Anda di halaman 1dari 40

BAB I

PERHITUNGAN CURAH HUJAN EFEKTIF

Curah hujan efektif adalah bagian dari keseluruhan curah hujan yang
secara efektif tersedia untuk kebutuhan air untuk tanaman. Untuk keperluan
perencanaan , pada curah hujan efektif dapat dihitung dengan menggunakan
“Metode Gumbel”. Di Indonesia metode Gumbel ini secara umum sering
digunakan untuk penyusunan suatu rancangan pemanfaatan air dan pengendalian
banjir. Perhitungan besarnya curah hujan efektif dapat dihitung dengan 2 (dua)
cara yaitu:
1. Curah hujan efektif metode analitis (Metode Gumbel)
2. Curah hujan efektif metode empiris (Metode Harza)

I.1. Metode Gumbel Secara Analitis


Langkah - langkah perhitungan :
1. Data curah hujan (Xi) disusun dari kecil ke besar.
2. Hitung curah hujan rata-rata dengan rumus :

X
 Xi
n
dimana ,
X : Curah hujan rata-rata selama n tahun pengamatan.
Xi : Jumlah curah hujan selama pengamatan
n : Banyaknya tahun pengamatan.

3. Hitung standar deviasi ( Sx ) dengan rumus :

 Xi  X 
2

Sx =
n 1

4. Cari harga Yn dan Sn dengan berdasarkan pada jumlah n pengamatan.

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
Dimana nilai Yn dan Sn dapat dilihat pada Tabel I.2.
5. Hitung harga a dan u dengan rumus :
Sn Yn
a= dan u= X 
Sx a
6. Hitung nilai Re dengan rumus :
Yt  Yn
Re = X   Sx
Sn
dimana ,
Re : Curah hujan harian maksimum yang diperkirakan
terjadi dalam periode ulang tertentu.
X : Curah hujan harian rata–rata selama n tahun
pengamatan.
Yt : Reduced variate
Yn : Reduced mean

Probabilitas yang digunakan adalah yang 70 %, sehingga nilai Yt


untuk probabilitas ini adalah :

 Yt = - ln ( - ln ( 1 - 0,70 )) = - 0,18562

7. Menentukan nilai Re/15 hari


8. Menentukan nilai Re untuk padi (dikali 0,7) dan Re untuk palawija
(dikali 0,5)

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.1. Data Curah Hujan Stasiun A


Bulan
Tahun Januari Februari Maret April Mei Juni Juli Agustus September Oktober November Desember
I II I II I II I II I II I II I II I II I II I II I II I II
1996 45 97 45 62 0 80 42 28 74 20 61 77 64 0 50 63 34 52 84 51 62 52 57 88
1997 29 54 18 71 142 51 0 51 73 36 25 22 28 33 39 9 84 17 30 53 83 26 87 88
1998 42 89 25 29 63 47 177 44 25 34 22 78 61 72 81 39 45 60 29 69 54 27 106 89
1999 52 90 22 45 67 47 65 89 34 124 76 25 27 69 53 0 24 89 60 45 114 36 69 74
2000 66 49 65 52 0 35 142 26 35 17 0 33 34 27 50 0 41 69 74 38 18 25 4 56
2001 49 52 84 27 28 34 28 46 49 49 104 25 34 45 41 0 24 72 60 45 60 24 52 52
2002 71 46 85 39 10 58 86 61 90 44 68 0 5 28 28 16 60 54 21 35 60 35 74 25
2003 66 119 27 35 0 65 45 47 44 0 11 64 0 0 74 80 89 45 106 118 126 78 106 26
2004 108 100 32 0 65 0 67 60 40 60 0 0 51 65 0 66 27 69 39 111 220 43 48 53
2005 73 0 18 49 25 54 30 40 98 32 44 32 24 30 0 46 65 43 71 90 63 51 29 18
2006 52 104 50 40 8 0 59 40 36 35 0 56 23 40 56 40 136 0 60 35 45 52 34 45

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.2. Variasi harga Sn dan Yn

n Yn Sn n Yn Sn
5 0,4588 0,7928 20 0,5236 1,0628
6 0,469 0,8388 21 0,5252 1,0694
7 0,4774 0,8749 22 0,5252 1,0755
8 0,4843 0,9013 23 0,5268 1,0812
9 0,4902 0,9288 24 0,5282 1,0865
10 0,4952 0,9496 25 0,5309 1,0914
11 0,4996 0,9697 26 0,5321 1,0961
12 0,5035 0,9833 27 0,5332 1,1005
13 0,507 0,9971 28 0,5343 1,1017
14 0,510 1,0095 29 0,5353 1,1086
15 0,5128 1,0206 30 0,5362 1,1124
16 0,5154 1,0306 31 0,5371 1,1159
17 0,5177 1,0397 32 0,538 1,1193
18 0,5198 1,0481 33 0,5388 1,1225
19 0,5217 1,0557 34 0,5396 1,1256

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Analisa Perhitungan

Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Gumbel secara Analitis dengan sampel
data Bulan Januari I:

1. Menyusun data curah hujan (Xi) dari kecil ke besar

Rank xi
1 29
2 42
3 45
4 49
5 52
6 52
7 66
8 66
9 71
10 73
11 108

2. Menghitung curah hujan rata-rata

X
 Xi
n
653

11
= 59,364

3. Menghitung standar deviasi ( Sx )

 Xi  X 
2

Sx =
n 1

4420,545
= 11  1

= 21,025

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

4. Mencari harga Yn dan Sn dengan diketahui nilai n=11

n Yn Sn
11 0,4996 0,9697

5. Menghitung harga a dan u dengan rumus :


𝑆𝑛
 a = 𝑆𝑥
0,9697
= 21,025

= 0,046
Yn
 u= X 
a
0,4996
 59,364 
0,046
= 48,531

6. Menghitung nilai Yt dengan Probabilitas yang digunakan adalah 80 %

Yt = - ln ( - ln ( 1 - 0,80 )) = - 0,476

7. Menghitung nilai Re dengan rumus :


Yt  Yn
Re = X   Sx
Sn
 0,476  0,4996
 59,364   21,025
0,9697

= 38,213

8. Menentukan nilai Re/15 hari


38,213
Re/15 = = 2,548
15

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

9. Menentukan nilai Re untuk padi (dikali 0,7) dan Re untuk palawija


(dikali 0,5)
𝑅𝑒
 Repadi = 15 𝑥 0,7

= 2,548 x 0,7
= 1,783
𝑅𝑒
 Repalawija = 15 𝑥 0,5

= 2,548 x 0,5
= 1,274

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.3. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Januari I

Januari I
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 29 -30,364 921,950
2 42 -17,364 301,496
3 45 -14,364 206,314
4 49 -10,364 107,405
5 52 -7,364 54,223
6 52 -7,364 54,223
7 66 6,636 44,041
8 66 6,636 44,041
9 71 11,636 135,405
10 73 13,636 185,950
11 108 48,636 2365,496
Jumlah 653 Jumlah 4420,545
rata-rata (x) 59,364 n 11
Yn 0,4996 u 48,531
Sn 0,9697 Yt -0,476
Sx 21,025 Re (mm) 38,213
a 0,046 Re/15 hari (mm/hari) 2,548
Repadi (mm/hari) 1,783
Repalawija (mm/hari) 1,274

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.4. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Januari II

Januari II
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 0 -72,727 5289,256
2 46 -26,727 714,347
3 49 -23,727 562,983
4 52 -20,727 429,620
5 54 -18,727 350,711
6 89 16,273 264,802
7 90 17,273 298,347
8 97 24,273 589,165
9 100 27,273 743,802
10 104 31,273 977,983
11 119 46,273 2141,165
Jumlah 800 Jumlah 12362,182
rata-rata (x) 72,727 n 11
Yn 0,4996 u 54,613
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 35,160 Re (mm) 37,358
a 0,028 Re/15 hari (mm/hari) 2,491
Repadi (mm/hari) 1,743
Repalawija (mm/hari) 1,245

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.5. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Februari I
Februari I
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 18 -24,818 615,942
2 18 -24,818 615,942
3 22 -20,818 433,397
4 25 -17,818 317,488
5 27 -15,818 250,215
6 32 -10,818 117,033
7 45 2,182 4,760
8 50 7,182 51,579
9 65 22,182 492,033
10 84 41,182 1695,942
11 85 42,182 1779,306
Jumlah 471 Jumlah 6373,636
rata-rata (x) 42,818 n 11
Yn 0,4996 u 29,811
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 25,246 Re (mm) 17,422
a 0,038 Re/15 hari (mm/hari) 1,161
Repadi (mm/hari) 0,813
Repalawija (mm/hari) 0,581

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.6. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Februari II
Februari II
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 0 -40,818 1666,124
2 27 -13,818 190,942
3 29 -11,818 139,669
4 35 -5,818 33,851
5 39 -1,818 3,306
6 40 -0,818 0,669
7 45 4,182 17,488
8 49 8,182 66,942
9 52 11,182 125,033
10 62 21,182 448,669
11 71 30,182 910,942
Jumlah 449 Jumlah 3603,636
rata-rata (x) 40,818 n 11
Yn 0,4996 u 31,038
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 18,983 Re (mm) 21,722
a 0,051 Re/15 hari (mm/hari) 1,448
Repadi (mm/hari) 1,014
Repalawija (mm/hari) 0,724

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.7. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Maret I
Maret I
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 0 -37,091 1375,736
2 0 -37,091 1375,736
3 0 -37,091 1375,736
4 8 -29,091 846,281
5 10 -27,091 733,917
6 25 -12,091 146,190
7 28 -9,091 82,645
8 63 25,909 671,281
9 65 27,909 778,917
10 67 29,909 894,554
11 142 104,909 11005,917
Jumlah 408 Jumlah 19286,909
rata-rata (x) 37,091 n 11
Yn 0,4996 u 14,464
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 43,917 Re (mm) -7,088
a 0,022 Re/15 hari (mm/hari) -0,473
Repadi (mm/hari) -0,331
Repalawija (mm/hari) -0,236

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.8. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Maret II
Maret II
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 0 -42,818 1833,397
2 0 -42,818 1833,397
3 34 -8,818 77,760
4 35 -7,818 61,124
5 47 4,182 17,488
6 47 4,182 17,488
7 51 8,182 66,942
8 54 11,182 125,033
9 58 15,182 230,488
10 65 22,182 492,033
11 80 37,182 1382,488
Jumlah 471 Jumlah 6137,636
rata-rata (x) 42,818 n 11
Yn 0,4996 u 30,054
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 24,774 Re (mm) 17,896
a 0,039 Re/15 hari (mm/hari) 1,193
Repadi (mm/hari) 0,835
Repalawija (mm/hari) 0,597

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.9. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan April I
April I
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 0 -67,364 4537,860
2 28 -39,364 1549,496
3 30 -37,364 1396,041
4 42 -25,364 643,314
5 45 -22,364 500,132
6 59 -8,364 69,950
7 65 -2,364 5,587
8 67 -0,364 0,132
9 86 18,636 347,314
10 142 74,636 5570,587
11 177 109,636 12020,132
Jumlah 741 Jumlah 26640,545
rata-rata (x) 67,364 n 11
Yn 0,4996 u 40,771
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 51,614 Re (mm) 15,441
a 0,019 Re/15 hari (mm/hari) 1,029
Repadi (mm/hari) 0,721
Repalawija (mm/hari) 0,515

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.10. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan April II
April II
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 26 -22,364 500,132
2 28 -20,364 414,678
3 40 -8,364 69,950
4 40 -8,364 69,950
5 44 -4,364 19,041
6 46 -2,364 5,587
7 47 -1,364 1,860
8 51 2,636 6,950
9 60 11,636 135,405
10 61 12,636 159,678
11 89 40,636 1651,314
Jumlah 532 Jumlah 3034,545
rata-rata (x) 48,364 n 11
Yn 0,4996 u 39,389
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 17,420 Re (mm) 30,840
a 0,056 Re/15 hari (mm/hari) 2,056
Repadi (mm/hari) 1,439
Repalawija (mm/hari) 1,028

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.11. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Mei I
Mei I
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 25 -29,364 862,223
2 34 -20,364 414,678
3 35 -19,364 374,950
4 36 -18,364 337,223
5 40 -14,364 206,314
6 44 -10,364 107,405
7 49 -5,364 28,769
8 73 18,636 347,314
9 74 19,636 385,587
10 90 35,636 1269,950
11 98 43,636 1904,132
Jumlah 598 Jumlah 6238,545
rata-rata (x) 54,364 n 11
Yn 0,4996 u 41,495
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 24,977 Re (mm) 29,238
a 0,039 Re/15 hari (mm/hari) 1,949
Repadi (mm/hari) 1,364
Repalawija (mm/hari) 0,975

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.12. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Mei II
Mei II
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 0 -41,000 1681,000
2 17 -24,000 576,000
3 20 -21,000 441,000
4 32 -9,000 81,000
5 34 -7,000 49,000
6 35 -6,000 36,000
7 36 -5,000 25,000
8 44 3,000 9,000
9 49 8,000 64,000
10 60 19,000 361,000
11 124 83,000 6889,000
Jumlah 451 Jumlah 10212,000
rata-rata (x) 41,000 n 11
Yn 0,4996 u 24,536
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 31,956 Re (mm) 8,853
a 0,030 Re/15 hari (mm/hari) 0,590
Repadi (mm/hari) 0,413
Repalawija (mm/hari) 0,295

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.13. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Juni I
Juni I
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 0 -37,364 1396,041
2 0 -37,364 1396,041
3 0 -37,364 1396,041
4 11 -26,364 695,041
5 22 -15,364 236,041
6 25 -12,364 152,860
7 44 6,636 44,041
8 61 23,636 558,678
9 68 30,636 938,587
10 76 38,636 1492,769
11 104 66,636 4440,405
Jumlah 411 Jumlah 12746,545
rata-rata (x) 37,364 n 11
Yn 0,4996 u 18,969
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 35,702 Re (mm) 1,448
a 0,027 Re/15 hari (mm/hari) 0,097
Repadi (mm/hari) 0,068
Repalawija (mm/hari) 0,048

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.14. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Juni II
Juni II
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 0 -37,455 1402,843
2 0 -37,455 1402,843
3 22 -15,455 238,843
4 25 -12,455 155,116
5 25 -12,455 155,116
6 32 -5,455 29,752
7 33 -4,455 19,843
8 56 18,545 343,934
9 64 26,545 704,661
10 77 39,545 1563,843
11 78 40,545 1643,934
Jumlah 412 Jumlah 7660,727
rata-rata (x) 37,455 n 11
Yn 0,4996 u 23,195
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 27,678 Re (mm) 9,611
a 0,035 Re/15 hari (mm/hari) 0,641
Repadi (mm/hari) 0,449
Repalawija (mm/hari) 0,320

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.15. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Juli I
Juli I
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 0 -31,909 1018,190
2 5 -26,909 724,099
3 23 -8,909 79,372
4 24 -7,909 62,554
5 27 -4,909 24,099
6 28 -3,909 15,281
7 34 2,091 4,372
8 34 2,091 4,372
9 51 19,091 364,463
10 61 29,091 846,281
11 64 32,091 1029,826
Jumlah 351 Jumlah 4172,909
rata-rata (x) 31,909 n 11
Yn 0,4996 u 21,385
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 20,428 Re (mm) 11,360
a 0,047 Re/15 hari (mm/hari) 0,757
Repadi (mm/hari) 0,530
Repalawija (mm/hari) 0,379

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.16. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Juli II
Juli II
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 0 -37,182 1382,488
2 33 -4,182 17,488
3 72 34,818 1212,306
4 69 31,818 1012,397
5 27 -10,182 103,669
6 45 7,818 61,124
7 28 -9,182 84,306
8 0 -37,182 1382,488
9 65 27,818 773,851
10 30 -7,182 51,579
11 40 2,818 7,942
Jumlah 409 Jumlah 6089,636
rata-rata (x) 37,182 n 11
Yn 0,4996 u 24,468
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 24,677 Re (mm) 12,357
a 0,039 Re/15 hari (mm/hari) 0,824
Repadi (mm/hari) 0,577
Repalawija (mm/hari) 0,412

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.17. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Agustus I
Agustus I
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 0 -42,909 1841,190
2 0 -42,909 1841,190
3 28 -14,909 222,281
4 39 -3,909 15,281
5 41 -1,909 3,645
6 50 7,091 50,281
7 50 7,091 50,281
8 53 10,091 101,826
9 56 13,091 171,372
10 74 31,091 966,645
11 81 38,091 1450,917
Jumlah 472 Jumlah 6714,909
rata-rata (x) 42,909 n 11
Yn 0,4996 u 29,558
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 25,913 Re (mm) 16,841
a 0,037 Re/15 hari (mm/hari) 1,123
Repadi (mm/hari) 0,786
Repalawija (mm/hari) 0,561

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.18. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Agustus II
Agustus II
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 0 -32,636 1065,132
2 0 -32,636 1065,132
3 0 -32,636 1065,132
4 9 -23,636 558,678
5 16 -16,636 276,769
6 39 6,364 40,496
7 40 7,364 54,223
8 46 13,364 178,587
9 63 30,364 921,950
10 66 33,364 1113,132
11 80 47,364 2243,314
Jumlah 359 Jumlah 8582,545
rata-rata (x) 32,636 n 11
Yn 0,4996 u 17,543
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 29,296 Re (mm) 3,166
a 0,033 Re/15 hari (mm/hari) 0,211
Repadi (mm/hari) 0,148
Repalawija (mm/hari) 0,106

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.19. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan September I
September I
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 24 -33,182 1101,033
2 24 -33,182 1101,033
3 27 -30,182 910,942
4 34 -23,182 537,397
5 41 -16,182 261,851
6 45 -12,182 148,397
7 60 2,818 7,942
8 65 7,818 61,124
9 84 26,818 719,215
10 89 31,818 1012,397
11 136 78,818 6212,306
Jumlah 629 Jumlah 12073,636
rata-rata (x) 57,182 n 11
Yn 0,4996 u 39,280
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 34,747 Re (mm) 22,227
a 0,028 Re/15 hari (mm/hari) 1,482
Repadi (mm/hari) 1,037
Repalawija (mm/hari) 0,741

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.20. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan September II
September II
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 0 -51,818 2685,124
2 17 -34,818 1212,306
3 43 -8,818 77,760
4 45 -6,818 46,488
5 52 0,182 0,033
6 54 2,182 4,760
7 60 8,182 66,942
8 69 17,182 295,215
9 69 17,182 295,215
10 72 20,182 407,306
11 89 37,182 1382,488
Jumlah 570 Jumlah 6473,636
rata-rata (x) 51,818 n 11
Yn 0,4996 u 38,709
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 25,443 Re (mm) 26,223
a 0,038 Re/15 hari (mm/hari) 1,748
Repadi (mm/hari) 1,224
Repalawija (mm/hari) 0,874

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.21. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Oktober I
Oktober I
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 21 -36,636 1342,223
2 29 -28,636 820,041
3 30 -27,636 763,769
4 39 -18,636 347,314
5 60 2,364 5,587
6 60 2,364 5,587
7 60 2,364 5,587
8 71 13,364 178,587
9 74 16,364 267,769
10 84 26,364 695,041
11 106 48,364 2339,041
Jumlah 634 Jumlah 6770,545
rata-rata (x) 57,636 n 11
Yn 0,4996 u 44,230
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 26,020 Re (mm) 31,461
a 0,037 Re/15 hari (mm/hari) 2,097
Repadi (mm/hari) 1,468
Repalawija (mm/hari) 1,049

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.22. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Oktober II
Oktober II
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 35 -27,727 768,802
2 35 -27,727 768,802
3 38 -24,727 611,438
4 45 -17,727 314,256
5 45 -17,727 314,256
6 51 -11,727 137,529
7 53 -9,727 94,620
8 69 6,273 39,347
9 90 27,273 743,802
10 111 48,273 2330,256
11 118 55,273 3055,074
Jumlah 690 Jumlah 9178,182
rata-rata (x) 62,727 n 11
Yn 0,4996 u 47,119
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 30,296 Re (mm) 32,251
a 0,032 Re/15 hari (mm/hari) 2,150
Repadi (mm/hari) 1,505
Repalawija (mm/hari) 1,075

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.23. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan November I
November I
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 18 -64,273 4130,983
2 45 -37,273 1389,256
3 54 -28,273 799,347
4 60 -22,273 496,074
5 60 -22,273 496,074
6 62 -20,273 410,983
7 63 -19,273 371,438
8 83 0,727 0,529
9 114 31,727 1006,620
10 126 43,727 1912,074
11 220 137,727 18968,802
Jumlah 905 Jumlah 29982,182
rata-rata (x) 82,273 n 11
Yn 0,4996 u 54,062
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 54,756 Re (mm) 27,190
a 0,018 Re/15 hari (mm/hari) 1,813
Repadi (mm/hari) 1,269
Repalawija (mm/hari) 0,906

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.24. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan November II
November II
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 24 -16,818 282,851
2 25 -15,818 250,215
3 26 -14,818 219,579
4 27 -13,818 190,942
5 35 -5,818 33,851
6 36 -4,818 23,215
7 43 2,182 4,760
8 51 10,182 103,669
9 52 11,182 125,033
10 52 11,182 125,033
11 78 37,182 1382,488
Jumlah 449 Jumlah 2741,636
rata-rata (x) 40,818 n 11
Yn 0,4996 u 32,287
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 16,558 Re (mm) 24,162
a 0,059 Re/15 hari (mm/hari) 1,611
Repadi (mm/hari) 1,128
Repalawija (mm/hari) 0,805

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.25. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Desember I
Desember I
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 4 -56,545 3197,388
2 29 -31,545 995,116
3 34 -26,545 704,661
4 48 -12,545 157,388
5 52 -8,545 73,025
6 57 -3,545 12,570
7 69 8,455 71,479
8 74 13,455 181,025
9 87 26,455 699,843
10 106 45,455 2066,116
11 106 45,455 2066,116
Jumlah 666 Jumlah 10224,727
rata-rata (x) 60,545 n 11
Yn 0,4996 u 44,071
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 31,976 Re (mm) 28,379
a 0,030 Re/15 hari (mm/hari) 1,892
Repadi (mm/hari) 1,324
Repalawija (mm/hari) 0,946

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.26. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Analitis Bulan Desember II
Desember II
Rank xi (xi-xrata-rata) (xi-xrata-rata)2
1 18 -41,364 1710,950
2 25 -34,364 1180,860
3 26 -33,364 1113,132
4 45 -14,364 206,314
5 52 -7,364 54,223
6 53 -6,364 40,496
7 56 -3,364 11,314
8 74 14,636 214,223
9 88 28,636 820,041
10 88 28,636 820,041
11 89 29,636 878,314
Jumlah 614 Jumlah 7049,909
rata-rata (x) 55,818 n 11
Yn 0,4996 u 42,273
Sn 0,9697 Ytr -0,476
Sx 26,290 Re (mm) 29,371
a 0,037 Re/15 hari (mm/hari) 1,958
Repadi (mm/hari) 1,371
Repalawija (mm/hari) 0,979

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.27. Resume Curah Hujan Efektif (Analitis)

Bulan Fase RE RESetengah bulanan RE padi RE palawija

I 38,213 2,548 1,783 1,274


Januari
II 37,358 2,491 1,743 1,245
I 17,422 1,161 0,813 0,581
Februari
II 21,722 1,448 1,014 0,724
I -7,088 -0,473 -0,331 -0,236
Maret
II 17,896 1,193 0,835 0,597
I 15,441 1,029 0,721 0,515
April
II 30,840 2,056 1,439 1,028
I 29,238 1,949 1,364 0,975
Mei
II 8,853 0,590 0,413 0,295
I 1,448 0,097 0,068 0,048
Juni
II 9,611 0,641 0,449 0,320
I 11,360 0,757 0,530 0,379
Juli
II 12,357 0,824 0,577 0,412
I 16,841 1,123 0,786 0,561
Agustus
II 3,166 0,211 0,148 0,106
I 22,227 1,482 1,037 0,741
September
II 26,223 1,748 1,224 0,874
I 31,461 2,097 1,468 1,049
Oktober
II 32,251 2,150 1,505 1,075
I 27,190 1,813 1,269 0,906
November
II 24,162 1,611 1,128 0,805
I 28,379 1,892 1,324 0,946
Desember
II 29,371 1,958 1,371 0,979

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

I.2. Metode Curah Hujan Efektif Secara Empiris (Metode Harza)

Curah hujan bulanan untuk irigasi dirancang 70% dari curah hujan rata-
rata 15 harian dengan kemungkinan probabilitas 80% terpenuhi dan 20% tidak
terpenuhi. Adapun curah hujan efektif untuk tanaman palawija menurut KP-01
dipengaruhi oleh besarnya tingkat evapotranspirasi dan curah hujan daerah.
Besaran curah hujan efektif harian dihitung dengan analisis pendekatan rumus
sebagai berikut:

 Untuk padi = Re = 70% x R80


 Untuk palawija = Re = 50% x R80

Penetapan harga curah hujan R80 dilakukan dengan menggunakan


metoda Harza dan rata-rata sebagai berikut :

 Penetapan R80
Metode Harza menetapkan curah hujan efektif (R80) berdasarkan ranking
pada urutan ke-n dari harga terkecil dengan menggunakan rumus dasar :

m = n/5 + 1

keterangan:
m = Rangking dari urutan terkecil, merupakan curah hujan efektif
N = Jumlah tahun pengamatan

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Analisa Perhitungan

Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Gumbel secara Analitis dengan sampel
data Bulan Januari I:

1. Menyusun data curah hujan (Xi) dari kecil ke besar

Rank xi
1 29
2 42
3 45
4 49
5 52
6 52
7 66
8 66
9 71
10 73
11 108

2. Menghitung curah hujan rata-rata

X
 Xi
n
653

11
= 59,364
3. Menentukan Posisi RE80
𝑛
m=5+1
11
= +1
5

= 3,2
Didapatkan m = 3,2 , jadi posisi RE80 terletak antara urutan ke 3 dan 4.

4. Menghitung RE80

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Untuk mendapatkan nilai RE80 pada posisi 3,2 , maka diinterpolasikan


nilai pada data 3 dan 4.
3−3,2
RE80 = 45 + ( 3−4 ) x (49-45)

= 45,8 mm

5. Menghitung RE80 / 15 Hari


RE80 45,8
= = 3,053 mm/hari
15 15

6. Menentukan nilai Re untuk padi (dikali 0,7) dan Re untuk palawija


(dikali 0,5)
𝑅𝑒
 Repadi = 15 𝑥 0,7

= 3,053 x 0,7
= 2,137 mm/hari
𝑅𝑒
 Repalawija = 15 𝑥 0,5

= 3,053 x 0,5
= 1,527 mm/hari

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.28. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Empiris Bulan Januari s/d Juni

Bulan
Tahun Januari Februari Maret April Mei Juni
I II I II I II I II I II I II
1996 29 0 18 0 0 0 0 26 25 0 0 0
1997 42 46 18 27 0 0 28 28 34 17 0 0
1998 45 49 22 29 0 34 30 40 35 20 0 22
1999 49 52 25 35 8 35 42 40 36 32 11 25
2000 52 54 27 39 10 47 45 44 40 34 22 25
2001 52 89 32 40 25 47 59 46 44 35 25 32
2002 66 90 45 45 28 51 65 47 49 36 44 33
2003 66 97 50 49 63 54 67 51 73 44 61 56
2004 71 100 65 52 65 58 86 60 74 49 68 64
2005 73 104 84 62 67 65 142 61 90 60 76 77
2006 108 119 85 71 142 80 177 89 98 124 104 78
n 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11
Jumlah 653 800 471 449 408 471 741 532 598 451 411 412
Rata - rata 59,364 72,727 42,818 40,818 37,091 42,818 67,364 48,364 54,364 41,000 37,364 37,455
Posisi (m) 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2
RE80 (mm) 45,8 49,6 22,6 30,2 1,6 34,2 32,4 40,0 35,2 22,4 2,2 22,6
RE80/15 (mm/hari) 3,053 3,307 1,507 2,013 0,107 2,280 2,160 2,667 2,347 1,493 0,147 1,507
RE padi (mm/hari) 2,137 2,315 1,055 1,409 0,075 1,596 1,512 1,867 1,643 1,045 0,103 1,055
RE palawija (mm/hari) 1,527 1,653 0,753 1,007 0,053 1,140 1,080 1,333 1,173 0,747 0,073 0,753

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.29. Perhitungan Curah Hujan Efektif Metode Empiris Bulan Juli s/d Desember

Bulan
Tahun Juli Agustus September Oktober November Desember
I II I II I II I II I II I II
1996 0 0 0 0 24 0 21 35 18 24 4 18
1997 5 0 0 0 24 17 29 35 45 25 29 25
1998 23 27 28 0 27 43 30 38 54 26 34 26
1999 24 28 39 9 34 45 39 45 60 27 48 45
2000 27 30 41 16 41 52 60 45 60 35 52 52
2001 28 33 50 39 45 54 60 51 62 36 57 53
2002 34 40 50 40 60 60 60 53 63 43 69 56
2003 34 45 53 46 65 69 71 69 83 51 74 74
2004 51 65 56 63 84 69 74 90 114 52 87 88
2005 61 69 74 66 89 72 84 111 126 52 106 88
2006 64 72 81 80 136 89 106 118 220 78 106 89
n 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11
Jumlah 351 409 472 359 629 570 634 690 905 449 666 614
31,90 37,18 42,90 32,63 57,18 51,81 57,63 62,72 40,81 60,54 55,81
Rata - rata 9 2 9 6 2 8 6 7 82,273 8 5 8
Posisi (m) 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2
RE80 (mm) 23,2 27,2 30,2 1,8 28,4 43,4 31,8 39,4 55,2 26,2 36,8 29,8
RE80/15 (mm/hari) 1,547 1,813 2,013 0,12 1,893 2,893 2,12 2,627 3,68 1,747 2,453 1,987
RE padi (mm/hari) 1,083 1,269 1,409 0,084 1,325 2,025 1,484 1,839 2,576 1,223 1,717 1,391

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

RE palawija (mm/hari) 0,773 0,907 1,007 0,06 0,947 1,447 1,06 1,313 1,84 0,873 1,227 0,993

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

Tabel I.30. Resume Curah Hujan Efektif (Empiris)


Bulan Fase RE RESetengah bulanan RE padi RE palawija
Januari I 45,8 3,053 2,137 1,527
II 49,6 3,307 2,315 1,653
I 22,6 1,507 1,055 0,753
Februari
II 30,2 2,013 1,409 1,007
I 1,6 0,107 0,075 0,053
Maret
II 34,2 2,280 1,596 1,140
I 32,4 2,160 1,512 1,080
April
II 40,0 2,667 1,867 1,333
I 35,2 2,347 1,643 1,173
Mei
II 22,4 1,493 1,045 0,747
I 2,2 0,147 0,103 0,073
Juni
II 22,6 1,507 1,055 0,753
I 23,2 1,547 1,083 0,773
Juli
II 27,2 1,813 1,269 0,907
I 30,2 2,013 1,409 1,007
Agustus
II 1,8 0,120 0,084 0,060
I 28,4 1,893 1,325 0,947
September
II 43,4 2,893 2,025 1,447
I 31,8 2,120 1,484 1,060
Oktober
II 39,4 2,627 1,839 1,313
I 55,2 3,680 2,576 1,840
November
II 26,2 1,747 1,223 0,873
I 36,8 2,453 1,717 1,227
Desember
II 29,8 1,987 1,391 0,993

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063
IRIGAASI DAN BANGUNAN 1

MUHAMMAD RAMA SYAIFULLAH


D1011151063

Anda mungkin juga menyukai