Anda di halaman 1dari 46

PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

DATA CURAH HUJAN


NO TAHUN STA 1 STA 2 STA 3
1 1996 97 91 93
2 1997 98 97 97
3 1998 95 100 98
4 1999 99 112 100
5 2000 101 104 102
6 2001 103 117 110
7 2002 89 92 91
8 2003 93 97 95
9 2004 92 96 94
10 2005 96 99 98
11 2006 98 97 100
12 2007 100 106 103
13 2008 101 107 106
14 2009 97 104 102
15 2010 103 109 105
16 2011 105 103 100
17 2012 102 106 104
18 2013 106 107 105
19 2014 110 108 107
20 2015 108 112 111

UJI DATA OUT LIER

1 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

Data outlier adalah data yang secara statistik menyimpang jauh dari kumpulan
datanya. Penyimpangan biasanya diakibatkan oleh kesalahan pada saat pembacaan. Uji data
outlier bertujuan untuk mencari data curah hujan yang menyimpang dari kumpulan datanya
serta mengkoreksi data tersebut ke batas tertinggi ataupun terendahnya. Berikut ini adalah
syarat serta cara pengujian data outlier berdasarkan Koefisien Skewness (Cslog).

 Jika Cs log > 0,4, maka :


Uji data outlier tinggi, koreksi data, uji outlier rendah, koreksi data.
 Jika Cs log < -0,4, maka :
Uji outlier rendah, koreksi data, uji outlier tinggi, koreksi data.
 Jika -0,4 < Cs log < 0,4, maka :
Uji outlier tinggi atau rendah secara bersama-sama, koreksi data.
Berikut ini adalah persamaan untuk menentukan batas tertinggi dan batas
terendah untuk pengujian data outlier :
 Uji outlier tinggi untuk menentukan batas tertinggi dari kumpulan data :
log Xh=log X + Kn . S log
Xh = 10 Log Xh
 Uji outlier rendah untuk menentukan batas terendah dari kumpulan data :
log XI =log X−Kn . S log
Xl = 10log Xl
Dengan :
Xh = Nilai batas tertinggi
Xl = Nilai batas terendah
Kn = Konstanta Uji outlier (diambil dari table K value test) yang tergantung dari
jumlah data yang di analisis. Untuk n=20 yaitu 2.385.
Slog = Standar Deviasi dalam Log

Tabel Nilai-nilai Kn untuk Uji Outlier

2 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

Sample Sample Sample Sample


Kn Kn Kn Kn
Size, n Size, n Size, n Size, n
10 2.036 24 2.467 38 2.661 60 2.837
11 2.088 25 2.486 39 2.671 65 2.866
12 2.134 26 2.502 40 2.682 70 2.893
13 2.175 27 2.519 41 2.692 75 2.917
14 2.213 28 2.534 42 2.700 80 2.940
15 2.247 29 2.549 43 2.710 85 2.961
16 2.279 30 2.563 44 2.719 90 2.981
17 2.309 31 2.577 45 2.727 95 3.000
18 2.335 32 2.591 46 2.736 100 3.017
19 2.361 33 2.604 47 2.744 110 3.049
20 2.385 34 2.616 48 2.753 120 3.078
21 2.408 35 2.628 49 2.760 130 3.104
22 2.429 36 2.639 50 2.768 140 3.129
23 2.448 37 2.650 55 2.804

Sumber: Chow, V.T. et al. (1988), Applied Hydrology, New York: McGraw-Hill, Inc.

3 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

STA 1
૜ᇹ
NO TAHUN Xi log Xi ሺࡸ࢕ࢍ ࢄ࢏ െ ࡸ࢕ࢍ ࢄ ሻ૛ ሺࡸ࢕ࢍ ࢄ࢏ െ ࡸ࢕ࢍ ࢄ ሻ
1 1996 97 1.9868 0.000119793 -0.00000131
2 1997 98 1.9912 4.2837E-05 -0.00000028
3 1998 95 1.9777 0.000401802 -0.00000805
4 1999 99 1.9956 4.60103E-06 -0.00000001
5 2000 101 2.0043 4.2968E-05 0.00000028
6 2001 103 2.0128 0.000226653 0.00000341
7 2002 89 1.9493 0.002346918 -0.00011370
8 2003 93 1.9684 0.000861129 -0.00002527
9 2004 92 1.9638 0.001152263 -0.00003911
10 2005 96 1.9823 0.000238548 -0.00000368
11 2006 98 1.9912 4.2837E-05 -0.00000028
12 2007 100 2 5.08502E-06 0.00000001
13 2008 101 2.0043 4.2968E-05 0.00000028
14 2009 97 1.9868 0.000119793 -0.00000131
15 2010 103 2.0128 0.000226653 0.00000341
16 2011 105 2.0212 0.000550137 0.00001290
17 2012 102 2.0086 0.000117831 0.00000128
18 2013 106 2.023 0.000637815 0.00001611
19 2014 110 2.0414 0.001905759 0.00008320
20 2015 108 2.0334 0.001271279 0.00004533
Ʃ= 1993 39.9549 0.01035767 0.00002680
1.997745


n
1


2
slog =
n−1 i=1
( log X i −log X ) 1
= 0,0233¿ ( 0,01035767 )
20−1

n
n ∑ ( log X i−log X )
3
20 X ( 0,00002680 )
i=1 ¿ = 0,1288
Cslog = ( 20−1 ) ( 20−2 )( 0,0233 )3
Log Xh X + Kn
= log( n−1 . S log) ( slo g )3
) ( n−2
= 2,041955+(2,385)(0,1288) = 2.3492
Xh = 223.445 mm
Karena nilai Xmax < Xh , maka tidak ada data outlier tinggi.

4 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

log Xl = log X −Kn. Slog


= 2,041955−(2,385)(0,1288) = 1.7348
Xl = 54.296 mm

Karena nilai Xmin > Xl , maka tidak ada data outlier rendah.

STA 2
૜ᇹ
NO TAHUN Xi log Xi ሺࢍ࢕ࡸ࢏ࢄ െ ࢍ࢕ࡸ ࢄ ሻ૛ ሺࢍ࢕ࡸ࢏ࢄ െ ࢍ࢕ࡸ ࢄ ሻ
1 1996 91 1.959 0.00288745 -0.00015516
2 1997 97 1.9868 0.000672624 -0.00001744
3 1998 100 2 0.00016218 -0.00000207
4 1999 112 2.0492 0.001329696 0.00004849
5 2000 104 2.017 1.81902E-05 0.00000008
6 2001 117 2.0682 0.003076366 0.00017063
7 2002 92 1.9638 0.002394634 -0.00011718
8 2003 97 1.9868 0.000672624 -0.00001744
9 2004 96 1.9823 0.000926289 -0.00002819
10 2005 99 1.9956 0.000293608 -0.00000503
11 2006 97 1.9868 0.000672624 -0.00001744
12 2007 106 2.0253 0.000157879 0.00000198
13 2008 107 2.0294 0.000277722 0.00000463
14 2009 104 2.017 1.81902E-05 0.00000008
15 2010 109 2.0374 0.000608362 0.00001501
16 2011 103 2.0128 4.225E-09 0.00000000
17 2012 106 2.0253 0.000157879 0.00000198
18 2013 107 2.0294 0.000277722 0.00000463
19 2014 108 2.0334 0.000427042 0.00000882
20 2015 112 2.0492 0.001329696 0.00004849
Ʃ= 2064 40.2547 0.016360786 0.00005515
2.012735


n
1
slog = ∑ ( log X i −log X )
2
n−1 i=1 = 0,02934¿
√ 1
20−1
( 0,016360786 )

5 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

n
n ∑ ( log X i−log X )
3 20 X ( 0,00005515)
¿ = 0,1277
Cslog = i=1 ( 20−1 ) ( 20−2 )( 0,02934 )3
( n−1 )( n−2 ) ( s log )3
Ujiout lier tinggi:
 log Xh=log X + k n s log = 2,012735+ (2,385 *0,02934) = 2,0827
Xh = 120.979

Karena nilai Xmax < Xh , maka tidak ada data outlier tinggi.

Uji out lier rendah :


 log Xl=log X - k n s log= 2,012735 - (2,385* 0,02934) = 1,94276
Xl = 87.651

Karena nilai Xmin > Xl , maka tidak ada data outlier rendah.

STA 3

NO TAHUN Xi log Xi ሺࢍ࢕ࡸ࢏ࢄ െ ࢍ࢕ࡸ ࢄ ሻ૛ ሺࢍ࢕ࡸ࢏ࢄ െ ࢍ࢕ࡸ ࢄ ሻ૜
1 1996 93 1.9684 0.001280924 -0.00004584
2 1997 97 1.9868 0.000302412 -0.00000526
3 1998 98 1.9912 0.00016874 -0.00000219
4 1999 100 2 1.75561E-05 -0.00000007
5 2000 102 2.0086 1.94481E-05 0.00000009
6 2001 110 2.0414 0.001384584 0.00005152
7 2002 91 1.959 0.002042136 -0.00009228
8 2003 95 1.9777 0.00070172 -0.00001859
9 2004 94 1.9731 0.000966588 -0.00003005
10 2005 98 1.9912 0.00016874 -0.00000219
11 2006 100 2 1.75561E-05 -0.00000007
12 2007 103 2.0184 0.000201924 0.00000287
13 2008 106 2.0253 0.000445632 0.00000941
14 2009 102 2.0086 1.94481E-05 0.00000009
15 2010 105 2.0212 0.00028934 0.00000492
16 2011 100 2 1.75561E-05 -0.00000007
17 2012 104 2.017 0.000164096 0.00000210
18 2013 105 2.0212 0.00028934 0.00000492
19 2014 107 2.0294 0.000635544 0.00001602
20 2015 111 2.0453 0.001690032 0.00006948
Ʃ= 2021 40.0838 0.010823318 0.00003522
2.00419

6 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR


n
1
slog = ∑ ( log X i−log X )
2
n i=1 = 0,02387¿
√ 1
20−1
( 0,010823318 )

n
n ∑ ( log X i−log X ) 20 ( 0,00003522 )
3
¿ = 0,151438
Cslog = i=1
3
( 20−1 ) ( 20−2 )( 0.02387 )3
( n−1 )( n−2 ) ( s log )

Uji outlier tinggi:


log Xh=log X + k n s log = 2,00419 + (2,385 * 0,02387) = 2,06112
Xh= 115,112
Uji outlier rendah :
log Xl=log X - k n s log = 2,00419- (2,385 * 0,02387) = 1,9473
Xl= 88,5646

Dari hasil pengujian data outlier, tidak ada data yang outlier tinggi maupun outlier rendah
jadi data siap digunakan

7 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

ANALISIS HIDROLOGI

Curah Hujan Rata-rata DAS dengan Metode Thiessen


Untuk menghitung luas stasiun pengaruh curah hujan,dapat digunakan Metode
Poligon Thiessen.Dari perhitungan luas secara kisi-kisi pada Gambar:
Sesuai dengan bentuk Polygon Thiessen adalah sebagai berikut :
Skala → 1 : 50.000
1 cm digambar = 0,5 km dilapangan
1 cm2 = 0,25 km2

Luas catchment area di peta:


1. Luas STA 1 = 36 cm²
2. Luas STA 2 = 29,5 cm2
3. Luas STA 3 = 49,5 cm2
Luas Total ( L.T) = 115 cm2

Luas stasiun dilapangan :


1. Luas STA 1 = 9 km²
2. Luas STA 2 = 7,375 km2
3. Luas STA 3 = 12,375 km2
Luas Total ( L.T) = 28,75 km2

8 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

ANALISIS DATA CURAH HUJAN RATA-RATA


Rumus :

R1 . A 1+ R 2 . A2 +…+ R n . A n
R=
A 1+ A 2+ …+ An

CURAH HUJAN
STA 1 STA 2 STA 3
RATA-RATA
NO TAHUN
A = 9 km2 A = 7,375 km2 A = 12.375 km2 DAS
mm mm mm mm
1 1996 97 91 93 93.73913043
2 1997 98 97 97 97.31304348
3 1998 95 100 98 97.57391304
4 1999 99 112 100 102.7652174
5 2000 101 104 102 102.2
6 2001 103 117 110 109.6043478
7 2002 89 92 91 90.63043478
8 2003 93 97 95 94.88695652
9 2004 92 96 94 93.88695652
10 2005 96 99 98 97.63043478
11 2006 98 97 100 98.60434783
12 2007 100 106 103 102.8304348
13 2008 101 107 106 104.6913043
14 2009 97 104 102 100.9478261
15 2010 103 109 105 105.4
16 2011 105 103 100 102.3347826
17 2012 102 106 104 103.8869565
18 2013 106 107 105 105.826087
19 2014 110 108 107 108.1956522
20 2015 112 112 111 110.3173913
Ʃ= 1993 2064 2021 2023.265217
Rata-rata 99.65 103.2 101.05 101.1632609

9 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

ANALISIS FREKWENSI HUJAN

Tujuan dari analisis frekuensi curah hujan ini adalah untuk memperoleh curah hujan
rancangan untuk beberapa perioda ulang menurut beberapa jenis distribusi. Dari berbagai
sebaran distribusi yang ada, berdasarkan hasil berbagai studi terdahulu yang pernah
dilakukan, maka jenis sebaran distribusi yang cocok untuk daerah Sulawesi Utara adalah:

a. Distribusi Normal
b. Distribusi Gumbel Tipe I
c. Distribusi Log Normal 2 Parameter
d. Distribusi Log Pearson Type III

Dalam perhitungan ini hanya menggunakan Distribusi Gumbel Tipe 1

a. Distribusi Gumbel Tipe I

NO X ࢄ െࢄ ᇹ ሺࢄ െ ࢄ ሻ૛ ࢄ െ ࢄ ሻ૜ ࢄ െ ࢄ ሻ૝
1 93.73913 -7.42413 55.11771 -409.20109 3037.96226
2 97.31304 -3.85022 14.82417 -57.07629 219.75613
3 97.57391 -3.58935 12.88342 -46.24307 165.98246
4 102.76522 1.60196 2.56626 4.11104 6.58571
5 102.20000 1.03674 1.07483 1.11432 1.15526
6 109.60435 8.44109 71.25195 601.44389 5076.84018
7 90.63043 -10.53283 110.94043 -1168.51621 12307.77799
8 94.88696 -6.27630 39.39200 -247.23616 1551.72937
9 93.88696 -7.27630 52.94460 -385.24106 2803.13120
10 97.63043 -3.53283 12.48086 -44.09271 155.77187
11 98.60435 -2.55891 6.54804 -16.75585 42.87677
12 102.83043 1.66717 2.77947 4.63386 7.72545
13 104.69130 3.52804 12.44709 43.91388 154.93006
14 100.94783 -0.21543 0.04641 -0.01000 0.00215
15 105.40000 4.23674 17.94996 76.04929 322.20101
16 102.33478 1.17152 1.37246 1.60787 1.88366
17 103.88696 2.72370 7.41852 20.20578 55.03441
18 105.82609 4.66283 21.74195 101.37892 472.71228
19 108.19565 7.03239 49.45453 347.78359 2445.75032
20 110.31739 9.15413 83.79810 767.09877 7022.12223
Ʃ= 2023.26522 0.00000 577.03276 -405.03121 35851.93077
ࢄ ᇹ 101.16326

10 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

Persamaan empiris untuk distribusi Gumbel Tipe I sebagai berikut:


X T =X + ( K × S d )
Keterangan:
XT = Nilai yang diharapkan terjadi untuk kala ulang tertentu (mm)
X = Nilai rata-rata hitung X (mm)
Y T −Y n
K = Faktor frekuensi yang dihitung dengan K ¿
Sn
YT = Reduced mean atau nilai reduksi data dari variabel yang diharapkan

terjadi pada periode T, dihitung dengan YT ¿−Ln −Ln { [ ]} T −1


T
Yn = Reduksi nilai rata-rata data, untuk n = 20  Yn = 0.5236 (Lihat Tabel)
Sn = Reduksi standard deviasi; untuk n = 20  Sn = 1.0628 (Lihat Tabel)


n

Sd = Simpangan baku, dihitung dengan ∑ ( X i− X )2 = 5.5109


i =1
Sd =
n−1
n = Jumlah data = 20

Tabel 6. Hubungan n dengan Yn dan Sn

n Yn Sn
10 0.4952 0.9496
11 0.4996 0.9676
12 0.5035 0.9833
13 0.5070 0.9971
14 0.5100 1.0095
15 0.5128 1.0206
16 0.5157 1.0316
17 0.5181 1.0411
18 0.5202 1.0493
19 0.5220 1.0565
20 0.5236 1.0628

Hasil perhitungan curah hujan rancangan 50 tahun untuk Distribusi Gumbel Tipe 1
diberikan pada Tabel berikut ini.

Tabel Curah Hujan Rancangan dengan Distribusi Gumbel Tipe I

T YT K X (mm)
50 2.9702 2.3021 103.4652

11 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

Menentukan perkiraan jenis sebaran data berdasarkan parameter statistik :


n = 15

No. Xi (Xi - Xbar) (Xi - Xbar)2 (Xi - Xbar)3 (Xi - Xbar)4

1 112.65 -3.901 15.214 -59.343 231.467


2 105.48 -11.072 122.578 -1357.125 15025.408
3 134.19 17.638 311.111 5487.484 96790.121
4 120.37 3.815 14.550 55.503 211.716
5 130.05 13.498 182.208 2459.525 33199.767
6 105.94 -10.610 112.580 -1194.512 12674.211
7 122.77 6.213 38.607 239.885 1490.518
8 122.11 5.555 30.863 171.457 952.520
9 110.69 -5.859 34.329 -201.134 1178.458
10 129.94 13.390 179.282 2400.526 32142.174
11 106.59 -9.968 99.359 -990.394 9872.120
12 96.61 -19.942 397.682 -7930.565 158151.072
13 115.70 -0.849 0.720 -0.611 0.519
14 125.12 8.571 73.462 629.640 5396.632
15 110.07 -6.481 42.001 -272.202 1764.096
Ʃ 1748.30 0.000 1654.547 -561.865 369080.799
Xbar 116.55

√ √
n
1 1
S= ∑ ( X −X )2
n−1 i=1 i
=
15−1
∗16546,547 = 10,871

S 10,871
CV= = =0,093
X 116 , 55

n
n ∑ ( X i −X )
3

i=1 15∗−561,865
C S= 3
= =−0 , 325
( n−1 ) ( n−2 ) S (15−1 )∗(15−2 )∗(10,8713 )
n
n2 ∑ ( X i − X )
4

i =1
C k=
15 2∗(369080,799)
(n−1)(n−2)(n−3)(S ¿¿ 4 )= 4
=1,762 ¿
10,871

12 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

KONTROL :
Dari Perhitungan yang sudah dilakukan, didapat nilai
Cv = 0,093
Cs = -0,325
Ck = 1,762

Kriteria Pemilihan untuk Tipe Distribusi berdasarkan parameter statistik :


1. Cs ≈ 0; Ck ≈ 3.0 Tipe Distribusi Normal
Cs = -0,325 ≈ 0
Ck = 1,762 ≈ 3 (tidak OK)

2. Cs ≈ 3Cv + Cv^3 Tipe Distribusi Log Normal


Cs ≈ 3(0,093)+(0,093^3)
-0,325 ≈ 0,279804
Ck= Cv^8+〖6Cv〗^6+〖15Cv〗^4+〖16Cv〗^2+3
Ck= (0,093^8)+((6*0,093)^6)+((15*0,093)^4)+
((16*0,093)^2)+3
2,401 ≈ 9,03134 (tidak OK)

3. Cs ≈ 1,14 Tipe Distribusi Gumbel


-0,325 ≈ 1,14
Ck ≈ 5,4
1,762 ≈ 5,4 (tidak OK)

Jadi ,dari hasil yang diperoleh diatas dapat dilihat bahwa hasil perhitungan Cs,Cv,Ck
tidak memenuhi untuk ketiga tipe distribusi (Normal,Log normal, Gumbel).
Dengan demikian dapat disimpulkan bahwa tipe sebaran yang cocok adalah:
Tipe Distribusi Log Pearson-III

13 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

pe distribusi Gumbel
pe distribusi ini umumnya digunakan untuk analisis data maksimum.
__
1. Tipe distribusi Gumbel
Tipe distribusi ini umumnya  XCURAH
XANALISIS untuk
TR digunakan TR ----------------------------------16
S .Kanalisis
HUJAN RENCANA
data maksimum.
ngan :
__
X TR  X  S .K TR ----------------------------------16
dengan :
 Distribusi
 Analisis Frekuensi Tipe  Log 1  
 Pearson-III
K TR  0.78K 0.ln78ln
  ln
1  
 1
 lnsuatu
1  
 mencari
untuk 0,45 --------------------17
  0,45 --------------------17
Analisis Frekuensi adalah
TR
 analisis
TR   harga besaran dengan
     TR   
suatu return period tertentu,karena parameter-parameter Cv,Cs,Ckmengikuti jenis
2. Tipe Distribusi Log Pearson Tipe III
Distribusi ini merupakan hasil transformasi dari distribusi Pearson tipe III
pe Distribusi Log
sebaran Pearson
Normal denganTipe
rumus. III
dengan merubah variant x menjadi nilai log variant x dengan rumus
stribusi ini merupakan hasil transformasi dari distribusi Pearson tipe III
___
LogX  LogX  S log .K ---------------------------18
TR TR ,Cs
ngan merubah variant x menjadi nilai log variant x dengan rumus
__ ___
dengan : X = curah hujan rata-rata (mm),
X TR LogX curahhujan
= Nilai TR LogX  S ulang
pada periode logyang
.K TR ,Cs ---------------------------18
diharapkan,
S = Standart Deviasi,
K = Faktor frekuensi untuk distribusi normal yang tergantung
__ pada Tr (tabel distribusi normal),
ngan : X = curahKTRhujan rata-rata
= Faktor (mm),
frekuensi Gumbel,
Dimana:
X TR = Nilai curah
K TR ,Cs = hujan pada
Faktor Frekuensi Pearson periode ulang
yang dapat dilihat dari tabelyang diharapkan,
pearson dengan memperhitungkan nilai Cs
S = Standart
LogX TR Deviasi,
= Curah hujan tergantung pada TR dalam log.
K = Faktor frekuensi untuk distribusi normal yang tergantung
S (tabel
pada Tr = Standar Deviasi
distribusi normal),
K TR = FaktorK frekuensi Gumbel,
= Faktor Frekuensi

K TR ,Cs = Faktor Frekuensi Pearson yang dapat dilihat dari tabel


LogX TR =2,064743+¿0.0394551 * 2.0852 = 2,147014
pearson dengan memperhitungkan nilai Cs
LogX TR = Curah hujan tergantung pada TR dalam log.
X100=140,285

Jadi curah hujan untuk kala ulang 100 tahun adalah 140,285 mm

14 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

MENGHITUNG DEBIT RENCANA


 Metode HSS Snyder
Diketahui data DAS :
A = 12,0625 km2( Luas DAS )
L = 24 km ( Panjang sungai utama )
Lc = 14 km (Panjang sungai utama diukur dari titik A ke titik sungai dekat titik berat DAS)
 Menentukan nilai Ct dan Cp
Ct = 0.75 - 3.00
(Soemarto,Hidrologi Teknik,1986)
Cp = 0.90 - 1.40
Diambil :
Ct = 1.87
Cp = 1.15
 Menghitung Unsur-Unsur Hidrograf
- tp = Ct*(L*Lc¿0.3 = 1.87*(24*14)0.3 = 10,7088 jam
3
Cp 1.15 m
- qp = 2.75 = 2.75 = 0,2953
tp 10,7088 det
tp 10,7088
- tr = = = 1,947jam
5.5 5.5
jika tr > 1 jam , maka tr1 diambil 1 jam
- tp1 = tp + 0.25*(tr – tr1) = 10,7088 + 0.25 * (1,947 – 1) = 10,94555 jam
maka :
- Tp = tp1 + 0.5*tr1 = 10,94555 + 0.5 * 1 = 11,44555 jam
- Aliran Dasar (Base Flow) = 0.4715 * A0.6444 * D0.943
3
0.6444 0.943 m
= 0.4715 * 12,0625 * 1.58647 = 3,625
det
 Menghitung debit puncak ( QP )

15 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

3
m
QP = qp * A = (0,2953 * 12,0625) = 3,5621
det
 Menentukan ordinat grafik HSS Snyder (persamaan Alexejev)
H = 1 mm (tinggi hujan)
Qp∗Tp 3,5621∗11,44555
- λ= = = 3,3799
h∗A 1∗12,0625
- a = 1.32*λ2 + 0.15λ + 0.045 = 1.32*(3,37992) + 0.15*3,3799 + 0.045 = 15,631
2
(1−x)
- y = 10−a x

- Q = y * Qp
(1-
(t) x=(t/Tp) (1-x)^2 x)^2/x a a(1-x)^2/x y Q
1 0,087 0,833 9,533 15,631 -149,012 9,73E-150 3,47E-149
2 0,175 0,681 3,898 15,631 -60,923 1,193E-61 4,25E-61
3 0,262 0,544 2,077 15,631 -32,471 3,382E-33 1,20E-32
4 0,349 0,423 1,211 15,631 -18,927 1,182E-19 0,000
5 0,437 0,317 0,726 15,631 -11,348 4,49E-12 0,000
6 0,524 0,226 0,432 15,631 -6,750 1,779E-07 0,000
0,000139
7 0,612 0,151 0,247 15,631 -3,856 4 0,000
0,009404
8 0,699 0,091 0,130 15,631 -2,027 1 0,03350
0,123723
9 0,786 0,046 0,058 15,631 -0,908 8 0,44072
0,518345
10 0,874 0,016 0,018 15,631 -0,285 4 1,84640
0,944829
11 0,961 0,002 0,002 15,631 -0,025 2 3,36558
11,4455
5 1,000 0,000 0,000 15,631 0,000 1 3,56210
0,922599
12 1,048 0,002 0,002 15,631 -0,035 9 3,29E+00
0,557384
13 1,136 0,018 0,016 15,631 -0,254 6 1,99E+00
0,230919
14 1,223 0,050 0,041 15,631 -0,637 5 8,23E-01
0,070745
15 1,311 0,096 0,074 15,631 -1,150 3 2,52E-01
0,016960
16 1,398 0,158 0,113 15,631 -1,771 6 6,04E-02
0,003322
17 1,485 0,236 0,159 15,631 -2,479 6 1,18E-02
0,000550
18 1,573 0,328 0,209 15,631 -3,260 1 1,96E-03
19 1,660 0,436 0,262 15,631 -4,102 7,904E-05 2,82E-04

16 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

20 1,747 0,559 0,320 15,631 -4,997 1,007E-05 3,59E-05


21 1,835 0,697 0,380 15,631 -5,937 1,157E-06 4,12E-06
22 1,922 0,850 0,442 15,631 -6,915 1,216E-07 4,33E-07
23 2,010 1,019 0,507 15,631 -7,927 1,182E-08 4,21E-08
24 2,097 1,203 0,574 15,631 -8,969 1,074E-09 3,83E-09
25 2,184 1,402 0,642 15,631 -10,036 9,194E-11 3,27E-10
26 2,272 1,617 0,712 15,631 -11,127 7,465E-12 2,66E-11
27 2,359 1,847 0,783 15,631 -12,238 5,783E-13 2,06E-12
28 2,446 2,092 0,855 15,631 -13,367 4,297E-14 1,53E-13
29 2,534 2,352 0,928 15,631 -14,512 3,074E-15 1,10E-14
30 2,621 2,628 1,003 15,631 -15,672 2,127E-16 7,58E-16
31 2,708 2,919 1,078 15,631 -16,846 1,427E-17 5,08E-17
32 2,796 3,225 1,154 15,631 -18,031 9,311E-19 3,32E-18
33 2,883 3,547 1,230 15,631 -19,227 5,925E-20 2,11E-19
34 2,971 3,883 1,307 15,631 -20,434 3,685E-21 1,31E-20
35 3,058 4,235 1,385 15,631 -21,649 2,244E-22 7,99E-22
36 3,145 4,602 1,463 15,631 -22,873 1,341E-23 4,78E-23
37 3,233 4,985 1,542 15,631 -24,104 7,87E-25 2,80E-24
38 3,320 5,383 1,621 15,631 -25,343 4,545E-26 1,62E-25
39 3,407 5,796 1,701 15,631 -26,587 2,585E-27 9,21E-27
40 3,495 6,224 1,781 15,631 -27,839 1,45E-28 5,17E-28
41 3,582 6,668 1,861 15,631 -29,095 8,033E-30 2,86E-29
15,67

17 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

- Menghitung Hujan Efektif


Mengubah hujan harian menjadi hujan jam-jaman digunakan pola hujan selama 5 jam
Jam ke 1 2 3 4 5
% 25 35 27 10 3

Jadi hujan jam-jaman adalah :


Hujan harian = 140,285 mm
Jam ke 1 2 3 4 5
% 25 35 27 10 3
Hujan jam-jaman (mm) 35,07125 49,09975 37,87695 14,0285 3,20855

Øindeks = 10.4903 – (3.859 * 10−6 *A2) + (1.6985 * 10 -13(A/SN)


Diketahui data:
A = 12,0625 km2 (luas DAS)
SN = 0.512 (frekuensi sumber)
Øindeks = 10.4903 – (3.859 * 10−6 *12,06252) + (1.6985 * 10 -13(12,0625/0.512)
mm
= 10.489
jam
Hujan Efektif = (hujan jam-jaman) – (Øindeks)

18 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

Jam ke 1 2 3 4 5
Hujan jam-jaman (mm) 35,07125 49,09975 37,87695 14,0285 3,20855
Hujan Efektif (mm) 24,58225 38,61075 27,38795 3,5395 0

Hujan Efektif Jam ke Hidrograf


Base Flow Hidrograf Debit
jam ke HS 1 2 3 4 Limpasan
(m3/det) Rencana (m3/det)
24,582 38,610 27,387 3,539 Langsung
0 0 0 3,625 3,625
1 3,47E-149 0 0 3,625 3,625
2 4,25E-61 8,52E-148 0 8,52E-148 3,625 3,63
3 1,20E-32 1,04E-59 1,34E-147 0 1,04E-59 3,625 3,63
4 4,21E-19 2,96E-31 1,64E-59 9,49E-148 0 2,96E-31 3,625 3,63
5 0,00 0,00 4,65E-31 1,16E-59 1,23E-148 0,00 3,625 3,63
6 0,00 0,00 0,00 3,30E-31 1,50E-60 0,00 3,625 3,63
7 0,00 0,00 0,00 0,00 4,26E-32 0,00 3,625 3,63
8 0,03 0,01 0,00 0,00 0,00 0,01 3,625 3,64
9 0,44 0,82 0,02 0,00 0,00 0,84 3,625 4,47
10 1,85 10,83 1,29 0,01 0,00 12,14 3,625 15,77
11 3,37E+00 45,39 17,02 0,92 0,00 63,32 3,625 66,95
11,44555 3,56E+00 82,73 71,29 12,07 0,12 166,21 3,625 169,83
12 3,29E+00 8,76E+01 129,94 50,57 1,56 269,63 3,625 273,26
13 1,99E+00 8,08E+01 1,38E+02 92,17 6,53 317,02 3,625 320,65
14 8,23E-01 4,88E+01 1,27E+02 9,76E+01 11,91 285,16 3,625 288,78
15 2,52E-01 2,02E+01 7,67E+01 9,00E+01 1,26E+01 1,99E+02 3,625 203,11
16 6,04E-02 6,19E+00 3,18E+01 5,44E+01 1,16E+01 1,04E+02 3,625 107,58
17 1,18E-02 1,49E+00 9,73E+00 2,25E+01 7,03E+00 4,08E+01 3,625 44,39
18 1,96E-03 2,91E-01 2,33E+00 6,90E+00 2,91E+00 1,24E+01 3,625 16,06
19 2,82E-04 4,82E-02 4,57E-01 1,65E+00 8,92E-01 3,05E+00 3,625 6,68
20 3,59E-05 6,92E-03 7,57E-02 3,24E-01 2,14E-01 6,21E-01 3,625 4,25
21 4,12E-06 8,82E-04 1,09E-02 5,37E-02 4,19E-02 1,07E-01 3,625 3,73
22 4,33E-07 1,01E-04 1,38E-03 7,71E-03 6,93E-03 1,61E-02 3,625 3,64
23 4,21E-08 1,06E-05 1,59E-04 9,82E-04 9,96E-04 2,15E-03 3,625 3,63
24 3,83E-09 1,04E-06 1,67E-05 1,13E-04 1,27E-04 2,58E-04 3,625 3,63
19 ANUGERAH
25 3,27E-10 9,40E-08A.1,63E-06
J. SURENTU
1,19E-05 100211083
1,46E-05 2,82E-05 3,625 3,63
26 2,66E-11 8,05E-09 1,48E-07 1,15E-06 1,53E-06 2,84E-06 3,625 3,63
27 2,06E-12 6,54E-10 1,26E-08 1,05E-07 1,49E-07 2,67E-07 3,625 3,63
28 1,53E-13 5,06E-11 1,03E-09 8,97E-09 1,35E-08 2,36E-08 3,625 3,63
PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

ANALISA PERHITUNGAN HIDROLIS BENDUNG


1. Perhitungan Tinggi Banjir Rencana di Hilir Bendungan (Tail Water)
Untuk menghitung tinggi air maksimum pada bendung digunakanrumus:
2 /3 1/2
ν=
1
n
R S (Manning)
A
R=
P Q=v× A
Dimana:
v = kecepatan aliran (m/det)
Q = debit (m3/det)
R = jari-jari hidrolis
A = luas penampang basah (m2)
P = keliling basah (m)
S = kemiringan sungai rata-rata
n = koefisien kekasaran bahan

20 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

Diambil n = 0.035 (untuk saluran tidak beraturan)


Kemiringan dasar sungai.
- Elevasi Hulu = 320 m
- Elevasi Hilir = 290 m
- Kemiringan dasar saluran= Elevasi hulu – Elevasi hilir/ panjang sungai

= 0.015
BnB
n

h
1
h
m
b
b

Dengan b = 20 m dan m = 1.
Untuk penampang trapezium :
A=( b+mh ) h= (20 +h ) h
P=b+2 h √ 1+ m2=20 +2 h √ 2
A
R=
P

Tabel coba-coba tinggi muka air maksimum :


h A P R ⱴ Q
(m3/
(m) (m2) (m) (m) (m/det)
det)
22,8284 0,91990 3,30983
1 21 69,51
3 6 6
24,2426 1,33030 4,23263
1,5 32,25 136,50
4 1 5
35,024 24,5820 1,42479 4,43077
1,62 155,19
4 5 6 1
25,6568 1,71494 5,01353
2 44 220,60
5 1 2
56,265 27,0728 2,07830 5,69879
2,50062 320,65
5 2 2 9

Syarat Q coba-coba = Q desain = 320,65 m3/det, didapat

21 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

h = 2,50062 m = 2,5 m
Dari tabel diperoleh tinggi muka air maksimum di sungai sebelum di bendung = 2,5 m

2. Perhitungan Hidrolis Bendung


a. Penentuan tinggi elevasi mercu bendung

Menentukan tinggi elevasi mercu bendung, oleh beberapa faktor ,sebagai patokan
dapat digunakan angka-angka sebagai berikut:
- Elevasi sawah tertinggi = 294 m
- Tinggi muka air sawah = 0,10 m
- Kehilangan tekanan air dari saluran tersier ke sawah = 0,10 m
- Kehilangan tekanan air dari saluran sekunder ke saluran tersier = 0,10 m
- Kehilangan tekanan air dari saluran primer ke saluran sekunder = 0,10 m
- Kehilagan tekanan air akibat kemiringan = 0,15 m
- Kehilangan air dari sungai ke saluran primer = 0,20 m
- Kehilangan Tekanan air akibat Eksploitasi = 0,10 m
- Kehilangan tekanan air pada alat-alat ukur = 0,40 m
- Kehilangan tekanan untuk Bangunan-bangunan lain = 0,25 m
- Elevasi mercu bendung = 295.5 m

b. Perhitungan tinggi bendung


Tinggi bendung adalah jarak antara lantai muka bendung sampai pada puncak
bendung:
Diketahui:
- Elevasi sawah tertinggi = 294 m
- Elevasi dasar sungai di lokasi bendung = 290 m
- Elevasi mercu bendung = 295,5 m
- Tinggi mercu bendung = elevasi mercu – elevasi dasar sungai = 295,5 – 290 =
5,5 m

22 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

c. Perhitungan lebar efektif bendung (Be)


Lebar efektif bendung adalah lebar bendung yang bermanfaat untuk melewatkan
debit. Lebar efektif bendung lebih kecil dari lebar bendung dikarenakan adanya pilar
dan pintu penguras.
Rumus:
Be =Bn−2(n K p+ K a) H 1

Di mana: Be = lebar efektif mercu, m


n = jumlah pilar
Kp = koefisien kontraksi pilar
Ka = koefisien kontraksi pangkal bendung
H1 = tinggi energi, m

Be = B – 2(nKp + Ka) H1
= 20 – 2 (2 * 0.01 + 0.2) H1
Be = 20 – 0.44H0

Harga-harga koefisien Ka dan Kp diberikan pada tabel 4.1 (KP 02 Bab 4), sebagai
berikut:

23 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

d. Tinggi muka air maksimum di atas mercu bendung (h1)


Mercu Bulat

24 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

2
Q=Cd x x
3 (√ 23 ) x g x Be x H 1
1 ,5

Dimana :
Q = Debit (m3/det)
Cd = Koefisien debit ( Cd = C0 x C1 x C2 )
g = Gravitasi (m/det2)
Be = Lebar efektif mercu (m)
H1 = Tinggi Energi (m)

Diketahui : Q = 320,65 m3/det P = 5,5 m


Dicoba : H1 = 3,773 m r = 0,2 * 3,773 = 0,8 m
Sehingga :
Be = 20 – 0,44 *3,773
Be = 18,33988 m

H1/r = (3,773/0,8) = 5,0 C0 = 1,48 (dari grafik)


P/H1 = (5,5/3,773) = 1,46 C1 = 0,99 (dari grafik)
P/H1 = (5,5/3,773) = 1,46 C2 = 0.992 (dari grafik)

25 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

Cd = C0 x C1 x C2
Cd = 1,48 x 0.99 x 0.992
Cd = 1,453

2
Q=Cd x x
3 (√ 23 ) x g x Be x H 1
1 ,5

Q=1,453 x
2
3
x (√ 23 ) x 9 ,8 x 18,33988 x 3,773 1 ,5

= 320,65 m3/det

Dari perhitungan tersebut didapat hasil :


H1 = 3,773 m = 3,8 m
r = 0.8 m
Be = 18,33988 m
Tinggi muka air di atas mercu :
2 2
V1 5,698799
h 1=H 1− h 1=3 , 8−
2g 2∗9 , 8
h 1=2,143 m

e. Perhitungan tinggi muka air di hilir bendung (h2)


Perhitungan dalam menentukan tinggi muka air di hilir bendung ditentukan
berdasarkan rumus kontinuitas dan rumus Strickler, sebagai berikut:
Q = v. A
V = K . R 2/ 3 . S1 /2
A
R=
P

Diketahui: Q = 320,65 m3/det


b = 20 m

26 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

S = 0,015
K = 35 (dari table koeff)
m =1
H A P ⱴ Q
R (m2/
(m) (m2) (m) (m3/det)
det)
25,6568 1,71494 6,14157
2 44 270,23
5 1 6
26,2225 6,48904
2,2 48,84 1,86252 316,93
4 7
26,2508 1,86981 6,50597
2,21 49,0841 319,34
2 2 3
49,2062 26,2649 1,87345 6,51442
2,215 320,55
3 7 5 1
2,2151 49,2089 26,2652 1,87353 6,51460
320,58
1 1 8 5 7
1,87374 6,51509
2,2154 49,216 26,2661 320,65
6 6

Dari cara coba-coba diperoleh tinggi muka air di hilir bendung (h 2)


h2 = 2,2154 m
Elevasi dasar sungai = + 290
Elevasi muka air di hilir bendung = + 290 + 2,2154 = + 292,2154 m
2
6,515
H 2 = h2 +
2 x 9.8
H2 = 4,381 m

f. Pendimensian kolam olak


Kolam olakan yang digunakan dalam tugas ini adalah kolam olakan tipe “Vlugter”
z = (elevasi tinggi muka air di hulu + H1) – (elevasi tinggi muka air di hilir)
= (295.5 + 3,773) – 292,2154
z = 7,0576 m
Q100
Mq=
Be
320 , 65
q=
18,33988
q=17,483m3/d/m

27 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

t = h2 = 4,381m


2
hc = kedalaman kritis = ❑ q
g

hc =

❑ 17,483 2
9 , 81
hc = 5,5 m

z 7,0576
hc = 5 ,5 =1,2832¿
¿

D = R = L = 2,4hc + 0,4z = 2,4 * 5,5 + 0,4*7,0576 = 16 ,023 m ≈ 16 ,5 m

a = 0.28hc
√ Hc
z

a = 0.28 * 5.5
√ 5.5
7 ,0576
a = 1, 359 m ≈ 1,5 m

g. Menghitung Panjang Lantai Muka


Lantai muka berfungsi untuk mengurangi tekanan air ke atas pada bidang kontak
antara pondasi bangunan dengan dasar pondasi dan juga untuk memperpanjang
jalannya aliran air (creepline). Makin pendek creepline makin kecil pula hambatannya,
sehingga konstruksi lantai muka air semakin panjang demikian pula sebaliknya.
Perbadaan tinggi air dihilir dan diudik bendung mengakibatkan adanya aliran dibawah
bendung sebagai akibat dari perbedaan tekanan pada dasar bendung. Hal ini lama-
kelaman akan menimbulkan penggerusan, terutama di ujung belakang bendung. Cara
yang sering digunakan yaitu dengan mebuat dinding vertical dari beton atau besi
dimuka sebelum bendung itu agar jalan yang ditempuh aliran adalah jalan
hambatannya paling kecil.
a. Teori Bligh

28 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

Besarnya perbedaan tekanan sebanding dengan panjang jalannya air (creep line)
L
c
∆H =

Supaya konstruksinya aman terhadap tekanan air, maka :


L
∆H ¿ c sehingga L ¿ ΔH⋅c
Beda tekanan sebesar : ∆H = H1 – H2= 9,3– 4,381 = 4,919
Creep ratio = 6 → c (material bolder,batu-batu kecil dan kerikil)
L ¿ ΔH⋅c

L¿ 4 , 919∗6

L¿ 29,514 m
b. Teori Lane
Teori ini merupakan perupakan pengembangan dari teori Bligh. Lane memberikan
koreksi terhadap teori Bligh dan mengatakan bahwa energi yang dibutuhkan untuk
melewati jalan horizontal lebih kecil dari pada vertical dengan perbangdingan 1 : 3
Jadi dianggap 1LV = 3LH
∆H = LV + 1/3 LH
L = LV + 1/3 LH ¿ ΔH⋅c
Dimana :
c = creep ration dari lane
L = creep line
LV = panjang creep line vertical
LH = panjang creep line horizontal
∆H = perbedaan tekanan
∆Hmax
Untuk perhitungan :
c=6
LV = 7,2m
LH = 32,7 m
∆Hmax = R = 4,919m

29 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

L = LV + 1/3 LH ¿ ΔH⋅c

= 7,2 + 1/3 * 32,7 ¿ 6⋅4 ,919


= 18,1 ¿ 29,514

Panjang lantai muka diambil nilai yang terbesar, yaitu nilai dari teori Bligh :
Lm = 29,514 – 18,1 = 11,414 * 0,3 = 3,42

PERENCANAAN PINTU PENGAMBILAN

Luas tanah yang akan dialiri : 800 ha


Debit saluran induk :
c⋅NFR⋅A
Q=
e
Dimana :
A : Luas sawah yang akan dialiri
c : koefisien pengurangan rotasi = 0.8
NFR : Pemberian air normal = 1.1 ltr/dtk/Ha
e : efisiensi saluran (primer = 90%, sekunder = 90%, tersier = 80%)
c⋅NFR⋅A 0 , 8⋅1, 1⋅800 ltr m3
Q= = =1086 . 42 =1 , 086
e 0 , 9⋅0 ,9⋅0 , 8 det det

Rumus pengaliran : Q = 0.385 x μ x b x h x √ 2⋅g⋅h


Dimana :
Q = debit saluran intake
μ = Koef. Pengaliran (0,6)
b = Lebar pintu pengambilan
h = Tinggi air diatas mercu bendung
g = Gravitasi

30 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

ukuran pintu pengambilan diambil


b:h=2
b = 2h
Sehingga :

Q = 0.385 x 0,6 x 2h x h x √ 2⋅9 . 81⋅h


h = 0,776 m
Maka b = 2 x h = 2 x 0,776 = 1,552 m
Tinggi Ambang = Tinggi Mercu – h
= 5,5 – 0,776
= 4,724 m

Sketsa tinggi ambang:

0.776 m

5.5 m

Dimensi balok pada pintu pengambilan:


Perhitungan untuk balok berdasarkan pada balok yang rendah yang akan menerima
tekanan terbesar dan ditinjau muka air banjir.

J1 = H1 + h = 4,773 + 0.776 = 5,549


m
Ambiltinggibalok : h = 30 cm = 0,3 m
31 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083
PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

P2

P h
P1

P1 = γw x h 1 = 1.0 x 5,549 = 5,549 t/m2


P 2 = γ w x H1 = 1.0 x (4,773 ) = 4.773 t/m2
L = lebar pintu intake = 1,56 m
Mmaks = 1/8 PL2
= 1/8 x 5.549 x 1.562
= 1.7 tm = 170000 kgcm
Balok dari kayu besi dengan σ ¿=150 kg /cm2
Karena konstruksi selalu terendam banjir maka tegangan lentur ijin akan dikalikan dengan
faktor 2/3 (PKKI 71 hal. 7).
Maka:
2 2
σ ¿= × 150=100 kg /cm
3
M maks M maks 170000 170000 2
σ ¿= = = = 2
≤ 100 kg /cm
w 1 2 1 2 5t
t 3v t 3 x 10
6 6
2 170000
5t =
100
2
t =340
t=18.43≈ 20 cm
Jadi, ukuran balok yang dipakai 20 x 30 cm
Kontrol :
M maks
σ ¿= <100
wy
170000
σ ¿= < 100
1
¿ 202∗30
6
σ ¿=85 <100 . . . OK

32 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

PERENCANAAN PINTU PENGURAS

 Tinggi pintu penguras = 5.5 m ( tinggi mercu bendung)


 Dugunakan kayu kelas 1 = σlt = 150 kg/cm2
 Lebar pintu penguras> 1/10 Be = 1.73 m
Gaya-gaya yang bekerja

γ w (J1-p) Kw
A B
J1 = 5.549m
p = 5.5 m

C D E

Lumpur γ wJ1KwAir
- Tekanan Air
AB = γW (J1 – p) KW

33 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

AB = 1.0 (5.549 – 5.5) 1.0


AB = 0.049 t/m2
CD = γW J1 KW
CD = 1.0 *5.549 * 10
CD = 5.549 t/m2
AB+CD 5.598
q = p× =5.5 × =15 , 4 t/m
2 2

15.4 t/m

- Tekanan Lumpur setinggi mercu bendung


γs = γlumpur - γw = 1,6 – 1,0 = 0,6 t/m3
Ø = 30o
o
1−sin 30 2
EC = γs * k2 * p = 0.6 * o *5.5 = 1.1 t/m
1+sin 30
ED = EC + CD
= 1.1 + 5.549
= 6.649 t/m2
Balok dari kayu dengan σlt = 150 kg/cm2
1 2
Mmaks = ql
8
1 2
= ∗15.4∗1.75
8
= 5.9 tm = 590000 kgcm
M maks
wy =
σ¿
590000
=
150
= 3933.333 cm3
Balok pintu dibuat dengan balok h = 30 cm, maka banyaknya balok yang diperlukan
adalah 550 cm / 30 cm = 19 buah balok.
1 2 1 2 2
wy = b h= ∗b ∗25=5b
6 6

34 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

3933.33 = 5b2
b2 = 786.666
b = 28.047 cm ≈ 30 cm

Kontrol:
M maks 590000
= =131.11
σlt = Wy 1 2 kg/cm2 < 150 kg/cm2 . . . OK
∗30 ∗30
6
maka ukuran balok pintu penguras = (30 x 30) cm

STABILITAS BENDUNG

Gaya-gaya yang bekerjapadabendung :


- Gaya beratsendiritubuhbendung
- Gaya gempa
- Tekananlumpur

35 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

- Tekananhidrostatis

Untukmempermudahperhitungan,
tubuhbendungdibagiatasbeberapabagian.Berikutperhitungangaya-gaya yang bekerja.
1. Gaya beratsendiritubuhbendung
Bendungdirencanakanterbuatdaribetonsiklopdenganγ = 2.4 t/m3
c

Rumus Gaya Berat :


W  F 
c

Dimana :
F = Luasbagian yang ditinjau (m2)
 = Beratjenisbeton = 2.4 t/m3
c

Tabel Perhitungan gaya berat sendiri tubuh bendung


F W x MT y MG
Bagian
(m ) 2
(t) (m) (t.m) (m) (t.m)

I 9,1125 21,87 -12,825 -280,48 3,375 73,81


II 6,2775 15,066 -11,475 -172,88 3,075 46,33
III 5,67 13,608 -10,125 -137,78 4,2 57,15
IV 3,9 9,36 -8,775 -82,13 1,2 11,23
V 3,6 8,64 -7,425 -64,15 0,3 2,59
VI 2,85 6,84 -6,075 -41,55 -0,675 -4,617
VII 2,4 5,76 -4,725 -27,216 -0,3 -1,73
VIII 1,95 4,68 -3,375 -15,80 -0,525 -2,46
IX 1,65 3,96 -2,025 -8,02 -0,675 -2,67
X 1,5 3,6 -0,675 -2,43 -0,75 -2,7
12,7939
XI 0,91125 2,187 -11,7 -25,59 5,85
5
XII 0,81 1,944 -10,35 -20,12 4,6 8,94
XIII 0,71 1,701 -9 -15,31 3,5 5,95
XIV 0,70875 1,701 -7,65 -13,01 2,45 4,17
XV 0,50625 1,215 -6,3 -7,65 1,6 1,94
XVI 0,405 0,972 -4,95 -4,81 0,95 0,92
XVII 0,30375 0,729 -3,6 -2,62 0,6 0,44
XVIII 0,2025 0,486 -2,25 -1,0935 0,25 0,1215
XIX 0,10125 0,243 -0,9 -0,2187 0,05 0,01215

36 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

Ʃ 104,56 -922,88 212,24

Perhitungan titik berat bendung :

x=
∑ Mx = −922 ,88 =−8 , 826 m
∑ W 104 , 56
y=
∑ M y =212 ,24 =2 ,029 m
∑ W 104 , 56

Maka titik berat bendung terletak pada x = -8.826 m dan y = 2.029 m

2. Gaya gempa
Gaya gempa yang diperhitungakanadalahgempa horizontal yang bekerjapadatitikberatbendung,
yaitu y = 2.029 m.
Rumus :
FG = K x ƩW
Dimana:
K = KoefisienGempa
ΣW = Total beratsendiritubuhbendung

ad
K = ad = n (Ac . z)m
g
dengan:
ad = percepatangempa (cm/det2)
n = koef. untukjenistanah (tabeljenistanah) = 1,56
m = koef. untukjenistanah (tabeljenistanah) = 0,89
Ac = percepatankejutdasar (160 cm/det2) (untuhkalaulang 100 tahun)
K = koef. gempa
g = percepatangravitasi (980 cm/det2)
z = faktor yang tergantungpadaletakgeografis = 1,56 (daerahSulut)

ad = 1,56 (160 x 1,56)0,89 = 212,164 (cm/det2)

37 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

212,164
K = =0,216
980

FG = K x ƩW = 0,216 x 104.56 = 22.584 ton


MG = FG x y = 22.584 x 2.029 = 45.822tm
3. Tekanan lumpur
Endapanlumpurdiperhitungkansetinggimercubendung.
γlumpur = Beratjenis Lumpur = 1,6 t/m3
γw = Beratjenis air = 1,0 t/m3
γs = γlumpur- γw = 0,6 t/m3
h = 5.5 m

Wh
5.5 m

γs h

1 2 1 2
Wh = γ s h = x 0.6 x 5.5 =9.075 t
2 2
MG = Wh x16,316 = 9.075 x 10.5 = 95.29 tm

4. Tekanan hidrostatis
γw = 1 t/m3
a. Keadaan air normal (h = 5.5 m)
1 2 1 2
Wh1 = γ h = x 1.0 x 5.5 =15.125 t
2 w 2

MG1 = Wh1 x 12,267 = 15.125 x 10.5 = 158.8 tm

38 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

b. Keadaan air banjir (h = 6.6 m)


Tabelperhitungangayahidrostatiskeadaan air banjir

F x Y MT MG

Wh1 11,925 5,20 62,01


Wh2 6,615 7,5 49,6125
Wh3 20,475 4,2 85,995
65,9846
Wv2 6,615 9,975
3
Wv3 20,475 4,2 85,995
Wv4 1,485 11,7 17,3745
Wv5 2,835 18,9 53,5815
222,935 197,617
Ʃ
6 5

ƩH = 222,9356 t ( ← )
ƩV = 197,6175 t( ↓ )
5. Gaya angkat (up-lift)
lX × H W
U X =H X −
Lw
LW
C W=
Hw

di mana:
UX = tekanan air pada titik X, (t/m2)
HX = jarak vertikal dari muka air ke titik yang ditinjau, (m)
lX = jarak jalur rembesan pada titik yang ditinjau, (m)
LW = panjang creep line, (m)
HW = besar tinggi energi, (m)
LX
U X =H X −
Cw

39 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

 Kondisi air normal


total panjang creep line bendung di luar lantai muka
C W=
elevasi mercu−elevasi endsill
17.7
C W=
295.5−290
C W =3.218
 Kondisi air banjir
total panjang creep line bendung di luar lantai muka
C W=
(elevasimercu +h 1)−(elevasiendsill+ h2)
17.7
C W=
297.6−292.2
C W =3.2778

40 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

Tabel Perhitungan Gaya Up-lift Keadaan Air Normal


Panjang Garis Rembesan
Titi Gari
Vertikal Horisontal 1/3 LH lx LW CW H = (lx/CW) Tinggi tekan UX
k s
(LV) (LH) (HX)
3,21
A 0 5,5 5,5
8
A-B 1,2
17, 3,21 6,37
B 1,2 0,373 6,75
7 8 7
B-C 1,35 0,450
2,5 17, 3,21 5,95
C 0,792 6,75
5 7 8 8
C-D 0,75
17, 3,21 4,97
D 3,3 1,025 6
7 8 5
D-E 1,35 0,450
4,6 17, 3,21 4,55
E 1,445 6
5 7 8 5
E-F 0,75
17, 3,21 5,07
F 5,4 1,678 6,75
7 8 2
F-G 1,35 0,450
6,7 17, 3,21 4,65
G 2,098 6,75
5 7 8 2
G-H 0,75
17, 3,21 5,16
H 7,5 2,331 7,5
7 8 9
H-I 1,35 0,450
8,8 17, 3,21 4,75
I 2,750 7,5
5 7 8 0
I-J 0,75
17, 3,21 5,26
J 9,6 2,983 8,25
7 8 7
J-K 8,1 2,700
17, 17, 3,21 2,75
K 5,500 8,25
7 7 8 0

41 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

Tabel Perhitungan Gaya Up-lift Kondisi Air Banjir


Panjang Garis Rembesan
Titik Garis Vertikal Horisontal 1/3 LH lx LW CW H = (lx/CW) Tinggi tekan UX
(LV) (LH) (HX)
3,277
A 0 7,95 7,95
8
A-B 1,2
17, 3,277 8,78
B 1,2 0,366 9,15
7 8 4
B-C 1,35 0,450
2,5 17, 3,277 8,37
C 0,778 9,15
5 7 8 2
C-D 0,75
17, 3,277 7,39
D 3,3 1,007 8,4
7 8 3
D-E 1,35 0,450
4,6 17, 3,277 6,98
E 1,419 8,4
5 7 8 1
E-F 0,75
17, 3,277 7,65
F 5,4 1,647 9,3
7 8 3
F-G 1,35 0,450
6,7 17, 3,277 7,24
G 2,059 9,3
5 7 8 1
G-H 0,75
17, 3,277 7,61
H 7,5 2,288 9,9
7 8 2
H-I 1,35 0,450
8,8 17, 3,277 7,20
I 2,700 9,9
5 7 8 0

42 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

I-J 0,75
17, 3,277 7,57
J 9,6 2,929 10,5
7 8 1
J-K 8,1 2,700
17, 17, 3,277 5,10
K 5,400 10,5
7 7 8 0

KONTROL STABILITAS BENDUNG

Resume: Kondisi air normal


ƩH ƩV MT MG
No. Jenis Gaya yang bekerja
(t) (t) (t.m) (t.m)
1 Gaya beratsendiritubuh bending 104,56 212,24
2 Gaya gempa 22.584 45.822
3 Tekanan lumpur 9.075 95.29
4 Tekanan hidrostatis 15.125 158.8
5 Gaya Up-lift 36.78 28.34 89.12 98.76
Ʃ 83.564 132.9 89.12 610.912

Resume: Kondisi air banjir


No. Jenis Gaya yang bekerja ƩH ƩV MT MG
(t) (t) (t.m) (t.m)
1 Gaya 104,56 922,88

43 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

beratsendiritubuhbending
2 Gaya gempa 22,584 45,822
3 Tekananlumpur 9.075 95.29
197,617
4 Tekananhidrostatis 39,015
5
5 Gaya Up-lift 34.67 20.10 66.56 79.95
105.34 418.679
Ʃ 124.66 989.44
4 5

1. Kontrol terhadap guling

Syarat:
∑ M T >1 , 5
∑ MG
a. Kondisi air normal
Dik: ƩMT = 89.12 tm
ƩMG = 610.912 tm
89.12
=0.145>1 , 5 . . . OK
610.912
b. Kondisi air banjir
Dik: ƩMT = 989.44 tm
ƩMG = 418.6795 tm
989.44
=2.363> 1, 5 . . . OK
418.6795
2. Kontrol terhadap geser
Ø = 30o

Syarat:
∑ V x tg Ø >1 ,5
∑H
a. Kondisi air normal
Dik: ƩV = 132.9 t
ƩH = 83.564 t
o
132.9 x tg30
=0.918>1 ,5 . . . OK
83.564
b. Kondisi air banjir
Dik: ƩV = 124.66 t
ƩH = 105.344 t

44 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

o
124.66 x tg 30
=1.52>1 ,5 . . . OK
105.344

3. Kontrol terhadap eksentrisitas


B = lebar pondasi = 24 m

Syarat: ( B2 )−a<e
a=
∑ M T −∑ M G
∑V
B 24
e= = = 4
6 6
a. Kondisi air normal
Dik: ƩMT = 89.12 t
ƩMG = 610.912 t
ƩV = 132.9 t

e= ( B2 )−a=( 242 )−( 89.12−610.912


132.9 )=−0.71< 4 . . OK
b. Kondisi air banjir
Dik: ƩMT = 989.44 t
ƩMG = 418.6795 t
ƩV = 124.66 t

e= ( B2 )−a=( 242 )−( 989.44−418.6795


124.66 )=3.73< 4 . . . OK
4. Kontrol terhadap daya dukung tanah
Tegangan tanah yang terjadi akibat adanya gaya-gaya yang bekerja pada bendung, tidak
boleh melebihi tegangan yang diijinkan dan dihitung sebagai berikut:
Terzaghi Qult = C. Nc + t . Df . Nq + 0,5.t . B. Nɣ
Dimana: t = berat isi tanah = 1,61 t/m3
B = lebar pondasi = 24 m
C = kohesi tanah = 0,10 kg/cm2
Df = kedalaman pondasi
Df = 20 m

45 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083


PERANCANGAN STRUKTUR BANGUNAN AIR

Ø = 30o didapat Nc = 37,16


Nq = 22,46
Nɣ = 19,13
Sehingga:
Qult = (0,10 x 37,16) + (1,61 x 20 x 22,46) + (0,5 x 1,61 x 24 x 19,13)
Qult = 1096.52 t/m2
Ditentukan faktor keamanan (n) = 3
1096.52 2
σ t= =365.51 t/m
3
Selanjutnya dikontrol terhadap tegangan yang terjadi
∑V
σ 1, 2=
B ( 1± 6Be )≤ σ t

a. Kondisi air normal


ƩV = 368.06 t

σ 1=
24( )
368.06
1+
6x4
24
=30.672 t/m2<σ t= 365.51 t/m2 …OK

24 ( 24 )
368.06 6 x4
σ =
2 1− =0t/m <σ = 365.51t/m
2
t
2
…OK

b. Kondisi air banjir


ƩV = 559.82 t

σ 1=
24( )
559.82
1+
6x4
24
=46.65 t/m2<σ t= 365.51 t/m2 … OK

σ =
2
559.82
24 ( 1−
24 )
6x4
=¿ 0 t/m <σ = 365.51 t/m
2
t
2
… OK

46 ANUGERAH A. J. SURENTU 100211083

Anda mungkin juga menyukai