1 1
x dx 1 x c
1. ; 1
1
2.
x dx ln x c
sin x dx cosx c
3.
Integral tak tentu
4. cosx dx sin x c
sec x dx tg x c
2
5.
cos ec x dx ctg x c
2
6.
9.
e dx e
x x
c
Integral tak tentu
1 sin 1
xc
10. 1 x 2
dx
cos 1
xc
1 1
tg x c
11.
1 x 2 dx ctg 1x c
sec 1
xc
12.
x x3 1dx cos ec1x c
Integral tak tentu
Sifat-sifat integral tak tentu :
1
[ f g ]( x)dx f ( x)dx g ( x)dx
2
[ f g ]( x)dx f ( x)dx g ( x)dx
3
[f ]( x)dx f ( x)dx
Teknik Pengintegralan :
Metode Substitusi
Dengan meggunakan substitusi variabel baru, sehingga
bentuk integral dalam variabel baru dapat ditunjukkan
dalam rumus integral berikut:
contoh: 3
1) dx
Hitung integral 2
x ( x 2
2 1
Substitusi u x 1 du 2 xdx xdx du
2
Metode Substitusi
3 3
1
x( x 1) dx 2 u du
2 2 2
5
12 2
u c
25
5
1 2
( x 1) c2
5
Metode Substitusi
Integral yang memuat bentuk :
b. a 2 x 2 , menggunakan substitusi : x = a tg
atau x = a ctg
1
2. cos d
2 2
4 sin 4 4 sin
1 1
cos d
2 sin 4 1 sin
2 2
1 1 1
2
2
cos d cos ec d
2 sin 2 cos 4
1 1 1 4 x 2
d ctg ctg c c
4 4 4 x
Integral Parsial
Metode pengintegralan secara parsial (integral parsial)
digunakan bila memuat bentuk-bentuk fungsi sebagai
berikut :
Bentuk
contoh :
x cos 2 xdx
u = x du = dx
1
dv = cos 2x dx v = sin 2 x
2
maka:
1 1
x cos 2 xdx 2 x sin 2 x 2 sin 2 xdx
1 1
x sin 2 x cos 2 x c
2 4
Integral Fungsi Trigonometri
Dalam menyelesaikan integral dengan fungsi
trigonometri perlu memperhatikan beberapa bentuk dan
kondisinya :
m n
Bentuk sin x cos xdx , dengan kondisi :
Jika m atau n ganjil, digunakan hubungan
2 2
sin x cos x 1
jika m dan n genap atau salah satu nol, digunakan
hubungan :
2 1 1 2 1 1
cos x cos 2 x; sin x cos 2 x
2 2 2 2
Integral Fungsi Trigonometri
contoh :
sin 3 x cos6 x dx (sin 2 x)(sin x)(cos6 x)dx
1 7 1 9
cos x cos x c
7 9
1 1
cos x cos 9 x c
7
7 9
Integral Fungsi Trigonometri
Bentuk tg xdx atau ctg xdx , menggunakan
n n
hubungan : tg 2 x sec 2 x 1
ctg 2 x cos ec 2 x 1
ctg
m n m n
Bentuk tg x sec xdx atau x cos ec xdx ,
dengan kondisi:
2 2
jika n genap dan m sembarang sec x tg 1
2 2
cos ec x ctg x 1
jika m ganjil dan n sembarang tg 2 x sec2 x 1
ctg 2 x cos ec 2 x 1
Integral Fungsi Trigonometri
Bentuk
sin x cosx dx; cosx cosx dx; sin x sin x dx
menggunakan hubungan :
1
sin x cos x sin x sin x
2
1
cos x cos x cos x cos x
2
1
sin x cos x cos x cos x
2
Integral Fungsi Trigonometri
Contoh :
1
sin 3x cos 4 x sin 7 x sin( x)dx
2
1
sin 7 xdx sin xdx
2
1 1
cos 7 x cos x c
2 7
Integral Fungsi Rasional
p( x)
Bentuk : q( x)
dx
2x 1 3 1 3 1
2
x 2x 3
dx
4 x 1
dx
4 x 3
dx
3 5
ln x 1 ln x 3 c
4 4
Integral Fungsi Rasional
p x p x p x
dapat diuraikan menjadi :
q x q x x a1 m
x a2 .....x an
A1 A2 Am B1 B2 Bn
...... ....
x a1 x a2 2 x a1 m x a2 x a3 x an
Integral Fungsi Rasional
Bila q(x) memuat faktor kuadrat (yang tidak dapat
diuraikan menjadi faktor linear) berlainan.
Misalkan :
q( x) a1 x 2 b1 x c a2 x 2 b2 x c2 x d x d .....x d
1 2 n
Maka dapat diuraikan menjadi :
px px
2
qx a1x b1x c1 a2x2 b2x c2 x d1.....x dn
A1x B1 A2x B2 c1 c2 cn
2 2 ....
a1x b1x c1 a2x b2x c2 x d1 x d2 x dn
Integral Fungsi Rasional
Bila q(x) memuat faktor kuadrat berulang
Misalkan
q( x) ax bx c2
x d1x d 2......x dn
m
Sehingga : p( x) px
q x ax 2
bx c x d1x d 2.....x dn
m
A1x B1 A2 x B 2
....
ax bx c ax 2 bx c
2 2
Amx Bm D1 D2 Dn
...
ax 3
bx c
m
x d1 x d 2 x dn