Numerik
Numerik
kesalahan
100%
solusisejati
f ( r) = 0
r
x0
x2
x1
x0 x 2
f(x)
I xk+1 - xk I <
Yang mengandung akar dari f(x) = 0
PROSEDUR
2akar
!x1 x0!
!x1 x0!
Selesai
x2
x x1]/2
= [ 0+
4. STOP. I x1 - x0 I <
atau I f(x0) f(x2) I <
Metode Biseksi menjamin bahwa selalu berhasil menemukan akar yang kita cari.
Hanya kelemahan dari metode tersebut bekerja sangat lambat karena slalu
menentukan titik tengah x2 sebagai titik ujung interval berikutnya, padahal mungkin
tadinya sudah mendekati akar.
x0 x 2
Mulai
3akar
Selesai
x2
x x1]/2
[ 0+
ya
tidak
tidak
f(x0 )
f(x2)<0
ya
ya
Contoh : f(x) = x3 x 1,
Itera
X0
X1
tidak
X2
= 0,1
f(X0)
f(X2)
f(X0)f(X2)
I X0 X1 I
4
si
1
1.5
-1
0,875
-0,875
1,5
1,25
-1
-0,297
0,297
0,5
1,25
1,5
1,375
-0,297
0,225
-0,067
0,25
1,25
1,375 1,312
-0,297
-0,053
0,016
0,125
f(X0)f(X2)
I X0 X1 I
0,3987
X0
X1
= 0,01
X2
f(X0)
f(X2)
0,5
0,3987
0,5
0,75
0,3987
-0,6955 -0,2773
0,5
0,5
0,75
0,625
0,3987
-0,0849 -0,0338
0,25
0,5
0,625
0,5625
0,3987
0,1730
0,0690
0,125
0,5625
0,625
0,5937
0,1730
0,0481
0,0083
0,0625
0,5937
0,625
0,6094
0,0481
-0,0174 -0,0008
0,0313
0,5937
0,6094
0,6016
0,0481
0,0156
0,0157
0,6016
,6094
0,6055
0,0156
-0,0009 -0,00001
0,0008
0,0078
2. x 2
x0 f ( x1 ) x1 f ( x 0 )
f ( x1 ) f ( x0 )
4. STOP , jika
(i)
x2 x0
x0
(ii)
f ( x2 )
atau
x2 x1
x1
r
X0
3
Contoh : f(x) = x x 1,
x2
X1
X2
(X1 ,f(X1 ))
= 0,01
x0 f ( x1 ) x1 f ( x 0 )
f ( x1 ) f ( x0 )
X0
X1
f(X0 )
f(X1 )
1
2
3
4
1
1,167
1,253
1,293
2
2
2
2
-1
-0,578
-0,286
-0,131
5
5
5
5
X2
1,167
1,253
1,293
1,311
f(X2 )
f(X0 ) f(X2 )
-0,578
-0,286
-0,131
-0,058
0,578
0,165
0,037
0,007
x2 x0
x x0
2
x0
x0
0,167
0,074
0,032
0,014
0,416
0,374
0,354
0,344
X0
X1
f(X0 )
f(X1 )
1
2
3
4
5
0
0,3097
0,3097
0,6034
0,6052
1
1
0,6098
0,6098
0,6098
1
0,8920
0,8920
0,0080
0,0003
-2,2817
-1,1408
-0,0192
-0,0192
-0,0096
X2
0,3047
0,6098
0,6034
0,6052
0,6052
f(X2 )
f(X0 ) f(X2
)
0,8920
-0,0192
0,0080
0,0003
0,0000
0,8920
-0,0171
0,0071
0
0
x2 x0
x x0
2
x0
x0
0,9690
0,9483
0,0030
0
METODE SEKAN
PROSEDUR
1. Pilih x0 dan x1 sembarang,
2. x 2
3.
, x1 ]
x0 f ( x1 ) x1 f ( x 0 )
f ( x1 ) f ( x0 )
x 0 x1
x1 x 2
0,6953
0,3902
0,0105
0,0075
0,0075
4. STOP , jika
(i)
x2 x0
x0
(ii)
f ( x2 )
atau
x2 x1
x1
x2
x0
x1
f(x )
Contoh : f(x) = x3 x 1,
X0
X1
f(X0 )
f(X1 )
1
2
3
4
5
6
7
2
3
1,722
1,574
1,917
1,412
3
1,722
1,574
1,917
1,412
1,357
5
23
2,384
1,325
4,128
0,403
23
2,384
1,325
4,128
0,403
0,142
= 0,01
X2
1,722
1,574
1,917
1,412
1,357
1,327
f(X2 )
2,384
1,325
4,128
0,403
0,142
0,010
x2 x0
x x0
2
x0
x0
0,139
0,475
0,113
0,103
0,292
0,060
0,426
0,086
0,218
0,263
0,039
0,022
8
Kerjakan f(x) = e x 5x2
X0
X1
f(X0 )
f(X1 )
1
2
3
4
5
6
7
8
1
2
0,9641
0,7659
0,6412
0,6099
2
0,9641
0,7659
0,6412
0,6099
0,6054
-0,4366
-12,6109
-2,0250
-0,7821
-0,1569
-0,0196
-12,6109
-2,0250
-0,7821
-0,1569
-0,0196
-0,0006
X2
0,9641
0,7659
0,6412
0,6099
0,6054
0,6052
f(X2 )
-2,0250
-0,7821
-0,1569
-0,0196
-0,0006
0,0003
x2 x0
x x0
2
x0
x0
0,0359
0,6171
0,3349
0,2037
0,0558
0,0077
0,5180
0,2056
0,1628
0,0488
0,0074
0,0003
NEWTON RHAPSON
S (x0, f(x0))
x1
x0
f(x )
f ( x0 )
f ' ( x0 )
xk 1 xk
f ( xk )
f ' ( xk )
k= 0,1,2,
2. Tentukan f(x0)
3. Untuk k = 0,1,2,..
Hitung berturut2 :
xk 1 xk
f ( xk )
f ' ( xk )
x k x k 1
4. STOP , jika
(i)
xk 1 xk
xk
(ii)
f ( xk 1 )
10
Contoh : f(x) = x3 x 1,
X0
f(X0 )
f(X0 )
1
2
3
4
5
6
7
2
1
0,75
1,812
1,105
1,432
1,279
5
-1
-1,328
3,137
-0,756
0,504
-0,187
5
-4
1,25
4,436
2,315
3,296
2,837
= 0,1
X1
1
0,75
1,812
1,105
1,432
1,279
1,345
f(X1 )
-1
-1,328
3,137
-0,756
0,504
0,187
0,088
x2 x0
x0
1
1,328
1,416
0,390
0,296
0,107
0,052
X0
f(X0 )
f(X0 )
X1
f(X1 )
11
x2 x0
x0
1
2
3
4
1
0,6867
0,6108
0,6053
-2,2817
-0,3706
-0,0135
-0,0001
-7,2817
-4,8799
-4,2661
-4,2212
0,6867
0,6108
0,6053
0,6053
-0,3706
-0,0135
-0,0001
-0,0001
0,6294
0,1105
0,0090
0
atau
xr 1 xr
xr
Contoh : f(x) = x3 x 1
xr 1 ( xr 1)
Iterasi
1
2
3
4
5
6
7
8
9
x r 1 x r
xr
2
1,4422
1,3467
1,3289
1,3255
1,3249
1,3248
1,3247
1,3247
0,5578
0,0955
0,0178
0,0034
0,0006
0,0001
0,0001
0
12
xr 1 (e x / 5)
Kerjakan f(x) = e 5x
x x
xr
Iterasi
1
1
2
0,7373
0,2627
3
0,6466
0,0907
4
0,6179
0,0287
5
0,6091
0,0088
6
0,6064
0,0027
Sistem Persamaan Linier.(SPL)
r 1
7
8
9
0,6056
0,6054
0,6053
0,0008
0,0002
0,0001
y=2
x = -1 + y = -1 +2 = 1
x = 1; y = 2
Substitusi
(2) x = y -1
(1) 2x + y = 4
2(y-1) + y = 4 2y 2 + y = 4 3y = 6 y = 2
x=1;y=2
13
0,5
0,5
0,5
x=1 ; y=2
Iterasi Gauss Seidel
Contoh : SPL
2x + y = 4 ..(1)
x - y = -1...(2)
x
4 y
2
y x 1
Nilai awal x0 = 2 ; y0 = 0
Iterasi
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
x
2
0,5
1,25
0,875
1,0625
0,9688
1,0156
0,9922
1,0039
0,9981
1,0010
y
0
3
1,5
2,25
1,875
2,0625
1,9688
2,0156
1,9922
2,0039
1,9981
x k 1 x k
0,5
0,75
0,375
0,1875
0,0937
0,0468
0,0234
0,0117
0,0058
0,0029
y k 1 y k
3
1,5
0,75
0,375
0,1875
0,0937
0,0468
0,0234
0,0117
0,0058
Contoh : SPL
4x - y + z = 7
..(1)
4x - 8 y + z = -21...(2)
-2x + y + 5z = 15...(3)
Eliminasi Gauss Yordan
14
4
4
1
8
1
1
7
21
15
1
0
0,25
0,25
1
0
0
5,5
1
0
0
1
0,25
0
2,75
4
1
0
0,25
7
0,25
0
0,5
5,5
18,5
0,25
0,25
1
0
0
1
0
1,75
1
0
4
16,5
0
1
0
0
1
0
1,75
28
1,75
4
3
2
4
3
x=2 ;y=4;z=3
Iterasi Gauss Seidel
4x - y + z = 7
..(1)
4x - 8 y + z = -21...(2)
-2x + y + 5z = 15...(3)
x
7 yz
4
21 4 x z
8
15 2 x y
5
Nilai awal x0 = 1 ; y0 = 2 ; z0 = 2
Iterasi
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
x
1,75
3,75
1,95
y
2
1,75
3,96875
z
2
3
2,98625
x k 1 x k
y k 1 y k
z k 1 z k
15
Interpolasi Polinom
Diketahui (n + 1) titik berbeda x0 , y 0 , x1 , y1 . x n , y n
Tentukan polinom Pn(x) yang melalui semua titik tersebut sedemikian sehingga
Yi = Pn(xi) untuk i = 0,1,2,, n, Yi dari fungsi matematika f(x) missal ln(x) , sin (x) dll
sedemikian sehingga yi = f(xi) sedangkan Pn(x) fungsi hampiran terhadap f(x), dengan yi
adalah nilai empiris diperoleh dari percobaan.
x1 , y1
x2 , y 2
a, p n ( a )
xn , y n
b, p n (b)
x0 , y 0
x=a
x =b
16
Interpolasi Linier
Adalah interpolasi dua buah titik dengan sebuah garis lurus
Misal dua buah titik x0 , y 0 dan x1 , y1 b, maka polinom yang menginterpolasi ke dua
titik tersebut adalah persamaan garis lurus
p1(x) = a0 + a1 x
y y0
x x0
y1 y 0 x1 x 0
x1 , y1
x0 , y 0
( y y 0 )( x1 x 0 ) ( x x0 )( y1 y 0 )
y y0
y P1 ( x) y0
( x x 0 )( y1 y 0 )
( x1 x 0 )
( x x0 )( y1 y0 )
( x1 x0 )
Contoh : (1)
Jika ln ( 9.0 ) = 2.1972 , ln (9.5) = 2.2513 maka ln ( 9.2 ) = ?
Jawab :
y 2.1972
y 179,3
1960
179,3
1970
203,2
Interpolasi Kuadratik
Melalui Tiga buah titik x0 , y 0 , x1 , y1 dan x 2 , y 2
P2(x) = a0 + a1 x + a2 x2
17
x0 , y 0
a0 + a1 x0 + a2 x02 = y0
x1 , y1
a0 + a1 x1 + a2 x12 = y1
x2 , y 2
a0 + a1 x2 + a2 x22 = y2
Contoh :
Ln (8.0) = 2.0794 ; ln (9.0) = 2.1972 ; dan ln (9.5) = 2.2513
Ln ( 9.2) = ?
Jawab :
(8, 2.0794)
a0 + 8 a1 + 64 a2
= 2.0794
(9, 2.1972)
a0 + 9 a1 + 81 a2
= 2.1972
(9.5 , 2.2513)
P2(x) = a0 + a1 x + a2 x2
x0 , y 0
a0 + a1 x0 + a2 x02 + a3 x03
= y0
x1 , y1
a0 + a1 x1 + a2 x12 + a3 x13
= y1
x2 , y 2
a0 + a1 x2 + a2 x22 + a3 x23
= y2
x3 , y 3
a0 + a1 x3 + a2 x32 + a3 x33
= y2
18
1. Polinom Lagrange
Dari persamaan yang diperoleh :
y P1 ( x) y0
( x x0 )( y1 y0 )
( x1 x0 )
y0
( y 0 )( x x0 ) ( y1 )( x x0 )
( x1 x0 )
( x1 x0 )
y0 x1 y0 x0 y0 x y0 x0 ( y1 )( x x0 ) ( x x1 ) y 0 ( y1 )( x x0 )
( x1 x0 )
( x1 x0 )
( x0 x1 )
( x1 x0 )
P1 ( x)
y0 ( x x1 ) y1 ( x x0 )
( x0 x1 )
( x1 x0 )
Sebut a 0 y 0 ,
( x x1 )
( x 0 x1 )
L1 ( x)
a1 y1 ,
( x x0 )
( x1 x0 )
P1 ( x) a 0 L0 ( x ) a1 L1 ( x )
Dengan
an yn ,
Ln ( x)
( x x0 )( x x1 )....( x xn1 )
( xn xn1 )
Contoh :
Nilai yang berkorespondensi dengan y =
Xi
y i log x
10
300
2.4771
10
log x adalah :
304
2.4829
305
2.4843
307
2.4871
i = 0,1,2,3
19
10
Carilah:
log 301
Dengan :
a0 y 0 ,
L0 ( x)
( x x1 )( x x2 )( x x3 )
( x0 x1 )( x0 x2 )( x0 x3 )
a1 y1 ,
L1 ( x )
( x x0 )( x x2 )( x x3 )
( x1 x0 )( x1 x2 )( x1 x3 )
a2 y 2 ,
L2 ( x)
( x x0 )( x x1 )( x x3 )
( x2 x0 )( x2 x1 )( x2 x3 )
a3 y 3 ,
L3 ( x)
( x x0 )( x x1 )( x x2 )
( x3 x0 )( x 3 x1 )( x3 x2 )
x1 = 304
y1 = 2.4829
y 0 = 2.4771
x 2 = 305
x3 = 307
y 2 = 2.4843
y 3 = 2.4871
10
Maka di peroleh y (301) P3 (301) log 301 2.4786
2. Polinom Newton
y P1 ( x) y0
( x x0 )( y1 y0 )
( x1 x0 )
y0
( y1 y 0 )
( x x0 )
( x1 x0 )
a0 a1 ( x x0 )
Sehingga diperoleh :
a 0 y 0 f ( x0 )
a1
( y1 y0 ) ( f ( x1 ) f ( x0 ))
f [ x1 , x0 ]
( x1 x0 )
( x1 x0 )
a2 f [ x2 , x1 , x0 ]
.
an f [ xn , xn 1 ,..., x1 , x0 ]
20
xi
X0
yi=f(xi)
f(X0)
ST-1
ST-2
ST-3
f [X1, X0]
1
X1
f(X1)
f [X2, X1 ,X0]
f [X2, X1]
X2
f(X2)
f [X3, X2 X1,X0]
f [X3, X2 X1]
f [X3, X2]
3
X3
f(X3)
Pn ( x) f ( x 0 ) ( x x0 ) f [ x1 , x0 ] ( x x0 )( x x1 ) f [ x 2 , x1 , x0 ] ( x x0 )( x x1 )( x x 2 ) f [ x3 , x 2 , x1 , x 0 ]
Hitung f(9,2) dari nilai nilai (x,y) pada tabel dengan polinom Newton derajat 3
Dinyatakan dalam bentuk tabel berikut :
i
0
xi
8
yi=f(xi)
2,079442
ST-1
ST-2
ST-3
0,117783
1
2,197225
-0,006433
0,108134
9,5
2,251292
0,000411
-0,005200
0,097735
3
11,0
2,397895
21
xi
X0
yi=f(xi)
f(X0) = f0
2 f
3 f
f 0
X1
f(X1)
2 f 0
f1
X2
f(X2)
3 f 0
2 f1
f 2
X3
f(X3)
f ( x1 ) f ( x0 ) 1 f 0
f [ x1 , x0 ]
x1 x0
1! h
f [ x2 x1 , x0 ]
, dimana h = x1 x0
2 f 0
2! h
22
Bentuk umum
f [ x n ,....x1 , x0 ]
n f ( x 0 ) n f 0
n! h n
n!h n
Rumus Polinom
Pn ( x) f ( x 0 ) ( x x0 ) f [ x1 , x0 ] ( x x0 )( x x1 ) f [ x 2 , x1 , x0 ] ( x x0 )( x x1 )( x x 2 ) f [ x3 , x 2 , x1 , x0 ]
f 0
2 f 0
3 f 0
Pn ( x) f 0 ( x x0 )
( x x0 )( x x1 )
( x x0 )( x x1 )( x x 2 )
1!h
2!h 2
3!h 3
xi =x0+ ih,
i =0,1,2,n
x x0
h
sf 0 s ( s 1) 2 f 0
s ( s 1)( s 2).....( s n 1)n f 0
...............
1!
2!
n!
xi
yi=f(xi)
-3
X-3
f(X-3)
2 f
3 f
f 2
-2
X-2
f(X-2)
2 f 1
f 1
-1
X-1
f(X-1)
3 f 0
2 f0
f 0
0
X0
f(X0)
23
Bentuk umum
k 1 f i k f i k f i 1
Pn ( x)
Pn ( x ) f 0
dimana
x x0
h
sf 0 s ( s 1) 2 f 0
s ( s 1)( s 2).....( s n 1) n f 0
...............
1!
2!
n!
Integral Numerik
Misal f(x) > 0 yang terletak diantara interval [a,b]
24
f ( x)dx
f(x)
a
METODE ( Aproksimasi )
1. Persegi Panjang
Daerah integral di bagi-bagi menjadi n buah subinterval dengan lebar interval
sama.
a. Tinggi diambil dari Ujung Kiri SubInterval
ba
h =
f(x)
y0
y1
I
h
y2
y3
II
III
IV
I = h ( y 0 y1 ... y n 1 )
b. Tinggi diambil dari Ujung Kanan SubInterval
25
f(x)
y1
I
y2
y3
y4
II
III
IV
h
a
I = h ( y1 y2 ... y n )
c. Tinggi diambil dari Titik Tengah SubInterval
f(x)
y1
I
y2
y3
y4
II
III
IV
h
a
I=h
(y
h
( a )
2
( a
3h
)
2
... y
[ a(
2 n 1
)]
2
Contoh :
4
Hitung
dx
2
x dx
0
1 3
64
64
x
0
21,3333
3 0
3
3
26
h=
40
=1
4
40
=1
4
(y
h
( a )
2
( a
3h
)
2
... y
[ a(
( 2 n 1) h
)]
2
40
=1
4
2. Trapesium
Daerah integral di bagi-bagi menjadi n buah subinterval dengan lebar interval
sama.
ba
h =
27
f(x)
y0
y1
I
h
y2
y3
y4
II
III
IV
h
( y0 2 y1 2 y 2 ... 2 yn1 yn )
2
Contoh :
4
Hitung
dx
40
=1
4
I=
h
( y0 2 y1 2 y 2 ... 2 yn1 y n )
2
3. Simpson
Daerah integral di bagi-bagi menjadi n buah subinterval dengan lebar interval
sama.( n adalah kelipatan dua )
ba
h =
28
cara simpson tersebut hasil nya untuk kurva berpangkat kurang atau sama dengan
dua mendekati nilai sebenarnya ( perhitungan dengan kalkulus dasar )
f(x)
y0
y1
I
h
y2
y3
y4
II
III
IV
a
2h
Ih =
2h
h
( y0 2 y1 2 y 2 ... 2 yn1 y n ) ..(1)
2
Untuk k = 2h
Ik = h( y0 2 y1 2 y 2 ... 2 y n1 y n ) .(2)
Integral Trapesium .
I = Ih + c h2 .(3)
I = Ih + c h2 = Ik + c k2
I = Ik + c k2 . (4)
Ih - Ik= c (k2 - h2 )
c=
error trapesium
I = Ih +
I=
2
h( y 0 2 y1 2 y 2 ... 2 y n 1 y n )
3
I=
Ih Ik
diperoleh
3h 2
Ih Ik
. h2
3h 2
4
1
Ih Ik
3
3
Ih Ik
Ih Ik
Ih Ik
2
2 =
2
2 =
k h
4h h
3h 2
- 3 h( y 0 2 y1 2 y 2 ... 2 y n1 y n )
h
( y 0 4 y1 2 y 2 4 y3 ... 2 y n 2 4 y n1 y n )
3
29
Contoh :
4
Hitung
dx
I=
40
=1
4
h
( y0 4 y1 2 y 2 4 y3 y 4 )
3
+4
+ 8
+ 36
+ 16 )
I = 64/3 = 21,3333
Perhitungan integral dengan metode tersebut sangat mendekati nilai sebenarnya.
30