Anda di halaman 1dari 12

... .,/ -.. /..

_

m1u+cn HcLu m1u+cn HcLu m1u+cn HcLu m1u+cn HcLu
VcnuIscn mLsc+c _cc VcnuIscn mLsc+c _cc VcnuIscn mLsc+c _cc VcnuIscn mLsc+c _cc



Disarikan dari Tuntunan Menulis Huruf Jawa,
Karangan Dra. Suwarni. S,
Penerbit dan Percetakan SAHABAT , Klaten, Jawa Tengah








! !! !cgn! cgn! cgn! cgn! Hndi Scqogc Hndi Scqogc Hndi Scqogc Hndi Scqogc
Pn.mokc.1o Pn.mokc.1o Pn.mokc.1o Pn.mokc.1o
z00 z00 z00 z00
... .,/ -.. /.. _
KATA DASAR
(Tembung Lingga) Kata dasar yang aslinya ada huruf rangkap penulisannya pun rangkap
Latin Benar Salah Pengetikan
Allah
01_ 01_
AlLh
massa
'A 'A
msS

Kata dasar yang aslinya tidak ada huruf rangkap penulisannya tidak rangkap walaupun
pengucapannya seolah-olah rangkap

Latin Benar Salah Pengetikan
semut
A'_1g A'1g
semut\
panah
1J_ 1J_
pnh
kalung
J1_ J1
klu=

Kata dasar yang ada 2 jenis cara pengucapannya, ditulis menurut pengucapannya *

Latin Penulisan Pengetikan
semana
A'J
semn
samana
A'J
smn
nagara
JT1
ngr
negara
JT1
negr

Kata dasar yang menggunakan pasangan ca atau ja maka huruf yang dipasangi buleh
ditulis dengan na atau nya *
Latin Benar Salah Pengetikan
pancing
11 1J
pvCi
lancip
11 1g 1J 1g
lvCip\
... .,/ -.. /.. _
Kata dasar apabila suku pertama berbunyi /a~/ bukan /a/ dan sigeg n, ny, ma atau ng
dan suku kedua terbuka (tidak sigeg) maka penulisan suku pertama tidak taling tarung.

Latin Benar Salah Pengetikan
tamba
1' _17'
tmB
tangga
1T _17T
t=g
tanda
1J _17J
tnD

Kata dasar apabila suku pertama berbunyi /a~/ bukan /a/ dan terbuka (tidak sigeg) dan
suku kedua berbunyi /a~/ dan tertutup (sigeg) maka penulisan kedua suku tersebut
menggunakan taling tarung
Latin Penulisan Pengetikan
popok
_17_17Jg
[po[pok\
kodhok
_J7_J7Jg
[ko[dok\
bathok
1_}7Jg
b[qok\
kapok
J_17Jg
k[pok\
kecuali memang suku pertama berbunyi /a/ atau sebaliknya suku terakhirnya berbunyi
/a/.
kothak
_J7}Jg
[koqk\
kolak
_J71Jg
[kolk\

... .,/ -.. /.. _
Kata (tembung) yang telah berubah dari kata dasarnya.
Tembung Andhahan (kata jadian) tembung lingga yang mendapat Ater-ater(awalan)
ater-ater merupakan tambahan di depan kata dasar, Ater-ater n, ny, m, ng tak, ko, di,
Sa, pa, pi, pra, tar, ka, kuma, kapi, kami, a, ma, pan, pang.
Latin Benar Salah Pengetikan
njaluk
J1 1_Jg 1 1_Jg
avJluk\
nggambar
JT' 1 '
a=gmB/

Latin Benar Salah Pengetikan
paniti
1J1 1J1
pniti
pakewuh
1_JJ__ 1_JJ__
p[kwuh
panemu
1J'_ 1J'_
pnemu

tembung lingga yang mendapat seselan(sisipan) tambahan di tengah kata dasar yaitu :
in, um, er, el.
Latin Benar Salah Pengetikan
piala
1J1 111
pial
piutang
1J_1 11_1
piaut=

Latin Benar Salah Pengetikan
tinata
1J1 1J1
tint
tinulung
1J_1_ 1J_1_
tinulu=
kinarya
JJ1 JJ1
kin/y

Latin Benar Pengetikan
slulup
A1_1g
s|lup\
gleger
TT
gLege/
... .,/ -.. /.. _
tembung lingga yang mendapat panambang (akhiran)
tambahan di akhir kata dasar yaitu : a, i, e, en, ana, ake, na, ne, ku, mu. kata dasar
yang bunyi suku akhirnya i atau e mendapat panambang ha penulisan panambangnya
berubah menjadi ya kecuali kalau suku kata akhir huruf ya maka penulisannya tidak
berubah.

Latin Benar Salah Pengetikan
munia
'_J1 '_JJ
muniy
gawea
T_J1 T_JJ
g[wy
piyea
1_1J 1_11
pi[ya
bayia
11J 111
byia

kata dasar yang bunyi suku akhirnya u atau o mendapat panambang ha penulisannya
berubah menjadi wa

Latin Benar Salah Pengetikan
turua
1_1_J 1_1_J
tutuw
mlakua
'J_J 'J_J
mLkuw
ngonoa
_17_J7J _17_J7J
[zo[now

kecuali suku kedua sudah wa maka penulisannya tidak berubah

Latin Benar Salah Pengetikan
tawua
1J_J 1J_J
twua
sawoa
A_J7J A_J7J
s[woa

... .,/ -.. /.. _
kata dasar yang suku kata akhir terbuka mendapat panambang e' penulisannya berubah
menjadi ne'

Latin Penulisan Pengetikan
telae
_11_J
[tl[n
talie
11_J
tli[n

kata turunan yang kata dasarnya berakhir terbuka/tertutup, apabila mendapat akhiran i
atau ana muncul suara /n/. Penulisannya menggunakan n rangkap (gandhul)

Latin Penulisan Pengetikan
gawani
TJJ
gwnNi
gawanana
TJJJ
gwnn
saponi
A_17J
s[poni

Tembung Rangkap Dwipurwa (perulangan di awal) penulisannya sesuai dengan
pengucapannya

Latin Penulisan Pengetikan
sulih-susulih-sesulih
AA_1_
sesulih
tulung-tutulung-tetulung
11_1_
tetulu=
sorah-sosorah-sesorah
A_A71_
se[sorh
turu-tuturu-teturu
11_1_
teturu

... .,/ -.. /.. _
Dwilingga (perulangan penuh), dwilingga yang suku kata pertamanya berawal vokal
sedang suku kata kedua berakhir dengan konsonan (sigeg) maka penulisannya -lihat
contoh-

Latin Benar Salah Pengetikan
arang-arang
J1J1 J111
ar=ar=
iming-iming
J'J' J'1'
aimi=aimi=
eman-eman
_J'_J'Jg J'_J'Jg
[am[nHmn\

Tembung Jamboran (kata majemuk)
dua kata atau lebih yang digabung menjadi satu. apabila suku akhir dari kata pertama
konsonan dan suku pertama dari kata kedua vokal, penulisan suku kata pertama dari
kata kedua bukan konsonan rangkap.

Latin Benar Salah Pengetikan
supit urang
A_11_1 A_111
supitHur=
mangan ati
'1J1 '1J1
mznHti
kulit ayam
J_111'g J_111'g
kulitHym\



*. Konggres Bahasa Jawa II, 1996, Batu, Malang, Jawa Timur
... .,/ -.. /.. _
TANDA BACA (PRATANDHA)

1. Adeg-adeg
Bentuknya = _ ,gunanya :
- Sebagai tanda permulaan ceritera
- Tanda permulaan alinea baru

2. Pada
Jenisnya ada 11 macam yaitu : pada lingsa, pada lungsi, pada pangkat, pada
guru, pada pancak, pada andhap, pada madya, pada luhur, purwa pada, madya
pada, dan wasana pada.
Wujudnya :
1. pada lingsa = .
2. pada lungsi =
3. pada pangkat =
4. pada guru = __
5. pada pancak =
6. pada andhap =
7. pada madya =
8. pada luhur =
9. purwa pada = _
10. madya pada =
11. wasana pada = ]

... .,/ -.. /.. _
AKSARA MURDA/AGENG.
Aksara punika gunanipun kangge nyerat asmanipun : ratu, pengageng lan tiyang
ingkang dipun ajeni. Kathahipun pitu, wujudipun :
1=J. \=1. 1=1. 1=T. 1=J. W=A. +=1
1. menawi asmaning ratu, sedaya kaserat mawi aksara murda (ingkang wonten
murdanipun). (Jika menulis nama Tuhan atau Raja, semua menggunakan aksara
murda (yang mempunyai aks murdanya)
2. menawi asmanipun para pengageng, saben satembung aksaranipun murda
satunggal. (Jika menulis nama Pejabat, tiap kata menggunakan satu murda)
3. menawi asmanipun para ingkang kula aosi, sanama namung satunggal. (Jika menulis
nama orang yang dihormati, satu nama cukup satu murda)
Tulodho / Contoh :
1. _1_A01_JJ'JJ_J_J7Ag.
(Gusti Ingkang Maha Kuaos)
_JJW1_J_J_JW_1Jg_'1_+_J1J1_171J1JJJ11g.
(Ingkang Sinuwun Kanjeng Sultan Hamengkubuwana Ing Yogyakarta Hadiningrat)
2. _1J1_A1_11Jg0J11J1'1_1T1JA_1J1
(Kanjeng Gusti Pangeran Adipati Harya Mangkunagara Ing Surakarta)
_1J1_A1_11Jg0J11J11J_01'1_171J1
(Kanjeng Gusti Pangeran Adipati Harya Paku Alam Ing Ngayogyakarta)
3. _11J1J1_J1Jg1_11WA_JJ11g
(Panjenenganipun bapak Bupati Sasradiningrat)
_J1_A'_1_1__171JJ1JJTJ
(Katur simbah lurah: Goncawardaya ing harganda)


- Sumber : Dra. Suwarni. S, Tuntunan Menulis Huruf Jawa, Penerbit dan Percetakan SAHABAT ,
Klaten, Jawa Tengah
- Sumber : Tuntunan Nyerat Aksara Jawi, R. Hadi Pranata, Sari Ilmu, Yogyakarta, 1980

... .,/ -.. /.. _
Contoh Penulisan konsonan bertumpuk, Aksara Murda dan Rekan
Latin Benar Salah Pengetikan
mangan kwaci
'1JgJ J '1JJ
mzn\kWci
tikus clurut
1J_AgJ1_1g 1J_A1_1g
tikus\c |rut\
grubyuk
T_1_Jg
g(b-uk\
krupuk
J_1_Jg
k(puk\
kriyak-kriyuk
J_1J_1_Jg J_1J_1_Jg
k]iyk`iyuk\
krosok
_J_7_A7Jg
[k]o[sok\
trewlu
1__J1_ 1__J1_
t}[wlu
krusak-krusek
1__J1_
t}[wlu
krta ambruk
_J_1J'_Jg
[k]tamB)k\
peteng banget
11111g
pet_bzet\
nandur kacang
JJJJ
nnF|/kc=
kucing putih
J_J1_1_
kuci=putih
tumbas lembu
1_' A' 1_'A'
tumBsLemB|
kulak lemari
J_1J'1 J_1J'1
kulkLemri
Mas Arif
'Ag011g
ms\Arip+\
wulan Oktober
J_1Jg__J71
wuln\O[kTobe/
salat dhuhur
A11J_
sltF|+au/
wajib zakat
JJ1J1g
wjibJ+kt\
zakat fitrah
JJ11__
j+ktP+it]h
... .,/ -.. /.. _
manuk nucuk
'J_J_J_Jg
mnukcuk\
bapak kyai
11J_J
bpkai
kremes kremes
J_'A'Ag
k}mes~mes\
kulak trasi
J_1J_A
kulk`si
gebyar
T1 T1
geb-/
kepyur
J1_ J1
kep-u/
capit yuyu
J111_
cpitY|yu
nyuwun dhuwit
1_J_JJ1g
vuwun|wit\
arep thukul
JJ1J_1g
axp|kul\
your finger
_171T
[y/op+i=ge/
surga firdaus
A_T1JJ_Ag
su/gpdaus\
gayan funky
T1_J1J
gy[nf+=ki
hajimmashit
JJ_''A_1
aji[mmsi[t
konnichiwa
_J7JJJ
[konNiciw
nihongo
J_J7_T7
ni[a=o[go
aishiteru*
JJA_11_
aaisi[tru
I love you*
_J11g1_
{alp+\yu
ich liebe dich*
JJg11JJg
aik+\libedik+\
makhluk ghoib
'Jg1__J7J1g
mk+\lu[kG+oaib\
Izroil
]_J_7J1g
I[j+]oail\
... .,/ -.. /.. _
victoria
1_J711
p+i[kToriy
moskwa
_'7AgJ
[mos\kW
spiderman
AJ_'Jg
sPide/[mn\
the best
J_1Ag
fe[bs\
autisme
JJ_1A
aautisMe
testimoni
_1A_'7J
[tsTi[moni
transmigrasi
1_JgAT_A
t]n\sMig]si
trowulan
_1_7J_1Jg
[t]owuln\
kraton trunajaya
J__17J_JJ1
k][ton)njy
bis transit
1A_J1g
bis`nSit\
Ket :
= Alt + 0209 (pasangan ka)
= Alt + 0210 (pasangan ta)
= Alt + 0211 (pasangan la)
= Alt + 0212 (pasangan dha)
= Alt + 0213 (pasangan tha)
= Alt + 0215 (pasangan nu)

Anda mungkin juga menyukai