Babak 1
(suara gemuruh kebakaran. ajeng teriak2 sambil menangis2. Tulung!!!!!!
Tulung!!!)
Lampu padam
Nyala
(ratih menari)
Lampu padam
(Pagi-pagi saat hari libur, hermawan bermain dengan burung kesayangannya di
depan rumah. Dan pak ruki yang hanya memakai kaos oblong dan membawa
rokok di tangannya pun menghampirinya)
Hermawan : heh manukku sing bagus dewe. Kowe lak urung adus to. Hayo
adus disik.
Pak ruki
: ho alah man...man kowe ki lho, timbange ngedusi manuk, mbok
yo ndang adus,
gek mangkat nyambut gawe.
Hermawan
Pak ruki
: (menyalakan rokoknya) kowe ki opo. saben dino kok prei wae. Dek
ingi prei, iki
prei. Mbok nyen golek gawean ki sing tetep. Ora ketang
mung ning pabrik. Sing
penting ajek. Nyambut gawe kok gur fotofoto, nulis-mulis. Kowe ki kepala keluarga
Man.
Hermawan
: (diam saja)
Pak ruki
: eling man. Ratih ki sopo. Keluarga ningrat man. Ojo nganti doroku
ki ngeleh. Cobo
nyen Rudi ki wong apik, mesti ndoroku ki yo ra bakal
urip koyo ngene. Ning omah
cilik, penguk, supek meneh. Nyen iso ki
man gek ngumpukne duwit sing akeh go
mbangun omah, mesak no
Ratih.
Hermawan : sing uwis ki yo uwis to lik. Masalah tilasane Ratih wis ojo di bahas
meneh, mengko
nyen ratih nganti krungu, opo yo ra marai gelo to lik.
Kan aku yo wis nyambut gawe
lik, dadi wartawan ki yo ra gampang lho
lik.
Pak ruki
: hleh.... cobo kowe ki sugeh koyo Rudi mantan bojone ratih biyen.
Lak gusti ayu ra
perlu ngirim aku kango dadi pengawalle ndoro ratih.
Lagian man... wartawan ki opo
kuwi, nyen gur foto-foto, nulas-nulis
kabeh uwong yo iso man. Mending nyen kowe
ki ning pabrik man,
saben dino mlebu, bayarane yo akeh.
(hermawan hanya diam saja hatinya dongkol . ratih pun keluar membawa
tampah yang berisi beras)
Pak ruki
: weleh ndoro ratih, (merebut tampah yang dibawa ratih) di sanjangi
ampun napeni
beras, mengke tangane keju. Pundi kulo mawon.
Ratih
: (mengambil tampah yang di bawa pak ruki) ora perlu pak lik, aku
yo iso nyen gur
napeni beras we.
Pak Ruki
: iyo ndoro, ning nek saben dino ndoro sing repot-repot terus kulo
wonten mriki ge
nopo. (kesal)
Ratih
: pak lik ki ngomong opo to. Pak lik ning kene ki yo sulehe bapakku
to. Wis lik gak
usah mbesengut ngono. O.. iyo mas herman.
Hermawan
Ratih
Hermawan
: ora.
Ratih
Hermawan
: (kembali normal) isih mengko kok dik. Lha ono opo to?
Ratih
: ora ono opo2 seh mas. Iki, soale aku kalian simak nembe mawon
masak, matenge
kan sih suwe mas.
Hermawan
Ratih
Ajeng
: Ratih! Ratih!! Ojo gur lungo wae. Iki lho genine mati. Sogone gek
di udak wis
mendak glo!!!
Pak Ruki
Ajeng
Ratih
: wis lik. Ojo do terusne anakku mengko tangi. Mas, lik aku mlebu
disik, ibu wis
nimbali.
Ajeng
: Ratih!!!
Pak ruki
kata2nya)
Ratih
Pak ruki
Ajeng
Pak ruki
Pak ruki
Ajeng
: (memukul pelan dengan centong) sing ngomong asu manak mau
sopo? Heh, hayo
sopo? SOPO?
Pak ruki
: ora ono, ra percoyo takono hermawan. mau ki aku mung ngomong
asune lik jono
manak, dudu kowe.
Hermawan : wis mak, uwis ora ono sing ngomong koyo ngono. (memegang
pundaknya ajeng dan
membawanya masuk kedalam rumah)
Ajeng
Hermawan
Hermawan
(ajeng kelaur membawa tumpukan batik, dan melemparkannya pada pak ruki)
Ajeng
: timbangko mung ongkang2, udat-udut. iki gek diterke ning omahe
yu saminem. Wis
rampung di batik. Jo lali duwite kon menehi sak iki.
Pak ruki
: iyo2. (pergi)
: wis..... mak. Uwis... ngak semua mak. Ora kabeh wong ningrat
Ajeng
: ora sial piye. Aku duwe putu gendeng sing dudu soko anakku
dewe. Koyo ngono
kuwi opo ora kesialan le. Ora ngono le, tresnamu
marang ratih ki opo wis gawe
mripatmu merem. Biyen goro-goro
ratih minggat soko omahe moro mertuwone,
terus ora sengojo
nulungi. Eh.... malah kowe sing kon tanggung jawab. Seharusnya
anakku sayang......,(gemes) biyen ki ojo pok tulungi, nek kudu mati, yo
gen mati.
Hermawan : ampun ngendiko ngeten to mak. Sak iku ratih sampun dados
bojoku mak, ampun
sajang mekaten.
Ajeng
: aku ki isih ora terimo ngger. Mbiyen bapakmu mati ning jero ora
ono sing nulungi.
(ajeng dengan kesal pergi kedalam kamar. dan hermawan kembali memberi
burungnya makan sambil uro2 . Dan kirana muncul)
Kirana
Hermawan
Kirana
: mas!!
Hermawan
: opo.
Kirana
Hermawan
: opo to opo?
Kirana
Hermawan
Kirana
Hermawan
: oalah... tak kiro pok kon ngoco. Terus ngopo nek bedakmu entek?
Kirana
: lha minta uang dung! Hari minggu mas. Meh apep dolan ki.
Hermawan
:lha minggu wingi wis tak kek i to, mosok wis entek?
Kirana
: wingikan mung 100. Biasane 200 mas. Goro-goro
ketambahan lambe, mosok
jatahku pok kurangi mas?
Hermawan
Kirana
: yo iyo lah sopo meneh. Ngopo seh mas mbiyen nikah karo
ratih sing soko keluarga
bangsawan? Ngopo ora karo wong biasa wae
mas.
Hermawan : maksudmu ki opo to? Sak iki ratih ki yo mbak yumu, keluargane
dewe. Wis ojo
diungkit-ungkit mene.
Kirana
: bagus!! Dibela tyus istri tercintanya. Pancen mung ratih sing ono
sirahmu mas. Mas
wis klebu sabdo nyen wong bangsawan kuwi sekti,
gawe sial mas. Buktine aku sak
yah mene rung rabi-rabi mergo keno siale
Ratih kae.
Hermawan
Kirana
: akh mboh. 9 tahun aku ngempet mas. Panas atiku nyawang
boojomu, nyawang anak
e sing ora genah. Mangkel aku mas. Opo meneh
aku gur ketok-ketok en bapak wae
mas. Aku ra iso sekolah mergo
bapak wis ora ono, terus kowe mas, kuliah di rewangi
paribasan
ngere mas, kuwi yo goro-goro bangsawan sing gawe bapak mati mas!!.
BABAK 2
Rengganis keluar dan bermain-main sambil bicara sendiri.
Rengganis
dewe ya )
Pak ruki
Rengganis
Pak ruki
: mana burungnya?
Rengganis
Pak ruki
Rengganis
: (mengangguk)
Ajeng
: ho alah gusti-gusti suwe-suwe omah iki di kebakki wong edan
(datang dan duduk di
kursi)
Pak ruki
: anis g usah dengerin nenek lampir ya. Nenek lampir sedang lapar,
jadi marah-marah
terus. Seperti burungnya bapak herman, kalau lapar
pasti bunyi terus.
Rengganis
Ajeng
Ajeng
Pak ruki
Ajeng
Rengganis
Pak ruki
: anis ikut ibu saja ya. Ibu masak ayam enakkkkkkk..... sekali.
Rengganis mau?
Rengganis
(rengganis masuk sambil di tuntun oleh tak ruki, sementara itu, ajeng masih
duduk dengan ekspresi kesal, tak lama kemudian pak ruki keluar rumah)
Pak ruki
: kowe ki lho yu. Mbok yo jangan galak-galak kalau di depannya
cucumu. ( sambil
beres2 mainan rengganis)
Ajeng
: hleh.... SD we ra lulus dadak gowo bahasa indonesia barang. Cucucucu, memang rengganis ki putu ku? Anak soko anakku? Ora to.
Pak ruki
: lho yo jangan begitu. Bagaimanpun ratih sekarangkan menantu di
rumah ini. Dan
hermawan, anak mu sama sekali g keberatan yu.
Ajeng
Pak ruki
selesai membereskan mainan rengganis) sak iku karepmu piye to
yu. Ratih dadi
mantumu ki kurang e opo, saben dino tangi esok,
nyambut gawe beres-beres, masak,
kurang opo?
Ajeng
: kuwi lak yo wis dadi kuwajibane wong wedok. Suwe-suwe aku iso
stress nyen
kowe-kowe ki podo ning ngomah iki.
Pak ruki
Ajeng
Ajeng
: maksudmu aku kudu piye? Kon majakke ratih mergo keturunan
bangsawan? Hla
tek penak ment urip e. Lagian, kok ibukke ratih ki tego
ment. Iso-iso ne ngedol
anakke dewe.
Pak ruki
Ajeng
: sudah jadi rahasia umum kali ruk, nyen kanjeng sukma ki ngedol
ratih pas ono
jamuan tamu-tamu kraton.
Pak ruki
: hush. Sopo sing ngomong? (Pak ruki berdiri) wajar nyen wong
wadon ki nari, opo
meneh roro ratih ki seneng nari, wis wajar nyen enek
wong lanang sing kepencut.
Ajeng
: hleh.... iyo kuwi gur alesane. Padude sukma kae ki wadon Matre.
Kabeh yo wis
mudeng nyem sukma ki wadonan matre, gur
bondo sing di golek ki. Mulo anak
wadonne dinikahke karo
sopo??? Rudi? sing jarene dokter ning jakarta.
Pak ruki
: yu... kok suwe2 omonganmu ki ngabangke kuping to yu. Kat mau
wis tak sabar-sabarke. Wis dawakkk ke ususku.
Ajeng
: terus maksudmu......
Ajeng
: (merasa jijik, dna segera melepaskan cengkraman cucunya) anis
ikut pak ruki. ( segera pergi masukke dalam rumah)
Rengganis terjatuh dan menangis.
Pak ruki
: ( pak ruki binggung dan memberikan mainan yang dia bereskan
tadi. Tapi rengganis masih rewel dan akhirnya pak ruki masuk kedalam rumah
mencari mainan untuk rengganis)
Pak ruki
: sebentar ya sayang...
( setelah pak ruki masuk, rengganis menemukan sisir yang ada di kursi depan
rumah. Lalu dia menggunakannya untuk bermain-main)
Kirana
Kirana
(tak lama kemudian akhirnya kirana keluar dan menjumpai rengganis yang
bermain dengan sisirnya)
Kirana
(Kirana dan rengganis rebutan sisir, dan kirana gagal merebut sisir)
Kirana
: aduhhhh, rengganisssssssssssssssssssss.
Ratih
Kirana
Kirana
Ratih
: sayang... ibu ambil ya. (ratih dengan paksa mengabil sisir yang
ada di tangan anaknya dan rengganis marah)
Kirana
: mulo nyen duwe anakki sing normal wae, ngrepotke to sak iki. Wis
gerang barang
isih nangis wae.
Ratih
: (diam sejenak, sambil menanangkan anaknya yang masih
menangis) maaf ya kirana.
Ratih
Kirana
: (pergi melengos)
Rengganis
Ratih
: kalau begitu tunggu disini sebentar ya sayang, ibu mau
mengambil sajen dulu.
(ratih pergi, dan rengganis kembali bermain dan ngomong sendiri, tak lama
kemudian ratih kembali Hari itu adalah upacara desa, rengganis
terlihat tekun bermain mainannya di luar rumah, saat melihat
ibunya menata sesaji, dia kembali nimbrung dan memperhatikan
dengan seksama.
Rengganis
Ratih
Rengganis
Ratih sesaat diam. Dia memang memiliki anak yangcerdas. Hanya dengan
melihat bibir mungilnya membuatnya bertahan hidup sampai saat
ini.
Rengganis
Ratih
Rengganis
:lalu?
Ratih
Rengganis
Ratih
: sajen yang ibu buat sebelum rengganis, eyang uti, dan bapak
makan, untuk persembahan dulu.
Rengganis
: jadi tuhan perlu disuap. Biar ibu sama bapak banyak rizki?
Ratih
: (semakin gemas)
Rengganis
: kenapa?
Ratih
:bukan sayang. Itu tanda terima kasih bahwa tuhan telah memberi
bapan pekerjaan yang baik, sehingga bisa memberikan baju baru,
coklat, permen untuk rengganis.
Rengganis
Ratih
Rengganis
Ratih menatap bocah dihadapannya dan mengusap rambut anak ibu lembut.
Rengganis
Rengganis
Ratih
Rengganis
: jangan sampai eyang uti tahu. eyang uti itu jahat sama ibu. Anis g
suka sama suara eyang.
: ibu guru pernah bercerita, kalau tuhan ibu selalu sayang kepada
orang baik, dan benci kepada orang jahat. Capek juga jadi tuhan ya
bu?
(rengganis menggaruk rambunya, dan mengambil kue yang belum
ditata di tampah)
Apa ada yang membantu pekerjaan tuhan? (sambil menelan roti)
Di dunia inikan banyak orang jahat. Kalau tuhan mau, rengganis
mau membantu tuhan. Berarti nanti kalau orang semakin jahat
tuhan semakin benci ya bu? Kan tuhan capek, lebih baik kalau ada
yang bantu. Yakan bu?
Ratih
Rengganis
:
iya,
rengganis
tidak
menoloooongggg tuhannnn.
Ratih
Rengganis
: heem.
nakal,
soalnya
rengganis
mau
BABAK 3
(ajeng sedang duduk membatik)
Ajeng
: aku tu sudah tua, mataku sudah mulai rabun. Tapi aku masih juga
harus kerja, sekarang keluargaku ki ketambahan 3 orang, dan ketiga-tiganya
Cuma bisa merepotkan orang saja. Bagaimana tidak terserang darah tinggi, lha
wong ketiga-tiganya orang gendeng semua lan ora pangerten kabeh. Jam segini
orang tua masih kerja, lha mbok iyo o dibuatkan minuman po piye. Ora mung di
anggurke.
Ajeng
: ratih! Ratih!!
Ajeng
Ajeng
: ratih!!
Ratih
Ajeng
Ratih
Ajeng
: lak yo to, nyen ora di gong i ora mangkat. Pancen wong
bangsawan ki podo merem mripate.
(tak lama kemudian ratih keluar dengan rengganis yang ikut di belakangnya)
Ratih
Ajeng
Ajeng
(sor.... rengganis tanpa sengaja menumpahkan malam panas ke kain yang sudah
di batik)
Ajeng
: e e e e e. Bocah kok. (mendorong rengganis yang sampai
terjatuh. Ratih langsung menarik anaknya untuk menjauh dari neneknya.
Kemudian di sembunyikanlah akan itu di belakangnya)
Ajeng
: iki ki batik wis rampung tak batik rong minggu. Rong minggu.
Anakmu ki pancen
mrusul tenan ratih (rengganis semakin takut pada
neneknya, dia pun menghentikan
tangisnya dan malah menggigil
karena takut)
Ratih
Ajeng
: ngapunten-ngapunten, rong minggu tak rewangi batik nganti
boyokku bungkuk.
Pancen kowe ki ngowo sial tenan kanggo keluarga iki.
Ajeng
: opo? anak ora ngenah koyo ngono mbok beloni?! Kowe ki pancen
kok le. Bubar
nikah kowe malah ora pangerten karo simakmu, kowe
malah mbelo bojo karo
anakmu terus. Kuwalat kowe man.
Kuwalat kowe.
Hermawan : mak. Yo ojo ngono to mak. Piye2 ratih sak iki bojoku mak,
rengganis yo anakku.
Sak iki yo dadi tanggung jawabku to mak.
Ajeng
: le!! 9 tahun atine mbok muki rasane loro le. Saben dini nyawang
bojo lan anakmu
dodone mbokmu ki mengkap-mengkap le. Jare duwe
mantu wong ningrat, wong
sugeh, kangkat derajate. Neng opo
le? (memegang krah hermawan) atine mbokmu
loro le. Tonggo podo
ngomong nyen yu ajeng ki duwe mantu wong ningrat ning ora
bedo
duwe mantu pelacur le, wedokan sing di dol mbok e, terus disurut. Atine mbok
mu loro le. Panas le dodo iki.
Hermawan
Ratih
Ajeng
: (berjalan keratih, menariknya, kemudian mendorongnya) yo
wedokan kurang toto
iki le, sing gawe keluargane dewe ora pernah
tentrem, gur ketiban sial wae. Aku wis
ora betah le, sak iki aku sing
minggat, opo bojomu lan anakmu sing minggat?
(menendang
gawangan batik, lalu masuk rumah. Hermawan memeluk anak)
Ratih
: mas.... ojo galak karo simak mas, sorgo cilokone anak ki ono ning
restune wong
tuwo mas. Aku karo rengganis isih isi sabar kuk mas.
Rengganis tumut ibu bubuk ya.
(rengganis diam saja., dan hanya ikut ratih ke dalam, hermawan duduk diam)
Pak ruki
: ono opo man? Kok ulatmu ora padang? (mengambil tas hermawan)
Hermawan
: ora ono opo-opo lik, gur atiku ora lagi ora penak.
Pak ruki
: tas mu pok guwak ning kene ki opo wis ora kanggo. Yo koyo ngono
man , rasane
wong duwe keluargo ki. Abot ning bojo ugo abot ning
wong tuwo.
Hermawan : (Ajeng keluar dari rumah sambil membolak-balik dan mengabil
nasi yang tadi di
jemur ) iyo lik pancen.
Pak ruki
: genae ki bojomu ki kurang opo?( melirik ke Ajeng) wis manut,
sabar, di kon ngetan
yo ngetan, dikon ngulon yo ngulon, kurang opo
cobo? Wis ning kene ki yo gelem
rekoso. Diuneni mung meneng,
dikapak-kapakno yo mung meneg. Man.... bojomu ki
ning kene ki yo
ngempet, wis 9 tahun, podo isih pok ungkit2 wae. Loro atine yu an,
ning meh piye, bocahe ki yo ngembono salah, goro-goro nikah sing
kepepet iki,
bocahe ki ngerti. Ning sak tak jaluk, sitik wae
pangertenmu (kembali melirik ajeng)
piye rasane atine. Opo meneh
mbiyen ki pak metenge rengganis mung di sikso karo
karo keluargane
Rudi, di kon ngombe obat gen keguguran. Tak jaluk sitik wae
nalarmu lan roso welasmu karo ndoroku (kembali melirik ke ajeng. Dan si
ajeng
menangis, dan masuk ke dalam)
Pak ruki
:yo wis aku meh madang, wis keluwen aku, ngeterke batik, malah
dikon rewang
angkat-angkat mori.
Hermawan : iyo lik. (hermawan di luar. rengganis keluar dan memeluk kaki
ayahnya yang
tergantung di kursi)
Hermawan : ada apa rengganis sayang. Sini (membangunkan rengganis dan
mendudukannya
disampingnya) rengganis kenapa? mau bapak belikan
coklat lagi? Atau baju? Atau
boneka?
Rengganis
Ratih
Hermawan
Rengganis
: sayang g boleh nakal kalau makan sama ayah ya, harus nurut dan
Rengganis
Hermawan
Ajeng
: KIRANA!! (mendekati ratih dan mengambil kain yang selesai di
beresi ratih, sementara itu kirana yang hanya melongo terkejut ibunya
membentaknya)
Ajeng
: wis di urusi anakke kono. Gen simak sing beresi. (nada halus)
Ratih
Ajeng
Ajeng
Kirana
Ajeng
: wis ojo di bahas meneh. Gek adus kono. Ojo ngomong sing ora2
soal mbak yu mu.
(Kirana masuk ke dalam rumah dengan dongkol, sementara itu ajeng masih
bebes2)
BABAK 4
Ratih
: (pulang dari belanja sayur di pasar bersama hermawan dan di
depan rumah) mas aku
tadi beli ayam untuk ibu, pasti hari ini ibu
pulang, inikan sudah tiga hari mas. Kalau
belumpulang bagaimana
kalau nanti di jemput mas? Aku pingin masak kanggo ibu
mas. Tiga hari
yang lalu, sebelum ibu pergi to mas, ibu baik sekali mas sama aku.
Hermawan
Ratih
Ajeng
: lho lha piye mas, aku terlanjur beli ayam banyak, sayur kangkung
kesukaan ibu mas.
Wis ibu di jemput we mas?
( kirana kembali)
Hermawan
Kirana
: simak? Wi ngomong opo to mas? Aku ki lagi mulih soko ngomahe
pak lik mergo
loro ati karo simak, eh.... iki malah pok takoni simak.
Ratih
: lho? Simak g sama kamu ya? Terus simak dimana? Kami kira dia
ikut kamu waktu
kamu pergi.
Kirana
: simak ki ora karo aku. Aku meh mlebu disik, awakku kesel.
(ratih dan Hermawan mulai cemas. Dan kirana yang baru saja masuk langsung
teriak-teriak)
Kirana
Kirana
Ratih
: iya dik, dari kemarin aroma airnya mulai berbau tidak enak.
Hermawan : kan wajar to kir..., iki musim kemarau. Bukane wis biasa nek
musim kemarau ki
aroma air sumur ki bau.
Kirana
: tapi yo ga sebau ini kali mas. Pasti ada ayam yang kecemplung
sumur. Cobo kon
ngecek pak ruki kono.
Ratih
Hermawan : iki pak lik, sumure ki kok gondone bacin men. Mungkin ono pitik
sing kecemplung
Pak ruki
Hermawan
: sudah lik.
Pak rukipun langsung turun, sementara itu ratih masih sibuk menemani anaknya
yang masih kesulitan membuka jajanan pasar.
Pak ruki
: man...man...man
Hermawan
: iyo lik.
Pak ruki
Hermawan
Pak ruki
: ambune...gusti.
Hermawan
Pak ruki
(Hermawan dan kirana bertereiak. Dan ratih pun juga terkejut bukan main. )
Hermawan : iki simak lik? (Hermawan mencoba membuka sarung. Dan ia
mengenali benar baju
yang dipakai ibunya)
Kirana
adiknya.)
Ratih
: (mendekat) gustii!!
Kirana
: matu sialan kowe ratih!! (menjambak ratih) goro-goro kowe ibuku
mati!! Kowe
pancen gowo sial ratih. (hermawan menarik adiknya
dan di bawa kedalam)
Ratih masih menangis terisak.
Pak ruki
: hoe!! Tulung2 (datanglah beberapa warga mengangkat ajeng ke
dalam rumah)
(Ratih masih duduk terisak. Sementara ibu rengganis yang melihat ibunya
menangis mendekatinya)
Rengganis : kenapa ibu menangis? Nenek kan jahat ibu? Kenapa ibu menangis?
Harusnya ibu
senang. Karena rengganis telah menolong tuhan.
Ratih
: (menatap anaknya.)
Rengganis : iya ibu. Rengganis telah menolong tuhan. Jadi tuhan g capek lagi.
Rengganis
mendorong nenek uti yang jahat ke sumur. Jadi
rengganis baikkan bu? Rengganis
telah menolong tuhan.
END