RPP

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

PROGRAM KEAHLIAN TEKNIK MEKANIK OTOMOTIF SMK .. Mata Pelajaran Kelas/Semester Pertemuan Ke"lo#asi $a#tu Standar Kompetensi : Motor otomotif : XI/2 : 1,2,3,4,5,6,7, ! : 32 % 45 menit : Pemeliharaan/servis sistem pendingin dan komponenkomponennya Perbaikan sistem pendingin dan komponen-komponennya Overhoul komponen sistem pendingin : Memeli&ara/ ser'is sistem (en)in*in )an #om(onen-#om(onenn+a! Mer(er,ai#i sistem (en)in*in )an #om(onen-#om(onen-n+a! -'er&aul #om(onen sistem (en)in*in : Pemeli&araan/ser'is sistem (en)in*in )an #om(onen#om(onenn+a )ila#sana#an tan(a men+e,a,#an #erusa#an ter&a)a( #om(onen atau sistem lainn+a! Informasi +an* ,enar )ia#ses )ari s(esifi#asi (a,ri# )an )i(a&ami! Sistem (en)in*in )an #om(onen-#om(onenn+a )i(er,ai#i )en*an men**una#an meto)e )an (eralatan +an* te(at Sistem (en)in*in )an #om(onen-#om(onenn+a )i(er,ai#i, )i*anti )en*an men**una#an meto)e )an (eralatan +an* te(at, sesuai )en*an s(esifi#asi )an toleransi ter&a)a( #en)ara-an/sistem! Sis.a )a(at memeli&araan/menser'is sistem (en)in*in )an #om(onen-#om(onenn+a +an* )ila#sana#an tan(a men+e,a,#an #erusa#an ter&a)a( #om(onen atau sistem lainn+a! Sis.a )a(at men*a#ses informasi s(esifi#asi (a,ri# )an )i(a&ami! Sis.a )a(at mem(er,ai#i sistem (en)in*in )an #om(onen#om(onenn+a )en*an men**una#an meto)e )an (eralatan +an* te(at, sesuai )en*an s(esifi#asi )an toleransi ter&a)a( #en)araan/sistem! Sis.a )a(at melen*#a(i )ata )en*an te(at sesuai &asil (emeli&araan/ ser'is! Sis.a )a(at mele(as )an memasan* #om(onen sistem (en)in*in )an )ila#sana#an ,er)asar#an S-P /Standard Operation Procedures0, un)an*-un)an* K 3 /Keselamatan )an Kese&atan Kerja0, (eraturan (erun)an*- un)an*an )an (rose)ur/ #e,ija#an (erusa&aan! Sis.a )a(at mela#u#an (er,ai#an sistem (en)in*in +an* )iselesai#an tan(a men+e,a,#an #erusa#an ter&a)a( #om(onen atau sistem lain-n+a! Sis.a )a(at mem(er,ai#i, men**anti sistem (en)in*in )an #om(onen-#om(onenn+a )en*an men**una#an meto)e )an (eralatan +an* te(at, sesuai )en*an s(esifi#asi )an toleransi ter&a)a( #en)araan/sistem!

Kompetensi Dasar

Indikator

I. Tu uan Pembela aran

PROGRAM KEAHLIAN : TEKNIK MEKANIK OTOMOTIF

RPP
Sis.a )a(at mela#u#an o'er&aul #om(onen sistem (en)in*in +an* )ila#sana#an tan(a men+e,a,#an #eru-sa#an ter&a)a( #om(onen atau sistem lainn+a Sis.a )a(at mela#u#an o'er&aul )an mem(er,ai#i #om(onen sistem (en)in*in ,er)asar#an s(esifi#asi )an toleransi +an* )itentu#an (a,ri# Sis.a )a(at melen*#a(i )ata +an* te(at sesuai )en*an &asil o'er&aul Sis.a )a(at mela#u#an #e*iatan o'er&aul )an (er,ai#an ,er)asar#an S-P /Standard Operation Procedures0, un)an*un)an* K 3 /Kese-lamatan )an Kese&atan Kerja0, (eraturan (erun)an*-un)an*an )an (rose)ur/ #e,ija#an (erusa-&aan! Pemeli&araan/ser'is sistem (en)in*in )an #om(onen#om(onenn+a S(esifi#asi (a,ri#! 1ara (er,ai#an sistem (en)in*in )an #om(onen-#om(onenn+a men**una#an meto)e )an (eralatan +an* te(at, sesuai )en*an s(esifi#asi )an toleransi ter&a)a( #en)araan/sistem! 1ara mele(as )an memasan* sistem (en)in*in )an #om(onen +an* )ila#sana#an ,er)asar#an S-P /Standard Operation Procedures0, un)an*-un)an* K 3 /Keselamatan )an Kese&atan Kerja0, (eraturan (erun)an*-un)an*an )an (rose)ur/ #e,ija#an (erusa-&aan! S(esifi#asi (a,ri#! 1ara o'er&aul #om(onen sistem (en)in*in )ila#sana#an tan(a men+e,a,#an #erusa#an ter&a)a( #om(onen atau siastem lainn+a 1ara o'er&aul )an (er,ai#an #om(onen s+stem (en)in*in ,er)asar#an s(esifi#asi )an toleransi +an* )itentu#an (a,ri# 1ara melen*#a(i )ata sesuai )en*an &asil ser'is / (er ,ai#an / o'er&aul 1ara mela#u#an o'er&aul )an (er,ai#an +an* )ila#sana#an ,er)asar#an S-P /Standard Operation Procedures0, un)an*un)an* K 3 /Kese-lamatan )an Kese&atan Kerja0, (eraturan (erun)an*-un)an*an )an (rose)ur/ #e,ija#an (erusa-&aan! Teori dan Praktek

II. !ateri " ar

III.!etode Pembela aran

I#. $angkah-langkah Pembela aran Pertemuan I "! Ke*iatan ".al : Mem,u#a (elajaran, a,sen sis.a, menjelas#an tujuan (elajaran! 2! Ke*iatan Inti : Mem(elajari nama )an fun*si #om(onen sistem Pen)in*in! 1! Ke*iatan "#&ir : Men+im(ul#an materi (elajaran, e'aluasi, menutu( (elajaran! Pertemuan % "! Ke*iatan a.al 2! Ke*iatan inti 1! Ke*iatan a#&ir Pertemuan & "! Ke*iatan a.al 2! Ke*iatan inti PROGRAM KEAHLIAN : TEKNIK MEKANIK OTOMOTIF

: : :

Mem,u#a (elajaran, a,sen sis.a, (retest (elajaran se,elumn+a! Mem(elajari Prinsi( #erja sistem Pen)in*in men+im(ul#an materi (elajaaran, e'aluasi, menutu( (elajaran!

: :

Mem,u#a (elajaran, a,sen sis.a, (retest (elajaran se,elumn+a! Mem(elajari 3ara i)entifi#asi #om(onen sistem (en)in*in +an* men*alami #erusa#an!

RPP
1! Ke*iatan a#&ir Pertemuan ' "! Ke*iatan a.al 2! Ke*iatan inti 1! Ke*iatan a#&ir Pertemuan ( "! Ke*iatan a.al 2! Ke*iatan inti 1! Ke*iatan a#&ir : Pertemuan ) "! Ke*iatan a.al 2! Ke*iatan inti 1! Ke*iatan a#&ir : Pertemuan * "! Ke*iatan a.al 2! Ke*iatan inti 1! Ke*iatan a#&ir : Pertemuan + "! Ke*iatan a.al 2! Ke*iatan inti 1! Ke*iatan a#&ir : : Pra#te# : 3ara i)entifi#asi #erusa#an #om(onen sistem (en)in*in! e'aluasi, mera(i#an alat (ra#te#, menutu( (elajaran!

: : :

Mem,u#a (elajaran, a,sen sis.a, (retest (elajaran se,elumn+a! Mem(elajari 3ara men**una#an ra)iator tester Pra#te# : 3ara men**una#an 4a)iator tester! 5'aluasi, mera(i#an alat (ra#te#, menutu( (elajaran!

: Mem,u#a (elajaran, a,sen sis.a, (retest (elajaran se,elumn+a! : Pra#te# ,on*#ar/(asan* sistem (en)in*in! 5'aluasi, mera(i#an alat (ra#te#, menutu( (elajaran! : Mem,u#a (elajaran, a,sen sis.a, (retest (elajaran se,elumn+a! : Pra#te# ,on*#ar (asan* .ater(um(! 5'aluasi, mera(i#an alat (ra#te#, menutu( (elajaran! : Mem,u#a (elajaran, a,sen sis.a, (retest (elajaran se,elumn+a! : Pra#te# (en*etesan 6&ermostate 5'aluasi, mera(i#an alat (ra#te#, menutu( (elajaran! : Mem,u#a (elajaran, a,sen sis.a, (retest (elajaran se,elumn+a! : Pra#te# meran*#ai sistem #elistri#an in)i#ator sistem (en)in*in! 5'aluasi, mera(i#an alat (ra#te#, menutu( (elajaran!

#. "lat/,ahan/Sumber ,ela ar "lat : 2a&an : 6oolset 4a)iator tester Sol)er Kom(or (em,a#ar 7i)rauli# (ress 4a)iator 6&ermostate .ater(um( 2u#u mo)ul s+stem (en)in*in 8e. ste( one 5n*ine stan)

Sum,er 2elajar

#I.

Penilaian 65S6 1 10 20

9elas#an alas an utama )i(erlu#an sistem (en)in*inan mesin: "(a )am(a# +an* terja)i ,ila ti)a# ter)a(at sistem (en)in*inan +an* ,ai#; Se,ut#an 3 )am(a# +an* terja)i!

PROGRAM KEAHLIAN : TEKNIK MEKANIK OTOMOTIF

RPP
30 40 50 9elas#an 2 jenis sistem (en)in*inan (a)a mesin +an* )i#eta&ui: Pa)a sistem (en)in*inan se(e)amotor )ijum(ai siri( (a)a silin)ern+a, 9elas#an fun*si siri(siri( terse,ut: 9elas#an fun*si (om(a air (a)a mesin )en*an sistem (en)in*inan air:

Kun-i .a/aban Tes 0ormati1 2 10 20 30 40 50 Panas +an* &arus )i#eluar#an ole& mesin se,esar 32 (ersen se&in**a &arus memili#i sistem (en)in*in +an* ,ai#! 2ila ti)a# memili#i sistem (en)in*inan a#an terja)i (anas +an* ,erele,i&an /overheating0 2ila ti)a# a)a sistem (en)in*inan +an* ,ai# a#an menim,ul#an )am(a#: ,a&an lo*am a#an #e&ilan*an #e#uatan ,a&#an )a(at men3air, ruan* ,e,as antara #om(onen +an* ,er*era# a#an ter&alan*, tim,ul te*an*an termal, )an #emam(uan (elumas a#an turun! Sistem (en)in*inan u)ara )an sistem (en)in*inan air! Sistem (en)in*inan u)ara )en*an memanfaat#an aliran u)ara an*in atau #i(as! Sistem (en)in*inan air men**una#an sifat massa jenis air untu# sisr#ulasi air se3ar alamia& atau )i(om(a! <un*si siri(-siri( (a)a se(e)amotor a)ala& untu# mem(er3e(at (em,uan*an (anas melalui (eristi.a #on'e#si #e u)ara luar! <un*si (om(a air a)ala& untu# mem(er3e(at sir#ulasi air (en)in*in se&in**a (em,uan*an (anas melalui ra)iator a#an 3e(at (ula!

65S6 2 10 9elas#an fun*si )an 3ara #erja ra)iator )alam sistem (en)in*inan air serta alas an men*a(a &arus )iser'is! 20 9elas#an fun*si )an 3ara #erja tutu( ra)iator )alam sistem (en)in*inan air 30 9elas#an fun*si )an 3ara #erja tan*#i reser'oir )alam sistem (en)in*inan air 40 9elas#an fun*si )an 3ara #erja #i(as (en)in*inan serta alasan (erlun+a )iser'is! 50 9elas#an men*a(a (om(a air (erlu )iser'is 60 9elas#an fun*si )an 3ara #erja termostat (a)a sistem (en)in*inan air (a)a mesin! .a/aban Tes 0ormati1 % 10 4a)iator ,erfun*si untu# men)in*in#an air atau mem,uan* (anas air #e u)ara melalui siri(siri( (en)in*inn+a! 1ara #erjan+a a)ala& mem,uan* (anas se3ara #on'e#si )an ra)iasi! 4a)iator (erlu )iser'is #arena untu# men*alirn+a air (en)in*in )en*an siri( +an* san*at ,an+a# 20 6utu( ra)iator ,erfun*si untu# menai##an titi# )i)i& air (en)in*in )en*an jalan mena&an e#s(ansi air (a)a saat air menja)i (anas se&in**a te#anan air menja)i le,i& tin**i )ari(a)a te#anan u)ara luar! 6utu( ra)iator (erlu )iser'is )ari #emun*#inan #e,o3oran (era(atn+a )ari te#anan 30 Pom(a air ,erfun*si untu# men+ir#ulasi#an air (en)in*in )en*an jalan mem,uat (er,e)aan te#anan antara saluran isa( )en*an saluran te#an (a)a (om(a! Pom(a air (erlu )iser'is #arena (om(a ,e#erja men+ir#ulasi#an air +an* ti)a# ,ole& a)a #e,o3oran )alam (om(a! 40 6an*#i reser'oir ,erfun*si untu# menam(un* air (en)in*in #eti#a terja)i #enai#an te#anan air #arean su&u tin**i )alam ra)iator se&in**a air a#an melua(! Keti#a su&u air (en)in*in turun terja)i #e'a#uman ma#a air )alam tan*#i reser'oir a#an )iisa( #em,ali #e )alam ra)iator! 50 Ki(as ,erfun*si untu# men*alir#an u)ara (a)a inti ra)iator a*ar (anas +an* ter)a(at (a)a inti ra)iator )a(at )i(an3ar#an #e u)ara )en*an mu)a&! Ki(as (en)in*in )a(at ,eru(a #i(as (en)in*in ,iasa /+an* )i(utar#an ole& mesin0 )an #i(as (en)in*in listri# +an* )i*era##an ole& motor listri#! Ki(as (erlu )iser'is )ari #emun*#inan #otor )an (orosn+a +an* aus, serta tali #i(asn+a +an* #en)or! PROGRAM KEAHLIAN : TEKNIK MEKANIK OTOMOTIF

RPP
60 Katu( termostat ,erfun*si untu# mena&an air (en)in*in ,ersir#ulasi (a)a saat su&u mesin +an* ren)a& )an mem,u#a saluran )ari mesin #e ra)iator (a)a saat su&u mesin men3a(ai su&u i)ealn+a! Katu( termostat (erlu )iser'is )ari #emun*#inan ti)a# ,erfun*si se3ara ,ai#!

65S6 3 10 =a#u#anla& ser'is ra)iator (a)a unit mesin +an* an)a (ili& sen)iri! 2a*aimana#a& #esim(ulan (e#erjaan an)a; 20 2a*aimana#a& &asil )ari (emeri#saan tutu( ra)iator (a)a mesin +an* an)a temui; 30 Peri#sala& termostat (a)a 3 mesin )en*an sistem (en)in*inan air! 2a*aimana#a& #esim(ulan (e#erjaan an)a; Kun-i .a/aban Tes 0ormati1 & =i&at s(esfi#asi masin*-masin* mesin +an* )i*una#an Prosedur dan !ekanisme Penilaian. a! Penilaian )ila#u#an )en*an (rose)ur: 10 6es lisan 20 6es tertulis 30 6u*as 40 Proje3t .or# 50 6es (er,uatan 60 $a.an3ara 70 Simulasi 0 Portfolio

>II!

Penilaian ,er,asis #elas )ila#sana#an selama (roses (emelajaran ,erlan*sun* ole& se#ola&/*uru!

C.

KRITERIA PENILAIAN 1. ASPEK PENILAIAN UJI KOMPETENSI TEORI : NO 1 2 Soal Soal Soal Soal Soal Soal Soal Soal Soal Soal no no no no no no no no no no ASPEK PENILAIAN 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 NILAI MAKS 5 15 10 10 10 10 10 10 10 10 100 NILAI PEROLEHAN (X 0,1) KET

J !la" N#la#

PROGRAM KEAHLIAN : TEKNIK MEKANIK OTOMOTIF

RPP

2. NO 1

ASPEK PENILAIAN UJI KOMPETENSI PRAKTEK ASPEK PENILAIAN S#$a% : 1. Pa$a#an 2. P&'(#a%an ala) 3. S#$a% $&'*a K&)'a!%#lan P'a$)&$ : 1. %&n++ naan ala) 2. ' )an lan+$a" $&'*a %&!,o+$a'an 3. ' )an lan+$a" $&'*a %&!a(an+an 4. K&)&l#)#an $&'*a -a(#l K&'*a J !la" N#la# NILAI MAKS 5 10 15 10 15 15 10 20 100 NILAI PEROLEHAN (X 0,1) KET

3.

#III.

Pedoman Penilaian : - 8ilai teori sis.a lulus ji#a mem(erole& nilai 7,51 #eatas - 8ilai (ra#te# )iu#ur ,er)asar#an &asil, sis.a mam(u mela#u#an (e#erjaan (emeri#saan, (en*u#uran, (en+etelan )an (emasan*an #em,ali #om(onen "ir 1on)itioner tan(a men+e,a,#an #erusa#an #om(onen lainn+a )an rem ,e#erja normal! Men*eta&ui Ke(ala SMK !!!!!!!!!!!!!!!!

Pen+usun

PROGRAM KEAHLIAN : TEKNIK MEKANIK OTOMOTIF