja.

Kebutuhan material/bahan.
Kebutuhan waktu.
Dan transp ortasi/p engangkutan.
Dari time schedule/rencarnkerja, kita akan mendapatkan gambaran lama pekerjaan
dapat diselesaikan, serta bagian-bagan pekerjaan yang sahng terkait antara satu dan
lainnya.
Sebelum men) rsun ren&ma kerja, harus diperhatikan bagian-bagian pekerjaan yang
terkait satu sama lain tersebut, serta pekerjaan yangdapat drmulai tanpa menunggu pekeqa-
an yang lain selesai.
B. TIRAIANRENCANAKERIA
Uraian rencima kerja ialah menyusun program kerja sesuai dengan urutan dan kelom-
pok pekerjaan.
Sebelum menyusun rancan4kerja, harus diperhatikan beberapa hal dr bawah ini :
l. Urutan langkah ke4a trdak boleh terbalik.

2. Setiap bagran pekerjaan dilukiskan dargan garis lurus sebagai garis kegiatan.
3. Panjanggaris kegiatan ditentukan oleh jumlah hari atau jurnlah minggu
4. Jumlah hari atau minggu dapat dihitung berdasarkan jumlah tenaga kerja.
5. Bagian-bagian pekerjaan dapat digabugkan menjadi satu gans kegiatan.
Untuk men)rusun rencana kerja, waktu yang dipergunakan dalam bentuk hari atau
minggu.
.Y
'uBln)l8lrBsraq IJst{ tIEFunf uEBueP sluuies uwot&ax

lelnrulp pdeq
<Iesales qBlel u€fir?de1 urqrsreqund e[q
suDD vefurlp lBptrBllp LtsP
loex r$lerr(T'cl
'uugul8uesreq IJst{ gepnf ueftnp uulrzs uoqor8ay
suog vetrnp reprrBrp uep 'rcseps rppl uettrBdel uuqrsrequed e[g relnturP pdeq
4ueldmnog 8ueszunryql
'uelffiuesreq F?q qeprnf ueftnp uanes uow8ay suop
ue8rnp reprre$p Eue,{ urefteled repru lempef utBuap Isnsas 'efes uederl PFuIIp 1edBO
uu8uudul rruqlsre qlre4 ?I
'1 ohay qoqtuoT
'efte;tr strecue1 unsnfiraur UEP rrerl

-BrnEueur urBIBp ef:e>l gerptrel re8eqes uqewrErp ssle Ip ueefte1e4 pqog ess1rnsred
[e1e6 ueFeg essllesred
'
uee
ue&g qns aseilresrad
'uezfte1e4
uee fta1e6 pqo g ascInsred
'
: trulueq rr€eqes ue&q edereqeq ssle Feqlp ueefte1e4 pqog eseInsrad uBIBrn IrBO
IJBq 9 uup6ol sueg

'c
% 00'8 IIB) nlBg rs8Puod
IJBTI € uep6e>1sueg
ohLS'o Eueduelsuey q
IJEq I : uele6al sFeg
ohll'o rrse4ueErun 'e
IIB)[ nlBfl IsBpuod 'c
IJBII I uele6al sueg
o/ott'O rlequro) ueErug q
veqt uepGol speg
o/o}t'l rsepuodqBueJ,wlIB9 'e
uugu88uatr'7
IJEII uep6e>1sueg
' o/oz8'Z u[:ey so1 p
FBT{ 9 sueg
trele6a>1
o/ot9't leex r$larro 'c
yBqt uep6el sgeg
1ue1ilmog Eueseurel4l q
o/oe90 '
veqt uep6al sueg

o/oZZ'O vdtrcdelueqrsJequred'e
'r
uuBFlu.red
rsYoNoirN\rvfutr)rf,at'r
'uer1
ruolol ruelsp eI lreq qe1umluep 'ueefte1ed
uerSeq ]oqoq tuolo{ ru€pp eI uurplnserury ueefteled ue6eq }oqoq eseuesred de.r}as Blrstu lp
'ISVONOd N1ryfUiDIEd '1 ueefteled loduopl uesepltrad uulllreqrp It{ t{Blrt"q IO
alnPaqcs aurl '9

U4 Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biaya
ld.Los Kerja
Dapat dimulai bila pembersihan lapangan telah selesai, dan ditandai dagm
Gais
Kegiatan sama dorgan ju",lah hari bersangkutan'
2a.Galian Taneh Pondasi
durgm Garis
Dapat dimulai bila pemasangan bouwplank telah selesai, dan ditandai
Kegiannyang sama dengan junrlah hari bersangftutan'
2b.Unrgan Kembali
dengan Garis Kegiatan
Dapat dimulai setetah pekerjaan pondasi selesai, dan ditandai
yanB sama dengan jumlahhari bersangfttftan'
,3a.UmganPasir
Garis Kegiatan
Dapat dimulai setelah pekerjaan galian selesai, dan ditandai dengan
yang sama dengan jumlah hari bersang!<utan'
3b.Aanstampang Batu Kali
Dapatamufai setelah pekerjaan urugan selesai, dan ditandai dengan Garis Kesiatan
yang sama derUan jumlah hari bersangkutan.
3c.Pasangan Pondasi
dan ditandai dangan Garis
Dapat dimulai setelah pekerjaan aanstampang selesai,
Kegiatanyang sama dengan jurnlah hari bersangktrtan
Schedule berikut ini :
Peijelasan langkah kerja I di atas digmbarkan dengan Time
T
T-
(, t\) zo
F l
oe
9' I P to F
p i I 9 g P T - clt F
!9
o -t o
l,o o c 1'
o C o i I-
o I o o
1'
xG
a5
c c a m
I
!
f
a (o
o o ,
(o
P.
6'
:J a
o
xo xoa 3
c)
3
ET
o
3
q x z!
m
o
3
o
o
3
E
=
1'
f
to
D
=
{
o
o
o ;
o
o
o
a
(o
9.
q)
o
7
c_
lll
xm
-r.l
E
D D
, D
o. 5 6', f
D o o =
D vL
9.. (o a-
o 3 f 5 E
co
a = z
@ ET
g l,
{ 6 10
o z
ah
o @ o
c
o
c D
o
)
o- E.
o
E
ID
3 zo
o (o
0 xD E A
(o o a
x o
xo D
f
ct)
o
=
o .o -o -o N .tr -o -o {!
>m
B @
-*t E I o
N
ot
(, E
N
,\) aa
f[a
rn
z
(Jl (r) 5 s o) 5 5 I
o
o,
{
o
@
o -
v
N
(,
t
o
I o
!
o
@
o
N
I N
gw, zlnp?q)s auu '9

U6 Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biaya
LangftahKerja 2.
Dalam langkah keqa2. sernua Bagan Pekerjaan seperti garis ke,giatan
a. Pembersihan Lapangan )
l). b. MemasangBouurplank ) Dgabungmenjadi Garis Kqiatanpekerjaan 1.1.
c. Dreksi Keet ) Permtrlaan.
d. Los Kerja )
a. Galian Tanah Pondasi) Digabungmenjadi Garis Kegiatanpekerjaan 1.2.
2). b. Urugan Kernbali ) Penggalian.
a. Unrgan Pasir ) -
3). b. Aanstampang Batu Kali i }*bungmenjadi
Garis Kegiatanpekerjaan 1.3.
Pondasi Batu Kali'
c. Pondasi n"t""f"fi t
Penjelasan langkah keqa2 di atas digambarkan dengan Time Schedule berikut ini.
Y
(, N zo
F
!9
o0
p I P t6 I P \o I I I p T
o
C
a sx
t
D D
C ah
o C o 5 ro I 1'
o l,
ao5 c o X
D
It =
C
(cI o a o o 3 3 l m
x z
a D
f
(o (o x d u s {D
l,
o
f
Al
3 =
1'
5
t
o I= o o
xo
D
o
o,
o
d o v(- m!
m -t
!,
E =
x D D f n
o.
o o D so (D f o 6 (o
=
o o
: z vL
o, f
(o
9.. a-
o
(,
3
(t=
D
: ET
o
c =
s,,
@ (D g ol, { o T B
o
c
o D a E'
ED o z
xD cq o
A
o. it J
(o z
s (o
D
o. x
= D o
xo o = a
E'
f
v
@ o {nl
tv
s E o aDa
mrnz
(o UI @ I
o
(n
!
@
o -
a
N
o
o
ol
..1
o,
cl
N
T
Ltz, alnPaqzs auu 'g

UB Bagian Kedua: Rencana Anggaran Biaya
N T
I
o I
o I
o I
N I
o I
D I
:
(n
+)
(n
o
Si
M.=
c{ I
a2
.r1
o
E.
I
J I o
.Eb -o
\J o
)
st
6)
o
EE
R.'Fo
A E.A
5
N
ao T
:lrc\l:i
E t, I
H -E ts
I
& qb q
.* JA H) o I
E 98 E o,t t
2* E!
EE 5 N
E I N
bDt
g z
qE^^^ .$ EA F-
.EE
\2cE
lu l- @
c
ctt<! .g
t d=.- € 6 6
:
(!
c6 .Y o) Y G E
o
E E $€ z o,
c6
c6 o
6
E
rf S
o
Y Y
:d&& E z o
t G
z
CL
6 Iao c
co
(L
E
6
6
CO
'a
B
=
6
dt
o)
tf
d)
tc
.5'EEET i,;
a
E
u.t
Y a
t
c
o
6 6
c
E6
.o
o,
c6
16
o
Y 6
o
F
6
c6
E
o
ta
c6
o
0-
o
6
&
c6
c6
o-
E
o
6
E
co
gf En;
ul o o p Y o (U
c g) co 6 (L
.L r,rJ
5 -o 6 o 6c
z Y E o o b .q c b o,
a
g r.lJ
(L E oE
.L
o .=
o Jo q E
o l
?
o
co
l
6
tti
6
L
E j o = o
Er^- #
E G
=$ l 0- Ci ti d <i o- Ci ri 0- Ci d d
f;,
5E E E
zo GI Cr)
V
x ? E z
N !
H
H o -
-l 4
tr, e-E
rd
o
F
Fd
o
F
ro
o
t+
FU
o
ir
'u
o
!t
"ul
ol
FI
;l ;
'g
o
,t
'ul
ol
Fl
FE
o
F
>o
o
F
(! C
t.,l
F
*2 E.
o ;o ; o FU liE xl l!G d1. F 7
ll
EI -t-(/) \E
t! E
tD s .D
6
E EI
rdl o
D
s -:
o>>
'o- l(
illl
-t
-l a I
o
d
E
(a
xD F
B
b (D
s
6'
o.
R"
U
>o
o z 0
It o (,Q
f
D
rD
oo D
D E a E
ts o o. frl
Ff,r
b.JUB
6rgll
E] E'o
H ED
(t
6 D
t-
'6!t
U
D (D
!t
g
o
OQ
!,
X
Fl
-cc-ts
o\a
o
Fl t
D
gt
!r E
D)
B
EEEE z.
il lt I
6\ok.
P
q
-{€
h.J E, t0
:asE' l..J
s8
c\E tJ
"5
o\
'\o
o
ioo
o\
"s
oo
\o
0a
F..)
5
\o
lr)
\-ao @
-.t -o
H
*o
lltt
\o o\ l..J
?
\O t.J
Qu)
oo
t,Ul
rc tc b.J
o\ c' ())
N'.)
t, f.)
(J)
qu
lltt \o
t..)
\o
ca \o NJ
E'
€)lJ)
uN)
O\ OO
-.1
f.J
\o
\ TD
N -.t
rc .9 u) (r) o\ o\
o\ c- tJ \o
o 'o
(/) u) o
7( rr u) +
illl tJ )o
€
o,
f.J
N)
+
@ tJ U
-Ea
h) --
9
:U
o\ o\
rc
5
(, o
P
t.J {
o
lrl {\o \o
A '\e1
5
rE o\
I@
llll o o\ o\ o\ z
HO\
E] N)
5
5 \ rz, 5
oo o
si \e
C)
{o
i.J
U
\o
\o
\o
@
\
@
(/)
L^, { o
@ (/) A C
v
l.,J
5 5 5 5 5 s
b.J
@
(, @
't t-J
\o
\o
(,) @
-s I \o
!,
s !'-,
5
o @
o\
lr) oo
\o o
"t9
o\ i.
o\ t'J -J
o
@
\o \
\
\o N I@
7(
@
-t9 o\
N.J
{
lJ)
\o t(
-t
tJ
o
t- o -J
--J(, -
UJ
o -o
o\
tJ U) 5 o\ \t oo
o
\o
o o
o o o o o o o
6VZ apPaws awll '9

ue8uude-I
uBnHBleEue4
YCIII)T NYIOYfl
rsz
6Eu1 : 1
JeqeT : .I
EuefrrBa: a IxTxd : A snruru ueErnq
eurnlo^ : A 'lBqel x rBqe.I
x Eue[ue4 : e,{usruales nep uededploleg-{oleq 'ndel (lsl) eumlo^ uer1n1tIerxlru In1un
flAYX flIAITTOA Y
e,(urped
-es urlleunEredrp lnurn 'e[eq regep usp ueJDIn-rrEJDIn r.raprunlp etnl 'uopq EuoroE
-Euo:oE usp n,(s{ eumlol 8un1qftieu BJBc rloluoo uDIIJeqrp eft8rns rur rlervreq 6 tuefred
rlerruln undneru re1atuerp ryeq 'erne1 rseq ueErnp Bpeqraq uspe4 rseq edqesr6l
'(erseu
-opq ulsnpul rspuels) trS qepl tue,( repuBts trerruIn rtrnuer,rnru IepB 6rrBd
ruBIBp -rnplp
>1e.(ueq 'ueresed p ledepr4 Eue,( rseq UEJDIn B AqBq rumpleturp r{BIe} euzrure8eqeg
'
er{tnesentueur r.rap rngepErnu srueq'errrsrs
-BqBu nBlB B1y\srs Eueroes re8eqes fuVdr-'ue6uude1 rsrrnlq Eueroes rcEuqes IBq sped
rnr{epEuetu >lepr} ulpretu etstfr p epd 4edu
-eq ffiuq 'vr€llr.de1lp urllntueltp 1e,(ueq I?pl1 BuoJurl lnqesrq uBnlBs-rrurTes IrBO
'q?rqel UEP r{cul
qnc 'rul'te1t1 'rtup : ISI I,IEN}BS
'eq 'e:B '?r)'"tJ,Jc : sstll r.rBnl"s
. 'eIIIu uBp r.pur
:
'uq 'ulq 'ur 'uJc Eue[uBd uetBBS
: rgedes ]nqasrq Bpuoq usp uen]Bs epd mqeptrnu srueq elDI eles n1ual
'smuru urleunEredureu sruer.{ e}H Bpueq npns Eu1gp1 uep ssnl 'lsr Eunlffirnu
{n}un
er{urcBeqes
UIBI uBp n{41 eumon Euqqtmu erec resen8ueru ftrern4 urleJeur ers$)B rp 1er{ueq B,trqeq
rudrunftp Euues 'qBIoIeS lp undneru ueefteled ue8uedel rp truruele8rnd uep leloueg
flINIITOA 'I
esz
254 Bagian Ketiga: Pengedtuan Lapangan
Yang dimaksud durgan VOLUME KAYU M3/BATANG ialah berapa m3 isi kayr
untuk setiap batang balok atau setiap helai papan, dan sejenisnya.
Dalam daftar terdapat kolom no. urut, ukuran p€nampang cm, ukuran luas penanpang
cm2 dan panjang masing-masing 300, 400 dan 500 meter. D bawah ini diberikan *rrt"f,
nomor urut l, 5, dan 2I .
Perhatian no. urut 1.

IJkuran p€nampang 3 x 4 cm
Tebal : 3cm: 0,03m
Lebar : 4crn: 0,04m
Luaspenampang: LxT
: 0,04 x 0,03
: 0,0012 m2
Untukpanjang 300 m- Volume : 3 x 0,0012
: 0,0036 m3
Untukpanjang 400 m - Volume : 4 xO,OOlz
: 0'0048 m3
Untuk panjang 500 m - Volume :' 5 x 0,0012
: 010O6 m3
Volume di atas adalah volume (isi) untuk I batang ukuran 3 x 4 cm dengan panjang 3,
4, dan 5 m.
I
r:
L'l
Perhatikan no. urut 5.
rr Ukuran p€nampang 8 x 12 cm
i1
E
H
Tebal 8 cm: 0,08 m
H Lebar 12 crn: 0,12 m
s
FT
Luaspenampang- LxT
lii: : 0,12 x 0,08
: 0,0096 m2
I
Untukpanjang3 m-Volume: 3 x 0,0096
: 0,0288 m3
Untuk panjang 4. m - Volume : 4 x 0,0096
0,0394 m'
Untukpanjang5 m-Volume: 5 x0,0096
0,048 m3
Llkuran penampang 2x20 crrr
Tebal 2'qn: 0,02 m
Lebar : 20 crn: 0,20 m
Luas penampang: LxT
0,20 x0,02
0,004 m2
Lhtukpanjang3 m-Volume: 3 x0,004
01012 m3
Lhtuk panjang 4 m.- Volume : 4 x 0,004
: 01016 d
Untukpanjang4 m-Volume: 5 x 0,004
: 0102 mt
r 90'0 €0'0 I0'0 9Zxt '92
'0'0 'sz
st,€0'0. €0'0 97ZO'O sr00'0 gTx t
sz|'0 zo'o 09I0'0 0900'0 9Zx7 'tz
t0'0 zto'0 0nz0'0 0800'0 0zx t .EZ
g0'0 lzo'o 08I0'0 0900'0 ozx t a, a,
co'0 gr0'0 02r060 0100'0 o(,12 'tz

n I 00I x 00I '02
s e
9Zt8'7 gz'7 9L89'O 9T9S,O 9LXSL '6I
gz'o 0sx0s '8I

9Z'l I 9L'O
SZIO,I I8'0 sLog'0 9Z0Z'0 9tx9t 'Ll
8t'0 0rx0, '91

8'0 n9'0 9I'0
szlg'0 6n'o 9L9E,O SZZI,O 9€x9€ 'sI
gl'o 9€'0 lz'o 60'0 0tx0t 'nl
szte'o SZ,O sr8I'0 9Z9o'O SZX SZ

'eI
,21
7'0 9I'0 zt'0 ,0'0 oTx 07
gztt'0 60'0 9L9o'O 9ZZ0'0 SIXSI II
s60'0 ,8r0'0 88S0'0 96I0'0 ttxtt '0I
s180'0 9190'0 ,0s0'0 69I0'0 gI xtI '6
'8
s090'0 ,8r0'0 e9E0'0 IZI0'0 II X II
.L
OZLO,O gLSO'O T,eto'o ?rI0'0 ZI xzl
s0'0 ,0'0 €0'0 I0'0 OI XOI 9
gto'0 ,seo'0 882060 9600'0 zrxS

'n
9e0'0 8820'0 9IZO,O ZLOO,O ztx9
.E
srI0'0 0tI0'0 s0I0'0 s€00'0 Lxs
'7
Zrc.O 9600'0 ZLOO,O nz00'0 9x?
g00'0 8t00'0 g€00'0 zr00'0 ,xe .I
00's'fd 00'r'fd 00'€'fd ("ur3) ftiedureue6 (ur3) ?uedueue6 'oN
EuulBc I TTTBIBCI .ru qslunf ssll'I IIBJn>IIl
CNYIYS/nAY)I IIAInTOA : UYJ^{Y(I

'turseu-turseru
eumlol ue€tnp tuepq deqes uern4n rueceur-rrreceruJeq JExtsP urlllJeqlp rtn qE l€q (I
'ftlepq' ' ' urrep €uepq Zftw$q I eumlo {n$n'ndu1uerruln
tuBcsru-ruecBrrueg Fep eumlo uBcr.Bru lBdep us)lB BpuB 'sslB rp qoluoJ eBIr FeO
9SZ awnloA 'I

7
256 Bagian Ketiga: Pengetahuan Lapangan
B. JUMLAH BATANG KAYU/m3

Yang dimaksud durgan "BANYAK BATANGA{3" ialah berapa jurrrlah batang kayu
trntuk setiap m3 balok-balok, papan dan sejemsnya.
Untuk menertukan jumlah batang kayu setiap I m3 lebih dulu ditentukan penampang
kayu dan panJang Di bawah ini diberikan.contoh nomor urut 1, 5, dan 21, c,aramengfritung
jumlah batang kayu untuk tiap m3

Ukuran penampang 3 x 4 cm.
Tebal 3 cm : 0,003 m
Lebar : 4cm: 0,04 m
Luaspenampang: LxT
: 0,04 x 0,03
: 0,0012 m,
Panjang 3.00 meter Volume : 3 x 0,0012 : 0,0036 m3
- l'00m3
Banyak batanglms - : 27i,77batang
0.0036 m3
Panjang 4.00 meter - Volume: 4 x 0,0012 : 0,0048 m3

1,00 m3
Banyak batanglm3 : 208,33 batang
0,0048 m3
Panlang 5.00 meter - V: 5 x 0,0012 :0,006 m3
l'000 m3
Banyak batanglm3 - rc6,66batang
0,006 m3
Perhatikan no.urut 5.
Ukuran penampang 8 x l2 crn.
Tebal 8 cm: 0,08 m
Lebar : 12cm: 0,12m
Luaspenampang: LxT
: 0,12 x 0,08:0,0096 m2
Panjang 3.00 meter - Volume : 3 x 0,0096 0,0288 m3

Banyak batanglm3: 1,00 m3/0,0288 m3 : 34,722 btg
ParUarrg 4.00 mder - Volume: 4 x 0,0096 0,0384 m3
Banyak batanflm}: 1,00 m3/0,0384 m3 : 26,04 batang
Panjang 5.00 meter - Volume: 5 x 0,0096 0,048 m3
Banyak batan/m3: 1,00 m3l0,048 m3 20,83 batang
IJkuran penampang 2 x 20 am.
Tebal 2 qn: 0,02 m
Lebar : 20 crt: 0,20 m
Luaspenampang: LxT
: 0,2O x 0,02 :0,044 qrf
D
0s ofze sdrs 0,00'0 ot,lz 'tz

oz'o 9Z'O g€'o I 00I x00I '02
s€'0 w'o 6S'0 SZ99,O 9LXSL '61
08'0 00'I Ee'l gz'o 0sx0s '8I
tz'l ,LI
66'0 sg'I SZOZ,O 9txst
sz'l gg'l go'z gI'0 0tx0t '91
E9'l lo'z Tl'z gZZl'O sexs€ '9I

,?l
CLL LL,Z OL,E 60'0 0tx0t
0z't n Ee's szgo'o SZX SZ '€I
I se'g e€'g lo'o 02x07, 'z,l
88'8 I I-I I I8.'I SZZO,O EIXSI II

0z'0r 9L'Zl oo'Lt 96I0'0 tl x?I '01
€8.I I 6L,II XEI ,6

ZL,6I 69I0'0
'I
E9'gl 99'OZ SS, LZ IZI0'0 IIXII '8
.L
88'tI 9T, LI sl'tz wrc'0 (,t x zl
0z x0I ,9
S7 EC,EE IO'0 OI
eg'oz i0'gz zL'?e 9600'0 zrx8 's

LL, LZ ,n
ZL,bE oE'91 zL00'0 7,1x9
II, LS w'lL lz's6 s€00'0 Lxg 'c
EE,E8 9I'?01 88'8EI vT,o}'o 9xl z

gg'991 efs0z LL,LLZ zr00'0 ,xe .I
9'fd trd E'Id (u3) Euedureue6 (u3)Euedunua4 'oN
,w lSrrcpgqglurnf sBnT rrBrntf
zur / flAYI CNYIYS IMI Iff : UVJ.:[Y(I
'€ru ruBlep Ma1 e,(r-op,(ueq nslB Euepq qeluntregeP uBllreqlp FrI qeaeq Iq
I
'nAe1 uerqn luecau-rueceuueq
FBp ru I ruelep Eueleq qefumf amlrqEueu ledep uule ePue 'ssle Ip qoluor t6p peq
Euepq 0g : swZff1leu 00'I: ,utfirrcyqledueg
cru ZO'O ,00'0 x g : awnlo1 - relau 69'9 Eue[ue4
Eueleq Og'(,9 : cu 8{0'0/eu 00'I : ,ttfir;ryeq{8.{ueg
eu gI0'0 t00'0 x ?: ewnlo1 - re1elu 69 p ftretue6
ftrepq t€'t8 : eu ZI0'0/eu 00'I : ;lu,firrcpq>1ef,ueg
cru ZI0'0 ,00'0 x € : eurnlo1 - ratetu gg g Eueftre4
LSZ aunloA 'I
\
7
2s8 Bagian Ketiga: Pengetahuan Lapangan
NO. LJkuran Luas Jumlah Batang/ m3

Fenampang(Cm) knampang(Cm'z) PJ.3 PJ.4 PJ.5
)1 3 x20 0,0060 55,55 4t,66 33,33
23. 4x20 0,0080 41,66 31,25 25,00
24. 2x25 0,0050 66,66 50 40
25. 3 x25 0,0075 44,44 33,33 26,66
26. 4 x25 0,01 33,33 25 20
C. VOLI]ME GORONG-G'ORONG
Gorong-gorong atau pipa beton pada umunnya digunakan untuk mengalirkan
air dari
suatu tempat yang lebih rendah. Tapi dapat jwa dipergunakan untuk keperluan
lain seperti
pondasi sumur. Panjanggorong-gorong biasanya 1,00 meter dengan
diameter berbeda-beda.
Volume gorong-gorong atau cincin ditentukan oldr :
dl : diameterluar : 2rl
d2 : diamderdalam: 2r2
t : tebal cincin
12 : %xd2
rl : r2+t
N : 3,14
Luas cincin n x (rl2 - 12, )
Volume : Panjang x n x ( r - rr, )
r,
Di bawah ini diberikan beberapa contoh menghitung Volume Gorong-gorong berikut
daftar yang telah disederhanakan.
Contoh I no. urut l.
Dikdahui : d2: 15 cm
t- 7 crrr
p : 1.00 cm
Carilah isi gorong-gorong beton
Jawaban: d2: 15 cm: 0,15 m
t : 7qt:0,07m
12: Yzxd2 : YzxO,l5:0,075m
rl: r2+t
: O,075 + 0,07
: 0,145 m
Luas penumpangcincin : x(rlz
:
fi - r2z)
3,14 x (0,1452 - 0,0752 )
: 3,L4 x(0,012025 - 0,005625)
: 3,I4 x 0,0154:0,048356 m2
Vol e 1,00 x 0,048356
: 0,049356 m3 : e04t4 d
V
tI80'0 9Z€I80'0 9t'o ZZ,O L 0€ 't
.E
E0L0'0 gEeOLO'O gzt'O 96I'0 L 9C
,z
g69o'0 €6SO'0 0t'o Ll'o L 07
,8r0'0 8988€0'0 slo'0 srr'0 L SI I

€lrr zlu u lIIc ruc IUC
'oN
erunlo^ ssrl'I zt IJ Isqer ZP
eNou(x)-cNou(x) flr,{Ilro^ 3 uvJ.f,v(
' oo'l
eu 86rZ'0 : 86lZ'0 x 0o'I

eumloA
zu 86IZ'0: LIO'O x tl't :
(60'0 - 9lo'o) x ll'E --
( z0t'0 -zOl'o)xll'E :
("Zt - : u.Icqlc tueduemd senl
"1t)xtt
ru 0?'0 :
0I'0 + 0t'0 :
l+T,t : lt
ur gE'O : 09'0 x z/r : TP x Vt : Zt
trl 0I'0 :utc 0I I
ru 09'0 :tlrc 09 : zP :uBqB/(Bf
uopq Euorot-Euoro8 Isl qBIIref,
ruc00'I d
ur)0Il
ruc ' 09 :zp :mqspIlo
'6lltm'ou z qoluoJ
692 aunlot 'I

NO. d2 Tebal rl r2 Luas Volume

cm cm cm m m2 rf
5. 35 8 0,255 0,175 0,108016 0,1080
6. 40 8 0,28 0,20 0,t20576 0, l2 10
7. 45 8 0,305 0,225 0,133136 0,1 33 I

8. 50 10 0,35 0,25 0,1884 0,1884
9. 60 10 0,40 0,30 o,2lgE 0,2198

10. 70 10 0,45 0,35 0,2512 0,2512
1t 75 10 0,475 0,375 0,2669 0,2669
l2 80 t2 0,52 0,40 0,346656 0,3467
l3 90 t2 0,57 0,45 0,384336 0,3843
l4 100 l0 0,35 o,25 0,1884 0,1884

T
Peolgzgo,o eruP 000I €IlI I

lltmc sIEg€'o raII000t €tu I
em L8€'9I qcln qnc I
€ur 9€200'0 FEJ ql1c E€€.8 poJ re&rsl
€tu Z€820'0 Ipur qm SztI 13eJ qnc I
ew 9l9L'0 'F4lqrlo 17. PrBf qnc I
wolz Iuus I
eu 69Ii'I r3eJ gnc 09 u4eruu/Peol I
errl LIES'Z lm] Qnc gg1 Irrns I
rcr 'u
rpul ds/ql z'tl ,tllcful

eJ',enoo! 6EgE'l Wzu I
sPoor €188'6 zrrDl I0'0 : srl I
serpu bs gsl'o zu 10000'0 : zrrD I
. sPrsf bs OgOt't zUI : ?CI
peE bs n'gL1l zu 00I : eJ" I
e$e llLt'z zru 0000I : sq I
selru bs tggt'0 8q 00I : zul I
zrrIn64lE0[O'0 : rpul bs/ql I
et4lzut Lg6zz'o : erce/pog bs 1
st{ III0I'o : spoJ 0, Poor I
EqLlot'} : sPoor 09I : EJCEI
zrrJo zgl'g : rpubs I
zw 6760'0 : Ipwbs rll : roo; bs 1
zu EI9€8'0 : reeJ bs 6 6esredTpred bs 1

s1692 : sarcB 0i9 ersnbsplur bs I
'svflr Y
TI\Tf,IIXO 'Z
vn
X;2 Bagian Ketiga: Pengetahwn Lapangan
1m3 I kliter i . 1,3080 cub yard

1m3 lOhl : 35,315 cub feet
1 lit€r 0,001 m3 : 0,42376 srper fee
ldm3 : 1 liter :t 61,024 cub inches
thl 0. 1m3 - : 2,75 bushel
ldal : o0rm3 2,20 gallons @
l liter 0.27597bushel
I liter 0,2642 gallon (A)
I liter 0,2l998gallon (B)
I lit€r 1,0566 quarts
1cm3 : 0.11 : 0.07 gtll
lcm3 : 0.0000011 = 0,061024 cub inc
1m3 0,27589cord
1m3/ha = 14,291 ctrb foet/acre
I quater : 8 bushels: 2,909h[
I barrel : 31,5 gallm: t,432hl
I bushel : 8 gallon : 36,368 dm3
lbushel ': 4 Pecks
I peck : 2 gallqrs : 9,092 dml
l gallon (A) : 4 quart : 4,546 dmt
l gallon : l gantarg
I quart (A) : 2 pints : 0,9463 dm3
l piat : 4glls : 0,4732 dffP
I gtll .: 20 fluid 141,983 &n3
I cub indr : L6,337 cl,;rf
lcord (4' x 4' x 8) :' 128 cub feet: 3,6246 qrf
I hogshead : 2band : 2,86411
1d : 45 ins
I cunit : 18 ins
l lund : 4ins
I cub feet/acre 0,069974 msltn
c. BERAT
I l"qrgtdl 2240lbs 1016,048 ks
1 I,ottgtot 20 crrft
l Shorttsr 2000lbs 907/Bkg
I ceiltral 100lbs 90,718 pon
I cu/t 8 stsrc 50,805 kg
I quarter 2 storc 12,70 W
I stsre 14lbs 6,3skg
I pound (lb) 15 oz 453,592 gr
I pound 7000 grains
I ounce 16 drams 28,35 gr
I dram 1,77 gr
l grain 0.0648 gr
elqBc Lrgo'o
ulBrp t6r0'0 IuuI 000I uII
wl l8z€ nlc 00I uII
sPJ€. ge6O'Z tuP OI ruI
sprBd 9€6:0I ruBP 0I rur{I
e[ar LEI7,9'0 rur{ 6I UDI I
EIIIu N 9689,0 tu 000I UDT I
vb 0i9'z tptrl I
LU Zl0Z'0 : tnBrp Io'o {qI I
wvt 6z'L r4rrBJ elstuAlrl I
'ru 628'I : IaeJ g ruel€p :n4nSmu4uoqgeg 1
wew gz'0 elod po-t 1
u 900'? : FEJ 9.9I : pq8uolplod por 1
peJ 09 ellqBc I
ru 882'8I sruo$eJ0I lB,.(s{plqec I
: ulBrIc I
:
wutz6L
W LII,OZ : pr 99 ,"*,TTI
tu 8r0E'0 : t{cq zI
tu 1116'0 : loEJ € Pre{ 1
pJP.( 9971 e{Itu I
Iq E6O9,I leeJ 0829 AII[U I
UDI Ze98'I roeJ 0809 EIFU NI
9NVfNVir '(I
ue1ueE1
sql g'g lls{ I
sql E€'€€I : Irulld I
ecunonL1g€,1'o: fr1
. f,.y ueftnp rsBlRsrp JI8
:
sureJt Z,En'il :€urc I IJBp 1eJeq 16 1
srxBJp ,9'g : .6, Ot : peol I
rB OOt : suo I
Pool 0I : suol
.tEOOS : puod 1
suo g puod 1
zo LZ'g€ : ptln,d1 Et t
l 'tc g96'I : Et oot Islumb I
sqlqn111 : Et OOO1 uol I
uoluoqs Z0I'I : slrulld g'9I : uol I
nol8uol IZ186'0 : Et OOO1 uot l
eormo : zol
tqtnmperpunq : l,.Y\C I
punod : qII
frZSgSft surer8lZ : qEnini(und 1
uotfiln 'z
r
2& Bagian Ketiga: Pengetahrun Lapangan
:0,249grodpole
: 0.547 fathom
: 4,97021irk
: 0.01m : 0,39370 inches
lm :i , hngkaranduria
40 jtta
lu :0,000001 m
/--\ \
/l
__/- \
\
tz'08 8?'8€ LV,8E 00'6, OL ss's LO, L LO, L 00'6 0€

l9'82 ze'g€. oE'9f lz'91 89 8I'S lg'g 09'g I''g 6Z
g8'92 lz'i€. 6l'le 8S'el 99 tg'l gl'g sr'g W,L 8Z
sz's?, LI,ZT SI,ZE 96'01 w 8n'n EL,S ZL,S 62, L LZ
L,TZ 6I'0€ 8I'0€ w'tz Z9 L(n te'9 lE'g gL'g 9Z
LLL LZ,8Z 9Z'gZ 00'88 09 s8'€ t6't rc'n sc'9 9Z

lL'02 7,1'gz ll'97, 8S gs'E zs'l 7,5't gL'g ?z
EE,6I E8,IZ zg'vz '8'€€
9e'le 9S 9Z,E s(v sl'l 6Z'S EZ
g6'Ll 06'zz 68'ZZ 9l'62 n9 g6'z 08'€ 08'€ lg'l ZZ
L8'91 IZ,IZ EZ,IZ W,LZ Z9 zL'z 9n'E gl'E w', t7,
w'9t w'6t t9'61 00'92 09 gl'z ll'E vl'e 00'' 0z

tz'tt OI.8I 60'gI w'Ez 6n EZ,Z E8,Z E8,Z Ig'e 6I
SO.EI z9'91 t9'9r gl'lz 9n 00'z v9'z ?9'Z lz't. 8I
,6'll IZ,SI oz'91 9E'61 nn gr'I LZ,Z LZ,Z 6g'z LI
s8'01 s8'gI s8'€I w'Ll zn 8S'I lo'z lo'z gs'z 9l
L8'6 L9,ZI 99'Zl 00'9I 0, 6€'l LL,I LL,I gz'z 9I
s€'6 56.I I ,6.I I lz'9r 6t tz'l n9'l vg'r 96'l TI
6'8 It'll vE'tt nv'nt 8€ ?0'I E€,1 ET,I 69'l EI
w'8 9L'0t 91,'0I 69'El LE 68'0 EI.I € I.I ll'l ZI
66'L 8I.OI LT,OI 96'zl 9E sL'o 96'0 s6'0 IZ,I II
59, L zg'6 zg'6 9Z,ZI se zg'o 6L'O 6L'O 00'I OI
EI, L 80'6 L0'6 8S.I I NE 09'o lg'o w'o Ig'0 6
TL,9 ss'8 ss'8 68'0I €,8 6€'0 0s'0 0s'0 bg'o 8
lE'g ,0'g t0'g lz'ol ZE 0€'o 8€'0 g€'0 6l'o L
E6'g s9'L vs'L t9'6 IE zz'o 8Z'0 gz'o 9E'O 9
sI'0 oz'o 0z'0 sz'o s
l1
:l utft4 zuc tu1E4 zuc unu atft4 zulc wfi>1 zuc unu
,l I J 5 { p 0 d I d p
t
! c
F tt
o tl c
A'
C tl A'
1ulnf, SuEfBfluBp
pas-ra6 Sucpg loqotr uup Suuduuue4
vfYg uvr,f,v(r'€
s9z
W'
26 Bagian Kertga: Pengetahuan Lapangan
Penampang danBobot Batang Persegr

dan Batang Bulat (Lanjutan)
ct
J4
n o (rl
ld
n o
=
d F G F G d F G F G
fiun cm2 kglm cm2 l<glm mm cm2 k!m cm2 l@m
72 51,84 40,69 40,72 31,96 155 240,25 188,60 188,69 148,12

74 54,76 42,99 43,01 33,76 160 256,00 200,96 201,06 157,83
76 57,76 45,34 45,39 35,61 165 272,25 213,72 213,83 167,85
78 60,84 4',1,76 47,78 37,51 t70 289,00 226,87 226,99 178,18
80 64,00 50,24 50,27 39,46 t75 306,25 240,41 240,53 188,81
82 67,24 52,78 52,81 41,46 180 324,00 254,34 254,47 t99,?6

84 70,58 55,39 55,42 43,50 185 342,25 268,66 268,80 2ll,0l
86 77,44 60,'19 60,82 45,60 195 361,00 283,39 283,53 222,57
88 77,44 60,79 60,82 47,74 t95 380,25 298,50 298,65 234,44
90 81,00 63,59 63,62 49,94 200 400,00 314,00 314,16 246,61
92 84,64 66,44 66,48 52,18 205 420,25 329,90 330,09 259,10

94 88,36 69,36 69,40 s4,48 210 441,00 346,r9 346,36 271,89
96 92,16 72,3s 72,39 56,82 215 462,25 362,8',1 383,05 285,00
98 96,04 75,39 75,43 59,21 220 484,00 379,94 380,13 298,40
100 100,00 78,50 78,54 6t,65 225 506,25 397,40 397,61 3t2,t2
105 tlo,25 86,55 86,59 67,97 230 529,00 4t5,27 415,48 326,15
110 121,00 94,gg 95,03 74,60 235 552,25 433,52 433,74 340,48
ll5 132,25 103,82 103,87 81,54 240 576,00 452,16 452,39 355,43
120 14/.,00 I 13,04 I 13,10 88,78 245 600,25 471,20 471,44 370,08
125 156,25 122,68 122,72 96,33 250 625,00 490,63 490,97 385,34
130 169,00 132,67 132,73 t0/.,20 260 676,00 530,66 530,93 418,78
135 182,25 143,07 143,14 112,36 270 729,00 572,27 572,36 449,46
t40 196,00 153,86 153,04 120,84 280 784,00 615,44 615,72 483,37
145 2t0,2s 165,05 165,r3 t29,63 290 841,00 660,19 660,52 5 18,5 I
150 225,00 176,63 176,72 t38,72 300 900,00 706,50 706,86 554,88
310 961,00 754,39 754,77 592,49

320 1.024,00 803,84 804,25 831,34
330 1.089,00 854,87 855,30 87t,4t
340 1.156,00 907,46 907,92 7t2,72
350 1.225,00 961,63 962,11 755,26
7 Y
€ zer/t : .l
'e'€ : ) ISIS-ISIS : A
.E
ISIS VTIVSVCf,tICaS
'9'e z/r .T
c+q+8 x rsrs: c u8p q'B o)Is-o)IsvctlI9as 'z
(c-s)
(q-s)(e-s)s:
=l
1z7rxg 6q11al zA: S
SZ: F6uIt : I
c+9-ra : ) rsrs:crrBpq'B vcllr9gs I
sBnl : .I 'oN
tqg1e1 : y {nuru{-{nuoHrruY uvIV(I CNV(trE YnTVN
UVIVCENV(IIfl V
SII>T\TUd SIIIAINU-SIIINITU'f,
LgZ
v{
26t Bagian Ketiga: Pengetahrntt Lapangan
No. NA}IABIDA}iIGDATAR ARTIHURUF.HT'RUT

K - keliling
L= lues
4. SEGIEMPAT a,bcdmd=sisi K = a+b+c+d

L= Jumlah dua bruh segr tiga.
5. TRAPESIT'M a, b, c dan d: sisi K = a+b+c+d

t = tinggi L = %(d+b)t
6. IAJARAN GENIAI\iG a dan b: sisi K:2(a+b)

t = tinCg L : bxt
7. BELAHKETUPAT e: slsl K = 4a
bdanc=diagonal
t : tinggi L:a.t
: Yzb.c
EMPATPERSEGI adanb=sisi K:2(a+b)

8.
PANIAI{G L : a.b.
9. BUJI.'R SA}.IGKAR s: sisi K: 4a

bdanc=diagonal L:e2
= %b.c.
r- utf-utf : r
V
sml-(zrNtOgglu) =
rltp Fee Suarequel
slq - roDPs sml = '[ 8mfuel qqs :tq
ttt7,x09gr4 +\ = msnQ [a : {
tq +:I : ) roqes ppns = d
Silxgggll- : 1 roppc grpns : d

trltxgl)w +rz : x uo[-ue[ : r cNIf,O.t/1IOngs
zt!'l
trlz : \
zPz :
(qt6El
suut) rapwtrP : P
(sqpur) ur[-ue[ : r
6
6P Fas
-rip @s ssnl IIEIunI = 'I
a+P+5+q+8:
Ists qBIEnf : ) rsrs : e wp'c 'q 'r xvtr'Nvslcgs
e L73Xlt,: ^L |wur]IvElS
s9 : )
}T[VtiEII€'AS
lgu(uau
Tez/t = 1 xrprs sprll =J uup I IO(IfIAl\llUt InOnS
p+c+q+r : ) Isrs:pwpc'q'e sn[vorvdl lglcas
sml - 'I uvrv(I 9Nv(trs w[vN

tqgel :;
6ya sulotd srtuttt ',

\
r
K = keliling
No. NAMABIDANGDATAR ARTI HI,JRUF.HURI.]F
L= luas
16. ELLIPS a: sumbu panjang K: t/zrc(a+b)

b= sumbu pendek L : Yana.b.
F------l-------{
SEGIBANYAK
17. BERATURA].I Jumlah sudut segin : (n-2 ) 180"
Besar setiap sudrt : (n- 2) f8(P
n
Jumlatr garis sudr$ menyudut suatu segi n
,,2f;-Il\r) : yrt(t_3)
Keterangan:
W an :
azn :
an :
R :
Nl
Lq
zs
sisi segi banyak n dalam yang beraturan
sisi segi banyak 2n dalam yang beraturan
sisi segi banyak luar yang beraturan
radius lingkaran luar.
RVT
RVZ
%R \116 -z\fl
at: R
a^: R\|T-{T
.,r: R iT-iT
.-
Rumus pergandaan :
a^: v2R2-Rv4Iu-an2
4 :2--R
\(a]m
B. BEI\DA / RUANG
BENDARUANG I:Isi
No.
NAMABENDA
ARTIHURUF-HT]RUF Lk: luas keliling
L : luas sisi
1. PRISMA t : tinggi I : Laxt

Ia: Luasatas Lk: (a+!+6)1
ffi.
I .---t--.. I
a,bdanc=rusuk L : (a+b+ c)t+zLa
I
r
i
&I+r1+{I = T
s7xr18ug;1al:TI
(dt'rfrrdt+q)xlUl - I
(ruepodr)
rsrs tuuprq
(srp iurgq) us8unc

-ued 8uuprq
sqe Euuprq
6tur =
6twt _ I
srnl =&1
srnl -rl
s
9NnCl.Ir/dI HtYI^[rt 'L

\
(ruaqodr) rsrs
rI+TI :1 8uuprq fffun = s
sz7xsqrtqgpl -ry1 : 1
6Eutg
lxrlxefi: I s8J8 ssnl :rI sw\tr'I '9
'1ufle1 rsrs r6rp1 sttq +

usEurcuBd sBnl + ssIB sBnI - 'I
'ry6e1 rsrs r8qe1 srq
=trI s8I8 sBnI = rI
(c+q+s)E/IxrI = I ryEa1 ry:mr : c uBp 'g 'B 9Nmlwdlt![ 's
vollIcasvl^tsrud
SBIE ssnl = ql
I?UUoU UBsUr sBnI =N
dl
vlT+l(p+c+9+s) ='I :npEqt =I
I(!),.+Q+r): l'q[={nsru = I
'I8ltrrou
a
.I'N
uBsrn {n$u urp c 'q 'e 9Nnutw[slud 't
-
("q+"e+qB)Z :'I '{}Il

( cq +ce) Z, :fl nps p nuagaq tuer( xoTvgrxv9at
ale= I {nsnr-ryLsnr: c urp q'r NnoadlfllaTvwd .E
239 ='I
zE I =\l
r8: I : s UIT(ITV)EIII/SOSn) 'z
{nsnJ
FIs sEnl = 'I v(Il{Ig w[vN

8qtletr srnl =trll {nxol{'{nunHLrw 'oN
9NVntVONAS
FI= I
ILZ surlotd srtwna ',
No.
BENDARUANG
ARTIHURUF.HURUF
I -Isi
NAMA BENDA Lk= lurs teliling
L= lues sisi
8. OBELIESK/?RISMOIDE Ia: luas bidang alas I : ll6t(La+lp+4Ir)

Lp: luas bidang prmcak Lk: j.ml3[ luaskeseluruhan
Lt: luas irisan tengah sisi tegak.
t : tinggi L : Lk+La+trp
SILINDER/TABI.]NG
r : jari-jari (radius) alas I : r(R'?-r'?)t
9.
La: luas alas : r r2 = rd(2R-d)t
t : tinggi : ,rd(2r+d)t
Lk: (2rR+ 2rcr\t
L: Lk+2(tr,R2=nr2)
10. SILINDERBERLUBANG/ : jari-jari (radius) I : Laxt

PIPA a luar. = nrzxt
: jari-jari (radius) Lk: 2nrxt
dalam L = Lk+2La
t = tinggr
d : tebal kulit: R - r
ll SILI}{:,:"*RMIRJNG r : jari-jari (radius) I : Lixl

irisan normal (tegak) : rtr2x I
I : panjang garis pelukis : Ynnebt.
t : tinggi Lk:2rrxl
Li : luas irisan normal L: Lk+ZLa
(tegak) : 2nr.l+Yrna.b.
Ia: luas alas.
12. KERUCUT La: luas bidang alas | : ll3La.t

r : jari-jari (radius) : ll3 n r2.t
bidang alas c : \@;it)
t : tinggiLk = 1t t.g
g: garis pelukis : 2nr.gt nf
(apothema)
l3 KERUCUT TERPA}ICT'NG R : (radius)

jari-jari
I
I = lRrt(R,+12+Rr)
alas
bidang
r : jari-jari (radius) | - \&;?R:rrl
I
c
bidang alas
t : tinggi I
Lk= ng(R+r)
g : geris pelukis (apothemr )
I
L = Lk+1ga1,
La = luas alas. I
: Irg(R+r)7+r.f+rcl,z
Lp= luas prmcak. I
l.
--
'lecurd srnl =d1
'r8s8p sBnI :rl
F:tulr : r
'lectmd
(sqpsr) grf-Prf : 7r
"zr1l1"ttr,+rlt z: r8s8P
dT+s't+{'I :'I (snlper) uul-Fof =y
llI u Z :{'I EIoq
elil 9ll + zzr rLz7, + rtt lL "7, : 1 (snlper) puf-ge[ = 11 Y.IOSTiIvIYf,lDI
€uarequel sBIs sEnI = e-l

Sumf 6l}mr
'e1oq tuerequel
: I ir
f,rlr+lllfiz :1 rosup uel-uef
BIOq
: r 21
lz\,t ElT = | (snlpor) F8f-u8[ : U V'IOSONIf,OI
'(sqs)
zIf,1!+tf,uz: rrsrp Eueprq sBnI =rl
s,I +I'I :'I rrsep turprq
'r'U I Z :{I uef-rre f =
zr
urP rr
r'f,uZ:[I 8uarraqual 66w: : I
sIoq
(.1 +.ztE +"tr € ) lt tf : I (sn1pu) yB[-IrB[ : U v'Ios9NlnrlslIIII
'uepp qu8u4 sFuB =P

'ren1 qt6u4 sue8 : q
=.tuI = UBIsP{'I
EsIBP
2P tt
zau=zllll : s8ltl{'t (snpur) Fel-urf =r
'ssnl
('P-.o)tL9ll: clwsoTullsv10s
('r-'U)*etV: I (snlper) gel-Irof : U
.p! =
i =[t
z)t x
ePu9ll : qu8ualsuu6:{Z = P
(+-'u)ilEtb : I (snlper) Irc[-IrEf : U
IsIs ssnl = 'I

VO}{!ISYI^[VN
Eqt11a{ ssnl =trI {flUOH-:I0UOH IIUV ONVNUV(NIIS
IsI: I
',
EUL slQlord 'una
2.74 Bagian Ketiga: Pengetahuan lnpangan
BENDARUAI.IG I -Iei
No. NAMABENDA
ARTI HURUF.}ITIRUF Lk- lurs keliling
L - hus sisi
19. CINCINBOLA a = jari-jari (radius) | = 116 nt.kz

bola Lk luar = 2 rc Rt
r, : jari-jari (radius) Lk dalam : rc k (r, + r, )
puncak L : Lkluar+Lkdalam
r, = iai'iai(radius) = 2nRt+zrk(rr+rr)
dasar.
t : tinggi cincin.
k: panjangtalibusut.
20. TORUS
jari-jari (radius) | = nf.Zxp
penamprng terus L = 2nr.Znp
jarak titik pusat
penampangtorus do
ngm titik pusat
lingkaran torus.
C. BIDANG BAI\TYAK BERATIIRAI\I
I:isi
Nama BidaagBmyak
L luas sisi
No. radius bola dalam
Bereturan R radius bola luar
rusuk
1 BIDANGEMPAT I ll12 a'ff

BERATURA}I (TE:TRAELER) L a'fr
r rlr2 aG
R rl4 aG
2. BIDA}IGDELAPA}.I I : ll3 a'ff

BERATURAN (ORTAEDER) L = 2a'ff
r : ll6al/F-
k: %^ff
I
I
(sAz+oI)AerA =\
rcfr-s^+€)rztfi =t
eAzBS :'I (uaoavsocD Nvunrwas
(tr* ef*zrrc = t Hn'IOdvnooNVOS
e l( sl +l)eo/'
( s rr oi t + osz ) i7, o7,lr
t (uaosvcaooo) Nvunrwas
svTilsvncglw(trs
-TfrTsl,lt\.e
(gA t +sl) ev'h
fiETU B
renloloqsiqPar = ur uBJn$reg
' r3rsmlPer
uelep eiori
senl 'I a| 1e[uegEurPrg
EIITBN
I$=I
s!$!otd snuna 'f

7
'tusls 'H{.rrDPI rqng}tqJeltoa 'YfvgaYJlYQ: IrqLuB-J selqewvz 'II

'?lrgjlBf )I^[d(I Iqrauad
,NYUYDDNY
YNYCNW NYO NT,SNCIM NYNHYJilDN&{ : 'CSg J4i IrEOINS 'OI
'o1o5 e8rl rq&,rnd 'NyNngNyg
NqHWI nnm: opr&o5 otptrel tfprer'raog '6
'4961tunpueg
repp4 'AJ rqetnd.'DNyny AnXn nnm NynTngyeNfld : '41p 'srq ruqeos '8
'7,161
.L
w@let Bre1ursqg $qrelur,d.'eNOAOgtWd XNM) XntNNgd : erpdusofr6'peo5
'1961
ft.rpneg refeFil 'AJ rqreurd 'NyNngNyg il4l,IMJNvgNfld: '{ rre.msung rpql '9
'srrelsrd Brpent a(eg 'nC Iqx,rnd
YTW{ NYVYD)NY NYNNSNINfl{ AYSYA : ''I Vf O>INUIO{NN '9
,NYNNDNY{
'TqNOISqN NyNnDNvg NyAtNWgd : ueun8wg qBpsqy\t uarypqa{rn4'r1q'V
'91'4 'deq
XCIq llgrerled
,YNYIilTgQgS : 8,ft8x s}dP IIelI(t 'E
NYIIYIflNAfl{ NYNNDNY{ XftAIgJ N.d(I
.SYON
Nggrud NYq NHY YAYJNY YruilT NYDNN{
-nH DNqJN4J l^[nrun NyUtUyVgd : €rseuopuJ treunftrqua4 InDpI rru.rr\O 'Z
&rorC 'srv rlq
-rerred 'NyNnDNyg N7DNOAOq NyCI NvAygDNy NynHyJgDNgd: dnorg 'sry 'I
Y)wISndUVLf,V(I
LLZ ol0tnd n{oo

kmkosipil.blogspot.com
(erorO 1g$ rspprd{rtn1eI usr[]Blad

usP uauPpLre6 uese,{ea uElurpurur uep 'ue8au rcam6e4 rraeqes urrsued e66I unqBJ
't6renprl eurssreq llsq{1ru !1r1-euus{ rrBp r{sltv tstur1er w8tnp 9g6I unqsJ
'uesernt6rn4 rrep trestreilreJed €s€I
Sueprq rp lereEreq 8ue{ 11qygmSNOX 1qyINI gNnNOg 'n3 uuwdrurd rc8eqes
4sa/(seJuruag 'J.d1g JnpFulsql rr8eqes reftft.raru turdru€s p '096I unqel l"1tv
.tuepe6 tp (6ogop1 uapplpnd uBqIlBT
lelBg)
IdTg rp se8qreq 6[6t rtrn{Bl nup €urpe4 Z rraEeN I ttS lp se8nfreq gffI unqcl
'6unpueg p (egn3 Etrperd6lrer.Ir€ol yzcruuce$
f,OJJ gn>16rnru [[6I rrnqeI
'rnpp$sry uesnrnfryrn1al uurpprptnd spnry zuefteg uuryesepfrcru r[6I lrrqsJ. Bped
'Iolos uelsftqs1 tFqB.I BrsrUAI Ip rtrrq€I t QlrtnIel qBIoleS) 'IS rung
rpefueu p4Euep uup ftrpe4 ue&1r1 I [,lS .ry uerefepd us]psweuetu ,96t unqel
'996t rnrq4 lsuel'6EqI lopg
rp unqsl AI 'IS e1 uerefepd ur4pftrepur erues SuBd unqBl epsd
'Iolos p (euu1
-red {rrDIeI qBIopS) dts Ip uerefepd uapsursueru fS6I rtrlrpl -
'ues{epreurey wrypurad qspnses I 96 I
/096I uilIsI lsulsl uep 'tt6l UnrIBJ 6ueda1 uslutez BseO qep{as
: FIIreq re8eges rse3;ord uBp rrs{lplpued serltuu p(em1g
'lersg Breletuns ysqdor4 4o1og mpdnquy uuueJ
reIrBd uBlsulBcex uBIJns !p ,e6I rrnqBl rlr.Isl rur.IBrql Je4rpBg 'H

Estfi/ (A1 'E Rtralofcos,-I - :, , R (Ra" ,' (.) /L/.0

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Estfi/ (A1 'E Rtralofcos,-I - :, , R (Ra" ,' (.) /L/.0

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

H ilri';i,liar' [b,ahim

RENCANA DAN ESTIMATE I

RENCANA DAN ESTIMATE REAL OF COST

Diterbitkan oleh PT Bumi Aksara

,Cetakan pertama, Agustw 1994

Perpustakaan Nasional: Katalog Dalam Terbitan (KDT)

1. Teknik Bangr"rnan. I. Judul.

Padang November 1993

BAGIAN KETIGA : PENGETAHUAN LAPANGAN 251

F{al-hal yang berkaitan dengan pelaksanaan pekerjaan, syarat-syarat teknis dan

000'00r'z 000'09 9e ue1run1 7,

000'000 zI 000'09I 08 8 x 0I 4npql t6g I

(uonqofl nsox otpt{ ua,ta8&uv : to{De

2. AIYGGARAN BIAYA TELITI

1. Bangunan 2lantai 1,090. X

'8umqg uuuf.rerp4 'g IBsBd

1sBpuod uuuf.rerp4 'Z IBsBd

SIN)IUI IYUVAS-IYUVAS NV(I NYU{IIYUSd

: urBI Brelua uepeq e8p peqlp {e}seq e.{uunurn

Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek

Pasal 4. Pekerjaan Kayr,"

Xf,Isffl UYflIAMC 'g

bangunan. Gambar pandangan lugkap dengan dekorasi yang disesuaikan dengan

Gambar konstruksi beton bertulang.

+- Sl.t -f Sz.i ;- @z :-9q7

TAMPAK MUKA f-B-l

--+-1.50 1l-00-f- t.@ -*- 3.OO

+ 1.50 -t- --e 130 #

___.{+ oo s _____f_- oo.? +ogF

LI v$ag loqwo9 '€

olop r.ng 8ib 20

n5ot- 2oo --t- 2oo --+ril -F tr! -+

+ r50+1.o I 2.@ i !0o -f-

I{\rvfuf)Ifld grAnToA Nylruf,eNud .v

24 Bagian Kesatu: Bestek dan Gambar Bestek

B. URAIAN VOLUME PEKERJAAN

Susuun uraian pekerjaan ada dua sistem yaitu :

1. Susunan sistem lajur-lajur tabelaris.

Volumepekerjaan disusur sedemrkian rupa secara sistematis dengan lajur-lalurtabelans,

DAFTAR URAIAN PEKERJAAN

II. PEKERJAAN BETGNIDINDING

E: Z: I roJ uoleg 'e

Penjelasan I. I a. Pe mb e rs ihnn Lapangan.

300, 750 300 .

Gambar l.la Pembercihan Lapangan

lb. Memasang Bsvwplank

Penj e las an I. 1 b. Me mcs an g Bouwp lank.

Gambar l.1b Memasang Bouwplank-

(3) ueun6uB€ BuBcuaU [:]

-"pe lenqrueu n-redes ueefte4ed uu>leue$leleru ledural qqlrye'efte4 1e>1Ernq7so1 (t

,rtr 0O'82 (Pt'D aumlo1

00'9I zrtr (c1 $ eun1o6

1) Galian tanah pondasi induk.

Sumbu Tegak Sumbu Datar

Panjang Nomor Panjang

A-O 6,00 m 2.1 H-A 2,50 m

Jumlah : 39,50 m Jurrlah : 32,25 m

Volumegalia, : 71,75x 1,81248 : 130,04544 m3

I€ uootua1a4 NnpqnXPunPA 'f

6ll8r'7el (ee'D aumlo1

2b.Urugan Kemhali 1/4 Galian

URUGAN KELIBALI t/,4 GALIAN

PONDAS| EATU KALI

_.{+ oo s ___f_- oo.? +ogF

-"t- osl--r- oo r f- o5.----r---. ost ----1e.op.