MOHON PERHATIAN

·JANGAN MEL.ETAK.KAN BUKU IN! DISEMBARANG

AN TE PAT, SEBAB DIDALAMNYA BANYAK
AYAT AYAT AL QUR'AN.
1. Tidak dibenarkan mengutip atau meni,ru car:a
penyusunan buku Qiroati ini, meskipun hanya
sebagian kecil.
2. Menyusun buku untuk memudahkan cara belajar
membaca Al Qur'an adalah ben>ahala, namun
meniru karya seseorang hingga tampak
keroiripannya adalah. perbuatan tercela.
3. Berbuat · jujur dalam karya tulis adalah
terpuji, se�ngkan ber at. curang dilarang
agama kita.
4, Renungkanlah.

H. Dachlan Sallm Zarkasyi

Jt M.T. Haryono
Kp. Kebon Arum 73, Te!p. 520155
, Semarang - 50123
 PRAKATA
Alhamdulillah, segala puji bagi Allah yang telah
menur\Jnkan Al Qur'an Alkarim, Shalawat dan Salam
semoga. tetap atas junjungan kita Nabi Muhammad SAW
beserta eluarga, sahabat . dan para pengikutnya
ilayaumudclin..
Dengan pertolongan Allah semata Kitab Tajwid yang
sederhana ini telah selesai kami susun. Buku
ini khususnya untuk ·TK Al Qur'an, akan tetap>
boleh juga untuk setiap anak yang belajar
membaca Al Qur'an.
Para guru Al Qur'an tentunya telah maklum,
bahwa mempelajari '1LMU TAJWID''. hukumnya fardhu
kifayah, sedang membaca Al Qur'an secara
bacaan tajwid hukumnya fardhu 'ain. Maka untuk
menyesuaikan hukum yang telah digariskan para
ulama' Al Qur'an, sebaiknya para guru mengajarkan
fardhu 'ain terlebih dahulu. Tegasnya, ajarkanlah Al
Qur'an sebaik mungkin menurut bacaan tajwid. Setelah
murid dapat membaca secara tartil, ajarkanlah pelajaran
bacaan "GHARIB". Dan terakhir ajarkanlah ilmu
tajwid.
Para rekan guru Al QUR'AN, ketahuilah susunan
buku ini diutamakan mencari kemudahan untuk murid
TK Al Qur'an atau anak yang belajar ilmu tajwid.
Maka
·susunan buku ini tidak sesempurna buku ilmu tajwid
yang disusun para ahli. Oleh karena itu, bagi guru
yang ingin memperdalam ilmi.1 tajwid, pelajarilah
buku-buku tajwid yang lain.
Judul buku ini "ILMU TAJWID PRAKTIS". Maka
 dalam menentukan- panjangnya tiap Mad hanya satu
macam saja, tidak seperti buku tajwid lain. Demikian
·pula .dala susunan Idgham, dll.
Kekurangan dan kesalahan tentu akan terjadi dalam
buku ini, maka tegur sapa dari para ahli sangat kami
harapkan, dan · sebeluinnya kami ucapkan terima ·
kasih.
Kepada keluarga K.H .. Arwani ,Kudus, yang
telah mengoreksi buku Tajwid Praktis ini dan kepada
Bapak
K.H. Turmudzi Taslim. yang telah mef!eliti seluruh
buku yang kami susun, kami mengucapkan . terima
kasih dan semoga menjadi amal jariyah yang diterima
Allah. Kepada Allah kami · 111ohon semoga buku ini
bermanfaat dan
. menjadi salah satu amal yang diridhoi-Nya. Amin.

Penyusun
 PETUNJUK MENGAJAR

1. Mengajar ilmu tajwid, sebaiknya sedikit demi sedikit

(satu bah - satu bah).
2. Mengajar membaca Al Qur'an, sebaiknya secara
kelompok/klasikal seperti tadarus (dibaca beberapa
ayat, clilanjutkan oleh murid yang lain).
3. Mengajar ilmu tajwid, jangan dipisah dengan
pelajaran membaca Al Qur'an.
Caranya : Awai pelajaran, ilmu tajwid, clilanjutkan
pelajaran membaca Al.Qur'an .. Setiap murid
diwaktu membaca Al Qur'an terdapat pelajaran ilmu
tajwid yang telah diajarkan, maka langsung
ditanyakan
nama tajwidnya. . ·
Umpamanya : pelajaran ilmu tajwid sudah sampai
ldghom Bighunnah, maka setiap murid yang
membaca Al Qur'an kebetulan ada bacaan ldghom
Bighunnah, guru supaya bertanya, ada pelajaran
apa yang �e dang kau bac a?. Ten tu murid akan
menjawab, ada pelajar�n ldghom Bighunnah.
Demikian seterusnya.
4. Setiap selesai pelajaran, .diakhiri dengan soal jalAlab
ilmu tajwid secara hafalan. lnsya Allah J�ngan
cara ini murid akan hafal ilmu tajwid tanpa
menghafal.
5. Lebih utama sebelum murld menerima pelajaran
ilmu tajwid, diberikan pelajaran bacaan gharib,
seperti keterangan mengajar ilmu tajwid
(sedikit sedikit).
6. Setelah murid mahir ilmu bacaan gharib dan sudah
hafal, selanjutnya diajarkan ilmu tajwid.
Kesimpulan
a. Ajarkanlah membaca Al Qut'an dengan tartil
(dengan bacaan tajwid}.
b, Setelah murid mampu membac:a Al Qur'an dengan
tartil, ajarkanlah bacaan gharib.
c. Set�lah murid hafal tanpa menghafal segala
macam bacaan gharib, maka ajarkanlah ilmu tajwi .
llmu tajwi dfa.@rkan paling akhir, sebab · fardhu
kifayah. ·

Semarang, 3 September 1989

3 Shafat 1410

Penyusun
 I
Pelajaran Ke 1
GHUNNAH .MUSYADDADAH.

Setiap huruf NUN atau MIM bertasydid, dalam ilmu

'<'•1 "' \� 0 I
tajwid namanya Ghunnah Musyaddadah.

,,U"!, \
Perhatikanlah contoh dibawah ini
I ...- J.
1.,:
�J·�. ), ,....
�
s Setiap huruf NUN atau MIM yang bertasydid, da�m
ilmu tajwid namanya apa?
J Setiap huruf NUN atau MIM yang bertasydid, dalam
\lmu tajwid namanya Ghunnah Musyaddadah.

Pelajaran Ke 2
PERBEDAAN NUN SUKUN DAN TANWIN

5, =:J. �-4 J;=

= ��\5.
Perbedaan NUN SUKUN dan TANWIN : sama
dalam suara, lain dalam tulisan.
Perhatikan tulisan diatasnya.
S. Jelaskanlah perbedaan Nun Sukun dan Tanwin !.
J.
Perbedaan Nun Sukun dan Tanwin, sama dalam
suara, lain dalam tulisan.
Suara Nun Sukun dan suara Tanwin sama, maka
hukum Nun Sukun dan Tanwin juQa sama.
 2
Pelajaran Ke 3

HUKUM NUN SUKUN / TANWIN

(�·� �) C,7' .
Hukum Nun .Sukun/fanwin dibagi Uma.
1. IDGHAM BIGHUNNAH

u,,. . .-9
1?

c.z .. ( '}u
14
·,,,
Yang dinamakan ldgham Bighunnah ialah Nun
Sukun/Tanwin bertemu salah satu huruf YA,
WAWU, MIM, NUN•.
Contoh Nun Sukun/fanwin bertemu YA
 3

Contoh Nun Sukun/Tanwin bertemu WAWU

Pertanyaan

S. Apa yang dinamakan ldgham Bighunnah ?

J.
S. Apa yang dinamakan Ghunnah Musyaddadah ?
J.
s. Apa perbedaan Nun Sukun ,clan Tanwin ?
J.
 4

Contoh Nuri'Sukun/Tanwin bertemu NUN.

· $.
J. Apa petbedaanNun Sukun .clan Tanwin ?
S·.
'J.· Apa yang dinamakan ldgham Bighunnah ?
s.
J. Apa yang dinamakan Ghunnah Musyaddadah ?
 5
2. IDGHAM BllAGHUNNAH

_) J +- (� # � ) Q
Yang dinamakan. ldgham Bilaghunnah ialah Nun
Sukun/fanwin bertemu LAM atau RA.
S. Apa yang dinamakan ldgham Bilaghunnah ?
J. Yang dinamakan ldgham Bilaghunnah .ialah Nun
Sukun/fanwin bertemu LAM atau RA.
S, Apa yang di11amakan ldgham
Bilaghunnah ? J.
S. Apa yang dinamakan ldgham Bighunnah ?
J.
S. Apa yarig dinamakan Ghunnah · Musyaddadah . ?
J.

· 3. I LAB

Y�\ , . u.
:

s. Apa yang dinamakan lqlab ?

J.
s. Apa yang dinamakan ldgham Bilaghunnah ·?
J.

4. IZH-HAR HAL I

�tttc\=c- (4 J;) u
Yang dinamakan · lzh--har Halqi · ialah, . Nun Sukun/
 7
Tanwin bertemu. salah satu huruf HAMZAH (AUF),
HA (ejaan lama CHA), KHA (ejaan lama CHO),
'AIN,
. GHAJN, HHA (ejaari lama HA).
Contoh Nun Sukun/Tanwin bertemu HAMZAH

c.:\ +.(-"' 4'

? ) J

�I.;'.\�� -:;) ::;

S. . Apa yang dinamakan lzh-har Halqr?
. J. ...................................,....... .,.......i
S. Apa yang dinamakan lqlab ?
J. .................................,................. .
S. Apa yang dinamakan ldgham Bighunnah ?
J. ......: ·�····••.•····........................... •.• .. :...
S. A.pa yang dinamakan ldgham Bilaghunnah ?
J............................................................ · ...·
Contoh Nun Sukun/fanwin bertemu HA

L+-(" /')6
�
!.:.::,...-��
!.j_p-�
��
..
, �
� -
· -:. \�,
l.. j
8
 9
Conteh Nun Sukun/fanwin bertemu HA

/'(!
��cN, ✓• ,. '
. Ulj/�,.�"
.. t.Y. .�. �)
0 ,!
-: ..'': t,.
_,,
• ·-"

, "
r r
( t\ l.
, ,,,,,.1.._,.,,,\ �- .. 9.\ ,, .,,1·. r1A. :,, "-.JI..
�
�
/

,'�./, , .,.\,,,, .
J . .J '--if' (':-
Beberapa pertanyaan :
1. Apa yang dinamakan lzh-har Halqi ?
2. Apa yang dinamakan lqlab ?
3. Apa yang dinamakan ldgham Bighunnah ?
4. Apa yang dinamakan ldgham Bilaghunnah ?
5. Apa yang dinamakan Ghunnah Musyaddadah ?
6. Apa perbedaan Nun Sukun dan Tanwin

5. UllifA'.
v )o
.i . ') �-!, � � (-1'1�_,_. _,
HAQIQI

��J 1,.1 �✓ .L?Lr

Yang dinamakan lkhfa' ljaqiqi ialah Nun Sukun/
Tanwin bertemu salah satu huruf 15 ( TA, TSA, JIM,
DAL, DZAL, ZA,' SIN, SYIN, SHAD, DHAD, THA,
ZHA, FA, QAF, KA .
 Untuk memudahkan hafal tanpa menghafal dalam
menyebutkan huruf Ikhfa' . Haqiqi, uca)!)kanlah secara
kelompok huruf. (fA, TS , JIM) . (DAL, DZAf:., ZA)
 10.
(SIN, SYIN) (SHAO, OHAO). · (THA, ZHA}
(FA QAF KJAF).
S. Apa yang dinamakan lkhfa' Haqiqi ?
J. Yang dinamakan lkhfa' Haqiqi ialah NUN Suku
Tanwin bertemu huruf 15 ialah : (TA, TSA, JIM)
(DAL,OZAL,ZA} ( SIN,SYJN) ..
(SHAD,DHAD) (THA, ZHA} (FA QAF, KAF).
S. NUN Sukun/Tanwin hukumnya dibagi berapa ?
J.. ··········..···· ..............................:.. ................... .

·
 11

PERTANYMN UI...ANG
1. Apa yang. dina�akan IHgham Bighunnah .?. -
2. Apa yang dinamakan ldgham Bilaghunnal) ?
3. Apa yang dinamakan lqlab ?
4. · Apa yang dinamakan lzh-har Halqi ? r
5. Apa yang -dinainakan Ikhfa' Haqiql?
6. Apa yang -dinamakan Ghunnah Musyaddadah .?
7. Apa petbedaan Nun Sukun . dan Tanwin ?
8. NUN Sukun dan Tanwain-hukumnya dibagi
berapa? Sebutkan 1· ·

Pelajaran e4 .
. �H . MIM SUK. UN DIBAGI TIGA .
UM .
UK
Huku MIM Sukun dibagi tiga
1. ldgham · MIFSLI ·
2. lkhfa' Syafawi
3. lzh-har Syafawi
1 .. IDGHAM MITSl.,I ·
. Yang dinamakan ldgham. MITSLI ialah MIM Sukun
bertemu MIM; .
 12
.. .,
,,. bertemu Mlm .··
Contoh Mim Sukun

�1i)tc..A��
�. · �_; ;t;;/41
··

�� 2. IKHFA'

· µ � ��
SY AFA WI

Yang BA
bertemu dinamakan lkhfa' Sya· fawi ialah MfM Su·kun · ,

Contoh MIM Sukun bertemu BA

__,A,, ..

y �

3 .. IZH•HAR SYAF WI
Yang dinamakan lzh-har Syafawi i �lah MIM Sukun . · ·
bertemu huruf selain MIM dan. BA. .
Contoh Mim Sukun bertemu huruf selain MIM BA
dan
... •-• � �
 13

/ . S'fa}J�.
.. , -�y�!.1.Jg 9 II/.·'· / II J.

J � f r U _h- \.) p \
/ "' ,,,,
.·

.
. .
. " J " •
_j .· .

- f
· LApa yang dinamakan Ghunn;h�yaddada ?
·2:Apa. yang dinamakan ldgham Bighunnah ?
3.Apa·yang dinamakan ldgham Bilaghunnah ?
4.Apa yang dinamakan lqlab_?
S , Ap a y a n g d i n l zh - h a
6. A pa ya n g d i namakan l k h f a '
r H al qi .?·
H aq i q i ?
7.ljpa yang dinamakan ldgham Mitsli ?
8.Apa yang dinamakan lkhfa' Syafawi ?.
· 9.Apa yang dinainakan lzh-har Syafawi ?
10'.APfl perbedaan Nun Sukun dan Tanwin ?
�elajaran .Ke 5 . .
. ' . ' .' '
.

Y ang dinIDGHA M ha m Muta11u1tsilain ialah setiap

" . . .
. .

amakan ·Idg
MUTAMAtSILAIN
· hurof yang sama yang pertama Sukun.

8"!\�-':u/' ��':: /\ -
Beberapa contoh ldgham Mutamatsilain. ,,
l-�1\\
a
� � -

J
�-
/ �/
oJ
�1 t-1 /;: -� / j \
fv.J
�
 ��Pelajaran
�->.; _J
Ke 6
· IDGHAM · MUTAJ�NISAIN
· . Yangdinamakan ldgham Muta;anisain ialah TA Sukun
 14

. Untuk memudahkan �afal tanpa menghafal, dalam .

pelajaran ldgham Mutajanisain,. maka · sebutkanlah huruf- ·
huruf_n.y•.•a saia, senert,i huruf dibawah ini :

�- •.· ,f.", :"-=-' . . ...1, - � •·-

. -.� � -·� C)

. ...:.,O·. .� - .� � ·..�
_l;· ;)
PERTANYMN : · , .. ·• .
1. Apa . yang dinamakan .Ghunnah Musyaddadah ?.
2. Apa yang inamakan ldgham Bighunnah ? .
3. Apa .yang dinamakan ldgharri BUaghunnah
4. Apa yang dinan)akan lqlab ?
5. Apa yang dinamakan Izh-har HALQI ?
6. Apa yang dinamakan lkhfa' Haqiqi ?
7. · Apa yang dinainakan ldgham Mutajariisain ?
8. Apa yang dinama.kan ldgham·Muta asilain ? ·
9. Apa perbedaan Nun Sukun dan. Tanwin ?. ·

' Pelajaran. Ke 7
IDQHAM·· TAQARRIBAIN
Yang dinarriakan ldgham Mutaqarribain ialah Lam
Sula.in bertemu Ra dan af Sukun. bertemu K f.
Untuk memudahkan hafal tanpa nienghafal maka
sebutkanlah huruf-hurufnya saja seper:ti dibawah. ini

�c; -
. yJJj · . .) -J
·
Conteh bacaan ldgham Mutaqarribain ·

J.
/ " ·. .

�)\· Jl�J·
SEBUfKANLAH
1. Hurufldgham Mutajanisain !
2, Huruf ldgham.,Mutaqarribain !: .
 . 3.' Huruf ldgharr Bighu nah l. ·
· 4. Hun Jdgham BILAGHUNnah
I 5.. . Hun.if ldgham .!
Mutamatsilain ·
6. Huruf Izh-harHalqi !
. 7. Huruf lkhfa' Haqiqi !
8. Hund Ghunnah Musyaadadah ! .
9. Huruflqlab ! . . · · · · . . · •.·.
·
.
10. Apa perbedaan.Nun· &ikun· d�n. Tanwin ?
11. Apa yang· dinamakan Jqla!:, ? ·•
· 12. Apa. yang dinamakan ldgham Mutarnatsilain
.?
Pela j�r�
.
n Ke
,.
8··
: . .

QALQALAH
Hun.if· Qalqalah· · ad a. lima . .. : QAF, . THA, ·. BA,·
. ·JIM, · .
DAL .
.
.. . . .
Contoh bacaarr alqalah ·
.· · � J.. -1,· 'l ..· -.,,\ �/:.,.,,· ·✓. -
..

·/·.· �<;.:..:, �. .
�-'-'·. •'!· . .
.�
/.
' It/ . · / � J: . ·.· ; >
1 ·
... � . \ - u · 11
.4.. -
.
.
· ��" �- �

.•..
· Qalqalah ·

. �
di bagi • d ua ·:
�- ; .·.
. · . .
•. Qalqalah Shughra (h(JJ'Uf Qalqali:lh yang m atinya asli)
i
seperti contoh dia�s. . .. · · · • ..·... .··..· · . . .· '
. .
2. Qalqalah Kubra (huruf Qalqalah ya119 : mc1tinya
mendatang, dlsebab�n dibacawaqaf). �-
 • · ·· · ·
Contoli bacaan Qalqalah Kubra. . ··· ·
.
. // / . .. .. "✓✓- tJ /i. . ·.
O�dib caO� o_,b...\
<libaca o�."
PERTANYAAJ'J :
• \.
//, .

S. Ada berapa huruf Qalqalah ?

J. . Huruf Qalqalah ada uina ialah : QI\F; THA; BA,
. JIM; DAL.· .
S. . Bacaan. Qalqalah dibagi berapa ? . J; . .
.
Bacaan . Q;.ilqalah dibagi dua ialah 9alqalah
Shughra dan Qalqalah Kubra.
S. Apa · perbedaari Qalqalah Shughra dan Qal alah ·
Ktiora?
J. · Qatqalah Shughra; inatinya asU.
Qalqalah: Kubra; rhatinya inendataog'.

·. Pelajarart Ke 9
LAF HAUAH
Hukurh Latad Allan.• dibagi dua Tafkhim . dan.
Tarqiq.. ·. . . . . .. _·. _ ._
·
1. Dibaca
fathah Tafkhim,
atati jika
dhummah.. lafadh
. . Allah
. · .. .didahului_
. . harakat
.·
. 2..·_Dibaca tarqiq, jika ·lafadh Allah. didahului harakat ·
·_ kasrah. · · .· • ·. . .· ··• .· · · ·
. Contoh yang dJbaca Tafkhim.
.
;1 �� ..1 � t' .4 ,�
. .
.
.. -

1 ! �.
. ,. '
'

' '. ,, '

 .18

.· Conto. h yang dibaca Tarqiq ·

.,
�,, \·. ,.
.. . �·. ··;,,- - \. ,-- .
1

·/-�•��. · .f- 4
.

·.

Jawablah pertanyaan dibawah · ini ! .

1. Hukum L.afadh Allah dibagi bera·pa?
· Jelaskan ! . · . ..
2. Huruf Qalqalah ada · berapa '? dan. hukum Qalqalah ·
dibagi berapa ?. Jelaskanlah ! . • • , .
3. Sebutkanlah huruFhuruf · ldgham Mutaqarribain !
4. Sebutkilnlah huruf-hur1.1f ldgham Mutajaoisain I
5.. Apa yang dinamakan _ldgham Mufamasilain
? 6.· Apa yang dinamakan ldgham Mltsli ?·
7; · Apa yang dinamakan lkhfa' Syafawi ?
8. Apa yang dinamakan lzh-har Syafawi ? .
9. Apa yang dinamakan ldgham. Bighunriah. ? ·
10. ·· Apa. yang . dinamakan .ldgham Bilaghunnah ?
·. 11. Apa yang dinamakan lqlab ? · ·
· 12. Apa yang dina akan. Izh-har. l,-lalkqi.? .
13. Apa yang dinamakan. lkhfa' Haqiqi ? .
14. · Apa yang dinamakan Ghunnah . Musyaddadah?
15. Apa perbedaan Nun Suki.in dan Tanwin ?
·17. 16, Sebutkanlah · huruf ldgham . Bighunnah ! ·
Sebutkanlah huruf ldgham · Bj laghunnah. ! . ·
18.
Seb tkanlah huruf lqlab 'I . .
.
·· 1.9, Sebutkanlah huruf I_zh-h_ar Halqi 1 ·
20. Sebutkanlah fairuf lkhfa' Haqiqi !
21. Sebutkarilah huruf Qalqalah •. ! ·
 19
Pelajaran Ke 10
. HURUF SYAMSIYAH DAN QAMARJYAH

Huruf Syan;isiyah dan huruf Qamariyah jumlahnya

. saina, masing-masing 14 huruf. Untuk mudah hafal tanpa
menghafal, maka sebutkanlah huruf-hurufnya secara .
kelompok, seperti dibawah ini.
Huruf Syamsiyah

uJ• J;J,.��Ji�v.) .; :�
ac.!;,o
· Huruf Qamariyan
 20
Pelajaran K� l1
IZH-HAR·MUtLAQ
Yang .dinamaka lzh-har Mµtlaq ialah : Nun
S�
bertemu huruf YA at�u WAWl.J dalam sa. tu.kalim.a. t. . (d'
AI Qur'an hanyl ada empat).
Contcih· bacaan lzh-har Mutlciq ..
1 OI .A!. , ." A! �
v U}.H U ...
Jawablah pertanyaan dibawah ini

�
l. · Apa yang dinam,'lkan lzh�har Mutlaq ? dan
berikanlah contohnya !
2. Huruf �yamsiyah ada berapa ? dan sebutkanlah
hunif�hi:1rufnya !
3. Huruf Qamariyah·ada berapa ? clan subutkanlah
huruf-hurufnya ·1
4. Hukum Nun Sukun/Tanwhi dibagi, berapa. ?
Jelaskanfah !
5, Hukum Mim Sukun dibagi berapa? dan
Je�skanlah! clan
6. Lafadh Allah clibagi berapa ?: Jelaskanlah I
7. Huruf Qalqalah ada berapa ? clan se· butkan· lah
huruf- hurufnya !
8. Sebut nlah huruf fdgham Mutaqarribain I
9, Sebutkanlah huruf ldgham Mutajanlsairi I

Pelaj�aran Ke
12 HUKUM RA
.Hukum RA acla cloa, TAFKHIM clan. TARQIQ. ,
 21
RA yang dibaca
Tafkhim RA fathah, RA fathah
tanwin.
RA dhummah, RA dhummah tanwin
RA sukun didahului fathah atau dhummah.
RA sukun didahului kasrah ada hamzah washal.
· RA sukun didall ui kasrah bertemu huruf isti'la.
RA Hidup didahului huruf mati selain YA' yang se
belurnnya ada Fathah atau Dhumah dibaca Waqof.
Hund lsti'la a tujuh

J tJ;..b �✓ t�
Contoh. RA yang dibaca
,� <� ·. * t:5,-, (- -'- ,,
.,
taf½him
� .'.) . '_) \4.)
'<'" \,.. ,.,,,
.

1' .1 f t,J . }
�r' .J';;�_J)� .)-J

0s;- � _;) � � ➔ :--'_

,,,,

-
�l,*����,��\
7

� _;;,
\

� % �
. / .,,

� .)�
. Al ✓
-i..r :
'• ·.1 -· .rr'1,,-•.,. '.· �
.
.
-. -J/
.,,. 'l
. RA yang ciibaca Tarqiq
: RA kasrah, RA kasrah tanwin;
RA sukun didahului kasr�h,
 22
RA hidup didahuluiYA sukun dibaca waqaf.
Ro' hidup dida.hului huruf �ati selain Ya' yang sebelumnya
ada kasroh. d\baca waq f:

.r""•
,,
Contoh
'·
RA yang

'
.,,,.,
'
,,
dibaca Tarqi9.. . ...
' ' ' . ', '

.1,,.1w,a.:>.-· .. a-:-,,\ ..-

.. >-_
_·.)-;,, ' .

�. J··'� --.

o ..i"'�m/ o,,.,...v,,,,-
1'/. , JI)
.-, .J
, L!. / .
,. ,:;
✓�- .-1.:- '

_;-"f,'.<' ,,,3..!!_
'q .,,, ..
�··

S. ' � ,J
,,,. 7
' _
HUKUM RA dibagi berapa? ·
Jelaskanlah RA Yang dibaca Tafkhim dan yang
dibaca Tarqiq · !
J.
J a wa bl a hp e rta n y a a n d i b a w ah ini
"ld .e nA p
ga an yc ean p ga dt i dna a nmtepat.
ak a n G hun
n a h M U SY A D D A D A H ?
2. Apa perbedaan Nun Sukun dan Tariwin ?
�- Hukum Nun Sukuri/fanwin dibagi berapa ? dan
jelaskanlah !
4. Apa yang d inamakan ldgham Bighunnah ?
5. Apa yang dinamakan ldgham Bilaghunnah?
 6. Apa yang dinamakan lqlab?
7. Apa yang dinamakan LZHCHAR Halqi ?
8. Apa yang dinamakan lkhfa' Haqiqi ?
9. Hukum Mim dibagi berapa ? Uraikanlah !
1(). Apa yang dinamakan LZH har Syafawi ?
0

11. Apa yang dinamakan ldgham Mitsli ?

 12. Apa yang dinamakan lkhfa' Syafawi? ·
13. Huruf Syams h ada berapc1 ? Sebutkanlah !
14. Huruf Qamariyah ada berapa '? Sebutkanlah I
15. Huruf Qalqalah ada berapa ? Sebutkanlah !
· 16. Sebutkanlah huruf ldgham Mutajanisain !
i 17. Seb�lah huruf ldgham. Mutaqarribain !
· 18. · Uraikanlah lafadh Allah yang dibaca Tafkhim dan
yang dibaca Tarqiq !
1 . Sebutkanlah hurµf�huruf lsti'la
20. Apa setiap Nun Sukun bertemu YA/WAWU disebut
. ldgham Bighunnal-i.?. .-
· 21. Jika bukan ldgham Bighunnah, apa namanya?
Dan berikanlah conto!1n a.·. I
22. Hukum RA dibagi berapa ? Dan sebutkan.lah
namanya I
23. Uraikanlah RA yang ·dibaca Tafkhim, dan RA
yang dibaca Tarqiq I

Pe•Jaran Ke 13
HUKUMMAD

tfad adalah : Fathah diikuti Alif, Kasrah diikuti

Ya sukun dhummah dilkuti Wawu sukun.
Hukum tfad d!bagi dua : Mad Tabii ata. u Mad.
dan Asli, tfad Far'i.
Yang dinamkan tfad Tabii ialah : Mad yang tidak
bertemu Hamzah, Sukun dan Tasydid. Dan panjang tfad
Tabii tu Alif (dua harakat). .
Contoh Mad Tabil. . . .

.. . ,;
Jawablah pertanyaan di bawah JnL..
. '::· ,

Apa yang dinamakan Mad Tabnii, dan bei-apa Alif

panjangnya ? .

. MAD Far'i dibagi 13

Ke 1. MA WAJIB.MUITASHIL.' Ke
2. MAD JAIZ.MUNFASHJL
Yan g dinamak,an Mad Wajib Munttashifialah
Mad berterrlt
{ Hamzah dalam · satu kalimat.
Cobfoh Mad Wajib. Mu t hil . ··
,,..,,
.
. ..
,- . . .
1 ·.,( ' l-�
:' /1I / .,.�r
� '\ " •
�u ..u
e, �
� UL> ;,,,�
· .,.,., .u
/ . � ..
/ \
�
.,,_;,, •. .
"' .
Yang · dinamakan · Mad Jaiz �unfashil ialah Mad
· bertemu Hamzah (bentuJ,J1ya huruf Alif) di lain kalimat;
. Panjangnya Mad Wajib Muttashil dan Mad Jaiz
� .
Munfashil 2 112 Alif (5 harakat).
anton ' ad aiz Murifashil

Gj":./'�.. f.t.,r�\:✓�/ C._,". �v-

 <-. � �� \
r. . . ;,
Jawablall.pert1;tnan dibawah. ini.
1. Apa yang dinamakan ad Wajib Muttashil?
 25
2. Apa yang diriamakan Mad Jaiz Munfashil ? · .
3. Berapa Allf parijangnya Mad Wajib Muttashil dan
Mad Jaiz Mi.mfashil ?

Ke 3. MAD 'ARIDH USSUKUN

Ke 4. MAD 'IWADH
Yang clinamakan Mad Aridh Lissukun ialah : Mad
bertemu huruf hidup dibaca · waqat . Panjangnya Mad
boleh 1, 2 atau 3 Alif. ·

Contoh Mad Arid h

. / J/

o���.·�..l½o�y.\
�jlj.\
Yang dinamakan Mad 'lwadh ialah : harakat fathah
tanwin clibaca waqof, selain TA marbuthah.
Panjang Mad satu · Allf.
Contoh Mad. 'lwadh

oLo-�··� +-
C..
.-�, ,,, .
Jawablah pertanyaan · dibawah ini.
1. Apa yang dinamakan Mad 'Aridh Lissukun, dan
berapa· AUf panjangany ?
2. Apa yang clinamakan Mad 'lwadh, dan berapa Allf
panjangnya ?
3. Apa yang clinamakan Mad Tabii, dan berapa Alif
panjangny.a ? . ..
4. Af>a yang dinamakan Mad Wajib Muttashil, dah
berapa Allf panjangnya ?
 28
5. Apa yang dinan1akan Mad Jaiz MUNFASHIL, dan
berapa .Alifpanjangnya ?

Ke 5. MAD.SHllAH.
Ke 6; MAD'BADAL · . .
. '

Yang dinamakan Mad Shilallialah setiap HU dan

HI apa bila terletak diantara DUA hurl,lf id.1.1p. . . .
Mad Shilah. dibagi. DUA ·: .Mad Shilah · Qashirah dan
Mad Shilah Thawilah.
Mad Shflah Qashirah ialah Mad Shilan bertemu
selain huruf hamzah, panjangnya SATU AU. f. .
Yang. dinamakan Mad Shilah Thawilah. ialafr•Mad
. Shilah ber temu HUR U F Hamzah (bentul<nya Alif),
· p. a ja gnya2 1/2. Alif.
·. Contoh Mad Shilah. Qashir�h

� -te:\.f
 27
Jawablah pertanyaan dibawi.'h ini .·

1. Apa yang dinamakan dengan Mad ?

2. Apa yang dinamakan Mad Tabii . ?
3. Apa yang dinamakan Mad Wajib Muttashil,
dan berapa Alif panjangnya ?
4. Apa .yang dinamakan Mad Jaiz Munfashil,
dan berapa Alif panjangnya ?
5. Apa yang dinamakan Mad 'Aridh Lissukun, an
berapa Alif panjangnya ? . ,
6. Apa yang dinamakan Mad 1wadh, dan berapa
Alif
panjangany ?
7. Berikanlahcontoh Mad ShilahQashirah, da11 berapa
Alif panjangnya ?
8. Apa yang dinamakan · Mad Shilah Thawilah, clan
berapa Alif panjangnya ?
9. Berikanlah contoh Mad Badal, dan berapa Alif
panjanganya ? . ·.
10. Hukum RA dibagi berapa, Sebutkanlah I
Jelaskanlah RA yang dibaca Tafkhim, dan RA
yang dibaca Tarqiq !
11. Oraikanlah lafadh lah yang dibaca Tafkhlm, clan
Alj yang dibaca
Tarqk I
12. Nun Sukun bertemu Ya/Wawu dalam satu
kalimat namanya apa ? . ,
13. Hund Syamsiyah · dan•. Qamariyah JL.UNLAHNYA ada
berapa ? Sebutkanlah huruf-hurufnya !
14. Sebutkanlah huruf-fo.Jruf lkhfa' Haqiqi !
 28
Ke 7. MAD TAMKIN:
l<.e . MAO UN•..
Yang dinamakan M.ad Tamkin iala.h YA kasrah
. bertasyclid bertemu Ya Sukun.
P�rijangnya satu Alif. · ·.
·Contoh bacaan Mad· amkin

·; �
,, .
-i. .

·Yang dinamakan Mad Lln ialah fathah diikuti

Wawu S11kunatauYa Sukun bertemu huruf hidup dibaca
waqaf;
Dan ·panjangany tiga Alif.
. Qontoh bacaan Mad Lln

·
·. o l:,J... /\ ... �1.."...•.1..1�,. o··· �·.· ·.'···
er".;; +-o l'IJ. •
Y-. "/.
Jawablah pertanyaan dibawah ini.
1. Apa yang dinam�nMadTamkln, · dan·· · be·
rapa· panjangnya ? Alif
.2.. Apa yang dinamakan.. Mad Un, dan berapa
 Alif panjangnya ? · ... .
3. • Berikanlah.contcih Ma� Shilah ashirah'., dan. berapa
Alif panJangnya? .....· .... ·.··. . .. ,
4. Berikanlah contoh M_ad Badal, dah berapa Alif
· panjarignya ? •
5: Apa yang clinamakan Mad Shilah. Thawilah,
dan
•berapa Alif panjangnya ? .
 29
Ke. 9. MAD LAZIM_MUlSAQQAL KAUMI.
Ke 10. MAD LAZIM MUKHAFFAF KALIMI.
Yang dinamakan Mad Lazim Mubaqqal Kalimi
ialah Mad bertemu Tasydid dalam satu kalimat.
Dan panjangnya liga Alif.
Contoh Mad Lazim Mutsaqqal Kalimi

Q\ ❖ �<
. •��J.>-.
-'w.
.

��/c"b.,,5']�/
y

.
Yang dinamakan Mad lazim Mukhaffaf Kalimi
Ialah Mad Badal bertemu sukun. Dan panjangnya
tiga Alif.
Contoh .Mad . Lazim Mukhaffaf Kalimi

/ , ",__,

).:l ') 'J

Jawablah pertanyaan di bawah
L Apa yang dinamakan Mad Lazim Mutsaqqal Kalimi,
. dan berapa Alif panjangnya ?
2; Apa yang dinamakan Mad Lazim Mukhaffaf Kalimi,
dan berapa Alif panjangnya ?
3. Apa yang dinarriakan Mad Tamkin, dan berapa Alif
panjangnya ? · .
4 .. Apa yang dinamakan Mad Lin, dan berapa Alif
panjangnya ?
Ke 11. MAD LAZIM MUTSAQQAL
HARFI. Ke 12. MAD LAZIM MUJ{J-
{AFFAF HAR.fl.
 30
Yang di1ia aka1 Mad Lazim Mutsaqqal Harfi ialah
Mad berte1i1u Tasydid dalam huruf,,pa:njangnya · 3 Alif •
..... .
Contoh Mad Lazim Mutsaqqal Harfi
adalah Lam pada , ;1 I
Sin pada

( Huruf ALIF tidak termasuk huruf MAD). ,. diba. ca tanpa

;,rl,1 �l ,ma panjang (ALIF):,

Yang dinamakan Mad Laziin • Mukhaffof Harfi ialah Mad

bertemu sukuf l dalam huh1f,pan. jangnya 3 Alif;
. Coritoh Mad Lazirri Mukhaffaf Harfi ·
. . : .

. u=1 . . ·•
S\ri pada ·
�

, . .. ' cla
.
Mim pada ·> . ·.•· ·. _
. ..J' ... f"'!!'... - ..

_,Jl . -:,__,
n; Sin, Qof pa:_ ··� ·

Lam pada

Kaf, Aln 'dan Sad pada � .

'. �:.b
.
Sedangkan · ...) Jli r$. L ;3dalah M.ad Tabii.
panjangnya l ALf
 31.
Apa yang dinamakan Mad Lazim Mutsaqqal Harfi, dan
Mad Lazim Mulmaffaf Harfi.

Ke 13. MAD FARQ.

Yang dinamakan M<Jd Farq ialah Mad didahului
hamzah bertemu sukun. Dan panjangnya tiga Alif.
Contoh Mad Farq.

Jawablah pertanyaan dibawah· ini.

l. Apa yang dinamakan Mad Farq, dan berapa
Alif panjangnya ?
2. Ada berapa huruf Mad Lazim Mutsaqqal Harfi ?
Sebutkanlah huruf-hurufnya l
3. Apa yang din makan Mad LAZIM Mutsaqqa! Kalimi,
dan berapa Alifp;.mjangnya ?
4. Apa yang dinamakan Mad LAZIM Mukhaffaf
Kalimi, dan berapa Alif panjangnya ?
5. Apa yang dinamakan Mad Tamkin, dan berapa
Alif panjangnya ?
6. Apa yang dinamakan Mad Lin, dan berapa Alif
panjangnya ?
7. Apa yang dinamakan Mad 'A ridh Lissukun,
dan berapa Alif panjangnya ?
8. Berikanlah contoh Mad Badal l
Setiap huruf yang sama yang pertama sukun;
namanya ldgham Mutamatsilain, (seperti keterang an
di
 32
halaman 15), kecuall kasrah diikuti Ya sukuin, bertemu
Ya dibaca Mad/panjang dan dhummah diikut Wawu
sukun, bertemu Wawu dibaca Mad/panjang.
Contohnya :
\ 11} �/\ } IJ' ❖ fl/ 11

���:J_ij/
°

��J ••
Contoh Pertanyaan dan jawablah:
Apakah setiap huruf yang sama yang pertama
sukun namanya ldgham Mutamatsilain ?
Tidal<:.
Sebab, jika kasrah diikuti Ya sukun, bertemu Ya
(Mad)
dan dhummah diikuti Wawu sukun, bertemu Wawu (Mad).
Jawablah · pertanyaan di bawah ini.
1 Apa yang. dina akan Mad Shilah Thawilah ?
2. Berikanlah contoh Mad Shilah Qashirah !
• · 3. Berikanli'ih contoh Mad Badal !
4. Jika Nun Sukun bertemu hu f Ya atau Wawu
dalam. satu kallmat, namanya apa?
5. Mad Far'i dibagi berapa ? Sebutkanlah !
6. Huruf Syamsiyah ada berapa? dan huruf
amariyah ada berapa ·? Sebutkanlah masing-masing
hurufnya !
7. Qalqalah dibagi bernpa ? Sebutkanlah !
Jawablah pertanyaan dibawah ini.

1'. Apa yang dinamakan Ghunnah Musyaddadah ?

2. Apa perb�aan Nun Sukun dan Tanwin ? ·
 33
3. Nun Sukun/Tanwin hukumnya dibagi berapa ? ·
Sebutkanlah 1.
4. Apa yang dinamakan ldgham Bighunnah,
ldgf:iam Bllaghunnah, lqlab, lzh-har Harqi dan
lkhfa' Haqiqi?
5. Hukum Mim Sukun ibagi berapa ? Sebutkanlah !
6. Apa yang dinamakan ldgham MitsU, Ikhfa' Syafawi,
dan LZH-HAR Syafawi ?
7. Sebutkanlahn huruf Qalqalah, huruf ldgham
Mutajanisain, dan ldgham Mutaqarribain ?
8. Apa yang dinamkan ldgham Mutamatsilain ?
9. Jelaskanlah Lafadh Allah yang dibaca TaJkhim, dan
yang dibaca Tarqiq !
10; Hukum Mad dibagi berapa ? Sebutkanlah !
11. · Apa yang dinamakan Mad. Tab ii, Mad
Wajib Muttashil, Mad JAIZ Munfashil, Mad. 'Aridh
Llssukun, Mad 1wadh, Mad Tamkin, Mad Lin,
Mad Lazim Mutsaqqal Kalimi, Mad Lazim
Mukhaffaf Kalimi, Mad Lazim Mutsaqqal Harfi,
Mad Lazim Mukhaffaf Harli, dan Mad Farq ?
 Diterbitkan oleh :

j Yayasan Pendidikan Al-Qur'an

R,,udhatul Mujawwidin Semar;ng

.L
llrnuk1.ingkungan Sendiri