Anda di halaman 1dari 83

PANATURAN

Nama Proyek: Panaturan


Basis Proyek: Panaturan (1985), Panaturan (2004)
Lisensi: Creative Commons
Versi: 1 (13 Juni 2015 – 13 Oktober 2015)
Umpan Balik: ulazan@icloud.com

Ulazan, 2015

Hak cipta milik Ranying Hatala.


Semua orang bebas menyiarkan Panaturan.

Panaturan disebarluaskan di bawah Lisensi Creative Commons Atribusi-


BerbagiSerupa 4.0 Internasional. Untuk melihat salinan lisensi ini, kunjungi
http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/.

Mohon jangan mengganti atau menghilangkan atribut kami.


Sertakan halaman ini pada setiap salinan.

Cetakan I, 2015
Cetakan II, 2016

i
Penggunaan Diakritik

Grave (`)

Kata Terjemah
Ayumù Milikmu
Ayungkù Milikku
Kamangatà Nikmatnya
Pangkasulakà Pertama

Macron (¯)

Kata Terjemah
Mate Mata
Matē Matanya
Indu Ibu
Indū Ibunya

Acute (´)

Kata Terjemah
Balau Lapar
Balaú Rambut
Sarai Selagi, mumpung
Saraí Serai (tumbuhan)

ii
Daftar Isi

Penggunaan Diakritik..................ii 11 Kameluh Putak Bulaú


Grave (`)...................................ii Janjulen Karangan pajanjuri
dahā je kalimē.........................16
Macron (¯)................................ii
12 Kameluh Putak Bulaú
Acute (´)...................................ii
Janjulen Karangan pajanjuri
Panaturan Kutak Sangiang.........1 dahā je kajahawenà.................17
1 Tamparan taluh handiaí..........1 13 Kameluh Putak Bulaú
2 Ranying Hatala manjapa Janjulen Karangan pajanjuri
petak, langit, bulan, bintang, dahā je kaujū...........................18
matan andaú, tuntang taluh 14 Kameluh Putak Bulaú
huangà, hayak mambagi kakaput Janjulen Karangan pajanjuri
umba kalawa.............................2 dahā je kahanyā......................19
3 Bukit Hintan hasahantak umba 15 Kameluh Putak Bulaú
Bukit Bulaú...............................3 Janjulen Karangan pajanjuri
4 Bukit Hintan umba Bukit dahā je kajalatienà...................19
Bulaú hasahantak tinaí..............5 16 Kameluh Putak Bulaú
5 Garing lalunjung pulang Janjulen Karangan pajanjuri
tuntang kumpang duhung dahā je kasapuluhà..................19
pajanjuri bungking kayu erang 17 Kameluh Putak Bulaú
tingang......................................9 Janjulen Karangan pajanjuri
6 Manyameí Tunggul Garing dahā je kasawalasà..................20
Janjahunan Laut Sahawung 18 Kameluh Putak Bulaú
Tangkuranan Hariran ewen due Janjulen Karangan pajanjuri
Kameluh Putak Bulaú Janjulen dahā je kaduewalasà...............20
Karangan Limut Batu Kamasan 19 Manyameí Tunggul Garing
Tambun hasembang tanduk....11 Janjahunan Laut hakaja pating
7 Kameluh Putak Bulaú Janjulen umba Kameluh Putak Bulaú
Karangan pajanjuri dahā je Janjulen Karangan..................21
sulakà......................................13 20 Kameluh Putak Bulaú
8 Kameluh Putak Bulaú Janjulen Janjulen Karangan Limut Batu
Karangan pajanjuri dahā je Kamasan Tambun handiwung
kaduē.......................................14 kanyurung pusu, pandung
9 Kameluh Putak Bulaú Janjulen bapangku anak........................23
Karangan pajanjuri dahā je 21 Taluh je injadian awi
katelū......................................14 Ranying Hatala limbah
10 Kameluh Putak Bulaú Kameluh Putak Bulaú Janjulen
Janjulen Karangan pajanjuri Karangan luas anakà...............25
dahā je kaepatà........................15

iii
22 Raja Bunu dia tau baseput 32 Ranying Hatala janjaruman
barigas hakananan pantar pinang akan panakan Raja Bunu auh
................................................25 jalan ewen buli haluli manalih Iē
23 Raja Sangen, Raja Sangiang, ................................................50
tuntang Raja Bunu inuah........27 33 Malalus tiwah suntu...........51
24 Raja Sangen, Raja Sangiang, 34 Ewen Lewu Bukit Batu
tuntang Raja Bunu kanuah gajah Nindan Tarung kanuah pantar
bakapek bulaú unta hajaran bulaú sulep ikuh tambun.........52
tandang barikur hintan............28 35 Raja Bunu ewen hanak
25 Raja Sangen nanturung Bukit hajarian mamungkat arepà bara
Bulaú Kangantung Gandang, Lewu Bukit Batu Nindan
Kereng Rabia Nunyang Tarung, mangkalewu intu Lewu
Hapalangka Langit..................32 Bukit Tambak Raja.................54
26 Raja Sangiang nanturung 36 Uluh Lewu Bukit Batu
Bukit Bulaú Kangantung Nindan Tarung sama manandang
Gandang, nyahendeng Kereng petak mampar buang ekā
Rabia Nunyang Hapalangka mangkalewu intu Pantaí Danum
Langit......................................34 Sangiang.................................56
27 Raja Bunu nanturung Bukit 37 Ranying Hatala malaluhan
Bulaú Kangantung Gandang, Raja Bunu ewen hanak hajarian
nyahendeng Kereng Rabia nanturung Tantan Bukit
Nunyang Hapalangka Langit. .35 Samatuan................................62
28 Raja Bunu inyundaú awi 38 Lewu Bukit Batu Nindan
Anguí Bungaí Mama Lengaí Tarung limbah uluh are
Tingang...................................37 babungkat................................64
29 Ranying Hatala maningak 39 Ranying Hatala mambagi
mameteh Raja Bunu................41 ungkup panakan Raja Bunu
30 Nyai Endas Bulaú Lisan manyuang Pantaí Danum
Tingang maatuh kabalumā Kalunen...................................66
belum......................................42 40 Mangku Amat Sangen ewen
31 Ranying Hatala janjaruman due Nyai Jaya Sangiang saluh
kahandakà umba Manyameí sawak bambang penyang........67
Tunggul Garing Janjahunan 41 Bawi Ayah hadurut bara
Laut.........................................48 Lewu Telu nanturung Pantaí
Danum Kalunen......................72

iv
Langit, mijen Guhung Tenjek
Panaturan Kutak Sangiang Nyampalak Hawun. 5 Intu hete Iē
nyantah bulaú balawan tanduk,
tampajahen sambil ngantau, Jaī niling
1 Tamparan rabia rantunan kening, nureng ulang
taluh handiaí
pajambile, eleh benyem nyalantinaú
1 Hemben huran, tutuk panambalun buang. Mariarā tinaí bulaú balawan
tambun, baya je atun Iē je katamparan tanduk nuntun hila ngiwa, hete
taluh handiaí. Jaī panapatuk sukup taratuntū atun ampin pahaliar tingang je
simpan, hasambalut umba ambun je dia sama kilaú Iē. 6 Ranying Hatala nuntun
bajahuntun tanduk, basakupa dengan pahaliar tingang, nureng nyababeneng
enun isen baterus kening, hinje tanduk, handung katawā jete puna
hasambalut umba kahain kuasā, belum pahalingeí Bitī, hayak Iē mananggare
japa jimat maharing. gangguranan arā bagare Jata Balawang
Bulaú Kanaruhan Bapager Hintan,
2 Iē je tamparan taluh handiaí, mukeí mijen Papan Malambung Bulaú,
kahain kuasā. Jaī panapatuk sukup marung Laut Bapantan Hintan. 7
simpan, muraí japa jimat tanteng. Katahanan kahain kuasan Ranying
Hayak auh nyahu batengkung Hatala, te Jata Balawang Bulaú palus
ngaruntung langit homboh malentar kalimpangan pahapang Papan
kilat basiring hawun, palus ambun je Malambung Bulaú, timbul homboh
dia bajahuntun tanduk, enun basansinep Bapantan Hintan, nanturung Bukit
isen baterus kening, badandang Bulaú Kangantung Gandang,
manjadi balawa hayak barasih, lenda- nyahendeng Kereng Rabia Nunyang
lendang, linge-lingeí, hayak Iē hamauh Hapalangka Langit. 8 Mijen tantan
mananggare arepà: Bukit Bulaú Kangantung Gandang,
Aku tuh Ranying Hatala, mijen maharung tahanjungan Kereng Rabia
Balaí Bulaú Napatah Hintan, Nunyang Hapalangka Langit, hete Jata
Balaí Hintan Napatah Bulaú, Balawang Bulaú mendeng nandaí
mijen Tasik Malambung Bulaú, Ranying Hatala. 9 Sana ewen sintung
marung Laut Bapantan Hintan. 3 due hasembang bulaú balawan tanduk,
Aku tuh Ranying Hatala je paling Ranying Hatala tuntang Jata Balawang
kuasa, tamparan taluh handiaí Bulaú hasambewa rabia rantunan
tuntang kahapus, tuntang kalawa kening mijen tantan Bukit Bulaú
jetuh iete kalawa pambelum je Kangantung Gandang, marung
inanggare'kù gangguranan arā tahanjungan Kereng Rabia Nunyang
bagare Hintan Kaharingan. Hapalangka Langit. Palus japa-japan
tatah, jima-jimat tanteng, Ranying
4Bara balaí aī te Ranying Hatala Hatala manjapa langit, petak, bulan,
hadurut nanturung tantan Bukit Bulaú bintang, matan andaú, palus kakare
Kangantung Gandang, malentar taluh handiaí akan puatà.
nyahendeng tahanjungan Kereng Rabia
Nunyang Hapalangka Langit intu 10Eleh lungang-linguk pating
Batang Danum Mendeng Ngatimbung sumping, pulang-pilik rabia junjung,

1
hanjak rantang pahalawang huang, tumbu, belum hunjun petak, kalute kea
rindang pahateluk kalingu, nunjung huang danum. Kalute Ranying Hatala
kumin tingang dia lunuk ngarangka, manjadian kahandakà je kaduē.
hirum tambun isen baras ngalimbang, 5 Ranying Hatala haduanan panataú
Jata Balawang Bulaú nahingan
ranying pandereh bunu, Iē manejekà
pahariwut raweí Ranying Hatala. 11
huang bentuk tasik lumbah, hayak auh
Hete Ranying Hatala mukeí kahain
nyahu batengkung ngaruntung langit
kuasā belum, muraí japa jimat
homboh malentar kilat basiring hawun,
maharing, kalute kea Jata Balawang
panataú ranying pandereh bunu basaluh
Bulaú mukeí kamait kajayā.
manjadi batang haring, hayak Iē
mananggare jete bagare Batang Kayu
2 Ranying Hatala manjapa petak, Janji. Kalute Ranying Hatala manjadian
langit, bulan, bintang, matan andaú, kahandakà je katelū.
tuntang taluh huangà, hayak
6 Bara tantan Bukit Bulaú Kangantung
mambagi kakaput umba kalawa
Gandang, bahanjung tahanjungan
1 Bara tantan Bukit Bulaú Kangantung Kereng Rabia Nunyang Hapalangka
Gandang, bahanjung tahanjungan Langit, Ranying Hatala nuntun kakare
Kereng Rabia Nunyang Hapalangka kahandakà je jadi injadiā. Iē haduanan
Langit, Ranying Hatala mukeí kahain tinaí peteng liung lingkar tali wanang,
kuasā, nampauraí japa jimat tanteng. 2 palus maandakà kea huang bentuk tasik
Hete Ranying Hatala haduanan panataú lumbah. 7 Hayak nyaluh awi auh nyahu
sarumpah bulaú palus maandakà huang batengkung ngaruntung langit homboh
kabuang tanjung ambun. Hayak auh malentar kilat basiring hawun, panataú
nyahu batengkung ngaruntung langit peteng tiung lingkar tali wanang
homboh malentar kilat basiring hawun, basaluh manjadi tambun hai nipeng
panataú sarumpah bulaú basaluh pulaú pulu. Kalute Ranying Hatala
manjadi naga hai galang petak. Kalute manjadian kahandakà je kaepatà.
Ranying Hatala manjadian kahandakà 8 Limbah te Ranying Hatala tuntang
je sulakà.
Jata Balawang Bulaú mantar pinang
3 Limbah te tinaí Ranying Hatala hanjenan kapantar, nyipa ulang nantali
haduanan panataú lawung singkap tanteng endas bulaú pulu batanjung
antang palus mambirangà hunjun naga henda, minyip rukun tarahan, eleh
hai galang petak. Hayak auh nyahu lungang-linguk bulaú pating sumping,
batengkung ngaruntung langit homboh pulang-pilik rabia junjung. 9 Kalute
malentar kilat basiring hawun, panataú Ranying Hatala palus maandak
lawung singkap antang basaluh manjadi tantauyas pinang tuntang puting rukun
petak sintel habalambang tambun, liang tarahan huang kabuang tanjung ambun.
deret habangkalan karangan. 4 Hayak te Hayak auh nyahu batengkung
kea huang hunjun petak sintel ngaruntung langit homboh malentar
habalambang tambun, liang deret kilat basiring hawun, panataú juhun
habangkalan karangan hakaliling atun pinang kajadian manjadi tingang hai
tasik, batang danum, tuntang atun taluh nipeng randung banama tuntang

2
panataú tantauyas pinang kajadian 15 Ranying Hatala hamauh tinaí kuā:
manjadi antang, uras mijen Pukung
Kilen jakā Aku nabasan ulun
Pahewan Antang, kalute kea panataú
kalunen hatamunan arepkù?
puting rukun tarahan kajadian manjadi
tambarirang hai marung singkap langit. 16 Hanjak rantang pahalawang huangà,
Kalute Ranying Hatala manjadian rindang pahateluk kalingū dia lunuk
kahandakà je kalimē. ngarangka, isen hirum tambun baras
10 ngalimbang, Jata Balawang Bulaú
Limbah te tinaí hayak auh nyahu
nahingan riwut raweí Ranying Hatala.
batengkung ngaruntung langit homboh 17 Limbah te Ranying Hatala gandang
malentar kilat basiring hawun, Ranying
halalian buli nanturung Balaí Bulaú
Hatala manjapa langit, bulan, bintang,
Napatah Hintan, Balaí Hintan Napatah
tuntang matan andaú, hete palus atun
Bulaú mijen tantan Bukit Hintan.
langit, bulan, bintang, tuntang matan
Kalute kea Jata Balawang Bulaú
andaú, hayak paham lenda-lendang,
nyahendeng Papan Malambung Bulaú,
linge-lingeí barasih haliaí. Kalute
Laut Bapantan Hintan, nyaiawi
Ranying Hatala manjadian kahandakà
tahanjungan Bukit Bulaú. 18 Bara hete
je kajahawenà.
ewen sintung due uras hanjak rantang
11 Kalawa je barasih lenda-lendang, pahalawang huangà, rindang pahateluk
linge-lingeí, hayak atun petak, langit, kalingū, hayak japa-japan tatah, jima-
bulan, bintang, matan andaú, kalute kea jimat tanteng palus hasahantak Bukit
tasik, batang danum, palus taluh je Hintan umba Bukit Bulaú.
belum hunjun petak, huang danum,
tuntang penda langit. 12 Ranying 3Bukit Hintan hasahantak umba
Hatala mambagi kalawa, hayak Iē Bukit Bulaú
manyewut kalawa jete handaú, kaput
jete inyewut hamalem, palus kea Iē 1 Kalute kakare taluh handiaí uras
maandak petak tumun ekā, danum manjadi awi kahain kuasan Ranying
tumun ekā, kalute kea langit, bulan, Hatala tuntang kajayan Jata Balawang
bintang, tuntang matan andaú tumun Bulaú. 2 Yē japa-japan tatah, jima-jimat
ekā. Kalute Ranying Hatala manjadian tanteng Ranying Hatala tuntang Jata
kahandakà je kaujū. Balawang Bulaú. Hayak auh nyahu
13 batengkung ngaruntung langit homboh
Limbah Ranying Hatala manjadian
malentar kilat basiring hawun, palus
kakare kahandakà je jadi te, Iē hamauh
Bukit Hintan hasahantak umba Bukit
umba Jata Balawang Bulaú kuā:
Bulaú. 3 Hete pahalendang Bukit
Naraí taluh gawingkù je hindaí? Hintan palus hasambalut umba
14 pahalendang Bukit Bulaú. Hayak auh
Riwut raweí Jata Balawang Bulaú
nyahu batengkung ngaruntung langit
tumbah, salatan tisuí kanaruhan
homboh malentar kilat basiring hawun,
bapager hintan hamauh kuā:
palus kajadian manjadi Raja Uju. 4 Yē
Taluh handiaí te sukup, bilang Ranying Hatala tuntang Jata Balawang
uras atun, baya hindaí genep. Bulaú mananggare gangguranan aran
Raja Uju te bagare Raja Uju

3
Hakanduang Kanaruhan Hanya Makang Liu, Tasik Gandang
Basakati. Ngarambang Nyahu, Laut
5 Tuwung Hambalat Kilat. 10 Bitim
Nduan kauju andaú kauju alem,
Gambala Rajan Tanggara, gawin
Ranying Hatala malawu riwut raweí:
ayum sama kilaú gawin Janjalung
Awi ketun sintung uju nahingan Tatu Riwut, akam tantaí
pahariwut raweí'kù janjaruman manantuani riwut barat. Palus
taluh akan ketun. 6 Basa Aku tuh kea ekam mijen iete huang Batang
Ranying Hatala je manjadian Danum Mendeng Mahejan Langit,
ketun sintung uju, tuntang Aku Guhung Tenjek Makang Liu, Tasik
handak mananggare Gandang Ngarambang Nyahu,
gangguranan aran ketun, hayak Laut Tuwung Hambalat Kilat. 11
janjaruman ampin kare taluh je Bitim Sangkaria Nyaru Menteng,
akan inggawi awi ketun, palus gawin ayum tantaí manantuani
janjaruman kea batang danum nyahu kilat, tuntang ekam mijen
eka ketun sintung uju mijen. iete intu Batang Danum Mendeng
7 Mahejan Langit, Guhung Tenjek
Sana ewen sintung uju manahingan
Makang Liu, Tasik Gandang
riwut raweí Ranying Hatala kalute, te
Ngarambang Nyahu, Laut
palus ewen manukep tuntang manyeneh
Tuwung Hambalat Kilat. 12 Bitim
riwut raweí Ranying Hatala
Raja Tuntung Tahaseng, ekam
mananggare gangguranan aran ewen
mijen intu Batang Danum
sintung uju, hayak te kea Ranying
Banyahu Bulaú, tukep Bukit
Hatala nyabutan gangguranan aran
Tunjung Marakunjung Aseng
ewen sintung uju iete bagare Janjalung
Panjang. Gawin ayum iete akam
Tatu Riwut, Gambala Rajan Tanggara,
mite untung aseng ulun kalunen
Sangkaria Nyaru Menteng, Raja
dapit jeha awang je tapas atawā
Tuntung Tahaseng, Tamanang Taraí
kurang asengà. Kalute kea amun
Bulan, Raja Sapanipas, tuntang Raja
ulun kalunen balaku aseng
Mise Andaú. 8 Limbah te hamauh tinaí
panjang umba ikaú, sahelu bara
Ranying Hatala umba ewen sintung uju
ikaú manenga akan ulun kalunen,
kuā:
te ikaú janjaruman akangkù helu.
Tuh Aku handak janjaruman eka 13 Ikaú Tamanang Taraí Bulan,
ketun sintung uju mijen palus gawin ayum tantaí manantuani
kakare taluh je inggawi ketun kare paramun panataú ulun
mangat ketun sintung uju katawā kalunen je dinun awī, hayak je
hayak malalusà. 9 Bitim jadi dia tau hapan awi katahī,
Janjalung Tatu Riwut, akam tantaí kareh huang katika iē buli Aku,
manantuani riwut barat je ihapan hete ramu-ramuā te halalian akā.
awi ulun kalunen dapit jeha amun Tuntang ekam mijen iete Batang
ulun kalunen balaku umba ikaú. Danum Baputi Nahajulen Tepung.
Palus ekam mijen iete bagare 14 Bitim Raja Sapanipas, ekam
Batang Danum Mendeng mijen iete intu Bukit Batipas Bara
Mahejan Langit, Guhung Tenjek Puting Lumpung Matan Andaú.

4
Gawin ayum tantaí mahaga kiham Selung Buhul, Kameluh Selung Bulan,
batu tingkes uju hatuntung, Kameluh Selung Bintang, Kameluh
kabentengan Batang Danum Selung Daha, Kameluh Timbang
Banyahu Bulaú, hayak akam Tambangan Daha, tuntang Kameluh
manantuani tuntang mahaga Timbang Tambangan Nyahu. 20
untung aseng ulun kalunen dapit Limbah te tinaí Ranying Hatala
jeha. Awang je batipas akam manyahuan ewen Raja Uju
mangambuah. 15 Kalute kea ikaú Hakanduang manalih Bawi Sintung
Raja Mise Andaú, ekam mijen iete Uju, hayak janjaruman peteh Ranying
Bukit Bulaú Kangantung Hatala akan ewen Bawi Sintung Uju,
Gandang, Kereng Rabia Nunyang kalute kea eka ewen mijen tuntang
Hapalangka Langit. Gawin ayum kakare gawī. 21 Limbah te Bawi
iete akam tantaí manantuani Kameluh sintung uju sama buli ekā
atawā mise andaú tuntang mise mijen tumun je jadi iatuh awi Ranying
alem akan ulun kalunen je sampaí Hatala hajamban Raja Uju
janjī atawā katikā buli hinje Aku. Hakanduang. Eka ewen mijen iete intu
16 batang danum je uras manumbang intu
Limbah ewen Raja Uju Hakanduang
Tasik Malambung Bulaú, Laut
mandinun gawi tuntang ekā mijen bara
Bapantan Hintan.
Ranying Hatala, te ewen sama bilang
bambulangan tambang mananturung 22 Kalute kahandak Ranying Hatala
eka je jadi inukas awi Ranying Hatala. tuntang Jata Balawang Bulaú maatuh
17 Tinaí amun ewen Raja Uju manjadian kakare taluh handiaí bara
Hakanduang uras jadi sembang ekā katamparā palus manjadi atun.
mijen tumun je inukas awi Ranying
Hatala, hete ewen sama malalus kakare 4Bukit Hintan umba Bukit Bulaú
gawī. hasahantak tinaí
18 Limbah kakare kajadian kalute 1Ranying Hatala puna pangkahai
Ranying Hatala mangahandak tinaí iete
kuasa. Hete kakare kahandakà uras
palus hasahantak Bukit Hintan umba
mahapan kuasā. Yē hasahantak tinaí
Bukit Bulaú. Hayak auh nyahu
Bukit Hintan umba Bukit Bulaú.
batengkung ngaruntung langit homboh
malentar kilat basiring hawun, te 2 Nduan kauju andaú kauju alem,
pahalendang Bukit Hintan tuntang pahalendang Bukit Hintan basalupu
Bukit Bulaú palus kajadian manjadi mijen huang pahalendang Bukit Bulaú.
bawi sintung uju, tuntang ewen te Hayak auh nyahu batengkung
inanggare gangguranan arā awi ngaruntung langit homboh malentar
Ranying Hatala bagare Bawi Kameluh. kilat basiring hawun, pahalendang
Kalute ampin gawin Ranying Hatala Bukit Hintan tuntang Bukit Bulaú te
akan ewen Bawi Sintung Uju. 19 palus kajadian manjadi ije biti bawi
Ranying Hatala mananggare hayak kangumban sinjang tuntang ije biti
nyabutan gangguranan aran Bawi hatue kanampan bunu. 3 Sana hatue
Kameluh sintung uju te bagare kanampan bunu tuntang bawi
Kameluh Selung Untung, Kameluh kangumban sinjang te atun, ampī ewen

5
due paham mahamen hayak mikeh tutu taluh handiaí je jadi injadian
umba Ranying Hatala awi ewen sintung awi'kù, sama kilaú Aku jadi
due jatun rangkan pakaían simpan. 4 manjadian tuntang mahaga ketun
Ranying Hatala jadi handung sintung due. 11 Sinde tinaí Aku
hakatawan panalataí. Hemben te Iē mameteh ketun sintung due, Aku
nyahuan Jata Balawang Bulaú tuh Ranying Hatala ain ketun
hajalukan rangkan pakaían simpan akan sintung due, kalute kea dapit jeha
ewen sintung due, palus nyahuan ewen akan ulun kalunen je cagar
sintung due mangkang ngangkanā. 5 injadian awi'kù kareh, je
Jata Balawang Bulaú haduanan rangkan bakaharap umba Aku tuntang
pakaían simpan te bara Ranying Hatala, jatun Ranying Hatala beken bara
palus hajalukā tinaí akan ewen sintung Aku.
due mangkang ngangkanan bitī. 6 12 Limbah hapeteh raweí kalute,
Limbah ewen sintung due mangkang
Ranying Hatala tuntang Jata Balawang
ngangkanan bitī, je hatue kanampan
Bulaú palus lilap bara tampayah ewen
bunu eleh mangkang barangkap kilaú
sintung due. Iē gandang halalian buli
kanyukah kumpang, mangku bariun
Balaí Bulaú Napatah Hintan, Balaí
ruwan kanyahungker pulang, je bawi
Hintan Napatah Bulaú.
kangumban sinjang mangkang
barangkap kilaú bulan babangkang 13 Kilen kea panalataí Manyameí
langit, mangku bariun tingkah Malinggar Langit ewen due Kameluh
pahawang batenteng hawun. 7 Hemben Bajarumat Hintan limbah mandinun
te kea ewen sintung due manaharep peteh bara Ranying Hatala, leka
Ranying Hatala tuntang katika jete lampang tirukà madu batanjung
ewen sintung due atun manuntun Jata panjang hakalingkang langit, haratean
Balawang Bulaú mendeng nandaí pain bukit panjang, hajajakan puruk
Ranying Hatala mijen tantan Bukit batu ambu. 14 Hemben te kea hajamban
Bulaú Kangantung Gandang, marung kuasan Ranying Hatala je jadi imeteh
tahanjungan Kereng Rabia Nunyang huang ewen sintung due, te palus atun
Hapalangka Langit. 8 Hete Ranying kapanataú ije sangku bulaú basuang
Hatala mameteh ewen sintung due kuā: Nyalung Kaharingan, palus ih entang
nyalimbayung awi Kameluh Bajarumat
Aku tuh Ranying Hatala ain ketun
Hintan. 15 Yē ewen sintung due palus
sintung due. Jatun Ranying
batanjung panjang, bateteí ambu. Kilen
Hatala beken bara Aku. 9 Tinaí
kea huang kabentengan ewen sintung
gangguranan aram ikaú je hatue
due batanjung panjang, leka tantuyak
kanampan bunu iete bagare
Nyalung Kaharingan pajanjuri baun
Manyameí Malinggar Langit,
kapanataú sangku bulaú. 16 Malawu
tuntang je bawi kangumban
raweí Kameluh Bajarumat Hintan umba
sinjang iete bagare Kameluh
Manyameí Malinggar Langit kuā:
Bajarumat Hintan. 10 Hetuh aku
maatuh kakare gawi akan ketun Hakarang tingang nyahe,
sintung due. Ketun sintung due pajanjuri Nyalung Kaharingan
mahaga hayak manguasa kakare jetuh balua baun kapanataú

6
sangku bulaú manata petak sintel patendu langit lalaú karē, je tege
habalambang tambun, liang deret tuh sukup beweí.
habangkalan karangan. 22 Tumbah Manyameí Tempun Telun
17 Nyalung Kaharingan je manata Tingang kuā:
petak sintel habalambang tambun te
Naraí bulan salā are matan
hatalaga hayak hai tutu pahalendangà.
andaú, bulan, tuntang bintang
Yē ewen sintung due haya-hayak
patendu langit, mani-manih
nantuneng. Intu hete atun taratuntū
kahalapà, manambah panataú
pahalingeí hatamunan iē. 18 Sana ewen
panuhan akan ketun sintung due.
sintung due nantuneng pahalingeí mijen
Nyalung Kaharingan je hatalaga intu 23 Kuan Manyameí Malinggar Langit:
petak sintel habalambang tambun,
Amun kalute panalataí, has pajing
hayak auh nyahu batengkung
itah manabasà.
ngaruntung langit homboh malentar
kilat basiring hawun, pahalingeí ewen Yē ewen sintung epat palus mangiwak
sintung due te basaluh manjadi sintung matan andaú, bulan, tuntang bintang
due bawi hatue. 19 Ewen sintung due je patendu langit, palus manabasà manjadi
kajadian bara pahalingeí jete endaú matan andaú, bulan, tuntang bintang
palus mananggare gangguranan arā patendu langit tinaí. 24 Hemben te kea
kabuat bagare je hatue kanampan bunu gawin ewen sintung epat puna handung
iete Manyameí Tempun Telun Tingang, katawan awi Ranying Hatala ewen due
je bawi kangumban sinjang iete Jata Balawang Bulaú. Kuan Ranying
Kameluh Tempun Tiawun Tingang, Hatala:
hayak te ewen sintung due mananggare
Amun kilaú etuh panalataí gawin
arepà ranying hatala.
Manyameí Malinggar Langit, dia
20 Kilen kea panalataí Manyameí salan lepah ngarak nahajangka
Tempun Telun Tingang ewen due kakare taluh handiaí je jadi
Kameluh Tempun Tiawun Tingang injadian awi'kù.
hakarangka lingu nalataí umba 25 YēRanying Hatala ewen due Jata
Manyameí Malinggar Langit ewen due
Balawang Bulaú hadurut nyembang
Kameluh Bajarumat Hintan madu
Manyameí Malinggar Langit ewen due
nabasan matan andaú, bulan, tuntang
Kameluh Bajarumat Hintan. Hemben te
bintang patendu langit tinaí. 21 Kuan
kea Manyameí Tempun Telun Tingang
Manyameí Tempun Telun Tingang:
ewen due Kameluh Tempun Tiawun
Has itah sintung epat nabasan Tingang malilap arepà, babuhaú.
matan andaú, bulan, tuntang 26 Ranying Hatala jadi hasembang
bintang patendu langit.
tanduk umba Manyameí Malinggar
Nyulang raweí Manyameí Malinggar Langit ewen due Kameluh Bajarumat
Langit kuā: Hintan. Ewen sintung due te paham
nunjung ikeh tingang, nahaliman biti
Akan naraí itah nabasan matan
nyahukan kabangkang. 27 Kuan
andaú, bulan, tuntang bintang
Ranying Hatala:

7
Pajing akan hetuh ketun sintung Tingang nanturung langit sapenda
due, ela ketun sintung due kabuat, kilen kea Manyameí Malinggar
nunjung ikeh tingang. Aku tuh Langit ewen due Kameluh Bajarumat
Ranying Hatala je tutu akan ketun Hintan kamalemu palus nunjung tiruh
sintung due. Tinaí gawin ketun tingang dia handung hakatawan arepà.
sintung epat uras jadi handung 33 Metuh Manyameí Malinggar Langit
katawangkù. ewen due Kameluh Bajarumat Hintan
28 nunjung tiruh tujah dia handung
Nahingan riwut raweí Ranying
hakatawan arepà, hete Ranying Hatala
Hatala kalute, hemben te kea
ewen due Jata Balawang Bulaú
Manyameí Malinggar Langit ewen due
nangkarian rangkan pakaían simpan
Kameluh Bajarumat Hintan manukep
ewen sintung due. 34 Rangkan pakaían
Ranying Hatala. Kalute kea Manyameí
simpan ain Manyameí Malinggar
Tempun Telun Tingang ewen due
Langit akan Kameluh Bajarumat
Kameluh Tempun Tiawun Tingang
Hintan, ain Kameluh Bajarumat Hintan
umba manukep. 29 Sana ewen sintung
akan Manyameí Malinggar Langit. 35
epat jadi atun manaharep Ranying
Hayak te kea Ranying Hatala haduanan
Hatala, hete Ranying Hatala hamauh
tinaí Manyameí Malinggar Langit palus
umba ewen sintung epat kuā:
inameā mijen garing lalunjung pulang
Ketun sintung epat tuh atun tagal duhung, hayak atun butah nyarataka
kahandakkù tuntang kuasangkù. penyang basuang rangkan pakaían
30 Tinaí ikaú Manyameí Tempun simpan ain bawi kangumban sinjang
Telun Tingang ketun sintung due tuntang ije suling bulaú rumbaí ambun.
Kameluh Tempun Tiawun 36 Kalute kea Kameluh Bajarumat
Tingang, awi ketun sintung due Hintan haduanan awi Ranying Hatala
jadi manasalan bara petehkù palus inameā mijen kumpang duhung,
umba Manyameí Malinggar hayak umba rangkan pakaían simpan
Langit ewen sintung due Kameluh hatue kanampan bunu tuntang atun ije
Bajarumat Hintan, ketun sintung gariding bulaú sangkalemu. 37 Limbah
due dia tau mijen huang penda te Ranying Hatala mimbit kumpang
langit jetuh, malengkan mijen intu duhung tuntang garing lalunjung
penda langit ketun kabuat. pulang nanturung kayu erang tingang
31 tantan Bukit Bulaú Kangantung
Hanjak rantang pahalawang huang
Gandang tahanjungan Kereng Rabia
Manyameí Tempun Telun Tingang
Nunyang Hapalangka Langit. 38
ewen due Kameluh Tempun Tiawun
Sembang tantan Bukit Bulaú
Tingang manahingan pahalawu raweí
Kangantung Gandang tahanjungan
Ranying Hatala kalute. Palus ewen
Kereng Rabia Nunyang Hapalangka
sintung due manting nangkaruan
Langit, hete Ranying Hatala palus
tambang nanturung langit sapenda
manamean kumpang duhung tuntang
kabuat.
garing lalunjung pulang mijen
32Hemben Ranying Hatala manyahuan bungking kayu erang tingang marung
Manyameí Tempun Telun Tingang luhing kayu andung nyahu. 39 Hayak
ewen due Kameluh Tempun Tiawun auh nyahu batengkung ngaruntung

8
langit homboh malentar kilat basiring marung singkap langit. Yē
hawun, pahalendang kumpang duhung sarabangkaíà basaluh manjadi Sungeí
tuntang garing lalunjung pulang halajur Sahaí Tambarirang. 3 Mintih tinaí awi
mangilat mamancar dia hakalayan, tingang hai nipeng randung banama.
handaú hamalem hapanyingah sinde. 40 Leka parandahap tinaí tari tingang hai
Limbah te tinaí Ranying Hatala nipeng randung banama. Yē
haduanan matan andaú, bulan, tuntang sarabangkaíà basaluh manjadi lunuk
bintang patendu langit je inabasan awi jayang tingang, baringen sempeng
Manyameí Tempun Telun Tingang tulang tambarirang. 4 Mintih tinaí awi
ewen due Kameluh Tempun Tiawun antang datuh ngampuh pulaú pulu.
Tingang. 41 Hayak auh nyahu Leka parandahap tari antang datuh
batengkung ngaruntung langit homboh ngampuh pulaú pulu. Yē sarabangkaíà
malentar kilat basiring hawun, Ranying basaluh manjadi batu lentap antang,
Hatala haduanan matan andaú palus liang iraí bungaí.
injadiā manjadi Tasik Rampang Matan 5 Kilen kea bungking kayu erang
Andaú, haduanā tinaí bulan injadiā
tingang, luhing kayu andung nyahu
manjadi Tasik Mandalan Bulan,
palus dia ulih ranggang. Yē taratuntun
haduanā bintang patendu langit injadiā
tinaí pahalendangà awi Sangkaria
manjadi Tasik Mangiraí Bintang, Laut
Nyaru Menteng, Janjalung Tatu Riwut,
Lambang Patendu.
tuntang Gambala Rajan Tanggara. 6
42 Limbah uras jadi kakare gawin Hayak auh nyahu batengkung
Ranying Hatala manjadian kahandakà ngaruntung langit homboh malentar
intu katika jete, Iē ewen due Jata kilat basiring hawun, ewen sintung telu
Balawang Bulaú gandang halalian buli manyaherang bungking kayu erang
Balaí Bulaú Napatah Hintan, Balaí tingang, luhing kayu andung nyahu. 7
Hintan Napatah Bulaú, tahanjungan Sana buah saherang awi ewen sintung
Bukit Bulaú Kangantung Gandang. telu, bungking kayu erang tingang
palus ranggang nduan ije gawang
5Garing lalunjung pulang tuntang tingang, bukeí dinun epat sambutin
kumpang duhung pajanjuri antang. Yē garing lalunjung pulang
bungking kayu erang tingang pajanjuri halawu hila kalimbahan laut
mangantung palus nyelem kalang
1 Huang ije katika, garing lalunjung labehu handalem. 8 Kilen kea garing
pulang tuntang kumpang duhung je lalunjung pulang je nyelem kalang
mijen marung bungking kayu erang labehu handalem, taratuntun awi
tingang taratuntun awi tambarirang hai tambun hai nipeng pulaú pulu, palus
marung singkap langit, tingang hai inahimburà. Yē kalampangan garing
nipeng randung banama, tuntang lalunjung pulang halawu upun garing. 9
antang datuh ngampuh pulaú pulu. 2 Garing lalunjung pulang je halawu
Hemben te tambarirang hai marung upun garing puna lenda-lendang sinde.
singkap langit palus mintih bungking Yē taratuntun tinaí awi Sangkaria
kayu erang tingang. Kilen kea palus Nyaru Menteng, Janjalung Tatu Riwut,
parandahap tari tambarirang hai tuntang Gambala Rajan Tanggara, palus

9
nyaherang ewen kā. 10 Hayak auh bahalap tutu ampī tuh manjadi
nyahu batengkung ngaruntung langit banama eka'kù mijen.
homboh malentar kilat basiring hawun, 16 Ranying Hatala manahingan raweí
pahalendang je huang garing lalunjung
Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
pulang kajadian manjadi ulun
Laut balaku manjadian akā tagaú
mangalunen hatue kanampan bunu
dawen ipah laut manjadi ekā mijen.
hatamunan Iē, hayak atun butah
Hayak auh nyahu batengkung
nyarataka penyang basuang rangkan
ngaruntung langit homboh malentar
pakaían simpan bawi kangumban
kilat basiring hawun, Ranying Hatala
sinjang tuntang ije suling bulaú rumbaí
manjadian tagaú dawen ipah laut
ambun. 11 Tinaí garing lalunjung
manjadi banama panjang pahalampeí
pulang basaluh manjadi tunjang garing.
laut ajung ambu taretaú hariran. 17
Ulun mangalunen je kajadian bara
Sana banama panjang pahalampeí laut
pancar je intu huang garing lalunjung
te jadi tege, Manyameí Tunggul Garing
pulang palus mijen intu upun tunjang
Janjahunan Laut palus lumpat intu hete
garing te. 12 Hemben te kea Ranying
tuntang hemben te kea banama panjang
Hatala atun karamahan dumah manalih
pahalampeí laut hanyut bahantung
manyundaú ulun hatue kanampan bunu,
katahanan riwut galumbang hai
rayun kanenjek ruhung, hayak Iē
nyababuwung tusang palus
hamauh kuā:
kasampahan mijen ije bahan batu
Kai tege bitim hatue kanampan mendeng.
bunu. Hetuh Aku nanggare 18 Tinaí kumpang duhung sana
gangguranan aram bagare
bungking kayu erang tingang je kana
Manyameí Tunggul Garing
saherang awi Sangkaria Nyaru
Janjahunan Laut Sahawung
Menteng, Janjalung Tatu Riwut,
Tangkuranan Hariran.
tuntang Gambala Rajan Tanggara te
13 Limbah mananggare gangguranan ranggang, palus panjanjuri kea akan
aran hatue kanampan bunu te, Ranying hila jalayan hulu danum. 19 Kumpang
Hatala gandang halalian buli Balaí duhung puna lenda-lendang sinde mijen
Bulaú Napatah Hintan, Balaí Hintan bilun nyalung jalayan hulu danum. Yē
Napatah Bulaú. taratuntun awi tambun hai nipeng pulaú
14 pulu, palus nahimburà kumpang
Kilen kea Manyameí Tunggul
duhung kalampangan halawu ije antah
Garing Janjahunan Laut hemben iē
batu. 20 Kilen kea taratuntun tinaí
mijen upun tunjang garing, leka atun ije
pahalendang kumpang duhung hunjun
katagaú dawen ipah laut hanyut
antah batu awi Sangkaria Nyaru
babahantung katahan galumbang bilun
Menteng ewen sintung telu. Hayak auh
nyalung. 15 Yē palus malawu raweí
nyahu batengkung ngaruntung langit
Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
homboh malentar kilat basiring hawun,
Laut kuā:
ewen sintung telu manyaherang
Ceh ah, jakā Ranying Hatala masi kumpang duhung. 21 Pahalendang je
bitingkù, ngajadian akangkù ije bakahandung mijen kumpang duhung
katagaú dawen ipah laut je palus kajadian manjadi ulun

10
mangalunen bawi kangumban sinjang auh nyahu batengkung ngaruntung
hatamunan Iē. Kumpang duhung langit homboh malentar kilat basiring
kajadian manjadi ije batu ampar. 22 hawun, pusun handiwung palus
Mampahayak kajadian jete, atun kapek kajadian manjadi lasang hayak atun auh
balulang bulaú basuang rangkan Iē manyewut jete bagare lasang
pakaían simpan ain hatue kanampan bangkiraí bahenda sambung. 28 Sana
bunu tuntang ije gariding bulaú lasang te atun, Kameluh Putak Bulaú
sangkalemu. Ulun kalunen bawi Janjulen Karangan palus lumpat intu
kangumban sinjang palus mijen batu hete hayak umba kare puat paramū.
ampar jete. 23 Hemben te Ranying Lasang bangkiraí bahenda sambung
Hatala atun hadurut nanturung batu palus hanyut babahantung ngasuhan
ampar. Iē jadi sembang hete hayak bilun nyahu, kasampahan intu ije bahan
hamauh kuā: batu mendeng tumbang batang danum.
Kai tege bitim bawi kangumban
6Manyameí Tunggul Garing
sinjang, habineí kamangkang
luyang. Hetuh aku mananggare Janjahunan Laut Sahawung
gangguranan aram bagare Tangkuranan Hariran ewen due
Kameluh Putak Bulaú Janjulen Kameluh Putak Bulaú Janjulen
Karangan Limut Batu Kamasan Karangan Limut Batu Kamasan
Tambun. Tambun hasembang tanduk
24Limbah Ranying Hatala mananggare 1 Jadi pire-pire andaú alem katahī,
gangguranan aran ulun mangalunen Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
bawi hatamunan Iē, Ranying Hatala Laut Sahawung Tangkuranan Hariran
gandang halalian buli Balaí Bulaú mijen banama panjang pahalampeí laut,
Napatah Hintan, Balaí Hintan Napatah ajung ambu taretaú hariran. Kalute kea
Bulaú. Kameluh Putak Bulaú Janjulen
25 Karangan Limut Batu Kamasan
Kilen kea Kameluh Putak Bulaú
Tambun mijen lasang bangkiraí
Janjulen Karangan hemben iē mijen
bahenda sambung. Ewen sintung due
hunjun batu ampar jete, taratuntun atun
sama mijen ekā kabuat-kabuat.
ije pusun handiwung hanyut
babahantung ngasuhan bilun nyalung 2Kangkaraú lingu nalataí Manyameí
paham bahalap tutu ampī. 26 Kameluh Tunggul Garing Janjahunan Laut madu
Putak Bulaú Janjulen Karangan mampahiaú suling bulaú rumbaí
malawu raweí kuā: ambun. Iē palus haduā hayak
mampahiaú. 3 Eleh kangkarungut
Ceh ah, kahalap ampin pusun
bahing suling bulaú rumbaí ambun, ulih
handiwung jete, jakā Ranying
kuta-kutak sinde kuā:
Hatala manjadian akangkù
manjadi lasang eka'kù mijen. Pasi ulun aku hatue kanampan
27 Auh bunu, rayung kanenjek ruhung,
raweí Kameluh Putak Bulaú
lalu duhung tunggal aku dia
Janjulen Karangan puna handung
badahang ije, pulang sahi isen
katawan awi Ranying Hatala. Hayak
batambah due. 4 Bitingkù lalaú

11
bulus kumpang kanalesaú buang, Janjulen Karangan hajamban auh
humbang bale kalalusan lawas, gariding bulaú sangkalemu, puna asi-
jatun bara rangkan pakaían asi pahariwut raweíà. 11 Magun kuta-
simpan, kurang anan kutak auh gariding bulaú sangkalemu
panyambungan sukup. 5 Atun kuā:
rangkan pakaían simpan, anan
Bitim tingang nyahe jadi handung
iran panyambungan sukup, ain
hakatawan aku bawi kangumban
bawi kangumban sinjang, habineí
sinjang, habineí kamangkang
kamangkang luyang, andaú kueh
luyang. Kilen jakā bitim je
aku tau mangkang ngangkanā.
junjung helu hajalukan akangkù
Kai auh pahiaú suling bulaú rumbaí rangkan pakaían simpan, iran
ambun. 6 Nante-nanteng bengkel panyambungan sukup?
Kameluh Putak Bulaú Janjulen 12 Manahingan riwut raweí uluh bawi
Karangan awi atun tarahiningà bahing
kangumban sinjang kalute, yē
suling bulaú rumbaí ambun, puna kuta-
Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
kutak sinde hayak paham tutu auh
Laut palus hajalukan rangkan pakaían
kangasī. 7 Kangkaraú kea lingu nalataí
simpan, iran panyambungan sukup,
Kameluh Putak Bulaú Janjulen
hajamban teken lentah nambuwung
Karangan madu pahiaú gariding bulaú
bungaí je atun tagal kahandak Ranying
sangkalemu. Iē gating mendeng
Hatala. 13 Palus taratambang pating
haduanan palus mampahiaú gariding
jarin Kameluh Putak Bulaú Janjulen
bulaú sangkalemu. Kangkarungut
Karangan. Hemben te kea bawi
bahing puna kuta-kutak sinde
kangumban sinjang mangkang
janjaruman panalataí bitī. 8 Yē kuan
ngangkanā, eleh mangkang barangkap
bahing gariding bulaú sangkalemu:
kilaú bulan babangkang langit, mangku
Iyo-iyoh tingang nyahe, hetuh bariun tingkah pahawang batentang
tege ulun aku bawi kangumban hawun. 14 Kangkarungut suling bulaú
sinjang, habineí kamangkang rumbaí ambun kuā:
luyang, bawi tunggal aku dia
Iyoh tingang betaú, pajing
badahang ije, habineí sahi isen
hajalukan akangkù rangkan
batambah due. 9 Nauh kea jakā
pakaían simpan, iran
dia tinaí bitingkù bulus kumpang
panyambungan sukup.
kanalesaú buang, humbang bale
kalalusan lawas, jatun bara 15 Yē Kameluh Putak Bulaú Janjulen
rangkan pakaían simpan, kurang Karangan hajalukan rangkan pakaían
anan iran panyambungan sukup. simpan, iran panyambungan sukup
Aluh atun rangkan pakaían akan Manyameí Tunggul Garing
simpan, ain hatue kanampan Janjahunan Laut, mahapan teken lentah
bunu, rayung kanenjek ruhung. 10 nambuwung bungaí. 16 Palus
Andaú kueh bitingkù tau taratambang pating jarin Manyameí
mangkang ngangkanā. Tunggul Garing Janjahunan Laut
rangkan pakaían simpan, iran
Kai riwut raweí Kameluh Putak Bulaú
panyambungan sukup, hayak palus

12
mangkang ngangkanā, eleh mangkang 7Kameluh Putak Bulaú Janjulen
barangkap kilaú kanyukah kumpang, Karangan pajanjuri dahā je sulakà
mangku bariun rowan kanyahungker
1 Nduan kauju andaú kauju alem
pulang, linga batanjung pulu, engkan
bapilik jalatien. 17 Kalute ampin ewen Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
sintung due, uras jadi mangkang Laut Sahawung Tangkuranan Hariran
ngangkanan rangkan pakaían simpan, ewen due Kameluh Putak Bulaú
iran panyambungan sukup, tuntang Janjulen Karangan Limut Batu
bara katika jete ewen due katawan Kamasan Tambun hinje purun. Hete
arepà je tau mahamen. pajanjuri daha Kameluh Putak Bulaú
Janjulen Karangan Limut Batu
18 Limbah te Manyameí Tunggul Kamasan Tambun ije lumping bulaú
Garing Janjahunan Laut, leka atun tanduk tambun, dinun due sampilung
pahalawang huangà, ngaraú pahariwut dawen lunuk tarung. 2 Kilen kea dahan
lingū madu nyembang bawi Kameluh Putak Bulaú Janjulen
kangumban sinjang, habineí Karangan je pajanjuri te palus
kamangkang luyang. 19 Yē Manyameí taratuntun awi Manyameí Tunggul
Tunggul Garing Janjahunan Laut palus Garing Janjahunan Laut. 3 Yē palus
batanjung nangkaruan karawang tiwing haduanan awi Manyameí Tunggul
panjang, nanturung lasang bangkiraí Garing Janjahunan Laut hayak
bahenda sambung. 20 Sana sembang mungkus mahapan timpung babilem,
lasang bangkiraí bahenda sambung, ingkes tinaí mijen panataú sangku raja
hete Manyameí Tunggul Garing je jadi atun tagal kuasan Ranying
Janjahunan Laut palus lumping Hatala. 4 Manyameí Tunggul Garing
nyembang Kameluh Putak Bulaú Janjahunan Laut nabasan tinaí lanting
Janjulen Karangan. 21 Riwut raweí bara batang bamban balang, eka
Kameluh Putak Bulaú Janjulen mamuat panataú sangku raja je jadi
Karangan: basuang bangkusan timpung babilem. 5
Panjung tingang nyahe, panjung. Sana jadi bapuat lanting bamban balang
Kai bitim atun. Kilen jakā kue palus inanjuran awi Manyameí Tunggul
sama mijen hetuh, pasī bitingkù Garing Janjahunan Laut pahayak dehes
jatun ulun beken mandengan aku. bilun nyalung, eleh hanyut
babahantung akan hila tumbang batang
22 Tumbah Manyameí Tunggul Garing danum. 6 Kapanataú sangku raja je
Janjahunan Laut: hanyut babahantung akan kalimbahan
Naraí bulan salā, manih bitingkù laut mangantung hai tutu pahalendangà,
tunggal dia badahang ije. taratuntun awi tambun hai nipeng pulaú
pulu. 7 Yē inahimbur awi tambun hai
Tagal kapakat ewen due, nampara bara nipeng pulaú pulu. Hayak auh nyahu
katika jete hinje mijen lasang bangkiraí batengkung ngaruntung langit homboh
bahenda sambung. malentar kilat basiring hawun, lanting
bamban balang palus kajadian manjadi
lanting leleng burung dahiang. 8 Tinaí
kapanataú sangku raja palus kea

13
kajadian manjadi banama bunter dia due Manyameí Tunggul Garing
haluan, ajung bulat isen kamburi Janjahunan Laut hinje belum, salenga
ngampuh timpung babilem. Limbah te atun tiruk madu muhun bapanduí
daha belum endaú kajadian manjadi tingang huang danum tapian ewen due
Sarupuí Biha Apuí. mijen. 3 Yē ewen due masuh hejan
9 nahalampat tambun nanturung bilun
Sarupuí Biha Apuí narantang
nyalung palus bapanduí tingang,
Sahumpak Buren Petak; Sahumpak
hanyalung repang misut ngalingking
Buren Petak narantang Kasisik Buren
biti. 4 Karahetan ewen sintung due
Tasik; Kasisik Buren Tasik narantang
bapanduí tingang, hanyalung repang,
Putir Tenung Silu ewen due Kameluh
salenga pajanjuri tinaí dahan Kameluh
Bembang Ruang. 10 Kameluh
Putak Bulaú Janjulen Karangan, palus
Bembang Ruang mijen Bukit
hanyut bahantung mijen bilun nyalung.
Maninting Dahiang je numbang Tasik 5 Kilen kea daha je hanyut huang bilun
Ambun Baragantung Langit, hayak
nyalung taratuntun awi tambun hai
narantang Putir Irang Pasihaí. Putir
nipeng pulaú pulu, yē palus
Irang Pasihaí narantang Putir Lanting
inahimburà. Hayak auh nyahu
Bawin Dahiang; Putir Lanting Bawin
batengkung ngaruntung langit homboh
Dahiang narantang Hantarung Rajan
malentar kilat basiring hawun, hete
Dahiang; Hantarung Rajan Dahiang
daha belum Kameluh Putak Bulaú
narantang Tunggal Kurung Dahiang
Janjulen Karangan basaluh manjadi
Batanduk Tunggal, jete je inyewut asal
Ular Malang Laut. 6 Tinaí Ular Malang
tatu dahiang. 11 Putir Tenung Silu
Laut narantang Gajah Baparang
narantang telu biti je inanggare bagare
Panjang; Gajah Baparang Panjang
Karang Rajan Peres, Bujang Kamising,
narantang Tambun Lalujung Bunu,
tuntang Rayung Sangengem. 12 Karang
Ihing Lampaian Sawang, Ginteng
Rajan Peres, Bujang Kamising, tuntang
Tolong, Tabang Beang, Tampak
Rayung Sangengem, ewen telu tuh je
Mangkuk, Darap Kajang, Bawi Bujang
manak manjaria baratus gangguranan
Labata, Rayung Tantang Gunting,
arā, manjadi rajan peres mijen
Desan Jata Balawang Bulaú, tuntang
kalimbahan laut mangantung.
Rayat Sangkuada Bapager Hintan. 7
Tarantang ain Ular Malang Laut tuh je
8Kameluh Putak Bulaú Janjulen manjadi rajan peres baratus
Karangan pajanjuri dahā je kaduē gangguranan arā, sampar saribu
1 sabutan biti, bara hila kalang labehu
Kalute kare ampin kajadian je jadi
handalem.
injadian awi Ranying Hatala akan
Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
9Kameluh Putak Bulaú Janjulen
Laut Sahawung Tangkuranan Hariran
ewen due Kameluh Putak Bulaú Karangan pajanjuri dahā je katelū
Janjulen Karangan Limut Batu 1 Miar kea katahī pire-pire andaú alem
Kamasan Tambun.
tinaí, Manyameí Tunggul Garing
2Kilen kea jadi umbet katahī, Kameluh Janjahunan Laut Sahawung
Putak Bulaú Janjulen Karangan ewen Tangkuranan Hariran ewen due

14
Kameluh Putak Bulaú Janjulen tarantang jetuh inyewut tarantang tulah
Karangan Limut Batu Kamasan sahu. 9 Jetuh bukū akan pambelum
Tambun hinje belum. ulun kalunen amun ewen kawin babane
2 sala huruí, jete hai tutu kapalī, pali
Huang sinde andaú Manyameí
katulah petak danum. Awi te bukū uluh
Tunggul Garing Janjahunan Laut ewen
mamunu hadangan akan sakin petak
due Kameluh Putak Bulaú Janjulen
danum mangat teraí nganduang tulah
Karangan atun tiruk madu manyauk
sahu. 10 Bulan bawi bambaí Sarupuí
nampaenyet kumpaí rarayun tanjung. 3
Petak Mateí je nyandang rahian je
Yē ewen due palus batulak. Kilen kea
bagare Kameluh Bawin Banting,
karahetan ewen sintung due manyauk
narantang Sapi Rumbaí Ambun. Sapi
nampaenyet kumpaí rarayun tanjung,
Rumbaí Ambun narantang Sapi
salenga pajanjuri daha Kameluh Putak
Bakawan. Ewen tuh uras badaha
Bulaú Janjulen Karangan. 4 Sana
Nyalung Kaharingan Belum, baisi
taratuntun daha belum je pajanjuri te,
guhung paninting aseng, tuntang jetuh
Kameluh Putak Bulaú Janjulen
tarantang bara kahinje je kabuah huruí.
Karangan palus haduan hayak
mangkusà mahapan dawen kumpaí
10Kameluh Putak Bulaú Janjulen
rarayun tanjung, inantilap mahapan
dawen kayu bulan tilap telu puluh. 5 Karangan pajanjuri dahā je kaepatà
Limbah te bangkusan daha belum palus 1 Kilen kea Manyameí Tunggul Garing
hajakah akan hila kalimbahan laut
Janjahunan Laut Sahawung
mangantung. Hayak auh nyahu
Tangkuranan Hariran ewen due
batengkung ngaruntung langit homboh
Kameluh Putak Bulaú Janjulen
malentar kilat basiring hawun,
Karangan Limut Batu Kamasan
inahimbur awi tambun hai nipeng pulaú
Tambun, atun tiruk madu haguet
pulu, palus kajadian manjadi Awu-awu
batanjung panjang, mantang karawang
Ganan Pulaú Pulu. 6 Awu-awu Ganan
tiwing panjang. 2 Karahetan ewen due
Pulaú Pulu narantang Gajah Babalaí
mantang karawang tiwing panjang,
Lanting; Gajah Babalaí Lanting
salenga pajanjuri tinaí daha Kameluh
narantang Raja Pangandurum Bukit;
Putak Bulaú Janjulen Karangan manata
Raja Pangandurum Bukit narantang
sahep sahumpak dawen lunuk tarung. 3
Sarupuí Petak Mateí. 7 Sarupuí Petak
Dahan Kameluh Putak Bulaú Janjulen
Mateí haduanan minā ije kalambutan
Karangan je pajanjuri manata sahep
bapā manjadi bulan bawi bambaíà.
sahumpak dawen lunuk tarung te hai
Bara hete ewen due narantang Randing
tutu pahalendangà. 4 Kilen kea
Tandang. Randing Tandang narantang
pahalendang daha je pajanjuri te
Rama Batanduk Garing; Rama
taratuntun awi Sangkaria Nyaru
Batanduk Garing narantang Hadangan
Menteng, Gambala Rajan Tanggara,
Laut; Hadangan Laut narantang
tuntang Janjalung Tatu Riwut, palus
Hadangan Bakawan. 8 Randing
nyaluh hayak auh nyahu batengkung
Tandang ewen due Rama Batanduk
ngaruntung langit homboh malentar
Garing jetuh tarantang bara Sarupuí
kilat basiring hawun, kajadian manjadi
Petak Mateí je sala huruí. Awi te
Nyaring Panyaraía Belum Sahakung

15
Pamarupa Haring. 5 Nyaring Panyaraía Janjulen Karangan Limut Batu
Belum Sahakung Pamarupa Haring Kamasan Tambun, atun tiruk handak
iatuh awi Ranying Hatala mijen huang baramu kayu sangalang akan garing
tumbang batang danum injam tingang, pamalangkan pantar ihing sanggaran
teluk harantung langit. 6 Nyaring dahiang. 2 Yē ewen due palus tingang
Panyaraía Belum Sahakung Pamarupa nulak lunuk, tambun basangka baras,
Haring narantang Siak Sakung Baguti balua lasang bangkiraí bahenda
Tandang Haramaung, ekā mijen iete nanturung karawang tiwing panjang
Batang Danum Nyababerang Langit je nyahendeng liang panapian tambun. 3
manumbang Tasik Gandang Bara panapian tambun ewen due
Ngarambang Nyahu Laut Tuwung batanjung panjang, bateteí ambu
Hambalat Kilat. 7 Tinaí Siak Sakung nyaharan pain bukit panjang, maneteí
Baguti Tandang Haramaung te pamalapak puruk batu ambu, halawu
narantang Serang Tatu Nyaring; Serang huang tantan ije bukit. 4 Intu tantan
Tatu Nyaring narantang Nyaring bukit jete, salenga atun kamean ewen
Nambalaú Bahandang Sahakung sintung due ewaú hampis garu bulan.
Bagundaí Serang; 8 Nyaring Nambalaú Yē palus malawu raweí Kameluh Putak
Bahandang Sahakung Bagundaí Serang Bulaú Janjulen Karangan kuā:
narantang Sangkawung Buang Pamapuí
Naraí gangguranan arā bukit
Mendeng; Sangkawung Buang
jetuh tingang nyahe?
Pamapuí Mendeng narantang Salakutak
Gila-gila Hanyi; Salakutak Gila-gila 5 Kuan Manyameí Tunggul Garing
Hanyi narantang Raja Pandung Mama Janjahunan Laut:
Rahuí Bungaí; 9 Raja Pandung Mama
Iyoh bulan betaú, kilen kea jakā
Rahuí Bungaí narantang Bahutaí Bukit
kue nanggare gangguranan aran
Mina Nganyun Kereng; Bahutaí Bukit
bukit jetuh bagare Bukit
Mina Nganyun Kereng narantang
Ngalangkang Garu Kereng
Tunyuk Tatu Nyamuk, Kitaú Tatu
Naliwur Santi.
Lamantek, Birep Tatu Patining, Kirap
Tatu Piket, tuntang Riwut Tatu Rangit. 6 Bara tantan Bukit Ngalangkang Garu
10
ewen due magun batanjung panjang,
Kalute ampin kare taluh je jadi
bateteí ambu, sembang ewen sintung
injadian awi Ranying Hatala bara
due intu ije bukit tinaí, palus ewen
dahan Kameluh Putak Bulaú Janjulen
sintung due nanggare gangguranan aran
Karangan je jadi pajanjuri manata
bukit jete bagare Bukit Ampar Samben
sahep sahumpak dawen lunuk tarung.
Kereng Iraí Santagi. 7 Bara Bukit
Ampar Samben ewen due magun
11Kameluh Putak Bulaú Janjulen batanjung panjang, bateteí ambu
Karangan pajanjuri dahā je kalimē haratean bukit gantung. Sembang ewen
1 sintung due intu ije bukit ura-uras
Limbah kajadian je kaepat,
ngaliling kayun sangalang garing. 8 Yē
Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
ewen sintung due palus mananggare
Laut Sahawung Tangkuranan Hariran
gangguranan aran bukit jete bagare
ewen due Kameluh Putak Bulaú
Bukit Ngarambang Garing Kereng

16
Hambalat Sihung. 9 Bara bukit jete 16 Kilen haweh Kameluh Putak Bulaú
ewen sintung due batanjung tinaí Janjulen Karangan metuh ewen sintung
sembang tantan ije bukit, palus ewen due madu nampahendeng garing
sintung due nanggare gangguranan aran pamalangkan pantar, leka pajanjuri
bukit jete bagare Bukit Batengkung tinaí daha ije lumpang bulaú tanduk
Nyahu Kereng Batenggaú Ganggerang. ambun, palus nutup awi Manyameí
10 Magun ewen sintung due batanjung Tunggul Garing Janjahunan Laut hapan
panjang, bateteí ambu, sembang intu ije talawang hayak enyet tinaí mahapan
bukit, hayak ewen due tengak tanggare ranying bunu. 17 Hayak auh nyahu
nampayah ngambu, salenga gitan ewen batengkung ngaruntung langit homboh
sintung due atun bulan bara gantung malentar kilat basiring hawun, daha
langit. Yē palus ewen sintung due belum umba talawang tuntang ranying
nanggare gangguranan aran bukit jete bunu basaluh manjadi Haramaung
bagare Bukit Payah Bulan Kereng Batulang Bunu Pangandien Balikur
Tenggaú Pahawang. 11 Batanjung tinaí Talawang. 18 Haramaung Batulang
ewen sintung due bara Bukit Payah Bunu Pangandien Balikur Talawang
Bulan, sembang ije bukit kanda- narantang Kameluh Pakun Hawun;
kandang. Hemben te kea ewen due Kameluh Pakun Hawun narantang
nanggare aran bukit jete bagare Bukit Kameluh Indu Tahunjung Tarung. Eka
Kandang Duhung Kereng Anduh Bunu. ewen mijen iete intu Batang Danum
12 Intu bukit jete ewen sintung due Injam Tingang Lewu Bukit Bajaga
baramu kayu akan garing pamalangkan Bulan.
pantar, ihing sanggaran dahiang. Yē
palus isung sanggaran dahiang. Yē 12Kameluh Putak Bulaú Janjulen
palus isung nyaratundā, hayak te ewen Karangan pajanjuri dahā je
sintung due bilik balingaú tanduk kajahawenà
nuntun ngaju tampajehan ngawa. 13
Karahetan ewen sintung due bilik 1 Limbah te tinaí kahandak ewen
balingaú tanduk, mangilaú eka ewen sintung due je madu nampahendeng
due madu nampahendeng garing garing pamalangkan pantar
pamalangkan pantar, ihing sanggaran nampahingkat ihing sanggaran dahiang,
dahiang je dinun ewen sintung due salenga taraingkang garing
hete, salenga taratuntun atun ije batu pamalangkan pantar awi Kameluh
ninda-nindan ampī. 14 Intu hunjun batu Putak Bulaú Janjulen Karangan Limut
je ninda-nindan ampī te tege ije hatuen Batu Kamasan Tambun, hayak
nyaring. Yē palus ewen due pajanjuri dahā manata bungking
mananggare gangguranan aran bukit sangalang garing. 2 Palus nyaluh auh
jete bagare Bukit Batu Nindan Tarung nyahu batengkung ngaruntung langit
Kereng Liang Bantilung Nyaring. 15 homboh malentar kilat basiring hawun,
Intu Bukit Batu Nindan Tarung Kereng daha belum mijen bungking sangalang
Liang Bantilung Nyaring te ewen due garing basaluh manjadi Bawin
madu nampahendeng garing Kameluh Lulung Sangalang. 3 Tinaí
pamalangkan pantar, ihing sanggaran Bawin Kameluh Lulung Sangalang
dahiang. narantang Kameluh Bumbung

17
Balawan; Kameluh Bumbung Balawan manyaluh bisak bendang bulaú
narantang Manyameí Talampe; sangkalemu uju kabisak manjadi
Manyameí Talampe narantang parung hai eka ewen sintung due
Manyameí Tingang; Manyameí mahawang. 4 Hemben te kea ewen
Tingang narantang Manyuling Tarung; sintung due manejek bisak bendang
Manyuling Tarung narantang Tapitik bulaú sangkalemu uju kabisak intu
Kawu Tempun Elang Garantung; hunjun petak mampar buang tuntang
Tapitik Kawu Tempun Elang Garantung limbah te ewen sintung due gandang
narantang Tantuya Ikuh Bakeí; Tantuya halalian buli, garantung kamalesan
Ikuh Bakeí narantang Marasiang mulang nanturung lasang bangkiraí
Tarung; Marasiang Tarung narantang bahenda sambung. 5 Kilen kea Ranying
Bajakah Languan Tanjung; Bajakah Hatala ewen due Jata Balawang Bulaú
Languan Tanjung narantang Lunuk nuntun taluh gawin ewen sintung due,
Nyalantar Saratus; 4 Lunuk Nyalantar hayak nahingan auh puna asi-asi. 6
Saratus narantang Iman Hanjaliwan Raweí Ranying Hatala:
Baras Mumpun Penda Balawan, jete je
Amun kilaú etuh panalataí, kueh
narantang Lamiang Panjang
tau tuntung karangkan lingun
Harandikung Luwang Timpung
ewen sintung due manumun je
Panjang Indu Entang Tulang. Kalute
ingahandak tuntang iatuh awi'kù.
ampin kajadian bara tanjurin dahan
Awi te naraí je ingahandak awi
Kameluh Putak Bulaú Janjulen
ewen due hetuh Aku manjadiā.
Karangan je kajahawen belum tanggar
jahawen bulan langit. 7 Ranying Hatala palus mukeí kahain
kuasā, muraí japa jimat tanteng, Iē
13Kameluh Putak Bulaú Janjulen manjadian kahandakà. 8 Hayak auh
Karangan pajanjuri dahā je kaujū nyahu batengkung ngaruntung langit
homboh malentar kilat basiring hawun,
1 Huang katahī tinaí, Manyameí Iē manjadian bisak bendang bulaú
Tunggul Garing Janjahunan Laut sangkalemu manjadi parung hai
Sahawung Tangkuranan Hariran ewen batunjung duan telu ruang napus, hayak
due Kameluh Putak Bulaú Janjulen sukup umba kare puat panataú
Karangan Limut Batu Kamasan panuhan. 9 Limbah te Ranying Hatala
Tambun manandang petak mampar malawu raweí umba Manyameí
buang, petak sintel habalambang Tunggul Garing Janjahunan Laut ewen
tambun, nehang liang deret sintung due Kameluh Putak Bulaú
habangkalan karangan. 2 Limbah jadi Janjulen Karangan pajing tame huang
badandang petak sintel habalambang parung mahawang. 10 Yē ewen sintung
tambun, batehang liang deret due tinaí palus balua lasang bangkiraí
habangkalan karangan, palus ewen bahenda sambung mantang karawang
sintung due baramu bisak bendang tiwing panjang nanturung parung
bulaú sangkalemu, induan uju kabisak. mahawang hinje purun paniruh,
3 Ewen due balaku asi belum palakuan mangkang kabalumā belum. 11 Uju
awat maharing umba Ranying Hatala andaú uju alem ewen sintung due jadi
ewen due Jata Balawang Bulaú, uka mijen parung mahawang, leka pajanjuri

18
tinaí dahan Kameluh Putak Bulaú 15Kameluh Putak Bulaú Janjulen
Janjulen Karangan, kabentengan iē Karangan pajanjuri dahā je
mambelum apuí mijen dapuhan kajalatienà
lambing kawu. Daha belum te manata
1 Limbah pire-pire kajadian je jadi
dapuhan lambing kawu. 12 Nyaluh tinaí
awi Ranying Hatala hayak auh nyahu mahalaú, kilen kea huang ije andaú
batengkung ngaruntung langit homboh tinaí Kameluh Putak Bulaú Janjulen
malentar kilat basiring hawun, daha Karangan kangkaraú lingu nalataí madu
belum palus manjadi Putir Balawang batanjung penda lepaú. Leka pajanjuri
Kawu. 13 Putir Balawang Kawu dahan Kameluh Putak Bulaú Janjulen
narantang Pusa Tiun; Pusa Tiun Karangan Limut Batu Kamasan
narantang Pusa Dukuh; Pusa Dukuh Tambun, hayak daha belum te paham
narantang Pusa Bakawan. tutu ampin kahain pahalendangà. 2
Daha belum te manata petak sintel
14 tapajakan parung mahawang. Hayak
Kameluh Putak Bulaú Janjulen
auh nyahu batengkung ngaruntung
Karangan pajanjuri dahā je kahanyā
langit homboh malentar kilat basiring
1 Limbah kakare kajadian kalute, yē hawun, basaluh manjadi Ramuan Penda
Manyameí Tunggul Garing Janjahunan Bendang. 3 Tinaí Ramuan Penda
Laut Sahawung Tangkuranan Hariran Bendang narantang Raja Kariring
ewen due Kameluh Putak Bulaú Langit; Raja Kariring Langit narantang
Janjulen Karangan Limut Batu Raja Lalunjung Bunu; Raja Lalunjung
Kamasan Tambun paham tutu angat Bunu narantang Raja Panyahempun
huangà tau nuah garing tarantang. 2 Taya; Raja Panyahempun Taya
Umbet kea katahī ewen sintung due narantang Raja Panyahempak Bukit; 4
hinje, leka pajanjuri tinaí dahan Raja Panyahempak Bukit narantang
Kameluh Putak Bulaú Janjulen Bawuí Samben. Bawuí Samben tuh je
Karangan. Yē palus inyaluh hayak auh narantang tinaí Bawuí Bakawan akan
nyahu batengkung ngaruntung langit ulun kalunen. Kalute ampin kahandak
homboh malentar kilat basiring hawun. Ranying Hatala manjadian kakare taluh
Daha belum jete palus kajadian handiaí junjun helu huran.
manjadi Raja Jangkaung Langit. 3 Raja
Jangkaung Langit narantang Patih 16Kameluh Putak Bulaú Janjulen
Juluh Jungkaú; Patih Juluh Jungkaú Karangan pajanjuri dahā je
narantang Patih Pulang Kaeng; Patih kasapuluhà
Pulang Kaeng narantang Asu Bangka. 4
1 Manyameí Tunggul Garing
Tinaí Asu Bangka narantang Asu
Pahaluang Lewu, jetuh je narantang Janjahunan Laut Sahawung
Asu Bakawan. Kalute ampin taluh je Tangkuranan Hariran ewen due
manjadi akan ewen sintung due awi Kameluh Putak Bulaú Janjulen
Ranying Hatala tuntang Jata Balawang Karangan Limut Batu Kamasan
Bulaú hemben te. Tambun halajur kuta-kutak tahiu ampin
kakare kajadian je ingahandak awi
Ranying Hatala akan ewen sintung due.

19
2 Kilen kea leka atun karangkan huang parung mahawang. 4 Hayak auh nyahu
Kameluh Putak Bulaú Janjulen batengkung ngaruntung langit homboh
Karangan madu balua parung malentar kilat basiring hawun, daha
mahawang tinaí nanturung lawang belum te palus kajadian manjadi
parintaran tingang. 3 Karahetan Karamunting Bahu. 5 Karamunting
Kameluh Putak Bulaú Janjulen Bahu narantang Karamunting Taya;
Karangan masuh hejan taletaí jela Karamunting Taya narantang
dahiang, leka pajanjuri tinaí daha Rambangan Bahu; Rambangan Bahu
manata hejan taletaí jela dahiang. 4 narantang Rambangan Taya;
Hayak auh nyahu batengkung Rambangan Taya narantang Salumbar
ngaruntung langit homboh malentar Kayu Nyahu; Salumbar Kayu Nyahu
kilat basiring hawun, daha belum je narantang Tabalien Munyin; Tabalien
manata kabentengan hejan taletaí jela Munyin narantang Kalipapa Tanduk. 6
dahiang basaluh manjadi Bangkuak Kalipapa Tanduk narantang tinaí Uli-
Penda Pakang. 5 Bangkuak Penda ulin Bahenda; Uli-ulin Bahenda
Pakang narantang Marasiaú Bulaú; narantang Kayu Nyurung Upu; Kayu
Marasiaú Bulaú narantang Jaga Nyurung Upu narantang Tabalien
Hakasah; Jaga Hakasah narantang Lantang Penyang.
Talenjen Tandas. 6 Tinaí Talenjen
Tandas narantang Manuk Darung 18Kameluh Putak Bulaú Janjulen
Tingang; Manuk Darung Tingang Karangan pajanjuri dahā je
narantang Manuk Bakawan. Tarantang kaduewalasà
manuk jetuh je manjadi manuk akan
ulun kalunen. 1 Tanggardue walas bulan langit katahī
Manyameí Tunggul Garing Sahawung
17Kameluh Putak Bulaú Janjulen Tangkuranan Hariran ewen due
Karangan pajanjuri dahā je Kameluh Putak Bulaú Janjulen
kasawalasà Karangan Limut Batu Kamasan
Tambun hinje belum. Leka atun
1 Kalute ampin kajadian huang sapuluh karangkan lingu madu mampah pulaú
bulan langit intu pambelum Manyameí pehun sawang, nyahep ruang jumpung
Tunggul Garing Janjahunan Laut ewen bunge.
sintung due Kameluh Putak Bulaú 2 Yē tingang palus tulak lunuk.
Janjulen Karangan.
Karahetan iē mampah pehun sawang,
2 Huang katika jete, Kameluh Putak nyahep ruang jumpun bunge, pajanjuri
Bulaú Janjulen Karangan kangkaraú tinaí dahan Kameluh Putak Bulaú
lingu nalataí madu batanjung panjang Janjulen Karangan manata pulaú pehun
akan likut parung mahawang. 3 sawang, ulih lenda-lendang, linge-
Kabentengan Kameluh Putak Bulaú lingeí tutu. 3 Yē taratuntun awi
Janjulen Karangan batanjung panjang, Sangkaria Nyaru Menteng, Gambala
leka pajanjuri tinaí daha manata petak Rajan Tanggara, tuntang Janjalung Tatu
sintel habalambang tambun, liang deret Riwut. Hayak auh nyahu batengkung
habangkalan karangan, intu likut ngaruntung langit homboh malentar

20
kilat basiring hawun, daha jete basaluh intu Batang Danum Pijir Habunu.
manjadi Sangkarawat Munduk
Sangkarawat Mendeng. 4 Sangkarawat 19Manyameí Tunggul Garing
Munduk Sangkarawat Mendeng Janjahunan Laut hakaja pating
narantang Rangkang Sanaman umba Kameluh Putak Bulaú
Batunjang Duhung Panarukat Janjulen Karangan
Jangkarang Bahangkang Bunu;
Rangkang Sanaman Batunjang Duhung 1 Kilen kea amun jadi kinjap tutu
Panarukat Jangkarang Bahangkang pajanjuri dahan Kameluh Putak Bulaú
Bunu narantang Rangkang Batu Janjulen Karangan Limut Batu
Batunjang Karangan Parukat Liang Kamasan Tambun, palus hindaí atun
Bahangkang Baras; Rangkang Batu mandinun garing tarantang, sihung
Batunjang Karangan Parukat Liang lalundung. 2 Ranying Hatala jadi
Bahangkang Baras narantang Raja mangahandak kakare taluh handiaí je
Ungkuh Batu Tuhan Jenjang Liang; jadi injadiā tuntang kalute kea huang
Raja Ungkuh Batu Tuhan Jenjang kakare taluh handiaí je injadiā harian
Liang narantang Raja Singkuh Batu andaú tinaí. Hayak te kea Iē japa-japan
Tuhan Jenjang Liang; Raja Singkuh tatah:
Batu Tuhan Jenjang Liang narantang
Hetuh jadi umbet katikā Aku
Raja Tungkuí Hawun ewen due
manjadian kakare taluh handiaí
Kameluh Kumbuí Ambun; Kameluh
huang pambelum kalunen. Aku
Kumbuí Ambun narantang Nyahu
manjadian biti bereng aingkù
Papan Taliwu Kilat Santep Dandang
akan manyuang pambelum je
Tajahan. 5 Nyahu Papan Taliwu Kilat
ingahandak awi'kù. 3 Ewen due
Santep Dandang Tajahan narantang
tuh puna ilalus gawi lunuk hakaja
patahu epat walas biti, je inanggare
pating, baringen hatamueí
Ranying Hatala gangguranan arā
bumbung, awi ewen sintung due
bagare Lalunjung Bunu, Lalunjung
dapit jeha je manak manarantang
Pulang, Anju Ganan Tutuk Bunu,
hatamunan Aku huang pambelum
Renteng Bantikan Tuntung, Tantiwa
Pantaí Danum Kalunen je puna
Pantun Garantung, Kaliwat Peteng
ingahandak awi'kù tuntang
Penyang, Sarimpak Bambang
talatah panggawi manjadi suntu
Kumpang, Kunjat Ganan Lambang
akan pambelum Pantaí Danum
Palangka, Sasanggah Ganan Lambang
Kalunen.
Balaí, Kirip Renteng Tingang, Ruak
Ganan Likut Talawang, Sipet Pandak 4 Ranying Hatala tuntang Jata
Turus Sangkairaya Mendeng, Balawang Bulaú malawu raweí hayak
Manyameí Mama Lampayan Sawang, manyahuan Raja Uju Hakanduang
tuntang Raja Rantaran Bun Ujan Bulaú pajing tingang lunu-lunuk nanturung
Rintih Bintang Ije Habalita Bulaú Bukit Batu Nindan Tarung, nyahendeng
Ganda-Gandang Ngandang Riak Kereng Liang Bantilung Nyaring. 5
Hanyin Tempu. Ewen tuh je mijen Hemben te kea Ranying Hatala tuntang
Bukit Ginteng Nahakahang Duhung, Jata Balawang Bulaú hapeteh raweí
Kereng Barangga Naharanggan Bunu umba Raja Uju Hakanduang pajing

21
malalus lunuk hakaja pating, baringen manjiret Ranying Hatala tuntang Jata
hatamueí bumbung akan Manyameí Balawang Bulaú, je akan malalus gawi
Tunggul Garing Janjahunan Laut ewen lunuk hakaja pating akan Manyameí
due Kameluh Putak Bulaú Janjulen Tunggul Garing Janjahunan Laut ewen
Karangan. 6 Limbah jadi mandinun due Kameluh Putak Bulaú Janjulen
peteh mandehen, janji manjiret bara Karangan. 12 Nduan hambekan katun,
Ranying Hatala ewen due Jata namunan peteh mandehen Ranying
Balawang Bulaú, te Raja Uju Hatala ewen due Jata Balawang Bulaú:
Hakanduang palus tingang nusang
Ketun sintung due tuh akan ilalus
hadurut lunuk nanturung Bukit Batu
gawi lunuk hakaja pating,
Nindan Tarung. 7 Ewen Raja Uju
baringen hatamueí bumbung.
Hakanduang Kanaruhan Hanya
Basakati te, iete bagare Raja Mandurut 13 Hanjak rantang pahalawang huang,
Untung, Raja Mandurut Bulaú, Raja rindang pahateluk kalingu Manyameí
Barakat, Raja Angking Penyang, Raja Tunggul Garing Janjahunan Laut
Garing Hatungku, Raja Panimbang mandinun peteh raweí bara Ranying
Daha, tuntang Raja Tamanang. Ewen Hatala, awi puna Iē je katamparan
Raja Uju Hakanduang jetuh iete je pambelum, tuntang pambelum kalunen
inyewut huang katamparan kajadian je puna Aī kabuat. 14 Yē Raja Uju
kakare taluh handiaí. Hakanduang palus malalus peteh
8 mandehen Ranying Hatala ewen due
Raja Uju Hakanduang hadurut
Jata Balawang Bulaú, malalus gawi
mimbit kakare paramun lunuk hakaja
lunuk hakaja pating, baringen hatamueí
pating, parabean baringen hatamueí
bumbung. 15 Huang katika malalus
bumbung, iete sawang tanggan tarung,
gawi lunuk hakaja pating, baringen
ranying pandereh bunu, ueí rantihen
hatamueí bumbung, Raja Uju
tingang, bawuí samben, manuk darung
Hakanduang mampunduk Manyameí
tingang, lamiang bua garing belum,
Tunggul Garing Janjahunan Laut umba
manas sambelum perun tambun,
Kameluh Putak Bulaú Janjulen
tuntang je beken kea paramun gawi. 9
Karangan intu hunjun garantung, hayak
Kakare taluh je imbit awi Raja Uju
lenge pangantau mimbing batang
Hakanduang Kanaruhan Hanya
sawang palus tunjuk paninjuk
Basakati uras atun tagal kahain kuasan
manunjuk akan ngambu nyaruruí
Ranying Hatala ewen due Jata
batang sawang. Kalute kea pai
Balawang Bulaú, maatuh taluh handiaí
maninjak batu. 16 Ewen sintung due
tumun kahandakà.
jadi mandukan hunjun garantung. Hete
10 Sana sembang Bukit Batu Nindan Raja Uju Hakanduang manyaki ewen
Tarung, Kereng Liang Bantilung sintung due mahapan dahan manuk,
Nyaring, Raja Uju Hakanduang bawuí, manitis undus, palus mameteng
hasembang tanduk umba Manyameí lilis lamiang, manas sambelum, hayak
Tunggul Garing Janjahunan Laut ewen mantar pinang sama hanjenan kapantar.
due Kameluh Putak Bulaú Janjulen 17 Limbah munduk hunjun garantung
Karangan. 11 Raja Uju Hakanduang ewen sintung due mendeng nanturung
janjaruman peteh mandehen, janji baun tunggang parung hayak nekap

22
bahat ambu parung, nukiú bapangku anak. 4 Palus hamauh iē kuā:
naharungking bahing mandehen peteh
Kareh amun sama bujur-
Ranying Hatala tuntang Jata Balawang
kabajuran karangkan lingungkù
Bulaú.
nuah garing tarantang, aku
18 Ewen sintung due malalus kakare mangantung hajat, mandehen
peteh mandehen Ranying Hatala miat umba Ranying Hatala ewen
tuntang Jata Balawang Bulaú, hayak due Jata Balawang Bulaú.
jetuh kea je manjadi suntu dapit jeha 5 Magun Manyameí Tunggul Garing
huang pambelum Pantaí Danum
Janjahunan Laut kuta-kutak pahalawu
Kalunen je ingahandak awi Ranying
raweí, balaku asi belum, palakuan awat
Hatala. 19 Limbah jadi gawi lunuk
maharing umba Ranying Hatala ewen
hakaja pating, baringen hatamueí
due Jata Balawang Bulaú tau kanuah
bumbung, huang Bukit Batu Nindan
garing tarantang hatue kanampan bunu,
Tarung, Raja Uju Hakanduang gandang
rayung kanenjek ruhung. 6 Ampī
halalian buli umba Ranying Hatala
Ranying Hatala ewen due Jata
mijen Batang Danum Banyahu Bulaú.
Balawang Bulaú atun manahingan
pahariwut raweí Manyameí Tunggul
20Kameluh Putak Bulaú Janjulen Garing Janjahunan Laut je balaku asi
Karangan Limut Batu Kamasan belum, palakuan awat maharing, hayak
Tambun handiwung kanyurung balaku karambang kilaú pulaú pehun
pusu, pandung bapangku anak sawang, hambalat ruwan jumpung
1 Are bunge.
kea jadi katahī limbah lunuk
hakaja pating, baringen hatamueí 7 Kalute Manyameí Tunggul Garing
bumbung, leka atun angat kahubah biti Janjahunan Laut bilak dia buang andaú
bereng Kameluh Putak Bulaú Janjulen batanjung pain bukit panjang, haratean
Karangan Limut Batu Kamasan puruk batu ambu, mangilaú taluh je
Tambun. 2 Awi atun angat kahubah biti nahuang bulan bawi bambaíà hakananā.
bereng Kameluh Putak Bulaú Janjulen 8 Hemben te kea Ranying Hatala atun
Karangan, hete iē palus malawu raweí mameteh umba Raja Uju Hakanduang
umba Manyameí Tunggul Garing uka janjaruman akan Manyameí
Janjahunan Laut kuā: Tunggul Garing Janjahunan Laut,
huang katika bulan bawi bambaíà
Kahandak Ranying Hatala ampī
Kameluh Putak Bulaú Janjulen
uras manjadi akan pambelum
Karangan handiwung kanyurung pusu,
kalunen.
uka iē handung hakatawan, tuntang iē
3 Nahingan auh riwut raweí bulan bawi mahaga bulan bawi bambaíà te bua-
bambaíà Kameluh Putak Bulaú buah. 9 Basa kareh, huang ampin
Janjulen Karangan kalute, Manyameí tamparan daha je manjadi bereng ulun
Tunggul Garing Janjahunan Laut mangalunen, hete atun kajadian je
paham hanjak rantang pahalawang pangkasulak, jete je inyewut bagare
huangà, awi bulan bawi bambaíà jadi lumpuk mata. Limbah te harun iē
handiwung kanyurung pusu, pandung kajadian tinaí manjadi biti bereng, isi

23
daha, tulang uhat, tuntang pupus bulu. palus manyadia sangguhan manak akan
10 Limbah ewen te jadi sukup atun bulan bawi bambaíà, Kameluh Putak
tuntang tanggar genep katikā, bulan Bulaú Janjulen Karangan.
patendū, banama te baungkar puat 15 Sukup jadi bulan tagalā, genep
hayak auh nyahu batengkung
bintang patendū, nduan jalatien bulan
ngaruntung langit homboh malentar
jalatien andaú tanggar langit, hete palus
kilat basiring hawun, iē masuh nyalung
banama baungkar puat, ajung bauraí
badehes bakarampung bua buntis,
dagangà. 16 Kameluh Putak Bulaú
ngasuhan guhung batiki bakatepas
Janjulen Karangan luas bujur-
sapanakir mendeng. Huang katika jete
kabajuran, uras hatue kanampan bunu,
atun dumah Janjalung Tatu Riwut, tame
rayung kanenjek ruhung sintung telu.
bereng umba hinje iē. 11 Huang katika 17 Hanjak rantang pahalawang huang,
jete kea, iē nukiú naharungking bahing,
rindang pahateluk kalingun Manyameí
mandehen riwut je manjadi aseng
Tunggul Garing Janjahunan Laut,
panjang, tuntang palus atun pahalingeí
nuntun uluh garing tarantangà sintung
biti umba kalawa ain Ranying Hatala je
telu, uras linga batanjung pulu, engkan
rantep hinje umba iē, jete inyewut
bapilik jalatien, uras mangkang
hambaruan. 12 Kalute peteh Ranying
barangkap, kilaú bulan babangkang
Hatala hajamban Raja Uju Hakanduang
langit. 18 Yē Manyameí Tunggul
je inyampaí umba Manyameí Tunggul
Garing Janjahunan Laut maluput hajat
Garing Janjahunan Laut, palus iē
miat umba Ranying Hatala ewen due
mahaga bua-buah kakare asi tuntang
Jata Balawang Bulaú, palus malalus
kahandak je iatuh awi Ranying Hatala
gawi nahunan manampa gangguranan
akā, je kareh akan iatuh tinaí huang
aran anakà sintung telu. 19 Huang
pambelum Pantaí Danum Kalunen
katika iē malalus nahunan manampa
tumun jalā tesek, kalute kea jalā buli
aran anakà sintung telu, te Manyameí
nanturung Ranying Hatala.
Tunggul Garing Janjahunan Laut
13 Jadi sukup bulan tagalā, genep balaku Raja Uju Hakanduang tingang
bintang patendū, nduan telu bulan nusang hadurut lunuk, hayak balaku asi
tanggar langit, Kameluh Putak Bulaú umba Ranying Hatala ewen due Jata
Janjulen Karangan handiwung Balawang Bulaú. 20 Sana ewen Raja
kanyurung pusu. Hete Manyameí Uju Hakanduang jadi sembang Bukit
Tunggul Garing Janjahunan Laut Batu Nindan Tarung, Kereng Liang
malalus kakare gawi tumun peteh Bantilung Nyaring, te ewen malalus
Ranying Hatala ewen due Jata gawi nahunan garing tarantang
Balawang Bulaú, paleteng kalangkang Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
sawang manyadiri akan tihin bulan Laut sintung telu, palus manyaki malas
bawi bambaíà. 14 Kalute kea amun jadi tumun peteh tuntang kahandak Ranying
sukup katahī tinaí, nduan uju bulan Hatala ewen due Jata Balawang Bulaú,
tanggar langit, Manyameí Tunggul hayak nanggare gangguranan arā iete
Garing Janjahunan Laut malalus peteh Raja Sangen, Raja Sangiang, tuntang
mandehen Ranying Hatala ewen due Raja Bunu. 21 Limbah te Raja Uju
Jata Balawang Bulaú. Iē manyaki ehet Hakanduang gandang halalian buli,

24
tuntang kalute ampin taluh je jadi haki runtun ngangkuang santagi enjung
kajadian tagal kahandak Ranying bunu nyalawi bungaí, lanting lamiang
Hatala akan Manyameí Tunggul Garing nyarantiman handang, lanting dare
Janjahunan Laut ewen due Kameluh hekut habalawit balambang, banama
Putak Bulaú Janjulen Karangan. bulaú runtih bulan ajung rabia nalepu
bintang saratus, batu timpung
21 Taluh je injadian awi Ranying sapanguwang bintik, barun tahentung
Hatala limbah Kameluh Putak Bulaú bakalampaú guhung, anggan hantitik
Janjulen Karangan luas anakà baka ujang andaú, timpun rarayun
danum urang urik balambang, tuntang
1 Limbah Kameluh Putak Bulaú banama bukit malempang tambun
Janjulen Karangan Limut Batu jampahen langit. 5 Kakare ramu
Kamasan Tambun luas anakà ewen panataú panuhan je atun intu
sintung telu, te Manyameí Tunggul Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
Garing Janjahunan Laut ewen hanak Laut ewen hanak tuntang jete inyarah
hajarian belum netep huang Bukit Batu Ranying Hatala ewen mahaga helu iete
Nindan Tarung, Kereng Liang butah panji ringkin danum, suling bulaú
Bantilung Nyaring. rumbaí ambun, gariding bulaú
2 Tinaí sangkalemu, tuntang kapek balulang
ampī Ranying Hatala
bulaú. 6 Panataú panuhan jetuh kareh
bakahandak akan maatuh kakare taluh
rahian andaú itah atun mahining eweh-
handiaí rahian andaú. Hayak auh nyahu
eweh je mahagā tuntang akan naraí
batengkung ngaruntung langit homboh
gunā, awi kareh Ranying Hatala akan
malentar kilat basiring hawun,
mintih raja-raja tuntang kameluh je
manyaluh sangguhan manak ain
mahagā palus manggunā.
Kameluh Putak Bulaú Janjulen
Karangan, eka luas anakà sintung telu 7 Kalute ampin kahandak Ranying
te manjadi lanting samben nampalang Hatala je atun huang katika jete ura-
penyang haki runtun ngangkuang uras manjadi, tuntang jetuh kea je
santagi enjung bunu nyalawi bungaí, manjadi tamparan taluh handiaí kareh
lanting lamiang nyarantiman handang, huang Pantaí Danum Sangiang palus
tuntang lanting dare hekut habalawit Pantaí Danum Kalunen.
balambang. 3 Sintung telu taluh je
kajadian bara sangguhan manak te uras 22Raja Bunu dia tau baseput barigas
atun intu butah nyaraka penyang hakananan pantar pinang
basalupu butah amben penyang nyirat
bulang jara-jarang. 4 Butah nyaraka 1 Limbah pire-pire andaú jadi katahī,
penyang basalupu butah amben ampī Raja Bunu lalaú hakabeken lingu
penyang inyaluh tinaí hayak auh nyahu nalataí bara tambun pahari ewen
batengkung ngaruntung langit homboh sintung due. 2 Raja Bunu dia maku
malentar kilat basiring hawun, palus hakananan pantar pinang. Aluh iē
kajadian manjadi butah panji ringkin hakananā jatun tau nyurung isi daha
danum, hayak sukup taluh puatà iete tuntang dia kea tau baseput barigas
lanting samben nampalang penyang kilaú tambun paharī sintung due. 3

25
Amun tambun paharī sintung due, iete ingaut ije gantang nyurung ije luntung
Raja Sangen tuntang Raja Sangiang, palundu, kalute laju-lajur palus
puna akan ndu kaseput karigasà. katatahi. 10 Kalute kea pundang lauk
4 ila-ilaí langit, imipih kahain lukap
Kilen kea uluh tingang apangà
nyurung kahain kiap. Awi lalang
Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
tambangap langit te atun Nyalung
Laut ewen due tingang indangà
Kaharingan Belum mijen hila
Kameluh Putak Bulaú Janjulen
palempang.
Karangan paham kapehen itung huang
nuntun garing tarantangà Raja Bunu je 11 Yē Ranying Hatala ewen due Jata
kalute ampī. 5 Yē Manyameí Tunggul Balawang Bulaú nyahuan Raja Uju
Garing Janjahunan Laut ewen due Hakanduang tingang nusang hadurut
bulan bawi bambaí Kameluh Putak lunuk ngagahan lalang tambangap
Bulaú Janjulen Karangan malawu langit je basuang behas nyangen
raweí: tingang tuntang pundang lauk ila-ilaí
langit, nanturung Bukit Batu Nindan
Pasi-pasi lingun itah sintung due,
Tarung, Kereng Liang Bantilung
lalaú nuah Ranying Hatala
Nyaring. 12 Sembang Bukit Batu
lalangena, nyambung Jata
Nindan Tarung, Kereng Liang
Balawang Bulaú sampalangen.
Bantilung Nyaring, Raja Uju
6 Kilen kea Ranying Hatala ewen due Hakanduang naruí rangkan panginan,
Jata Balawang Bulaú nahingan behas nyangen tingang tuntang
pahariwut raweí Manyameí Tunggul pundang lauk ila-ilaí langit akan
Garing Janjahunan Laut ewen due panginan Raja Bunu, je mijen lalang
Kameluh Putak Bulaú Janjulen tambangap langit. 13 Yē Manyameí
Karangan je balaku asi belum, palakuan Tunggul Garing Janjahunan Laut ewen
awat maharing. 7 Palus japa-japan due Kameluh Putak Bulaú Janjulen
tatah, jima-jimat tanteng, Ranying Karangan mampakasak rangkan
Hatala ewen due Jata Balawang Bulaú panginan simpan, iran sakunyatan
masi Manyameí Tunggul Garing sukup, akan garing tarantang Raja
Janjahunan Laut ewen due Kameluh Bunu. 14 Sana hakananan rangkan
Putak Bulaú Janjulen Karangan. Iē panginan simpan, iran sakunyatan
manjapa lalang tambangap langit je sukup, Raja Bunu harū nunjung
basuang behas nyangen tingang, hayak karigasà, baseput nyurung isi dahā
inutup mahapan pundang lauk ila-ilaí sama kilaú tambun paharī ewen sintung
langit je dia tau una tuntang dia tau due.
rugi. 8 Hayak auh nyahu batengkung 15 Limbah te Ranying Hatala ewen due
ngaruntung langit homboh malentar
Jata Balawang Bulaú manjapa tinaí
kilat basiring hawun, kahandak
hanggulan garing je basalupu apuí
Ranying Hatala ewen due Jata
pambelum je dia tau belep akan
Balawang Bulaú uras manjadi metuh te
Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
kea. 9 Tinaí behas nyangen tingang je
Laut ewen due Kameluh Putak Bulaú
akan suang lalang tambangap langit,
Janjulen Karangan tuntang ewen hanak
ingaut ije supak nyurung ije gantang,
hajarian. 16 Hayak auh nyahu

26
batengkung ngaruntung langit homboh Batu Nindan Tarung, Kereng Liang
malentar kilat basiring hawun, Bantilung Nyaring. 5 Sana jadi
kahandak Ranying Hatala ewen due hakabuah tiruk karangkan lingun ewen
Jata Balawang Bulaú manjapa sintung telu, yē ewen sintung telu palus
hanggulan garing je basalupu apuí muhun panduí tingang, hanyalung
pambelum palus manjadi. Yē bukū atun repang, nanturung bilun nyalung. 6
hanggulan garing je basalupu apuí Ranying Hatala ewen due Jata
pambelum intu Lewu Bukit Batu Balawang Bulaú manuntun ewen
Nindan Tarung. 17 Tinaí behas nyangen sintung telu je metuh karehu panduí
tingang je mijen lalang tambangap tingang, hanyalung repang bara
langit tuntang pundang lauk ila-ilaí gantung bilun nyalung. 7 Yē Ranying
langit jete puna dia tau imindah bara Hatala ewen due Jata Balawang Bulaú
ekā, iatuh awi Ranying Hatala ewen halaluhan ije kadereh sanaman,
due Jata Balawang Bulaú, basa amun iē lampang puntungà tuntang leteng
imindah te tau lepah. puntungà. 8 Kilen kea kabentengan
18 ewen sintung telu panduí tingang,
Kalute ampin kahandak Ranying
hanyalung repang, salenga ewen
Hatala ewen due Jata Balawang Bulaú
sintung telu nuntun atun ije kadereh
manjadian kare kahandakà huang
sanaman. Puntungà lampang hunjun
katika jete, intu Bukit Batu Nindan
bilun nyalung, tuntang hila puntungà
Tarung.
leteng mijen kahaleman nyalung. 9
Sana ewen sintung telu nuntun atun
23Raja Sangen, Raja Sangiang, sanaman te, yē ewen sintung telu haya-
tuntang Raja Bunu inuah hayak manting nangkaruan tambang
1 nanturung sanaman te hayak kea
Kilen kea amun ewen telu te jadi
manekapà. 10 Kilen kea Raja Sangen
sasa-sasar hai tuntang sasa-sasar bakas,
tuntang Raja Sangiang manekap
hayak puna paham ampin karigasà.
sanaman te hila puntungà je lampang,
Indū ewen due bapā hanjak tutu
limbah te ampī Raja Bunu manekap
pahalawang huangà, rindang pahateluk
puntung sanaman hila je leteng. 11
kalingū manuntun garing tarantangà. 2
Hanjak rantang pahalawang huang
Ewen sintung telu karas kabangang,
ewen sintung telu palus haduanan
habayang teras tapang bentuk lawang
sanaman te, yē kuan riwut raweíà:
parintaran tingang, basangkelang kea
nalanjung lawin kayun sangalang Itah sintung telu kanuah awi
garing, tuntang halangunyan bilun Ranying Hatala ewen due Jata
nyalung. 3 Kalute kahanjak pahalawang Balawang Bulaú.
huang indang apangà nuntun garing 12 Ewen sintung telu palus mimbit
tarantangà uras balinga tambang.
sanaman jete gandang halalian buli
4 Kilen kea huang sinde andaú ewen nanturung parung mahawang,
sintung telu salenga atun tiruk nanturung tingang apangà, burung
karangkan huang muhun panduí indangà. 13 Amun ewen sintung telu
tingang, halangunyan bilun nyalung jadi sembang parung mahawang,
huang batang danum, panapian Bukit nyembang uluh tingang apangà. Yē

27
ewen sintung telu janjaruman panalataí, atun intu bentuk parung mahawang. 19
bau ewen sintung telu jadi kanuah ije Hete uluh tingang apangà nyahuan
kadereh sanaman je puntungà lampang garing tarantangà ewen sintung telu
tuntang puntungà leteng. 14 Yē ewen haya-hayak haduanan ayū tuntang
sintung telu palus hajalukan sanaman te kanahuangà. 20 Amun ewen sintung
akan uluh tingang apangà hayak telu jadi atun nuntun duhung papan
janjaruman panalataí hila sanaman je benteng, ranying pandereh bunu,
lampang tuntang sanaman je leteng, tuntang sipet lumpung nanjeman
hayak balaku umba uluh tingang penyang huang bentuk labehu parung
apangà nabasan sanaman te manjadi mahawang, te ewen sintung telu palus
duhung papan benteng, ranying haduanā. 21 Ampī Raja Sangen tuntang
pandereh bunu, tuntang sipet lumpung Raja Sangiang magun taratekap je bara
nanjeman penyang. 15 Tumbah uluh sanaman lampang, Raja Bunu magun
tingang apangà kuā: taratekap je bara hila puntung sanaman
leteng. 22 Kalute ampin kahandak
Naraí bulan kasalā tingang anak
Ranying Hatala ewen due Jata
ketun sintung telu, itah balaku asi
Balawang Bulaú, jadi manenga tingkes
umba Ranying Hatala ewen due
akan garing tarantang Manyameí
Jata Balawang Bulaú nabasan
Tunggul Garing Janjahunan Laut ewen
akan ketun sintung telu.
due Kameluh Putak Bulaú Janjulen
16 Yē Manyameí Tunggul Garing Karangan, sintung telu te. 23 Rimā hila
Janjahunan Laut ewen due Kameluh puntung sanaman lampang, ain Raja
Putak Bulaú Janjulen Karangan kuta- Sangen tuntang Raja Sangiang, jete
kutak pahalawu raweí kuā: puna inatap awi Ranying Hatala ewen
due Jata Balawang Bulaú. 24 Raja
Jakā Ranying Hatala ewen due
Bunu tempun je hila leteng, iatuh awi
Jata Balawang Bulaú tau masi
Ranying Hatala ewen due Jata
karangkan lingun uluh garing
Balawang Bulaú, mahaga lewu injam
tarantangkù sintung telu.
tingang, Pantaí Danum Kalunen kareh
17 Ranying Hatala ewen due Jata je bagin mateí.
Balawang Bulaú puna usang handung 25 Kalute ampin kakare taluh je
hakatawan panalataí, kilaú bulan
kajadian huang katika jete, jadi iatuh
mating malawit dare. Hayak auh nyahu
awi Ranying Hatala ewen due Jata
batengkung ngaruntung langit homboh
Balawang Bulaú.
malentar kilat basiring hawun, sanaman
jete palus kajadian manjadi sintung telu
24Raja Sangen, Raja Sangiang,
duhung papan benteng, sintung telu
ranying pandereh bunu, tuntang sintung tuntang Raja Bunu kanuah gajah
telu kea sipet lumpung nanjeman bakapek bulaú unta hajaran tandang
penyang. 18 Limbah kajadian urasà, barikur hintan
taluh je ingahandak awi ewen sintung 1Miar andaú miar kea alem. Raja
telu, duhung papan benteng, ranying
Sangen, Raja Sangiang, tuntang Raja
pandereh bunu, tuntang sipet lumpung
Bunu puna hanjak rantang pahalawang
nanjeman penyang, hemben te palus

28
huangà, rindang pahateluk kalingū, jadi sintung telu manta-manta dia
atun mahaga duhung papan benteng, hanyeren belaí, nelē bula-bulat
ranying pandereh bunu, tuntang sipet dia hagarut balengkung.
lumpung nanjeman tingang je jadi 7 Raweí garing tarantangà sintung telu:
injadian awi Ranying Hatala ewen due
Jata Balawang Bulaú. 2 Bilak dia Iyoh tingang apang. Akan naraí
bahelang andaú ewen sintung telu tulak kea gawin ikeí sintung telu
mengan mambuang lawang, hakaliling nanturung Bukit Engkan Penyang,
Bukit Batu Nindan Tarung, Kereng amun puna tege hatuen nyaring je
Rabia Nunyang Hapalangka Langit, gila-gila enteng, busun sahakung
nyamah kare metu burung uras nunjung je saru-saruí hanyi, baka ike-ikeh
ikeh tingang nantan pain bukit. mateí. Are beweí bukit je beken
3
eka ikeí sintung telu mengan
Kilen kea panalataí Ranying Hatala
mambuang lawang.
ewen due Jata Balawang Bulaú
malaluhan gajah bakapek bulaú unta 8 Kilen kea sinde andaú, ewen sintung
hajaran tandang barikur hintan mijen telu tulak tinaí mengan mambuang
Bukit Engkan Penyang. 4 Taluh je lawang, ngumbang ngaliling Bukit
ingahandak awi Ranying Hatala ewen Batu Nindan Tarung, ngalingkang
due Jata Balawang Bulaú malaluhan Kereng Liang Nunyang Hapalangka
gajah bakapek bulaú mijen Bukit Langit, leka eleh tunis nyalantinaú
Engkan Penyang jadi handung buang, jatun kare metu burung. 9 Kuan
hakatawan awi Manyameí Tunggul Raja Sangen:
Garing Janjahunan Laut ewen due
Mateí indang tasang bunu bilin
Kameluh Putak Bulaú Janjulen
banama, itah sintung telu
Karangan janjaruman awi Ranying
karuhung aring, bilang jatun
Hatala. 5 Yē Manyameí Tunggul
nuntun garisik sarahempun kare
Garing Janjahunan Laut ewen due
tupaí mandiwuí.
Kameluh Putak Bulaú Janjulen
Karangan malawu raweí umba garing 10 Yē Raja Sangen tinaí malawu raweí:
tarantangà sintung telu:
Kilen jakā itah sintung telu
Umbet lalaú ketun sintung telu karuhung aring nanturung Bukit
batanjung panjang mambuang Engkan Penyang ambun andaú
lawang parintaran tingang, jetuh, awi puna dia puji itah
mengan kare burung metu sintung telu nanturung hete.
hakaliling Bukit Batu Nindan 11 Kuan raweí Raja Sangiang:
Tarung, Kereng Liang Nunyang
Hapalangka Langit tuh. 6 Hayak Ela gilan tingang karuhung aring,
je puna mahatengkangkù akan basa uluh tingang apang jadi
ketun sintung telu, ela nanturung nahatengkang itah sintung telu
Bukit Engkan Penyang awi hete nanturung Bukit Engkan Penyang.
tege hatuen nyaring je gila-gila 12 Raweí Raja Bunu:
enteng, busun sahakung je saru-
saruí hanyi, tau entā ketun Akan naraí kea duhung papan

29
benteng, ranying pandereh bunu, nyembang Bukit Engkan Penyang. 19
tuntang sipet lumpung nanjemen Sembang Bukit Engkan Penyang,
penyang tuh amun dia hapan itah Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
ngabanting hatuen nyaring je Laut palus malawu raweí:
gila-gila enteng, busun sahakung
Iyo-iyoh garing tarantangkù ketun
je saru-saruí hanyi, ela itah
sintung telu, ela gilan tingang
sintung telu nunjung ikeh tingang.
manakian gajah bakapek bulaú
13Kuan riwut raweí tambun paharī unta hajaran tandang barikur
Raja Sangen tuntang Raja Sangiang: hintan. Keleh ketun sintung telu
sama-sama tempū, sama-sama
Iyoh, pajing itah sintung telu
kea mahagā.
nanturung Bukit Engkan Penyang
te. 20Kuan raweí Raja Sangen nyulang
14 Yē auh raweí tingang apangà:
ewen sintung telu mangkin
nangkaruan tambang nanturung Bukit Aku je tempū awi aku je helu
Engkan Penyang, kueh balandung tahi nuntū.
ewen sintung telu sembang Bukit 21 Kuan raweí Raja Sangiang nyulang
Engkan Penyang.
raweí tambun paharī Raja Sangen:
15 Bara keja-kejaú eleh taratuntun awi
Dia! Aku tuh je tempū awi aku je
ewen sintung telu pahalendang gajah
helu nuntū tuntang aku je helu
bakapek bulaú unta hajaran tandang
sembangà.
barikur hintan, puna lenda-lendang,
linge-lingeí sinde. 16 Manting 22 Kuan raweí Raja Bunu nyulang
nangkaruan tambang ewen sintung telu raweí tambun paharī sintung due:
hasanselu nanturung gajah bakapek
Aku je tempū awi aku je helu
bulaú unta hajaran tandang barikur
nuntū tuntang aku kea je helu
hintan, haya-hayak sembang palus
nekapà.
nekapà. 17 Ewen sintung telu sama
njijit nyaratunda, nyaratunda ngaju 23 Ulih giri gagariten Raja Sangen
nyarantunda ngawa hayak malawu nahingan riwut raweí tambun paharī
raweí kuan Raja Sangen: “Aku tempū!” ewen sintung due, hayak nyilak
Kuan Raja Sangiang: “Aku tempū!” nyahumpak duhung papan benteng
Kuan Raja Bunu: “Aku tempū!” Hai palus nambekā gajah bakapek bulaú
lalentun tingang ewen sintung telu unta hajaran tandang barikur hintan. 24
hatakiā. Eleh pajanjuri dahan gajah bakapek
18
bulaú unta hajaran tandang barikur
Nahingan lalentun tingang garing
hintan nyua-nyuang panalusung
tarantangà je hatakian gajah bakapek
lawung, menu-menu sangku raja, palus
bulaú unta hajaran tandang barikur
basaluh manjadi rangkan panataú
hintan, Manyameí Tunggul Garing
simpan, iran panyambungan sukup. 25
Janjahunan Laut ewen due Kameluh
Magun pajanjuri tinaí daha gajah
Putak Bulaú Janjulen Karangan palus
bakapek bulaú unta hajaran tandang
manting nangkaruan tambang
barikur hintan manjadi baras bulaú,

30
busung hintan, karangan lamiang, jadi barikur hintan nata petak sintel
bangkang balanga tingang, tambun habalambang tambun, liang deret
repang garantung. 26 Yē nekap marut habangkalan karangan. 34 Hayak auh
awi uluh tingang apangà Manyameí nyahu batengkung ngaruntung langit
Tunggul Garing Janjahunan Laut awan homboh malentar kilat basiring hawun,
tambekan duhung papan benteng Raja dahan gajah bakapek bulaú unta
Sangen je intu gajah bakapek bulaú hajaran tandang barikur hintan je
unta hajaran tandang barikur hintan, yē manata petak sintel habalambang
palus halit. tambun, liang deret habangkalan
27 karangan te basaluh manjadi rangkan
Kilen kea Raja Sangiang nuntun
panataú simpan.
gawin tambun paharī Raja Sangen je
kalute ampī, palus giri gagariten kea 35 Sukup jadi dahan gajah bakapek
tanteng, hayak nyilak nyahumpak bulaú unta hajaran tandang barikur
duhung papan benteng nambekan gajah hintan pajanjuri. Yē uluh tingang
bakapek bulaú unta hajaran tandang apangà Manyameí Tunggul Garing
barikur hintan. 28 Hemben te kea Janjahunan Laut nekap marut awan
pajanjuri dahan gajah bakapek bulaú tambekan duhung papan benteng Raja
unta hajaran tandang barikur hintan Bunu, kueh tau halit haluli. 36 Nyuhu-
nyua-nyuang panalusung lawung, nyuhu pajanjuri dahan gajah bakapek
menu-menu sangku raja. 29 Basaluh bulaú unta hajaran tandang barikur
dahan gajah bakapek bulaú unta hintan manata petak sintel
hajaran tandang barikur hintan manjadi habalambang tambung, liang deret
rangkan panataú simpan, baras bulaú, habangkalan karangan, hayak te kea
busung hintan, karangan lamiang, nunjung tambangà masuh
bangkang balanga tingang, tuntang pamahimping langit nyamah sembang
tambun repang garantung. 30 Nekap Tumbang Panjungan Manjung.
marut tinaí awi uluh tingang apangà 37 Gajah bakapek bulaú unta hajaran
Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
tandang barikur hintan, palus menter
Laut awan tambekan duhung papan
intu Tumbang Panjungan Manjung,
benteng Raja Sangiang, palus halit
hayak pajanjuri dahā mujan hila pantaí
haluli.
kalunen nata hulu batang danum,
31 Kilen kea tambun paharī Raja Bunu sungeí saka, bukit gantung, puruk batu
ngumpang ngabehu huang, eleh giri ambu. Yē bukū Pantaí Danum Kalunen
gagariten tanteng, nuntun panataú are batang danum, sungeí saka, uras
panuhan ain uluh tambun paharī bakandung bulaú tuntang hintan. 38
sintung due, je kajadian bara dahan Dahan gajah bakapek bulaú unta
gajah bakapek bulaú unta hajaran hajaran tandang barikur hintan je
tandang barikur hintan. 32 Yē palus manata hunjun petak te basaluh
nyilak nyahumpak duhung papan manjadi sambarana kare gita kayu,
benteng hayak nambekā kea gajah tuntang gitan kayu te uras tau hapa
bakapek bulaú unta hajaran tandang manuwe bulaú pungkal raja tuntang
barikur hintan. 33 Pajanjuri dahan gajah tuwen peres baratus karē. 39 Bara hete
bakapek bulaú unta hajaran tandang nunjung tambangà gajah bakapek bulaú

31
unta hajaran tandang barikur hintan 25Raja Sangen nanturung Bukit
haratean pamahimping langit Bulaú Kangantung Gandang, Kereng
ngumbang hila Pantaí Danum Rabia Nunyang Hapalangka Langit
Sangiang, hayak pajanjuri dahā manata
1 Limbah Raja Sangen, Raja Sangiang,
Pantaí Danum Sangiang uras basaluh
manjadi baras bulaú, busung hintan, tuntang Raja Bunu kanuah gajah
tuntang karangan lamiang. 40 Awi te bakapek bulaú unta hajaran tandang
bukū Pantaí Danum Sangiang uras barikur hintan, ewen gandang halalian
hapanataú baras bulaú, busung hintan, buli Bukit Batu Nindan Tarung, Kereng
tuntang karangan lamiang, kajarian Liang Bantilung Nyaring.
dahan gajah bakapek bulaú unta 2 Jadi pire-pire katahī, ewen sintung
hajaran tandang barikur hintan. 41 telu sama nunjung kanumpuh bujang.
Limbah te tinaí gajah bakapek bulaú Yē uluh tingang apangà maatuh
unta hajaran tandang barikur hintan karangkan lingū madu manyahuan
nunjung tambangà huang hulu Batang garing tarantangà nanturung Bukit
Danum Tiawu Bulaú. Iē palus mateí Bulaú Kangantung Gandang, Kereng
hete. Awi te bukū Batang Danum Tiawu Rabia Nunyang Hapalangka Langit.
Bulaú habusung hintan, hakarangan Kuan uluh tingang apangà Manyameí
lamiang, eka je tataú dia rumpang Tunggul Garing Janjahunan Laut:
tulang, isen bakalesu uhat, tuntang
3 Ikaú garing tarantangkù Raja
hetuh eka je inyewut awi Ranying
Hatala bagare Lewu Tataú. 42 Tinaí Sangen batulak nanturung Bukit
hantun gajah bakapek bulaú unta Bulaú Kangantung Gandang,
hajaran tandang barikur hintan basaluh Kereng Rabia Nunyang
manjadi kayu nyaraka alam je Hapalangka Langit, janjaruman
ngambang bulaú gagenep andaú, panalataí ketun haring sintung
malelak hintan gagenep bulan, telu je jadi kanuah gajah bakapek
mandawen timpung bembang gawang, bulaú unta hajaran tandang
mamotok garanuhing kurik, mamua barikur hintan umba Ranying
lamiang bua garing belum, mamating Hatala.
suling ringun tingang, babuku tisin 4 Kueh balandung tahi, Raja Sangen
pangarikir bintang, mujan Nyalung palus tingang lunuk nanturung Bukit
Kaharingan Belum, mijen Lewu Tataú Bulaú Kangantung Gandang, Kereng
Dia Rumpang Tulang, Rundung Raja Rabia Nunyang Hapalangka Langit.
Isen Kamalesu Uhat. Huang kabentengan Raja Sangen
43 Kalute ampin taluh handiaí je jadi batanjung panjang, iē salenga atun
kajadian itu Bukit Batu Nindan Tarung, kanuah ije biti bawi kangumban
Kereng Liang Bantilung Nyaring sinjang, habineí kamangkang luyang. 5
hemben te. Ampī Ranying Hatala jadi atun
malaluhan ije biti bawi kangumban
sinjang akan Raja Sangen, hayak
Ranying Hatala manyewut
gangguranan aran bawi te bagare
Kameluh Kambang Garing. 6 Hanjak

32
rantang pahalawang huang Raja Sangen mahapan dahan manuk bawuí. 12
jadi atun kanuah ije biti bawi Limbah te Raja Sangen ewen due bulan
kangumban sinjang puna bahalap dia bawi bambaíà Kameluh Kambang
lalangena. Yē palus imbità gandang Garing maatuh kabalumā belum jadi
halalian buli nanturung Bukit Batu batang panjang huma hai parantaran
Nindan Tarung, Nyahendeng Kereng lumbah.
Liang Bantilung Nyaring. 7 Sembang 13 Sama jadi are katahī, Raja Sangen
Bukit Batu Nindan Tarung,
ewen due bulan bawi bambaíà maatuh
Nyahendeng Kereng Liang Bantilung
kabalumā belum, ewen due narantang
Nyaring, Raja Sangen tuntang bawi
Raja Rahanjang Garing. Raja
kangumban sinjang je inuah awi
Rahanjang Garing narantang Raja
Ranying Hatala akā palus iē janjaruman
Rarusir Kilat; Raja Rarusir Kilat
panalataí akan uluh tingang apangà
narantang Raja Patunggul Nyahu; Raja
ewen due burung indangà, tuntang
Patunggul Nyahu narantang Raja Uhat
tambun paharī sintung due. Kuan Raja
Malatar Langit; Raja Uhat Malatar
Sangen:
Langit narantang Raja Bungking
8 Tuh aku atun kanuah ije biti Kalipapa Tanduk; Raja Bungking
bawi kangumban sinjang bara Kalipapa Tanduk narantang Raja
Ranying Hatala, tuntang bawi Lalunjung Duhung; Raja Lalunjung
jetuh bagare arā Kameluh Duhung narantang Raja Lalunjung
Kambang Garing. Penyang. 14 Tinaí Raja Lalunjung
9 Tumbah Penyang narantang Tantaulang Bulaú.
uluh tingang apangà
Raja Tantaulang Bulaú narantang epat
Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
walas biti iete Raja Pantap Nyahu, Raja
Laut kuā:
Hanggulan Bunu, Raja Garing
Hakarang garing tarantangkù Harenteng, Raja Garing Haleuh, Raja
Raja Sangen, bawi kangumban Garing Halembaí, Raja Garing
sinjang jetuh puna inuah awi Harenyaú, Raja Garing Haresap, Raja
Ranying Hatala akan bulan bawi Garing Penyang Tantahila, Raja
bambaímù. 10 Pajing itah malalus Nampuí Bungaí, Raja Pampulaú
akam gawi lunuk hakaja pating, Hawun, Raja Panyarawan Katingan,
baringen hatamueí bumbung, Kameluh Endas Bulaú Lisan Tingang,
tumun peteh Ranying Hatala Kambang Garing Lelak Lamiang
hajamban Raja Uju Hakanduang Manas Kaput Pisaí Tehang, Kameluh
hemben helu akan burung Mandalan Bulan, tuntang Raja Punduk
indangmù. Nyahu.
11Hemben ewen malalus gawi lunuk 15 Kalute ampin kajadian awi Ranying
hakaja pating, baringen hatamueí Hatala huang pambelum Raja Sangen,
bumbung akan Raja Sangen tuntang bara gantung Bukit Batu Nindan
hemben te Raja Uju Hakanduang atun Tarung, Kereng Liang Bantilung
hadurut umba mameteng lilis lamiang Nyaring.
bua garing belum, hayak manyaki Raja
Sangen ewen due bulan bawi bambaíà

33
26Raja Sangiang nanturung Bukit Hemben te kea Raja Sangiang mimbit
Bulaú Kangantung Gandang, bawi te gandang halalian buli
nyahendeng Kereng Rabia Nunyang nanturung Bukit Batu Nindan Tarung,
Hapalangka Langit Kereng Liang Bantilung Nyaring. 9
Sembang Bukit Batu Nindan Tarung,
1 Limbah kajadian je atun akan garing Kereng Liang Bantilung Nyaring, Raja
tarantangà Raja Sangen, te uluh tingang Sangiang janjaruman panalataíà akan
apangà Manyameí Tunggul Garing uluh tingang apangà, iē jadi atun
Janjahunan Laut ewen due bulan bawi kanuah ije biti bawi kangumban sinjang
bambaíà hamauh tinaí umba garing sama kilaú akan tambun paharī Raja
tarantangà Raja Sangiang. 2 Kuan Sangen. 10 Hanjak rantang pahalawang
pahalawu raweíà: huang uluh tingang apangà umba
Ikaú garing tarantangkù Raja garing tarantangà Raja Sangiang je jadi
Sangiang, batulak kea nanturung kanuah ije biti bawi kangumban
Bukit Bulaú Kangantung sinjang, hayak iē malawu raweí:
Gandang, nyahendeng Kereng Jetuh garing tarantangkù Raja
Rabia Nunyang Hapalangka Sangiang puna jadi injadian awi
Langit kilaú tambun paharim Ranying Hatala akan ndu bulan
Raja Sangen. bawi bambaímù.
3 Nahingan riwut raweí uluh tingang 11 Raweí Raja Sangiang:
apangà kalute, yē Raja Sangiang
tingang nulak lunuk nanturung Bukit Amun kilaú te, kilen ampin
Bulaú Kangantung Gandang, panalataí lingun itah tinaí umba
nyahendeng Kereng Rabia Nunyang bawi tuh tingang apang?
Hapalangka Langit. 4 Kueh balandung 12 Tumbah Manyameí Tunggul Garing
tahi janjulanā, yē Raja Sangiang Janjahunan Laut ewen due bulan bawi
sembang Bukit Bulaú Kangantung bambaíà Kameluh Putak Bulaú
Gandang, nyahendeng Kereng Rabia Janjulen Karangan:
Nunyang Hapalangka Langit. 5
Kabentengan Raja Sangiang nyapende Amun kilaú etuh panalataí, itah
kayu erang tingang, luhung kayu mawi gawi lunuk hakaja pating,
andung nyahu, tahanjungan Bukit baringen hatamueí bumbung akan
Bulaú Kangantung Gandang, yē garing tarantang itah Raja
Ranying Hatala tinaí malaluhan ije biti Sangiang.
bawi kangumban sinjang akan Raja 13 Limbah te, yē uluh tingang apangà
Sangiang. 6 Bawi kangumban sinjang ewen due burung indangà malalus gawi
te inanggare awi Ranying Hatala hakaja pating, baringen hatamueí
gangguranan arā bagare Kameluh bumbung akan uluh garing tarantangà
Kambang Runjan, bawi bahalap kilaú Raja Sangiang, hayak huang katika te
bulan babangkang langit. 7 Hanjak atun hadurut kea Raja Uju
rantang pahalawang huang Raja Hakanduang. 14 Ewen mameteng
Sangiang mite kahalap bawi te je jadi lamiang bua garing belum hayak
inuah awi Ranying Hatala akā. 8 manyaki duhung turus tungkup, pulang

34
kalangkang ruang, Raja Sangiang ewen injadian awi Ranying Hatala akan Raja
due Kameluh Kambang Runjan je Sangen ewen due Raja Sangiang kalute
nampara mangun kabalumā belum jadi ampī, te tambun paharī Raja Bunu
batang panjang huma hai parantaran paham ngumpang ngabehu huang. 2 Yē
lumbah. Raja Bunu malawu raweí umba uluh
15 Are tingang apangà ewen due burung
kea katahī jadi Raja Sangiang
indangà:
ewen due Kameluh Kambang Runjan
maatuh kabalumā belum, yē palus atun Tambun paharingkù sintung due
kanuah garing tarantang. 16 Ewen uras atun dinun bulan bawi
sintung due narantang Nyalung Tatu bambaíà. Hamparea aku tuh tau
Sangiang. Nyalung Tatu Sangiang nanturung Bukit Bulaú
narantang Gambalang Rajan Sangiang; Kangantung Gandang?
Gambalang Rajan Sangiang narantang 3 Hayak tinaí pahalawu raweíà:
Garing Tanduh Nyahu; Garing Tanduh
Nyahu narantang Sawang Tanduh Mbuhen aku hindaí atun Ranying
Nyahu; 17 Sawang Tanduh Nyahu Hatala manuah aku kilaú manuah
narantang Raja Sariantang Penyang; tambun paharingkù sintung due?
Raja Sariantang Penyang narantang 4 Yē tumbah uluh tingang apangà ewen
Raja Samatian Tingang; Raja Samatian
due burung indangà:
Tingang narantang Raja Tanduh Bulaú
Tangkurajan Sangiang. 18 Raja Tanduh Iyoh tingang garing tarantangkù
Bulaú Tangkurajan Sangiang narantang Raja Bunu, tutu kea pahalawu
hanya biti iete Raja Duhung Mama raweímù. Amun kalute pajing
Tandang Langkah Sawang Apang bitim batulak nanturung Bukit
Bungaí Sangiang, Raja Sawang Bapa Bulaú Kangantung Gandang,
Bungaí Sangiang, Raja Antang Tempun nyahendeng Kereng Rabia
Mihing, Raja Duhung Kiting Tambun, Nunyang Hapalangka Langit.
Raja Dahiang Mantung Bulaú, Raja 5 Kueh balandung tahi Raja Bunu palus
Mantir Mama Luhing Bungaí Salutan
tingang nulak lunuk nanturung Bukit
Raja Nalawung Bulaú, Raja Mama
Bulaú Kangantung Gandang,
Rahuí Bungaí, tuntang Kameluh
nyahendeng Kereng Rabia Nunyang
Rangkang Sangiang.
Hapalangka Langit. 6 Kabentengan
19Kalute ampin kajadian je jadi iatuh Raja Bunu batanjung panjang
awi Ranying Hatala akan Raja Sangen nyembang Bukit Bulaú Kangantung
ewen due bulan bawi bambaíà Gandang, Ranying Hatala usa-usang
Kameluh Kambang Runjan. jadi handung hakatawan panalataíà. 7
Yē Ranying Hatala palus malaluhan ije
27Raja Bunu nanturung Bukit biti hampatung bawi kangumban
Bulaú Kangantung Gandang, sinjang intu kabentengan Raja Bunu
nyahendeng Kereng Rabia Nunyang nanturung Bukit Bulaú Kangantung
Hapalangka Langit Gandang, nyahendeng Kereng Rabia
Nunyang Hapalangka Langit. 8
1 Kilen kea limbah kakare taluh je jadi Hampatung bawi kangumban sinjang te

35
bahalap tutu sama bulan babangkang 15 Nahingan auh pahariwut raweí uluh
langit, hayak Ranying Hatala nanggare tingang apangà kalute, yē Raja Bunu
gangguranan arā bagare Kameluh tingang tulak lunuk nyembang Ranying
Tanteluh Petak, tuntang hindaí atun Hatala balaku asi belum, palakuan awat
aseng ngangkanā. 9 Kilen kea Raja maharing. 16 Sana jadi hasembang
Bunu puna surung janjulanā, palus iē tanduk, Raja Bunu palus janjaruman
hasembang umba hampatung Kameluh panalataíà umba Ranying Hatala, bau iē
Tanteluh Petak, tutu bahalap sama atun kanuah hampatung Kameluh
bulan babangkang langit, baya ije ih Tanteluh Petak jatun aseng ngangkanā.
bulan kasalā hampatung bawi te jatun 17 Malawu raweí Raja Bunu kuā:
aseng ngangkanā. 10 Kuan raweí Raja
Pasi aku Ranying Hatala, ujan
Bunu:
akangkù Nyalung Kaharingan,
Mateí indang tasang bunu bilin uka hampatung je atun
banama, leha-lehan kasial sembangkù kabentengan jalan tau
lingungkù lalaú kanuah Ranying belum tuntang atun aseng
Hatala aku lalangena, nyambung ngangkanā kilaú uluh bawi je
Jata Balawang Bulaú aku manjadi kabalin paharingkù ewen
salampangen. due.
11 Mite taluh je kalute ampī, yē Raja 18Kuan Ranying Hatala nyulang raweí
Bunu palus gandang halalian buli Raja Bunu:
nanturung Bukit Bulaú Kangantung
Hetuh Aku masi bitim. Pajing ikaú
Gandang, nyahendeng Kereng Rabia
haduanan Nyalung Kaharingan
Nunyang Hapalangka Langit. 12
Belum jetuh.
Hampatung bawi kangumban sinjang
te, awi jatun aseng ngangkanā, ilihi ekā 19 Yē Raja Bunu palus malusut luhing
ih, dia mimbità gandang halalian buli. pantung tingang hapā nantalaí Nyalung
13 Kaharingan Belum, guhung panaling
Sembang iē Bukit Bulaú
aseng, bara Ranying Hatala. 20 Limbah
Kangantung Gandang, nyahendeng
jadi luhing pantung tingang basuang
Kereng Rabia Nunyang Hapalangka
Nyalung Kaharingan Belum, guhung
Langit, te Raja Bunu janjaruman
panaling aseng, kilen kea luhing
panalataíà akan uluh tingang apangà
pantung tingang palus nganderang
tuntang burung indangà, bau iē atun
hayak nunjung taribang. 21 Hayak auh
kanuah hampatung bawi kangumban
nyahu batengkung ngaruntung langit
sinjang jatun aseng ngangkanā. 14
homboh malentar kilat basiring hawun,
Kuan raweí uluh tingang apangà ewen
luhing pantung tingang basaluh
due burung indangà:
manjadi tingang rangga bapantung
Amun kilaú te panalataíà, ikaú nyahu. 22 Tingang rangga bapantung
garing tarantang Raja Bunu nyahu palus mijen lunuk jayang
haguet nyembang Ranying Hatala tingang baringen sempang tulang
balaku asi belum, palakuan awat tambarirang intu Pantaí Danum
maharing umba Iē. Sangiang, jete je tau nganderang
nambang tamueí banama tingang

36
mandulang bulaú untung panjang akan akangkù, uras mambalang
pambelum kalunen. karangkan huangkù.
23 Yē nantalaí tinaí awi Raja Bunu 3 Tumbah uluh tingang apangà
mahapan lumpang bulaú tanduk Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
tambun. Sana basuang Nyalung Laut ewen due burung indangà
Kaharingan Belum, lumpang bulaú Kameluh Putak Bulaú Janjulen
tanduk tambun palus hajanjeluí hayak Karangan:
naseran kalang labehu handalem. 24
Pajing bitim tinaí anakkù Raja
Lumpang bulaú tanduk tambun te,
Bunu haguet nyembang Ranying
hayak auh nyahu batengkung
Hatala. Hete bitim nambangà
ngaruntung langit homboh malentar
hapan lamiang bua garing belum.
kilat basiring hawun basaluh manjadi
Itah tatap balaku asi belum,
tambun baputi ihing bajaleang, palus
palakuan awat maharing tinaí
naseran kalang labehu handalem, mijen
umba Ranying Hatala. Jetuh pea
labehu Tumbang Ulang Haganjen,
bitim tau rise raweímù, awi
labehu Tumbang Ulang Hagandang,
Ranying Hatala jadi maatuh
Petuk Kanarewung Antang, badaha
kakare taluh handiaí manumun je
Nyalung Kaharingan Belum, nambang
ingahandak awī.
tamueí banama tingang, mandulang
bulaú untung aseng panjang akan 4 Yē Raja Bunu haguet tinaí nanturung
pambelum kalunen. Bukit Bulaú Kangantung Gandang,
palus iē hasembang tanduk umba
28Raja Bunu inyundaú awi Anguí Ranying Hatala. Raja Bunu malawu
Bungaí Mama Lengaí Tingang raweí kuā:

1 Iyoh Ranying Hatala, tuh aku


Mite ampin kakare kajadian je kalute,
atun karamahan dumah tinaí
Raja Bunu buli mimbit kapehen ateíà,
balaku asi belum. Uka Ranying
mite hampatung bawi je ilaluhan awi
Hatala mambelum akangkù
Ranying Hatala akā palus jatun aseng
hampatung uluh bawi je jadi
ngangkanā, awi Nyalung Kaharingan
ilaluhan Ranying Hatala akangkù.
Belum je inenga Ranying Hatala akā
Awi nyamah ambun andaú jetuh
dia sampet iē mimbit nanturung
palus hindaí atun aseng
hampatung uluh bawi te. 2 Raja Bunu
ngangkanā.
gandang halalian buli nanturung Bukit
Batu Nindan Tarung, janjaruman 5Ranying Hatala masi Raja Bunu.
panalataíà kakare ampin kajadian Palus Iē nanjuri Nyalung Kaharingan
huang janjulanā, akan uluh tingang Belum je inantalaí awi Raja Bunu
apangà Manyameí Tunggul Garing mahapan lamiang bua garing belum.
Janjahunan Laut ewen due indangà Harū ulih mijen luwangà hayak kea
Kameluh Putak Bulaú Janjulen Ranying Hatala hapeteh raweí umba
Karangan, hayak iē hamauh: Raja Bunu kuā:
Lalaú kasial lingungkù. Ampī Bitim Raja Bunu bajeleng ih
jatun ati pasin Ranying Hatala mimbit Nyalung Kaharingan

37
Belum jetuh bua-buah hapam pahalawang huang Raja Bunu kuā:
mambelum hampatung uluh bawi
Puna tutu kea Ranying Hatala tuh
je katamparā bara petak kalabien
masi uluh aku.
bulan, bayan intan Nyalung
Kaharingan je bara Aku. Limbah hapeteh raweí te Ranying
6 Hatala palus lilap dia gitan hindaí. Raja
Hayak huang katika jete kea Ranying
Bunu palus mananjung nanturung
Hatala tinaí magun hapeteh raweí umba
hampatung bawi je jadi ilaluhan awi
Raja Bunu:
Ranying Hatala akā.
Tuh bitim rende-rendeng mimbit 10 Kabentengan Raja Bunu batanjung
Nyalung Kaharingan Belum jetuh
mimbit lamiang bua garing belum je
je hapam mambelum hampatung
ihajipà mahapan nyamā, hayak iatepà
uluh bawi te, tuntang keleh bitim
mahapan lukapà hapamuntung, te
bingat auhkù. Jatun Ranying
salenga tege ih uluh ije biti manyewut
Hatala je beken, malengkan tikas
arepà:
Aku kabuat. 7 Tuntang ela ikaú
tende-tendea huang kabentengan Aku tuh ranying hatala
janjalunan, aluh atun uluh manyembang bitim Raja Bunu.
nahuang pander sarita umba 11 Tinaí auh uluh te hamauh:
bitim, ela bitim bapander umba
iē, manih tinaí amun iē manyewut Aku tuh je puna ranying hatala
arepà ranying hatala, ela bitim aim Raja Bunu. Keleh ikaú
nahingan auhà, basa tikas Aku tumbah auhkù tuh!
Ranying Hatala je masi mawat
Raja Bunu mingat peteh Ranying
bitim. 8 Tinaí kareh amun bitim
Hatala umba iē. Puna giri gagariten
jadi hasembang tanduk umba
tanteng nahingan pahalawu uluh je
hampatung uluh bawi te, bitim
kalute auhà, palus kilen kuā huang
nantisan Nyalung Kaharingan
ateíā:
Belum mijen junjun karepurū,
hayak amun iē jadi belum, pajing Mbuhen salenga tege uluh je
ih bitim mimbità gandang manyewut arepà ranying hatala?
halalian buli nanturung Bukit 12 Kalute laju-lajur auh pander uluh te
Batu Nindan Tarung, palus
umba iē nyamah manyewut Raja Bunu
janjaruman akan uluh tingang
je dia maku tumbah bapander umba iē
apangmù Manyameí Tunggul
te badengen, hayak Raja Bunu rangka-
Garing Janjahunan Laut ewen
rangkah mananjung marak nyarenan
due tingang indangmù Kameluh
angat kasingī umba uluh je jatun
Putak Bulaú Janjulen Karangan,
hakalayan misek janjulanā te, tuntang
uka ketun due bajeleng malalus
je sapuna jetuh panarantang Manyameí
gawi lunuk hakaja pating,
Tempun Telun Tingang je bagare Anguí
baringen hatamueí bumbung.
Bungaí Mama Lengaí Tingang. 13
9Nahingan pahariwut raweí Ranying Kilaú bulan kanahuangà Raja Bunu
Hatala kalute, hanjak rantang nyulang raweí Anguí Bungaí Mama

38
Lengaí Tingang je halajur nasekan iē bawi je akan kabalim te usa-
huang benteng janjulanā te pama iē usang ih iē jadi belum atun aseng
laju-lajur sinde hamauh umba Raja ngangkanā.
Bunu kuā: 19 Kilen kea supu lamiang bua garing
Naraí haweh taluh je imbitmù belum je bapuntung pelek due,
nyamah tanjungmù rangka- puntungà palus basaluh manjadi gusi
rangkah kalute ampī, kilaú uluh renteng bapampang pulu, je bakandung
batimpang Raja Bunu? Nyalung Kaharingan Belum, sundaú
14 awi katungaú rajan bawuí. Jetuh je
Hindaí Raja Bunu tumbah auhà,
narantang bawuí himba akan Pantaí
hamauh tinaí Anguí Bungaí Mama
Danum Kalunen. 20 Ije puntungà tinaí
Lengaí Tingang kuā:
basaluh manjadi bakam batu
Akan duem kea Nyalung sariampung tuhan, je bakandung
Kaharingan Belum jikaú nah Raja Nyalung Kaharingan Belum kea, jete
Bunu? Amun uluh bawi je akan inyundaú awi tekaí tingang tenjeh
ingguangmù nah jadi usang ih tambun arā. 21 Tinaí Nyalung
aku mambelumà, usa-usang jadi Kaharingan Belum je manata hunjun
atun aseng ngangkanā. petak sintel jete basaluh manjadi Bukit
15 Bulaú Tampung Tahaseng intu upun
Nahingan pahariwut raweí Anguí
garing tungket langit, je halajur
Bungaí Mama Lengaí Tingang
manahasak Nyalung Kaharingan
manyewut arepà ranying hatala, te
Belum, je manjadi Tasik Kaharingan,
palus tumbah Raja Bunu:
tuntang hete atun garing nganderang
Kai iē jadi bitim mambelumà? sukah lumpung matan andaú.
16 Awi Raja Bunu tumbah auh Anguí 22 Puna giri gagariten tanteng Raja
Bungaí Mama Lengaí Tingang je Bunu umba ampin kakare taluh je
halajur manderoh iē, te salenga kajadian akā huang katika te, hayak iē
kalagahan ih supu lamiang bua garing kuta-kutak kuā:
belum akan petak, palus bapuntung
Lalaú kajawah lingum nyamah
due. 17 Kuan Raja Bunu:
nantipaí supu lamiang bua garing
Ceh ah! Leha-lehā kapurum. belum, kapadahal Nyalung
Amun puna ikaú ranying hatala, Kaharingan Belum jete puna jadi
akan naraí kea ikaú nyamah imeteh awi Ranying Hatala
manderoh aku, nyamah supu akangkù, hapangkù mambelum
lamiang bua garing belum hampatung bawi je jadi inuah
kalagahan bapuntung due kalutuh akangkù.
ampī. 23Kuan raweí Anguí Bungaí Mama
18 Yē kuan Anguí Bungaí Mama Lengaí Tingang:
Lengaí Tingang je manyewut arepà
Naraí je usah bitim mambelumà,
ranying hatala:
usa-usang ih jadi aku
Akan duem kea taluh te nah, basa mambelumà, puna bara endaú

39
jadi aku janjaruman akam, kalok, kalok kea batang danum.
nambangkù riwut akan tahasengà, 29 Sua-sual, jawa-jawab tanteng ewen
lakukù danum akan ndahang
sintung due, hayak puna atun giri
dahā, tuntang lakukù petak akan
gagariten Raja Bunu palus nyilak
ndahang isī.
nyahumpakà duhung papan benteng,
24 Kuan raweí Raja Bunu: hayak mambiwis Anguí Bungaí Mama
Lengaí Tingang. 30 Kabentengan ewen
Ikaú dia handung hakatawan je
sintung due je sua-sual jawa-jawab te,
puna manjadi kahandak aingkù,
te salenga dumah Ranying Hatala
aku balaku ulun kalunen kareh
hayak Iē malawu raweí kuā:
bara panakan aingkù je dia tau
mateí. Ela gilan tingang ketun sintung
25 due, basa bitim Raja Bunu uka
Nyulang raweí Anguí Bungaí Mama
ikaú handung hakatawan,
Lengaí Tingang kuā:
panakan ayum dapit jeha puna
Amun ulun kalunen te dia tau akan bagin mateí. Te nah bukū
mateí, dia balang kuntep petak Aku malaluhan akam bawi je
danum eka ewen mijen. jatun bara aseng ngangkanā. 31
26 Hayak je mambagang tutu, awi
Nyulang raweí tinaí Raja Bunu kuā:
bara ketun haring sintung telu,
Aku balaku batang danum murik ikaú je jadi iatuhkù mahaga
sila, masuh sila dehesà, mangat sanaman leteng tuntang ikaú kea
esungkù dapit jeha, amun ewen je nambekan gajah bakapek
manampa jalanā murik masuh, bulaú, unta harajan tandang
dia heka tulang uhatà. barikur hintan nyamah kabanting
27 mateí. 32 Tinaí bitim Anguí
Kuan Anguí Bungaí Mama Lengaí
Bungaí Mama Lengaí Tingang je
Tingang nyulang raweí Raja Bunu:
sapuna bitim tuh iete bagare Nyai
Kueh tau kalute. Basa taluh je Erang Matan Andaú Kilat
bagare batang danum, puna tege Panjang Dimpah Ruang Langit,
hulū tege kea tumbangà. Rimā dia awi bitim jadi manambang riwut
puji danum te murik nyamah akan tahasengà, lakum danum
sembang hulū. akan dahā, lakum petak akan
28 ndahang isī, hapam mambelum
Limbah te tinaí, kuan raweí Raja
hampatung Kameluh Tanteluh
Bunu:
Petak, hete kareh panakan ayum
Aku balaku batang danum bujur- bagare Tinggi Tingang Mama
kabajuran. Hanyi Bungaí Sawang Bengkuí
Tumbah tinaí Anguí Bungaí Mama Pangganti Balu je mijen Batang
Lengaí Tingang kuā: Danum Rutas Mateí, hete iē
mentaí pandumah kakare liaú isi
Amun tau sikungkù tuh bujur, tau daha je nabasan awim te palus iē
kea batang danum te bujur- mahagā. 33 Tuh bitim Raja Bunu
kabajuran. Amun sikungkù tuh pajing haduanan bawi

40
kangumban sinjang jetuh mimbità Kameluh Tanteluh Petak. 39 Huang
gandang halalian buli nanturung katika ewen malalus lunuk hakaja
Bukit Batu Nindan Tarung, pating, baringen hatamueí bumbung
Kereng Liang Bantilung Nyaring. akan garing tarantangà Raja Bunu, hete
34 Tinaí amun bitim Raja Bunu atun hadurut Raja Uju Hakanduang
jadi hasembang tanduk umba uluh Kanaruhan Hanya Basakati, umba
tingang apangmù ewen due manyaki hayak mameteng lamiang bua
burung indangmù, te bitim garing belum. Ewen due malalus
janjaruman petehkù, uka ketun manumun peteh Ranying Hatala. 40
sintung due bajeleng ilalus gawi Limbah jadi malalus kakare gawi akan
lunuk hakaja pating, baringen Raja Bunu, Raja Bunu ewen due
hatamueí bumbung. Kameluh Tanteluh Petak maatuh
35 kabalumā belum mangun batang
Limbah jadi hapeteh raweí kalute,
panjang, huma hai parataran lumbah. 41
Ranying Hatala ewen due Jata
Bara hete tamparā Bukit Batu Nindan
Balawang Bulaú gandang halalian buli
Tarung, Kereng Liang Bantilung
nanturung balaíà intu Batang Danum
Nyaring inyewut Lewu Bukit Batu
Banyahu Bulaú, Guhung Mangkilat
Nindan Tarung, Rundung Kereng Liang
Hintan. Kalute kea Nyahu Erang Matan
Bantilung Nyaring.
Andaú Kilat Panjang Dimpah Ruang
Langit gandang halalian buli nanturung 42 TinaíRaja Bunu ewen due Kameluh
balaíà intu Batang Danum Tanteluh Petak manak manarantang
Nyarakungkuí Nyahu. 36 Kalute kea epat walas biti iete Raja Manurun
Raja Bunu haduanan bawi kangumban Bunu, Raja Kamenduh Bunu, Raja
sinjang Kameluh Tanteluh Petak, palus Maliambung Bunu, Raja Manyimpeí
mimbità gandang halalian buli Penyang, Raja Pamahimping Langit,
nanturung Bukit Batu Nindan Tarung, Raja Mandurut Bunu, Raja Jangkarung
Kereng Liang Bantilung Nyaring. Tingang, Busu Dandan Kahayan,
37 Manyameí Sunsunan, Tiung Malianā,
Sana iē sembang parung mahawang
Raja Mandurut Bulaú, Hawun Baru
intu Bukit Batu Nindan Tarung, hayak
Barun, Sabuyung Nyaring Uhing,
jadi hasembang tanduk umba uluh
tuntang Sabira Nangguí Garantung.
tingang apangà tuntang burung
indangà, tambun paharī, yē Raja Bunu 43 Kalute ampin kakare kajadian je jadi
janjaruman panalataíà kilaú bulan manjadi tumun kahandak Ranying
mating malawit dare. 38 Uluh tingang Hatala ewen due Jata Balawang Bulaú,
apangà Manyameí Tunggul Garing je manjadi tamparan pambelum Pantaí
Janjahunan Laut ewen due burung Danum Kalunen.
indangà Kameluh Putak Bulaú Janjulen
Karangan nahingan panalataí garing 29Ranying Hatala maningak
tarantangà Raja Bunu tuntang atun mameteh Raja Bunu
peteh Ranying Hatala, te ewen sintung
due malalus gawi lunuk hakaja pating, 1Intu Lewu Bukit Batu Nindan Tarung,
baringen hatamueí bumbung akan Rundung Kereng Liang Bantilung
garing tarantangà Raja Bunu ewen due Nyaring, jadi are kare raja-raja tuntang

41
kameluh-kameluh mijen hete bara palus kakare garing tarantangmù
kakaren panarantang Manyameí ilaluhan manyuang Pantaí
Tunggul Garing Janjahunan Laut ewen Danum Kalunen, amun jadi umbet
due Kameluh Putak Bulaú Janjulen katika je inukas awi'kù akan
Karangan. harian andaú, ikaú induangkù
2 haluli hinje Aku, hayak dia
Huang ije katika Ranying Hatala
mahalaú pampateí.
hadurut nanturung Lewu Bukit Batu
Nindan Tarung. Iē mameteh nantuajar 9 Nampara bara katika jete, ampin
Raja Bunu. 3 Katika jete uluh are Lewu Bukit Batu Nindan Tarung,
hakampeleng renteng nahingan Rundung Kereng Liang Bantilung
pahalawu raweí Ranying Hatala Nyaring, puna lewu hai kanyamben
mameteh nantuajar Raja Bunu palus lumbah, rundung datuh nyantagi
kakare garing tarantangà. 4 Hete miring, uluh are kilaú bitik rimpung
Ranying Hatala bapander panjang nantelaí ruhung, tingkah salagate
umba Raja Bunu: mirang, sahempun pasang, hila hulu
nambing jalayan hulu danum, hila
Tuh bitim palus panarantang aim,
tumbang nambing panyaran pasang.
akan ilaluhan kareh manyuang
batang petak je jadi injapa'kù 10 Kalute ampin kakare taluh je iatuh
hayak inyewutkù jete Pantaí awi Ranying Hatala hemben huran,
Danum Kalunen tuntang bara gantung Lewu Bukit Batu Nindan
panarantang aim te dapit jeha Tarung, Rundung Kereng Liang
puna bagin mateí. Bantilung Nyaring.
5 Tinaí kuan Ranying Hatala:
30Nyai Endas Bulaú Lisan Tingang
Ela bitim ngumpang basule huang maatuh kabalumā belum
nahingan pahariwut raweí'kù,
tarantang aim dia memen beweí, 1 Garing tarantang Raja Tantaulang
aluh ewen te puna bagin mateí, te Bulaú, bagare Nyai Endas Bulaú Lisan
kareh tege panarantang tambun Tingang puna bahalap dia lalangena,
paharim je dia tau mateí je akan bawi bahalap kilaú bulan babangkang
haduanan ewen te kareh buli Aku. langit. 2 Sana jadi tanggar kabujangà,
6 Mbuhen tau kalute? Awi puna kahalap Nyai Endas Bulaú Lisan
Aku tuh tamparan taluh handiaí, Tingang paham batarung tutu intu
kalute kea Aku tuh je kahapusà. Lewu Bukit Batu Nindan Tarung,
7 Rundung Kereng Liang Bantilung
Limbah mahining auh Ranying
Nyaring, huang Pantaí Danum
Hatala mameteh nantuajar iē, te Raja
Sangiang. 3 Are kea uluh je misek
Bunu ewen due bulan bawi bambaíà
balaku iē, uras dia ulih manyarupu
Kameluh Tanteluh Petak paham hanjak
palaku je ilaku awi Nyai Endas Bulaú
rantang pahalawang huangà, palus kea
Lisan Tingang, awi puna kabeken tutu
kakare garing tarantangà. 8 Kuan
auh kambang palakū te.
Ranying Hatala tinaí:
4 Ampī kahalap uluh bawi bagare Nyai
Pama ketun handiaí te Raja Bunu

42
Endas Bulaú Lisan Tingang te batarung Ikeí sintung uju karamahan
nyamah sembang Raja Uju dumah misek kamelaí Nyai Endas
Hakanduang Kanaruhan Hanya Bulaú Lisan Tingang. En garing
Basakati. 5 Nahingan riwut tarung Nyai tarantangmù hindaí atun uluh
Endas Bulaú Lisan Tingang puna dia balakū? Tuntang ikeí tuh handak
lue-luen, te ewen Raja Uju Hakanduang balaku garing tarantangmù Nyai
hampung hapakat madu haguet Endas Bulaú Lisan Tingang te
mamupuh misek Nyai Endas Bulaú akan Raja Garing Hatungku. 13
Lisan Tingang akan ije biti bara ewen Tuntang jetuh atun paramun
Raja Uju Hakanduang. 6 Kabulat pakat hakumbang auh bara ikeí sintung
ewen je patut imatuh tuntang ulih uju je madu akan Raja Garing
manggau kambang palakun Nyai Endas Hatungku tuh umba Nyai Endas
Bulaú Lisan Tingang iete Raja Garing Bulaú Lisan Tingang.
Hatungkù. 7 Raja Garing Hatungku 14 Tumbah Raja Tantaulang Bulaú kuā:
puna Raja Uju Hakanduang, uluh hatue
bakena, linga batanjung pulu, hayak Naraí bulan salā amun kilaú etuh
bunu menteng dia lalangena hai kuasā panalataí, baya garing
belum, datuh japa jimat maharing. 8 tarantangkù Nyai Endas Bulaú
Kuan Raja Garing Hatungku: Lisan Tingang puna hakabeken
kambang palakū. 15 Amun ketun
Buah ih, awi puna aku kabuat je
sintung uju ulih manggau
bakahandak tuntang palaku je
kambang palakuan Nyai Endas
inggau awi Nyai Endas Bulaú
Bulaú Lisan Tingang hambekan
Lisan Tingang te ulih itah
katun, kanahuang ketun sintung
manggaū tuntang puna je iatuh
uju andaú etuh ikeí manarimā.
awi Ranying Hatala.
16 Yē
palus nyulang raweí tinaí Raja
9 Limbah ewen uras jadi bulat pakat,
Mandurut Untung kuā:
ewen Raja Uju Hakanduang hadurut
nanturung Lewu Bukit Batu Nindan Naraí je ilaku awi Nyai Endas
Tarung, manyarah paramun hakumbang Bulaú Lisan Tingang akan
auh. 10 Ewen jadi sembang Lewu Bukit kambang palaku, ikeí ulih
Batu Nindan Tarung, hanjak rantang manyadiā tuntang Raja Garing
pahalawang huang Raja Tantaulang Hatungku akan haguet manggaū.
Bulaú mite pandumah Raja Uju 17 Limbah sama jadi bulat pakat
Hakanduang. 11 Malawu raweí Raja
tuntang katukas akan Raja Uju
Tantaulang Bulaú kuā:
Hakanduang haguet misek, ewen Raja
Naraí janjulanan ketun sintung Uju Hakanduang gandang halalian buli
uju jadi karamahan dumah tinaí manalih balaíà.
nanturung Lewu Bukit Batu 18Umbet jadi katikā je jadi inukas
Nindan Tarung, lala-lalaú kahain
akan ewen, Raja Uju Hakanduang
lalentun tingang.
hadurut tinaí nanturung Lewu Bukit
12 Tumbah Raja Mandurut Untung kuā: Batu Nindan Tarung. 19 Ewen sembang
Lewu Bukit Batu Nindan Tarung, lewu

43
hai usa-usang jadi rami tutu uluh te, awi iē hajanji taharep Aku.
manambang ewen dumah misek. 20 27 Limbah te ewen Raja Uju
Uluh baka-bakas uras jadi hapumpung,
Hakanduang hadurut nanturung Lewu
akan mamander auh jalan hadat ain
Bukit Batu Nindan Tarung, malalus
Nyai Endas Bulaú Lisan Tingang je
gawi lunuk hakaja pating akan Raja
inggaū, tuntang akan inyarah awi Raja
Garing Hatungku maatuh kabalumā
Garing Hatungku huang katika maatuh
belum. 28 Ewen sembang Lewu Bukit
gawi lunuk hakaja pating, baringen
Batu Nindan Tarung, usa-usang uluh
hatamueí bumbung. 21 Sama jadi
Lewu Bukit Batu Nindan Tarung uras
rantep garing kapandukā munduk, te
atun hakampeleng renteng, rami tutu
uluh are mamander jalan hadat je akan
manambang hatuen tingang karamahan
kambang palakun Nyai Endas Bulaú
dumah makungan lunuk. 29 Hanjak
Lisan Tingang tuntang manukas katika
rantang pahalawang huang Raja
lunuk hakaja pating, baringen hatamueí
Tantaulang Bulaú nambang Raja
bumbung. 22 Kapakat ewen handiaí
Garing Hatungku akan tingang
sama jadi bulat tuntang katika malalus
manantū, ewen palus malalus haluang
gawi sama jadi atun inukas, yē Raja
pelek akan lunuk hakaja pating,
Uju Hakanduang gandang halalian buli
baringen hatamueí bumbung je inyewut
balaíà tinaí.
kea pelek rujin pangawin. 30 Katika
23 Tukep jadi katika je imakat awi ewen malalus pelek rujin pangawin,
ewen intu Lewu Bukit Batu Nindan hete kare raja-raja je jadi ingatah awi
Tarung metuh misek, te Raja Uju Raja Tantaulang Bulaú akan manyewut
Hakanduang hadurut mananggar janji auh kakare jalan hadat garing
katika malalus gawi lunuk hakaja tarantangà Nyai Endas Bulaú Lisan
pating. 24 Katanggar janji katukas Tingang uras jadi atun munduk
malalus lunuk hakaja pating, baringen hatingang tambangà. 31 Kakaren jalan
hatamueí bumbung uras jadi. Ewen hadat je imander huang katika ewen
Raja Uju Hakanduang gandang halalian haluang hapelek jetuh je taratambang
buli, hayak nampara manatap karen jarin Raja Tantaulang Bulaú akan
jalan hadat je akan inyarah huang garing tarantangà Nyai Endas Bulaú
katika malalus gawi lunuk hakaja Lisan Tingang kilaú iatuh tumun peteh
pating. 25 Jadi umbet katika ewen Ranying Hatala iete pelek rujin
malalus gawi lunuk hakaja pating akan pangawin Raja Garing Hatungku ewen
Raja Garing Hatungku ewen due Nyai due Nyai Endas Bulaú Lisan Tingang.
Endas Bulaú Lisan Tingang, te Raja 32 Karen pelek rujin pangawin kilaú je
Uju Hakanduang janjaruman akan atun inyewut katika ewen Raja Uju
Ranying Hatala auh janjulanan ewen Hakanduang malalus gawi haluang
sahelu bara haguet. 26 Ranying Hatala hapelek sinde uju iete kalata
hemben te mameteh: padadukan, duhung tajepan pandung,
rabayang kawit kalakaí, gundi lumpang
Lalus awi ketun gawi akan Raja
tusu, gahuri nutup sangku, tabasah
Garing Hatungku, hete ketun
sinjang entang, ehet peteng
mamelek sinde uju tuntang Aku
sabangkang, tuntang pisaú pantung
kareh atun hadurut manalih gawi

44
sabangkang. 33 Pelek rujin pangawin 39 Yē Raja Garing Hatungku nasekan
jetuh je manjadi suntu awi Ranying uluh bulan bawi bambaíà:
Hatala hajamban Raja Uju Hakanduang
Naraí bukū bitim je kilaú etuh
intu Lewu Bukit Batu Nindan Tarung
panalataí? Sanan ih akangkù
akan ulun kalunen panakan Maharaja
naraí beweí je ilakum bara aku,
Bunu dapit jeha, tuntang jetuh kea je
aku ulih manggau akam.
manjadi tamparā bukun uluh bawi atun
palaku tuntang jalan hadat. 34 Limbah 40 Yē tumbah uluh bulan bawi bambaíà
ewen due jadi inyaki malas awi mantir Nyai Endas Bulaú Lisan Tingang kuā:
luang, ewen due nanturung bahat ambu
Naraí je isek nasekam tingang
parung, iete baun tunggang huma ain
sinaú. Sapunā taluh je inggaukù
Raja Tantaulang Bulaú je eka malalus
bara ikaú paham bahali tutu gaū.
gawi te. Ewen due bawi hatue
Mikeh dia ulih bitim manyaruruí
mandehen janji taharep Ranying
hayak mahagā amun taluh te
Hatala, hayak nunjung tukiú tingang
atun.
hangka uju nuking lawang langit. 35
Jadi barasih gawi lunuk hakaja pating, 41 Kuan raweí Nyai Endas Bulaú Lisan
baringen hatamueí bumbung, Raja Uju Tingang tinaí:
Hakanduang tinaí mameteh Raja
Handung tawangkù bitim hatue
Garing Hatungku uka iē mamali kauju
balinga pulu menteng dia
andaú kauju alem. 36 Sana sama lepah
lalangena, hai kuasam mait
kakare gawin ewen, te ewen Raja Uju
kajayam. Dia badai bitim dia
Hakanduang gandang halalian buli,
handung hakatawan kambang
baya Raja Garing Hatungku je netep
palakungkù. 42 Tuntang tinaí
mijen Lewu Bukit Batu Nindan Tarung
tingang sinaú Raja Garing
hinje bulan bawi bambaíà Nyai Endas
Hatungku, amun puna bitim hai
Bulaú Lisan Tingang.
kuasam, mait kajayam, tawan
37 Kilen kea huang kahapus pali kauju tambang riwut lawu, haratim
andaú kauju alem, ewen sintung due takep salatan muhun, balaku
jadi mangun kabalumā belum, te Nyai bitim ela manulak kambang
Endas Bulaú Lisan Tingang salenga palakungkù. 43 Manih bitim puna
ngantung bulan bele umba tingang Raja Uju Hakanduang
sinaúà manggau kalabien kambang Kanaruhan Hanya Basakati, aluh
palakū, basa je iatuh tumun peteh aku bulan bawi bambaímù dia
Ranying Hatala huang pelek sinde uju janjaruman kambang palakungkù
hindaí sukup intu Nyai Endas Bulaú umba bitim, usa-usang bitim jadi
Lisan Tingang. 38 Nampayah kilaú te, handung hakatawan.
Raja Garing Hatungku paham angat 44 Tumbah Raja Garing Hatungkù:
kapehen ateíà, hayak iē kuta-kutak:
Iyoh bulan bawi bambaíkù. Amun
Naraí ingahandak awi bulan bawi
je kahalapà keleh bitim
bambaíkù nyamah ngumpang
janjaruman akangkù, mangat
ngabele huangà?
jetuh kareh je manjadi suntu akan

45
ulun kalunen, hayak iē tau Hatungku:
mahaga jete huang pambelumà.
Amun kilaú etuh panalataí, dia
45 Kuan Nyai Endas Bulaú Lisan salan baling aku buli mupang
Tingang: nantawa buang.
Iyoh tingang sinaú Raja Garing 51 Hayak kuta-kutak Raja Garing
Hatungku. Naraí bulan salā amun Hatungku batanjung panjang, hayak
kalute panalataí. Taluh je manjadi kea kambang kayun penyang karuheí
kalabien kambang palakungkù tataú, hapa muat rambat behong uang
iete banama bulaú pahalendang aeng tuntang kilen haweh sembang iē
tanjung ajung rabia pahalingeí ije bukit gantu-gantung, kereng tuya-
luwuk tuntang Bukit Bulaú tuyang. 52 Huang tantan bukit je gantu-
Lampayung Nyahu. gantung, kereng je tuya-tuyang te, atun
46 ije kayu belum mijen tahanjungà.
Hamauh tinaí Nyai Endas Bulaú
Lisan Tingang kuā: 53 Raja Garing Hatungku sembang
upun kayu jete, eleh iē silik bakalati
Amun bitim tingang sinaúkù ulih
tanduk nuntun kahalap batang kayu
mandinu kalabien kambang
jete. Yē palus malawu raweí kuā:
palakungkù te, tuntang ulih ulun
kalunen dapit jeha mahagā kilaú Leha-lehan kahalap batang kayu
ampin kue mahagā tuh, ewen jetuh, bilang bujur-kabajuran
belum sanang palus katatahī. kilaú ranying pandereh bunu.
47 Limbah manyeneh auh uluh bulan 54 Kuan riwut raweíà tinaí:
bawi bambaíà Nyai Endas Bulaú Lisan
Teraí, aku nalanjung akā kayu
Tingang, yē Raja Garing Hatungku
jetuh. Mikeh bara tahanjungan
manyiap arepà palus batulak mawi
kayu jetuh hirahà tau
jalanā manggau kalabien bulaú
taratuntungkù taluh je jadi
kambang palakun bulan bawi bambaíà
kalabien kambang palakun uluh
te. 48 Raja Garing Hatungku batulak
bulan bawi bambaíkù Nyai Endas
batanjung panjang, hayak atun inyadia
Bulaú Lisan Tingang.
awi bulan bawi bambaíà Nyai Endas
Bulaú Lisan Tingang akan bambuhatā 55 Yē palus lekakà rambat behong uang
uju kalawas pulut nyiring, hayak aeng je jadi muat kayun penyang
mumah ije rambat behong uang aeng karuheí tataú, tuntang atun ije kalawas
sirat tataí hatuen nyaring. 49 Sama tisan pulut nyiring intu huangà. 56 Sana
sadang kea katahin Raja Garing jadi iē malekak rambat behong uang
Hatungku batanjung panjang aeng, palus manting nangkaruan
ngumbang bukit nyarandai puruk batu tambang Raja Garing Hatungku
ambu, palus jatun iē sundaú bulaú nalanjung batang kayu jete, tuntang
kambang palakun bulan bawi bambaíà sapunā kayu jete je inyewut arā bagare
Nyai Endas Bulaú Lisan Tingang. 50 kayu erang tingang, bulus andung
Bilak ngantung kapehen huangà Raja nyahu. 57 Kayu erang tingang, bulus
Garing Hatungku. Kuan Raja Garing andung nyahu te puna jadi injadian helu

46
tuntang inyadia awi Ranying Hatala pangaruh basaluh manjadi burung
intu tantan bukit je gantu-gantung, kangkang sangkalemu. 64 Kilen kea
tahanjungan kereng je tuya-tuyang. 58 tinaí sahindaí iē sembang upun kayu
Tangkerun tupaí jaha-jahaí, sangkiat erang tingang, hayak auh nyahu
mengkas lia-lias, Raja Garing batengkung ngaruntung langit homboh
Hatungku nalanjung kayu erang malentar kilat basiring hawun, tisan
tingang, bulus andung nyahu, dia pire- huang rambat behong uang aeng
pire sembang iē tahanjungan kayu basaluh manjadi depung bulaú
erang tingang te. 59 Huang tahanjungan sangkalemu. 65 Limbah te rambat
kayu erang tingang, bulus andung behong uang aeng basaluh manjadi
nyahu, tampajahen ngaju tampajahen bajang kalingkang lawung. Hayak gite
ngawa Raja Garing Hatungku, eleh kilaú te Raja Garing Hatungku
taratuntū Bukit Bulaú Lampayung nangkaruang tambangà mangguang
Nyahu tuntang banama bulaú bajang kalingkaí lawung, yē palus
pahalendang tanjung, ajung rabia basaluh manjadi karangking penyang
pahalingeí luwuk, hayak atun Bukit karuheí tataú intu Bukit Simpeí
Barantaí Bulaú, Bukit Uju Karuheí, hulu Batang Danum Simpeí
Hatalumbang. 60 Kai riwut raweí Raja Karuheí. 66 Je akan mahaga karangking
Garing Hatungku hayak mukeí kuasā penyang karuheí tataú intu Bukit
belum, muraí japa jimat maharing, Simpeí Karuheí te, Ranying Hatala jadi
mangampeleng rujin pelek palakun maatuh jete, iete tarantang Raja
Nyai Endas Bulaú Lisan Tingang palus Tunggal Sangumang, bagare Raja
nameā mijen marung supu bulaú, supu Sagagaling Langit ewen due bulan
hintan, bakandung Nyalung Kaharingan bawi bambaíà Putir Kamasarin Garing.
Belum, hayak iē nunjung tukiú tingang, 67 Intu kajadian jetuh bukū ulun
mangkat lahap rawing. 61 Kilen kea kalunen dapit jeha amun iē malan
panalataíà, kabentengan iē nunjung manana, mananjung neteí, atawā
tukiú tingang, salenga parariup luhing malalus lunuk hakaja pating, baringen
salingkat lawungà. Hayak auh nyahu hatamueí bumbung, atun dahiang
batengkung ngaruntung langit homboh bajang, kuwung, hanjaliwan, depung,
malentar kilat basiring hawun, luhing bangkang, te uluh pakanan dahiang
salingkat lawung basaluh manjadi nanturung Raja Garing Hatungku. 68
kuwung bulaú sangkalemu. 62 Limbah Limbah te tinaí Raja Garing Hatungku
te kabentengan iē ngasuhan kayu erang palus gandang halalian buli nanturung
tingang, leka batetes ulaí telun Lewu Bukit Batu Nindan Tarung,
penyangà. Hayak auh nyahu Rundung Kereng Bantilung Nyaring. 69
batengkung ngaruntung langit homboh Sana sembang parung mahawang, eleh
malentar kilat basiring hawun, ulaí hanjak rantang pahalawang huang ulun
telun penyang basaluh manjadi darung bulan bawi bambaíà Nyai Endas Bulaú
hanjaliwan. 63 Dia pire tinaí limbah te Lisan Tingang, jadi usa-usang iē
leka tambalang panataú penyang handung hakatawan kambang palakū
pangaruhà. Hayak auh nyahu jadi atun dinun awi tingang sinaúà Raja
batengkung ngaruntung langit homboh Garing Hatungku. 70 Raja Garing
malentar kilat basiring hawun, penyang Hatungku palus mamparahan supu

47
bulaú, supu hintan, je bakandung gangguranan aran anakà, hayak
Nyalung Kaharingan Belum, akan uluh maluput miat umba Ranying Hatala
bulan bawi bambaíà Nyai Endas Bulaú ewen due Jata Balawang Bulaú. 79 Raja
Lisan Tingang. 71 Bara hete ampī Nyai Garing Hatungku manatap manyadia
Endas Bulaú Lisan Tingang tau tutu paramun nahunan akā palus manehaú
umba uluh tingang sinaúà, sana iē maraweí kare kula biti uka dumah
mandinun kalabien bulaú kambang nanturung Lewu Bukit Batu Nindan
palakū tuntang ewen due mahaga jete Tarung huang katika iē malalus gawi.
palus katatahī. 72 Miar andaú miar kea 80 Huang katika Raja Garing Hatungku
katahin ewen due mangkang kabalumā
malalus gawi nahunan manampa
belum. Yē Nyai Endas Bulaú Lisan
gangguranan aran anakà, hetuh atun
Tingang handiwung kanyurung pusū,
lembut talatah nahunan je manjadi
pandung bapangku anak.
suntu akan ulun Pantaí Danum Kalunen
73 Hemben Nyai Endas Bulaú Lisan panakan Raja Bunu. 81 Gangguranan
Tingang handiwung kanyurung pusū, aran anak Raja Garing Hatungku jadi
uluh tingang sinaúà Raja Garing inampa, iete bagare Raja Tunggal
Hatungku sukup manggau akā taluh je Sangumang Nyaring Emban Bakuwu
kahandak belaíà. 74 Huang katahin telu Hanyi. Sasar kea miar katahī jadi,
bulan tanggar langit, palus uju bulan kalute kea sasar miar kabakasà, kambu
kea tanggar langit, Raja Garing kahaī, te Ranying Hatala nyahuan Raja
Hatungku ewen due tingang empū Raja Garing Hatungku ewen due Nyai Endas
Tantaulang Bulaú, malalus gagenep Bulaú Lisan Tingang haguet
gawi akan Nyai Endas Bulaú Lisan manandang manyadia eka mijen intu
Tingang, tumun kilaú je jadi iatuh awi hulu Batang Danum Sangkalila Bulaú.
tingang tatū Manyameí Tunggul Garing Amun jadi sampaí katikā, iē babungkat
Janjahunan Laut akan Kameluh Putak manalih hete.
Bulaú Janjulen Karangan. 75 Tanggar
jadi jalatien bulan jalatien andaú, te 31Ranying Hatala janjaruman
banama baungkar puat, ajung lius kahandakà umba Manyameí
bauraí suangà, Nyai Endas Bulaú Lisan Tunggul Garing Janjahunan Laut
Tingang luas hatue. 76 Sana anak jadi
atun, Raja Garing Hatungku paham tutu 1 Limbah kakare kajadian je jadi
angat kahanjak pahalawang huang, ingahandak awi Ranying Hatala akan
indahang tinaí anakà hatue, hayak panakan Manyameí Tunggul Garing
bakena balinga batanjung pulu jatun Janjahunan Laut ewen due Kameluh
suntu manumū. 77 Te ewen sintung due Putak Bulaú Janjulen Karangan, te
mangantung miat umba Ranying Hatala Ranying Hatala tinaí maatuh kakare
tuntang Jata Balawang Bulaú uka umba taluh handiaí je patut akan Raja Bunu
mahaga palus manuah manenga rajaki ewen hanak hajarian.
tuah akan anakà. 78 Amun anak te jadi 2 Ranying Hatala palus mamparahan
hai, te Raja Garing Hatungku ewen due
arepà akan Manyameí Tunggul Garing
bulan bawi bambaíà Nyai Endas Bulaú
Janjahunan Laut, hayak Iē hamauh kuā:
Lisan Tingang madu nahunan manampa

48
Hetuh Aku handak maatuh taluh inukas awi'kù akan ketun handiaí.
handiaí tinaí akan anakmù Raja 9 Tinaí mangat ketun due kea
Bunu. 3 Ketun due mahining katawā, panakan ain garing
auhkù rende-rendeng, basa Aku tarantangmù Raja Sangen ewen
handak janjaruman akan ketun due Raja Sangiang, jete puna dia
due salabih helu, awi anakmù tau bagin mateí, tuntang eka ewen
Raja Bunu inyuhukù mamungkat mijen huang Pantaí Danum
arepà ewen hanak nanturung Sangiang tuh hayak kakare ampin
Bukit Tambak Raja. 4 Intu Bukit taluh gawī, palus kakare batang
Tambak Raja te Raja Bunu ewen danum je ihagā, kareh Aku
hanak kareh mangkalewu, sahelu maatuh jete akan ewen. 10 Huang
bara ewen ilaluhangkù nanturung katika jetuh, Aku hindaí manukas
batang petak Pantaí Danum akan ketun due, hamparea Aku
Kalunen. 5 Mangat ketun due malaluhan Raja Bunu ewen hanak
katawā, basa huang ije katika hajarian. Kareh ewen katawan
kareh Aku akan malaluhan Raja katikā Aku malaluhan ewen te,
Bunu ewen hanak hajarian bara atun tinaí Aku janjaruman akam
Bukit Tambak Raja te nanturung hajamban Raja Uju Hakanduang.
Pantaí Danum Kalunen eka ewen 11 Kuan Ranying Hatala tinaí:
mijen, hayak eka jete kareh
inyewut Lewu Injam Tingang, Ikaú Manyameí Tunggul Garing
Rundung Nasih Nampuí Burung. 6 Janjahunan Laut, pajing bitim
Tinaí mangat ikaú katawā janjaruman akan garing
Manyameí Tunggul Garing tarantangmù Raja Bunu, uka
Janjahunan Laut, bukū Aku ewen manatap arepà, mentaí
malaluhan garing tarantangmù katikā je inukaskù akan ewen
Raja Bunu ewen hanak hajarian harian andaú. 12 Tuntang mangat
te, jete puna kangakun ayū tumun garing tarantangmù Raja Bunu
kahandak aingkù akan panakā ewen due bulan bawi bambaíà
palus dapit jeha, puna bagin Kameluh Tanteluh Petak handung
mateí. 7 Manyameí Tunggul hakatawan panakan ain ewen due
Garing Janjahunan Laut, ketun te kareh palus dapit jeha je akan
due bulan bawi bambaímù, ela manyuang sahapus batang petak
kapehe ateí maniruk garing Pantaí Danum Kalunen je jadi
tarantangmù Raja Bunu palus injapa awi'kù. 13 Ewen te kareh je
panakan aī je bagin mateí. Ewen akan mangkar manyiwuh manataí
te kareh uras buli Aku, tumun arepà kanih kate lakaú bukit,
katikā je jadi inukaskù akan ewen lakaú janah, tuntang huang saran
gagenep biti. 8 Je mandohop karen tasik. 14 Janjaruman kea
tuntang masi mawat ewen te tinaí akan garing tarantangmù
kareh, aluh belum aluh mateí, iete Raja Bunu ewen due bulan bawi
panakan tambun paharī Raja bambaíà Kameluh Tanteluh
Sangen ewen due Raja Sangiang, Petak, aluh iē ilaluhangkù akan
hayak jete puna iatuh hayak Pantaí Danum Kalunen, panakan

49
aī te kareh nampara bagin mateí, Raja Bunu kareh intu Pantaí Danum
iete limbah panakan je kajalatien Kalunen. 2 Sahelu bara Ranying Hatala
tilap. malaluhan Raja Bunu ewen hanak
15 hajarian nanturung Pantaí Danum
Sana limbah auh Ranying Hatala
Kalunen, hete Iē manyahuan ewen
janjaruman peteh kalute, Ranying
malalus tiwah suntu intu Lewu Bukit
Hatala palus lilap gandang halalian buli
Batu Nindan Tarung, Rundung Kereng
nanturung balaí ayū huang Batang
Liang Bantilung Nyaring, awi jetuh
Danum Banyahu Bulaú.
kareh je manjadi suntu akan panakan
16 Limbah te Manyameí Tunggul Raja Bunu, jete ampin jalan ewen te
Garing Janjahunan Laut palus buli haluli manalih Iē. 3 Limbah te tinaí
mangahaú garing tarantangà Raja Bunu Ranying Hatala palus maatuh hayak
ewen due bulan bawi bambaíà manukas eweh-eweh je manggawī
Kameluh Tanteluh Petak. Iē janjaruman kareh akan panakan Raja Bunu te amun
auh peteh Ranying Hatala je jadi ewen malalus ampin jalan ewen buli
inyampaí hajamban iē. 17 Hete Raja manalih Iē, iete maatuh bara katamparā
Bunu ewen due bulan bawi bambaíà palus kahapus gawī. 4 Ranying Hatala
Kameluh Tanteluh Petak manahingan mameteh umba panakan Raja Bunu:
auh peteh Ranying Hatala je inyampaí
Ketun tuh kareh je belum manataí
awi uluh tingang apangà umba ewen
arep ketun huang Pantaí Danum
due. 18 Hanjak rantang pahalawang
Kalunen tuntang bagin ketun je
huang ewen due. Ewen due dia
tau mateí, ketun belum sama kilaú
mungkir jete, basa iē kea mingat auh
namueí. Kalute kea huang
Ranying Hatala umba iē hemben huran,
kahapusà ketun buli hinje Aku,
tuntang naraí taluh je iatuh awī,
iete eka je tataú palus katatahī. 5
malengkan Raja Bunu manumū. 19
Tinaí huang katika tuh Aku
Limbah te tinaí Raja Bunu ewen hanak
manukas akam Raja Bunu palus
hajarian palus manatap arepà haguet
panakan aim te kareh, ampin
manandang mamparasih tuntang
jalan ewen te buli Aku, tege
manyadia mamangun parung
panakan paharim Raja Sangen
mahawang, mamangun lewū intu Bukit
ewen due Raja Sangiang je
Tambak Raja.
mimbità palus manggawī,
manyaruruí ampin jalan ewen
32Ranying Hatala janjaruman akan tesek dumah bara Aku, kalute kea
panakan Raja Bunu auh jalan ewen ampin ewen buli manalih Aku. 6
buli haluli manalih Iē Panakan aim Raja Bunu, sahelu
1 bara ewen te haluli hinje Aku,
Limbah kakare kajadian je jadi
ewen malalus nantiwah palī
mahalaú, Ranying Hatala mameteh
belum, awi tagal atun barutas
tinaí umba Manyameí Tunggul Garing
mateí, kalute kea akan ewen je
Janjahunan Laut ewen due bulan bawi
magun belum, mangat ewen
bambaíà Kameluh Putak Bulaú
belum sanang mangat, panjang
Janjulen Karangan ampin taluh je
umur asengà. Jetuh nah bukū Aku
ingahandakà huang pambelum panakan

50
tuh manyuhu ketun malalus tiwah tiwah suntu Raja Tantaulang Bulaú
suntu huang Lewu Bukit Batu Hiang Tantuenyet Nyaring. 2 Hete
Nindan Tarung tuh, sahelu bara ewen handiaí intu Lewu Bukit Batu
Aku malaluhan ketun hanak Nindan Tarung palus baramu manatap
hajarian nanturung Pantaí karen paramun tiwah, sukup jatun ati je
Danum Kalunen. 7 Awi puna balihi tumun je jadi imeteh awi
tamparan taluh handiaí te uras Ranying Hatala umba ewen. 3 Paramun
bara Aku, kalute kea ulun kalunen tiwah jadi uras atun, te ewen nampara
palus aseng ngangkanā, atun mampendeng balaí nyahu,
hambaruā, palus atun lumpuk mampendeng sangkaí raya,
matā, isī, dahā, pupus bulū, mampendeng pantar sangalang, tetat
tulang uhatà, kareh iē tau buli manamun, pendeng pandung nyahu,
Aku amun iē buli haluli palus kea kare paramun je beken.
manyaruruí jalā tesek dumah 4 Tinaí je jadi inukas awi Ranying
bara Aku. 8 Basa ulun kalunen
Hatala, huang ewen malalus gawi tiwah
belum, hambaruā jete bara
suntu je mangkayan arepà sukup,
kangkalingeí biti berengà, lumpuk
bandung karungkungà, sampulaú dare,
matā, isī, dahā, pupus bulū,
hayak palus mandukan usuk garantung,
tulang uhatà, jete bara nyalung
nyukah duhung tuntung entengà, iē
bayan Hintan Kaharingan, petak
duhung pahanteran liaú, iete Raja
kalabien bulan, liang
Pampulaú Hawun Raden Talampe
kalambungan lumpung matan
Batanduk Tunggal. 5 Tiwah suntu intu
andaú. Jetuh amun iē jadi mateí,
Lewu Bukit Batu Nindan Tarung tuh
hete hambaruā inyewut liaú
ilalus iete suntu akan Raja Bunu awi iē
balawang panjang, tinaí tulang
handak ilaluhan akan Pantaí Danum
uhatà inyewut liaú karahang
Kalunen, tuntang jetuh kea dapit jeha je
tulang. 9 Tinaí ampin kakare
badehen palus katatahī huang
talatah gawi maharagu telu liaú
pambelum ulun kalunen, ampin jalā
te je bara biti bereng ulun
buli hinje Ranying Hatala mahuruí jalā
kalunen belum. Iē buli Aku
iē tesek dumah. 6 Tumun talatah gawi
manumun katamparā manjadi
tiwah, nyamah sampaí katikā ewen
ulun kalunen. Jetuh je iatuhkù
malalus hanteran liaú, hete handiaí uras
gawi akan ketun malalusà kareh
mampahaya-hayak manyeneh tutu-tutu
huang Pantaí Danum Kalunen
auh gagenep kutak je inanjuri awi
intu pambelum panakan aim Raja
duhung pahanteran liaú. 7 Limbah
Bunu.
duhung pahanteran liaú bagawi
mangutak tumun peteh Ranying Hatala
33 Malalus tiwah suntu huang gawin hanteran te, sana jadi, hete
1 ewen mite kakare kahandak Ranying
Limbah Ranying Hatala manyarita
Hatala uras manjadi tumun je jadi
ampin talatah gawi tiwah huang taharep
inukas awī. 8 Salawin gawi tiwah suntu
ewen handiaí anak esun Manyameí
huang Lewu Bukit Batu Nindan
Tunggul Garing Janjahunan Laut,
Tarung, hete atun ilalus tinaí gawi
Ranying Hatala manyuhu ewen malalus

51
patandak. Huang gawi patandak tuh je Ranying Hatala magun bakahandak
bagawi iete gawi batu bangkalan lunuk manyukup panataú Lewu Bukit Batu
tuntang huang katika jete je mambatang Nindan Tarung, Rundung Kereng Liang
tutu iete mandehen gangguranan ewen Bantilung Nyaring. 3 Te salenga atun
tumun je jadi inampa taharep Ranying lampang pantar bulaú sulep ikuh
Hatala. 9 Limbah te inanggare tinaí tambun basalupu Nyalung Kaharingan
gangguranan aran ewen uka manjadi Belum, huang saran batang talian ewen.
suntu kareh huang Pantaí Danum Amun lampang, bilang hapanyingah
Kalunen hajamban Bawi Pekas sinde Lewu Bukit Batu Nindan Tarung.
Penyang manaruí rajaki tuah akan ewen 4 Ewen Lewu Bukit Batu Nindan
je nalampas pali belum bara Apang Tarung gite panataú je kalute ampin
Hanjung Tingang ewen due Indang kahalapà puna lenda-lendang, linge-
Hanjung Tingang. 10 Amun ewen lingeí sinde, ewen sama handak
manarima tuah rajaki hajamban mandinū mimbit akan baun humā. 5 Yē
patandak, te ewen manara kuasan ewen haduanan maraú bulaú palus
tuntang sintan Ranying Hatala mahapan manjaratà, namburakà hapan ueí
hangka uju nunjung tukiú tingang jahanen bukit, leka bagetu-getu palus
naharep matan andaú lembut, palus dia tau dinun. Kalute hante-hante ewen
meteng lilis lamiang, basaki dahan manjaratà, bilang jatun katapasan taluh
manuk darung tingang. 11 Limbah hapan ewen manjaratà jatun ati je ulih
tiwah suntu te jadi uras barasih, te ewen mandinū. 6 Gagenep andaú laju-lajur
uras mamali kakaren panginan tumun panataú bulaú sulep ikuh tambun
je jadi imeteh awi Ranying Hatala, uka lampang huang saran batang talian
dehen uras asi tuntang kasintan ewen Lewu Bukit Batu Nindan Tarung,
Ranying Hatala umba ewen huang tuntang puna jatun ati je katapasan. 7
malalus pambelum. Bilak tuja-tujah pahalawang huang
12 ewen je mijen Lewu Bukit Batu Nindan
Umbet katahī tinaí, ewen Lewu
Tarung madu padinun panataú bulaú
Bukit Batu Nindan Tarung limbah
sulep ikuh tambun, andaú kueh iē tau
tiwah suntu, hete ewen atun inuah
dinun, manahiu ampin ewen puna sama
pantar bulaú sulep ikuh tambun je
nahuang tempū, akan ndu turus
basalupu Nyalung Kaharingan Belum.
panataúà. 8 Are kea ewen je bahimat
angat pahalawang huangà, kilaú Raja
34 Ewen Lewu Bukit Batu Nindan Rawing Tempun Telun, Raja Duhung
Tarung kanuah pantar bulaú sulep Bulaú Tempun Lamandung Bunu,
ikuh tambun Sahawung Bulaú Tempun Buang
1 Penyang Tempun Kanarean, Raja
Limbah tiwah suntu intu Lewu Bukit
Ngalang Bulaú, Raja Hatangan
Batu Nindan Tarung, Kereng Liang
Tingang, ura-uras kueh ewen ulih
Bantilung Nyaring, ewen sama
padinū.
malayan tulang rumpang, maleleng
uhat lesū, sama maatuh kabalumā 9 YēRaja Garing Hatungku ewen due
belum. Kameluh Endas Bulaú Lisan Tingang
2 kangkaraú lingu nalataí. Kilen kuā:
Kilen haweh huang ije katika

52
Naraí bukū ganā pantar bulaú mandinun peteh bara Ranying Hatala.
sulep ikuh tambun je nyamah tuh Metuh te kea leka lampang ih pantar
jatun ulih itah padinū? bulaú sulep ikuh tambun huang saran
batang talian Raja Garing Hatungku. 14
Kuan tirukà:
Sana mite pantar bulaú sulep ikuh
Teraí, aku haguet nyembang tambun atun kalampangan mijen sare
Ranying Hatala, balaku asi belum batang taliā, Raja Garing Hatungku
palakuan awat maharing. palus manting nangkaruan tambang
10 nanturung pantar bulaú sulep ikuh
Raja Garing Hatungku palus tingang
tambun, palus nekap hatabanā. 15
nulak lunuk. Sembang iē umba
Hangka uju lulang-luli Raja Garing
Ranying Hatala. Usa-usang Ranying
Hatungku nunjung lahap rawing,
Hatala handung katawan panalataíà,
mangkat sarayung jelā, eleh hian
hayak Iē malawu raweí kuā:
tingang, pantar bulaú sulep ikuh
Handung tawangkù janjulanam tambun palus etun awi Raja Garing
Raja Garing Hatungku, kilen Hatungku nanturung baun parung
ketun dia ulih padinun panataú mahawang hayak nampahendengà
pantar bulaú sulep ikuh tambun, pantar bulaú sulep ikuh tambun intu
kutu-kutuh karen bitin ketun. baun humā.
11 Kuan raweí Raja Garing Hatungku: 16 Limbah jadi mendeng pantar bulaú
sulep ikuh tambun mijen lumpung
Iyoh, hetuh aku karamahan
nyarabentuk Lewu Bukit Batu Nindan
nyembang Ranying Hatala,
Tarung, hete lewu paham hai
balaku asi belum akan ikeí Lewu
pahalendangà. Lewu hamalem kilaú
Bukit Batu Nindan Tarung, kilen
handaú, mani-manih je puna handaú. 17
ampin ikeí padinun pantar bulaú
Pantar bulaú sulep ikuh tambun halajur
sulep ikuh tambun te.
mamantis Nyalung Kaharingan Belum,
12Kuan Ranying Hatala mameteh nahutu guhung panaling aseng, sukup
umba Raja Garing Hatungku: untung panjang, nyame ambu, batarung
tutu akan ngaju-ngawa Pantaí Danum
Amun ketun dia balaku dohop
Sangiang, nyamah lumpat lawang
umba Aku, kueh tau ketun dinun
labehun langit, sembang kalang labehu
pantar bulaú sulep ikuh tambun
akan ketun Lewu Bukit Batu handalem. 18 Uluh are dumah-dumaha
Nindan Tarung, pajing ketun najahan tarung pantar bulaú sulep ikuh
malahap hangka uju lulang-luli. tambun, nyama-nyamah nyapenda
Te Aku umba masi ketun Nyalung Kaharingan Belum, awang
ngalampangan pantar bulaú sulep ongko jadi tabela, awang papa ampī
ikuh tambun. jadi bakena, nyamah lepah halamaung
balangan ewen uras akan Raja Garing
13Limbah te Raja Garing Hatungku Hatungku ewen due Nyai Endas Bulaú
gandang halalian buli, palus janjaruman Lisan Tingang.
akan uluh bulan bawi bambaíà Nyai 19
Endas Bulaú Lisan Tingang, awi iē atun Kilen kea leka ngempang ngabehu
huang ewen Raja Linga Rawing

53
Tempun Telun, Raja Duhung Bulaú, handaú, mani-manih je puna handaú.
tuntang Sahawung Bulaú Tempun 25 Kalute ampin kahandak Ranying
Buang Penyang. Hapunu-punu ewen kā
Hatala manjadian kakare taluh handiaí
uluh je najahan kamait pantar bulaú
akan panataú ewen Pantaí Danum
sulep ikuh tambun. 20 Yē uluh ngaju-
Sangiang, je kareh akan manjadi
ngawa Lewu Bukit Batu Nindan Tarung
panataú akan panakan Raja Bunu intu
hapakat maasang ewen Lewu Bukit
Pantaí Danum Kalunen amun iē
Batu Nindan Tarung, Rundung Kereng
mambang karuheí umba panamueí
Liang Bantilung Nyaring. Je nambakas
banama tingang, palakuan untung
asang iete Raja Rangkang Rangas
aseng panjang.
Batakuluk Batu Kanaruhan Parukat
Bijaí Bauntek Tambaga ewen due Raja
35 Raja Bunu ewen hanak hajarian
Awu-awu Tasik. 21 Kakarengan ewen
kalah awi asang, jakaí dia Raja Garing mamungkat arepà bara Lewu Bukit
Hatungku nyadawa mariam hai sapalak Batu Nindan Tarung, mangkalewu
mendeng palus hatemba-tembak akā intu Lewu Bukit Tambak Raja
asang jete, nyamah bagetu-getu hurung 1 Amun limbah kakare kajadian kalute,
pulu, basampi-samping nusa lime walas
Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
katahanan paluru mariam hai. 22 Yē
Laut ewen hanak hajarian palus batulak
kakaren asang te kalah palus bundur.
bara Lewu Bukit Batu Nindan Tarung
Kuan ewen:
manukep tumbang lawang langit
Dia ulih itah hakalawan umba nanturung ije bukit bagare Bukit
ewen Lewu Bukit Batu Nindan Tambak Raja. 2 Ewen sembang
Tarung. Ewen puna menteng tumbang lawang langit intu Bukit
barigas tambang. Tambak Raja, te ewen hajarian palus
manandang mamparasih petak mampar
Tuntang katahanan awan tembak paluru
buang ije kabaluhur eka ewen
mariam Raja Garing Hatungku palus
mampendeng huma hai, parantaran
manjadi Tarusan Paluru Barantaí
lumbah je akan eka Raja Bunu ewen
Lapetan Dandang Dauh. 23
hanak hajarian mijen kareh. 3 Dia pire-
Panjanjingan enteng Raja Rangkang
pire katahī, Manyameí Tunggul Garing
Rangas Batakuluk Batu Kanaruhan
Janjahunan Laut ewen hanak hajarian,
Parukat Binjaí Bauntek Tambaga ewen
Raja Sangen, Raja Sangiang, tuntang
due Raja Awu-awu Tasik, pea bahanyi
Raja Bunu mampendeng huma hai
ewen nukep Lewu Bukit Batu Nindan
hayak bahalap tutu ampī, hasapaú
Tarung. Palus ewen gandang halalian
tambaga uras ije kabaliwit, bulaú uras
buli, garantung kamalesan mulang
ije kabaliwit, tuntang hintan uras ije
nanturung pahatewang lewu, mulang
kabaliwit. 4 Uras jadi sadia ampin
sarapangkat rundungà. 24 Limbah te
tampan huma te, yē Manyameí Tunggul
tinaí Lewu Bukit Batu Nindan Tarung
Garing Janjahunan Laut ewen hanak
jatun kaderoh je mandaur ewen bara
gandang halalian buli Lewu Bukit Batu
kanih kate, tuntang pantar bulaú sulep
Nindan Tarung.
ikuh tambun kilaú ampī junjun helu
bilak hapanyingah, lewu hamalem kilaú 5 Tanggar jadi katahī, nduan katelu

54
bulan lembut, kare raja-raja intu Lewu mijen metuh tuh iete bagare Lewu
Bukit Batu Nindan Tarung, ewen Bukit Tambak Raja.
tingang hakampeleng renteng 11 Limbah hapeteh raweí, Raja Uju
manampara mamungkat ramu-ramuan,
Hakanduang palus tingang nusang
panataú panuhan Raja Bunu ewen
hadurut lunuk nanturung Bukit Tambak
hanak hajarian nanturung huma hai
Raja, tumbang lawang langit. 12 Ewen
parantaran lumbah intu tumbang
sama jadi hasembang tanduk bara
lawang langit je jadi sadia imangun. 6
gantung huma hai parantaran lumbah,
Hayak te kea Raja Bunu ewen hanak
te Raja Uju Hakanduang janjaruman
hajarian babungkat manalih huma hai
peteh Ranying Hatala umba Raja Bunu:
intu Bukit Tambak Raja, tumbang
lawang langit, palus ewen mijen intu Eka jetuh Raja Bunu inanggare
hete. 7 Kalute kea kare jalahan ewen bagare Lewu Bukit Tambak Raja
hanak, kalute kea Raja Sangiang ewen intu tumbang lawang langit.
hanak, uras umba magah Raja Bunu 13 Kuan Raja Uju Hakanduang:
ewen hanak babungkat bara Lewu
Bukit Batu Nindan Tarung manalih Tinaí amun atun katapas atawā
Bukit Tambak Raja, tumbang lawang kakurang ketun hanak hajarian
langit. 8 Amun ewen uras jadi sembang kareh Raja Bunu, te ikaú balaku
tumbang lawang langit, hete bapā umba uluh tingang apangmù
Manyameí Tunggul Garing Janjahunan Manyameí Tunggul Garing
Laut janjaruman umba garing Janjahunan Laut intu Lewu Bukit
tarantangà Raja Bunu palus kakare Batu Nindan Tarung. 14 Awi intu
sihung lalundungà, dia tahi hindaí Lewu Bukit Batu Nindan Tarung
Ranying Hatala akan malaluhan ewen te sukup karen panataú panuhan,
hanak hajarian nanturung Pantaí jawet ramu, tuntang intu Lewu
Danum Kalunen, lewu injam tingang. 9 Bukit Batu Nindan Tarung atun
Limbah mameteh mandehen garing behas manyangen tingang,
tarantangà Raja Bunu, Manyameí pundang lauk ila-ilaí langit, mijen
Tunggul Garing Janjahunan Laut palus lalang tambangap langit je dia
kea handiaí uras gandang halalian buli tau rugi tuntang dia kea tau una.
Lewu Bukit Batu Nindan Tarung. 10 15Limbah te Raja Uju Hakanduang
Pandehan te, ampī Ranying Hatala
gandang halalian buli, garantung
hamauh tinaí umba Raja Uju
kamalesan mulang, buli balaíà Batang
Hakanduang kuā:
Danum Banyahu Bulaú.
Awi ketun Raja Uju Hakanduang 16 Nduan pire-pire bulan nyelu katahī
hadurut manalih Bukit Tambak
jadi Raja Bunu ewen hanak hajarian
Raja, tumbang lawang langit,
mijen Lewu Bukit Tambak Raja intu
nyembang Raja Bunu ewen hanak
tumbang lawang langit, ewen belum
hajarian. Ketun mite ampin kare
sanang mangat awi atun halajur
taluh gawin ewen hayak
Ranying Hatala manganggulu ewen. 17
janjaruman akan ewen
Raja Bunu mijen Lewu Bukit Batu
gangguranan aran eka ewen je
Nindan Tarung, iē atun kanuah garing

55
tarantang hanya biti, metuh ewen due 23 Manyameí Tunggul Garing
Kameluh Tanteluh Petak mijen Lewu Janjahunan Laut ewen hanak hajarian
Bukit Tambak Raja, atun kanuah tinaí tuntang kakare raja-raja je atun mijen
garing tarantang jahawen biti iete Lewu Bukit Batu Nindan Tarung uras
bagare Manyameí Sunsunan, Tiung karamahan dumah intu Lewu Bukit
Malianā, Raja Mandurut Bulaú, Hawun Tambak Raja, mentaí intu hete, hayak
Baru Barun, Sabuyung Nyaring Uhing, umba manatap paramun Raja Bunu
tuntang Sabira Nangguí Garantung. 18 ewen hanak hajarian je akan ilaluhan
Tinaí garing tarantangà je hanya biti awi Ranying Hatala nanturung Pantaí
junjun helu metuh iē mijen Lewu Bukit Danum Kalunen mijen lewu injam
Batu Nindan Tarung, jete uras mijen tingang.
umba uluh tingang tatu Manyameí
Tunggul Garing Janjahunan Laut netep 36Uluh Lewu Bukit Batu Nindan
intu Lewu Bukit Batu Nindan Tarung. Tarung sama manandang petak
19 Limbah te, umba katahī tinaí, mampar buang ekā mangkalewu intu
Ranying Hatala nyahuan Raja Uju Pantaí Danum Sangiang
Hakanduang hadurut nanturung Lewu 1 Ampī Ranying Hatala mangahandak
Bukit Batu Nindan Tarung, awi jadi
tinaí akan mambagi ungkup kakaren
tukep katikā Ranying Hatala akan
raja-raja tuntang kameluh-kameluh
malaluhan Raja Bunu ewen hanak
bara Lewu Bukit Batu Nindan Tarung
hajarian nanturung tantan ije bukit intu
akan eka ewen je taheta palus ekā
Pantaí Danum Kalunen. 20 Raja Uju
mijen gagenep ewen palus katatahī. 2
Hakanduang sembang Lewu Bukit Batu
Sahelu bara Ranying Hatala mambagi
Nindan Tarung, palus ewen janjaruman
tuntang maandak ewen handiaí tumun
peteh Ranying Hatala umba Manyameí
gawī, te Ranying Hatala mameteh ewen
Tunggul Garing Janjahunan Laut, tahiu
je kareh akan ilalus awi panakan Raja
katika Raja Bunu ewen hanak hajarian
Bunu huang Pantaí Danum Kalunen.
akan ilaluhan nanturung Pantaí Danum
Ranying Hatala maatuh akan ewen
Kalunen. 21 Limbah hapeteh raweí,
ampin ekā mijen palus batang danumà,
Raja Uju Hakanduang tinaí tingang
kalute kea kare panataú panuhā. 3
nulak lunuk nanturung Lewu Bukit
Limbah sama jadi hapeteh raweí,
Tambak Raja intu tumbang lawang
Ranying Hatala buli Batang Danum
langit, nyembang Raja Bunu
Banyahu Bulaú, Guhung Mangkilat
janjaruman akā, uka ewen hanak
Hintan, tuntang ewen Lewu Bukit Batu
hajarian batatap, awi jadi sampaí katikā
Nindan Tarung sama nampara madu
Ranying Hatala akan malaluhan ewen.
22 Tutuk hapeteh raweí, Raja Uju
pananjung manggau petak mampar
buang.
Hakanduang gandang halalian buli
nyembang Ranying Hatala, janjaruman 4 Raja Sangen tulak batanjung panjang
ampin gawin ewen je uras jadi manggau ekā mijen, iē palus sundaú ije
inyampaí umba uluh Lewu Bukit Batu batang danum, intu hete are ruwut
Nindan Tarung tuntang umba Raja sahiraí. Iē palus manandang petak
Bunu ewen hanak hajarian. mampar buang, hayak iē manyewut

56
aran batang danum jete bagare Batang Bukit Sinta Kasambuyan. 10 Raja
Danum Bariraí, Guhung Putak Buren Garing Hatungku ewen due bulan bawi
Bulaú Lampang. 5 Raja Sangen tulak bambaíà narantang Duhung Tunggal
kea mananjung akan ije batang danum, Pantang Langit, hayak Ranying Hatala
hete are ruwut bajakah balayan, palus manampa gangguranan aran tarantang
intu hete iē nampara manandang petak Raja Garing Hatungku te bagare Raja
mampar buang, hayak iē mananggare Tunggal Sangumang Nyaring Emban
aran batang danum jete bagare Batang Bakuwu Hanyi, palus ekā mijen iete
Danum Jalayan, Guhung Riak Parung Suling Marakuran Liu, Napatah
Lamiang. Bulaú Sangkalemu, Kalabien Puser
6 Kambang Kabunteran Bulan. 11 Tinaí
Raja Garing Hatungku Batulak kea
pantar bulaú sulep ikuh tambun tuntang
batanjung panjang manggau batang
rambat karuheí Bapa Sangumang je
danum petak mampar buang. Iē palus
basaluh kajadian manjadi bajang
sundaú ije batang danum tuntang
kalingkaí lawung, palus hadari hayak
batang danum jete paham badehes tutu
basaluh tinaí manjadi karangking
hayak atun bahantung ije bila. Hete
penyang karuheí tataú mijen Bukit
Raja Garing Hatungku palus
Tampung Karuheí. 12 Jetuh je ihaga
manandang petak mampar buang jete
tinaí kareh awi tingang esun Raja
ekā mampendeng balaí ayū hayak iē
Garing Hatungku, iete Raja Tunggal
mananggare aran batang danum te
Sangumang je bagare arā Raja
bagare Batang Danum Sangkalila
Sagagaling Langit, hayak aran pantar
Bulaú, Guhung Hintan Kananteng
bulaú sulep ikuh tambun hubah arā hete
Tahil.
bagare garing paleng bajamban
7 Limbah te tinaí ewen sama mambagi kanderang tingang, sihung pantep
arepà bilang bulangan tambangà, tantean riak ujan bulaú, hayak jetuh je
babungkat mangkalewu huang batang manjadi jamban Raja Sagagaling
danum aī-aī, hayak kea ampin kakare Langit nambang banama tingang
gawi-gawiā tumun je iatuh awi namueí. 13 Jetuh jamban Raja
Ranying Hatala akan ewen, tuntang Sagagaling Langit bara parung
gawi ewen je mambatang tutu iete karangking penyang karuheí tataú
tantaí masi utus panakan Raja Bunu mangguang tumbang Batang Danum
intu Pantaí Danum Kalunen. 8 Tinaí Simpeí Karuheí, nambang tamueí
Raja Garing Hatungku palus babungkat banama tingang mandulang bulaú
bara Lewu Bukit Batu Nindan Tarung untung aseng panjang, bulaú tampung
nanturung Batang Danum Sangkalila buhul, bulaú aseng tipeng bereng akan
Bulaú, kalute kea iē palus nasaran ulun Pantaí Danum Kalunen. 14
pantar bulaú sulep ikuh tambun, imbità Limbah narantang Duhung Tunggal
nanturung Batang Danum Sangkalila Pantang Langit, Raja Garing Hatungku
Bulaú. 9 Raja Garing Hatungku ewen ewen due bulan bawi bambaíà Nyai
due bulan bawi bambaíà Nyai Endas Endas Bulaú Lisan Tingang babungkat
Bulaú Lisan Tingang, nabasan balaí ekā tinaí bara Batang Danum Sangkalila
mijen hayak manyewut gangguranan Bulaú, nanturung ekā mijen je nabasan
aran lewu ekā mijen te bagare Lewu awi Ranying Hatala akan ewen sintung

57
due, iete intu Tasik Manuah, Batang Manyameí Bintang Tampung Bua,
Danum Tataú Nyahukan. 15 Ranying Manyameí Bintang Ijang Pahera,
Hatala nyahuan Raja Garing Hatungku Manyameí Bintang Kaliangan,
mukeí kakaren palakun Nyai Endas Manyameí Tatu Asun Bulan, tuntang
Bulaú Lisan Tingang iete Bukit Jangkarang Matan Andaú.
Barantaí Bulaú, Parung Nyahu 20 Aran kare raja-raja tuntang kameluh-
Marakunjung Liu, Kalabien Puser
kameluh intu Lewu Bukit Tambak Raja
Kambang Kabunteran Bulan mijen
iete bagare Raja Helu Maruhum Usang,
tahanjungan Bukit Bulaú Salumpuk
Patih Rumbih, Dambung Mangkurap,
Rujan. 16 Je ihaga awi ewen sintung
Patih Dadar, Patih Muhur, Raja Landa
due iete suling bulaú rumbaí ambun,
Bagadung Batu, Raja Sina Bakuncir
limbah te je melaí tuntang palus ihaga
Panjang, Raja Siam Tempun Tambaku
awi Raja Tunggal Sangumang iete
Mangat, Raja Kaling Babilem
gariding bulaú sangkalemu. 17 Limbah
Pamungkal Garantung, Raja Pait
te kare raja-raja, nyai, kameluh, je
Panampa Ringgit, Ratu Jampa
babungkat mamindah arep ewen bara
Panampa Balanga, Raja Sariantang
Lewu Bukit Batu Nindan Tarung
Penyang, Garahasi Minton Panuang
nampara bara Tasik Ambun
Badil Tambun, Kameluh Nyai Siti,
Baragantung Langit nyamah sembang
Kameluh Diang Lawaí, Kameluh Nyai
Batang Danum Banyahu Bulaú.
Bitak, Kameluh Nyai Banun, tuntang
18 Aran kare raja-raja tuntang kameluh Kameluh Rangkang Sangiang.
intu Bukit Ambun Baragantung Langit 21 Aran kare raja-raja tuntang kameluh-
iete bagare Tanggalung Anak Andaú,
kameluh je mijen intu Lewu Bukit Batu
Hantarung Rajan Dahiang, Dahiang
Nindan Tarung iete bagare Raja
Mantung Bulaú, Tunggal Kurung, Putir
Tantaulang Bulaú, Raja Singkuh Batu,
Irang Pasihaí, Dahiang Batanduk
Indang Salangking, Apang Salamat,
Tunggal, Darehan Rajan Antang,
Bungking Kalipapan Tanduk, Kameluh
Antang Rawing Batutuk Bunu, Putir
Sahumpuk Awang Sangalang, Raja
Lanting Bawin Dahiang, Kameluh
Manurun Bunu, Raja Kamanduh Bunu,
Irang Pasihaí, Antang Habarun Bulaú,
Raja Maliambung Bunu, Raja
Antang Habarun Lamiang, Antang
Manyimpeí Penyang, Raja
Habarun Karungut, Antang Habarun
Pamahimping Langit, Raja Mandurut
Rujan, Antang Habarun Sangkalemu,
Bunu, Raja Jangkarung Tingang, Busu
Antang Baputi Manduí Riak Bulan,
Dandan Kahayan, Manyameí
Putir Santang Sintung Uju, Umban
Sunsunan, Tiung Malianā, Raja
Bulaú Balinga Pulu, tuntang Liang
Mandurut Bulaú, Hawun Baru Barun,
Tutuk Baluhur Ambun.
Sabuyung Nyaring Uhing, tuntang
19 Aran kare raja-raja tuntang kameluh- Sabira Nangguí Garantung.
kameluh intu Lewu Bukit Bajaga Bulan 22 Aran raja tuntang kameluh je mijen
iete bagare Manyameí Kajangga
likut Lewu Bukit Batu Nindan Tarung
Hatuen Bulan, Kameluh Pamalumpuk
intu Talaga Matuk Dia Tawan
Bulan, Manyameí Hatuen Patendu,
Tumbang, Tasik Jamperung Isen
Manyameí Bintang Ijang Bawuí,

58
Batuana Hulū, iete Raja Bisu Bajela uraí, Petak Baputi Kalabien Bintik
Bulaú Kanaruhan Buntat Batengap Palangka, Pisaú Tampak Tumbang
Rabia ewen due bulan bawi bambaíà Tabanganen, Baliung Tinih Tumbang
Kameluh Mandalan Bulan. 23 Amun Tabangiaú, Kameluh Tempun Hendan
huang jalanan banama nyahu tuntang Bulaú, Kameluh Hendan Bulaú,
lanting samben, te arā inyewut Tasik Rampan Bawi Hai, Kameluh Timuk
Galumbang Bulaú, Laut Jambangan Tantawa, tuntang Kameluh Panguraí
Hintan, penda garing santah nangkenya Dare.
kambang kabunteran bulan, sihung 27 Aran kare raja-raja tuntang kameluh-
sundung nyangkalah lumpung matan
kameluh je mijen intu Batang Danum
andaú. 24 Tinaí aran ewen due huang
Jalayan, Guhung Riak Lamiang, lewu
katika te je hatue inyewut Raja
due hatandipah hajamban garing batang
Nyangkurun Batu, je bawi inyewut
pantar, making ranying pandereh bunu,
Putir Matenggar Langit. Ewen due te
iete bagare ungkup hila pangantau ain
mahaga butah panji ringkin danum
Raja Mantir Mama Luhing Bungaí,
basalupu butah amben penyang, nyirat
Salutan Raja Nalawung Bulaú, balaíà
bulaú jara-jarang, ngalumbu bajakah
iete Balaì Mihing Nyapundu Runjan,
nataú, kayu tataú. Amun uluh katawā,
Sali Nyalung Maruruk Hintan; ungkup
uluh je mahagā baka tataú
hila pajambileí ain Raja Duhung Mama
manyambung.
Tandang, Langkah Sawang Apang
25 Aran kare raja-raja tuntang kameluh- Bungaí Sangiang, balaíà iete Balaí
kameluh je mijen intu Lewu Bukit Nyahu Matunggang Pulu, Sali
Lampayung Nyahu, Tasik Sangiang, Ganggerang Bambuakan Jalatien.
Batang Danum Bariraí iete bagare Raja 28 Aran kare raja-raja tuntang kameluh-
Panyarawan Katingan, Raja Ngalang
kameluh je mijen intu Lewu Bukit
Bulaú, Raja Kanarean Sawang,
Sinta Bungaí, Batang Danum
Manyameí Pahang Tempun Lingga
Sangkalila Bulaú iete bagare Kameluh
Garantung, Kameluh Tempun Tiawun,
Lentar Bulaú, Kameluh Langgir Bulaú,
Kameluh Tiawun Bulaú, Kameluh
Kameluh Bayan Hintan, Kameluh
Bungen Bulaú, tuntang Kameluh Bawi
Indang Paluí, Kameluh Indang
Randan.
Sangkanak, Kameluh Kambang
26 Aran kare raja-raja tuntang kameluh- Kabunteran Bulan, Putir Sintung
kameluh je mijen intu Lewu Bukit Sua Jahawen, Raja Haci, Raja Tunggal
Penyang, Batang Danum Jalayan, Sangumang, Rasing Penyang, Apang
Rahang Penyang Karuheí iete bagare Sapahatu, Apang Sangkanak, Apang
Raja Pampulaú Hawun, Raja Rawing Maratih Sintung Uju, tuntang Anak
Tempun Telun, Telun, Hamparung, Loting Sintung Uju.
Raja Duhung Bulaú, Raja Sahawung 29 Raja Tunggal Sangumang mijen intu
Bulaú, Bujang Barendeng Baka Impun
likut Lewu Bukit Sinta Bungaí, mijen
Lawu, Ramping Tingang Balinga
balaí aī je bagare Parung Suling
Nangkeru Metas Hurung Pulu, Bajang
Marakuran Liu, Napatah Bulaú
Linga-lingaí Lawung, Pakihu Bingkok
Sangkalemu, Kalabien Puser Kambang
Nantahan Bujur, Peteng Dawen Ura-

59
Kabunteran Bulan. Rajan Sangiang, Tatu Samatian
30 Aran Tingang, Sangiang Riang Tingang,
raja tuntang putir je mijen intu
Nyalung Tatu Sangiang, tuntang
Batang Danum Simpeí Karuheí, Bukit
Sawang Lambayung Nyahu.
Tampung Karuheí iete bagare Raja
Sagagaling Langit tuntang Putir 36 Aran kare raja-raja tuntang kameluh-
Kamasarin Garing. kameluh je mijen intu Lewu Bukit
31 Aran Linda Saran Bulan, Tasik Mangiraí
raja intu Lewu Bukit Entang
Bintang iete bagare Manyameí Tempun
Tingang, Batang Danum Entang
Telun Tingang, Kajangga Tanjung
Tingang iete bagare Raja Entang
Garing, Liu Pimping Kaninding
Tingang.
Jarenang, Acak Menteng Baturus Bunu,
32 Aran
raja intu Lewu Bukit Raja Pandak Habarun Dare, Raja
Nyalampaí Timpung, Batang Danum Pandak Kanuntung Peteng, Manyameí
Nyalampaí Timpung iete bagare Raja Tungking Langit, Kameluh Tempun
Nyalampaí Timpung. Tiawun Tingang, Kameluh Kuwun
33 Aran Garantung, Rampan Tumbang Tutuh
kare raja-raja tuntang kameluh-
Bintang, Rampan Tumbang Uling
kameluh je mijen intu Lewu Bukit
Nyaring, Rampan Tumbang Sahaí
Letaí Runjan, Batang Danum Letaí
Timpun, Rampan Tumbang Sahaí
Runjan iete bagare Nyai Inaí Mangut,
Samben, Rampan Tumbang Sahaí
Nyai Inaí Kamandaí, Nyai Inaí Ingoí,
Lamiang, Rampan Tumbang Sahaí
Nyai Inaí Botaú, Kariaú Inaí Suri, Kaun
Dare, Rampan Tumbang Sahaí
Mina Bumbun, Manyang Benang,
Garantung, Rampan Tumbang Sahaí
Rangka Runjan, Nyaring Karaú, Apang
Runjan, Rampan Tumbang Mahanjung
Reaí Buroú, Patih Inaí Bumbun, Jakā
Jala, tuntang Rampan Laut Pahe.
Jako Mandan Bunu, Tukaú Amaí Tuah,
tuntang Oring Sangarang. 37 Aran kare raja-raja tuntang kameluh-
34 Aran kameluh je mijen intu Lewu Bukit
kare raja-raja tuntang kameluh-
Tampung Buhul, Batang Danum Hintan
kameluh je mijen intu Lewu Bukit
Mantining Langit, Balaí Saramin
Takaras Kereng, Tasik Mandalan Bulan
Nalaga Bulaú iete bagare Sambung
iete bagare Duhung Keang Bunu,
Maut, Nyabilalang Habunu, Sabaliki
Ampit Putung Gambangan Nyahu,
Hanyi, Raden Tunjung, Jahangan
Tapahunduk Tuntung Tampaliaú
Tingang, Pusun Balusuh, Pusun Garing,
Tungku, Pitik Rumbaí Bajampung
Kambang Garing, Putir Pating Garing,
Bulaú, Uhit Malingkahuí Balangkaí
Tenung Garagak, Raja Tekaí Tingang,
Lamiang, Hanjalutung Bakas Dia
tuntang Kamatek Tintu Bidik.
Malik Dawe, Sawang Santah Bunge
Sundung, Tindan Nanjala Sawang, 38 Aran raja tuntang kameluh je mijen
tuntang Tapang Jamperung Nyahu. intu Bukit Nanjungan Garu, Tasik
35 Aran Kaharingan intu Garing Nganderang
kare raja-raja je mijen intu
Sukah Lumpung Matan Andaú iete
Lewu Bukit Sandung Tambarirang,
bagare Panyalumpuk Mangku Amat
Tasik Rampaí Bulan, Rahang Kambang
Sangen ewen due Nyai Jaya Sangiang.
iete bagare Gambalang Bahandang

60
39 Aran kare raja-raja je mijen intu are pangarak Lewu Bukit Batu Nindan
Tasik Gandang Ngarambang Nyahu, Tarung je sama manggau batang danum
Laut Tuwung Hambalat Kilat, eka ekā manampa lewu humā, tuntang je
gandang batu je basalupu apuí nyaru pangkarahiā batulak bara Lewu Bukit
puntungà Nyalung Kaharingan Batu Nindan Tarung iete bagare Raja
puntungà, huang Batang Danum Pampulaú Hawun Kanaruhan Batanduk
Mendeng Mahejan Langit iete bagare Tunggal Randing Talampe Bajampung
Gambala Rajan Tanggara, Janjalung Tahil.
Tatu Riwut, Sangkaria Nyaru Menteng, 44 Raja Pampulaú Hawun mijen mapan
Raja Runjang Langit, tuntang Siak
banama. Awi iē mapan banama te, iē
Sakung Baguti Tandang Harimaung.
mamali katahin uju andaú dia tau uluh
40 Aran kare raja-raja tuntang kameluh- bawi mingkang taluh je inggawī,
kameluh je mijen intu Lewu Bukit katahin te kea iē manyadia danum,
Nabuhi Bulaú, Tasik Pawah Bulaú iete masip manyuang kandarah bulaú,
bagare Kameluh Indu Tiwun Bulaú, sangku bulaú, mangat uluh kareh ela
Rajan Burung Tampung Bua, Tumbu haguet balua bara parung mahawangà
Tatu Batu, Tambak Tatu Petak, Umbuh muhun manduí atawā muhun masip. 45
Tatu Pulut, Ongguh Tatu Pareí, tuntang Kilen kea Kameluh Mandalan Bulan,
Jampen Tatu Katam. betaú Raja Pampulaú Hawun katika
41 Aran jete bukeí kambang tarungà awi
kare raja-raja tuntang kameluh-
kahalapà kilaú bulan babangkang
kameluh je mijen intu Lewu Bukit
langit, binta-bintang panyaran pipī,
Kangantung Gandang, Tasik
nyamah sembang lawang langit, kalang
Malambung Bulaú iete bagare Raja
labehun jata. 46 Yē dumah Raja Awu-
Angking Penyang, Raja Tuntung
awu Tasik najahan kambang tarungà,
Tahaseng, Raja Tuntung Umur, Raja
palus tende ningang batang empas
Ngasaú Langit, Raja Bea Langit, Raja
salumun tambun. Nduan uju andaú uju
Sapunang, Raja Sapaning, Raja Ulih
alem jadi katahī palus kilaú bulan
Napakah Langit, Raja Nguntuhe
panahu mateí iē nuntun kilen ampī uluh
Hintan, Raja Ujan Pintih Nanjala
je bagare Kameluh Mandalan Bulan. 47
Sawang, Raja Riwut Ambun Hatantali,
Yē Raja Awu-awu Tasik mangangkanan
Putir Selung Tamanang, Kameluh
sampaga apuí, eleh balasut bakarah
Selung Untung, Kameluh Selung
uluh are, nyamah teah danum mijen
Buhul, Kameluh Selung Daha,
kandarah bulaú, sangku bulaú, je iasip
Kameluh Selung Bulan, Kameluh
awi Raja Pampulaú Hawun. 48
Timbang Tambangan Nyahu, Kameluh
Katahanan sampaga apuí, Kameluh
Timbang Tambangan Daha.
Mandalan Bulaú balua parungà,
42 Aranraja je mijen Balaí Ulang nyarayung baun tunggang parung,
Harantung, hulu Batang Danum taratuntū tingang tarawang, palus iē
Banyahu Bulaú iete bagare Manyameí nunjung kumī, eleh parandahap tarin
Rajan Untung. burung tingang palus nyalan kabanting
43 mateí. 49 Limbah te taratuntū tinaí
Kalute ampin kakare raja-raja
burung antang, palus nunjung kumī
tuntang kameluh-kameluh, palus uluh

61
tinaí Kameluh Mandalan Bulan, leka langit. 3 Dia umbet ije kahaliman
parandahap taribangā burung antang, pinang, Raja Uju Hakanduang sembang
palus nyalan kabanting mateí kea. Lewu Bukit Tambak Raja. Hete ewen
Limbah te taratuntū tinaí tambarirang, palus janjaruman umba Raja Bunu uka
mahin eleh parandahap taribangā palus manatap arep ewen, basa Ranying
nyalan kabanting mateí kea. 50 Kilen Hatala atun dumah malaluhan ewen
kea taratuntū ih tinaí randung banama hanak hajarian. 4 Raja Bunu nahingan
je mapan awi nyahā Raja Pampulaú peteh mandehen te jadi atun hajamban
Hawun, yē randung banama te palus Raja Uju Hakanduang, te ewen hanak
basaluh manjadi batu ampar banama. hajarian manatap arepà, tuntang kakare
Tau kalute awi Kameluh Mandalan raja-raja bara Lewu Bukit Batu Nindan
Bulan tege mahaga tatek hintan mintir Tarung uras karamahan dumah kea,
langit huang kasingā. 51 Tatek hintan kalute kea uluh tingang apangà, tingang
mintir langit puna ingahandak awi indangà, tambun paharī, uras
Ranying Hatala intu Kameluh karamahan dumah. 5 Sana uluh are uras
Mandalan Bulan, jete nah bukū iē atun hakampeleng intu Lewu Bukit
inyewut Balun Raung Saratus Jahawen Tambak Raja, te Ranying Hatala
Puluh, awi saratus jahawen puluh hadurut mamparahan arepà huang
hatuen tingang je nyalan kabantingà kabentukan ewen uluh are. 6 Ampī
awi kumin Kameluh Mandalan Bulan. sahelu bara Ranying Hatala malaluhan
52 Limbah te harun Raja Pampulaú Raja Bunu ewen hanak hajarian,
Hawun ewen handiaí ije kababuhan tuntang atun kea raja-raja je beken je
babungkat nanturung Batang Danum akan mandengan Raja Bunu hadurut. 7
Jalayan, Guhung Labehu Pali, palus Ranying Hatala mameteh umba Raja
mahawang Lewu Bukit Sua Penyang, Bunu palus ewen handiaí kuā:
Rundung Kereng Tajur Paturung.
Aku janjaruman petehkù akam
53Kalute ampin taluh je ingahandak Raja Bunu palus kakare ketun
awi Ranying Hatala maatuh uluh Lewu handiaí je atun hakampeleng intu
Bukit Batu Nindan Tarung, Rundung Lewu Bukit Tambak Raja tuh, uka
Kereng Bantilung Nyaring. ketun mingat tutu-tutu ampin
kakare talatah gawin ketun belum
37Ranying Hatala malaluhan Raja huang lewu injam tingang tuntang
Bunu ewen hanak hajarian gawin jalan ketun haluli buli Aku,
nanturung Tantan Bukit Samatuan je iharagapan awi panakan
paharim Raja Sangen tuntang
1 Amun jadi sampaí katika je jadi Raja Sangiang. 8 Tinaí gawin
inukas awi Ranying Hatala dumah, panakan ayun Raja Sangen
Ranying Hatala manyuhu Raja Uju tuntang Raja Sangiang, keleh jete
Hakanduang hadurut akan Lewu Bukit ingat tutu-tutu awi ketun, basa
Tambak Raja. 2 Limbah hapeteh raweí kakare talatah gawi akan
umba Ranying Hatala, palus Raja Uju panakan Raja Bunu je belum
Hakanduang hadurut nanturung Lewu huang Pantaí Danum Kalunen,
Bukit Tambak Raja, tumbang lawang jete puna gawin panakan ain

62
ewen sintung due. 9 Basa gawi kakare panakan raja-raja je beken je
tiwah suntu je jadi ilalus huang injadian Ranying Hatala sahelu bara
Lewu Bukit Batu Nindan Tarung, atun panakan ain Manyameí Tunggul
jete puna manjadi suntu kareh Garing Janjahunan Laut. Ura-uras ewen
akan anak esun Raja Bunu je lumpat palangka bulaú lambayung
manyuang petak danum sahapus nyahu. 15 Limbah uras jadi batatap, te
Pantaí Danum Kalunen. 10 Ranying Hatala malaluhan Raja Bunu
Tuntang intu tiwah suntu te kea ewen hanak hajarian tuntang kare raja-
atun gitan awi ketun haluli, ampin raja je mandengan ewen mahapan
jalan buli manalih Aku, tuntang palangka bulaú lambayung nyahu,
hinje Aku palus katatahī, iete balua tumbang lawang langit nanturung
akan panakan Raja Bunu je puna tantan Bukit Samatuan hila Pantaí
bagin mateí. 11 Limbah te tinaí, Danum Kalunen, hayak te kea ewen
huang katika ketun malalus tiwah nunjung tukiú tingang, mangkat lahap
suntu bihin, ikaú Raja Bunu palus rawing hangka uju lulang luli naharep
kare garing tarantangmù uras baluman matan andaú belum. 16
katawan kilen ampin gawi amun Balasang kilat panangkaje andaú,
anak esum mateí, ketun malalus palangka bulaú lambayung nyahu
gawi tantulak ambun rutas mateí hadurut ngasuhan pamahimping langit
tuntang gawi akan liaú haring mahalaú ambun hatantilap halawu
Kaharingan, sahelu bara iē buli tantan Bukit Samatuan intu Pantaí
haluli manalih Aku. Danum Kalunen. 17 Tantan Bukit
12 Samatuan hila Pantaí Danum Kalunen,
Sana hapus auh Ranying Hatala
mangat ulun kalunen dapit jeha
janjaruman kare peteh umba Raja Bunu
handung hakatawan, jete bukit ndu
tuntang kakare ungkup babuhā, hayak
helat Kahayan Rotot umba Kahayan
auh nyahu batengkung ngaruntung
Katining, kalute auh gangguranan aran
langit homboh malentar kilat basiring
eka palangka bulaú lambayung nyahu
hawun, Ranying Hatala manjadian
te sembang, tuntang intu hete kea eka
palangka bulaú lambayung nyahu je hai
Raja Bunu ewen hanak hajarian palus
pahalendangà, datuh pahalingeíà. 13
kakare raja-raja je mandengan ewen te
Palangka bulaú lambayung nyahu puna
mijen. 18 Tinaí bara eka ewen mijen te,
lenda-lendang, linge-lingeí ampī, bara
ewen manampayah hakaliling tantan
gantung Lewu Bukit Tambak Raja intu
Bukit Samatuan. Hete taratuntū atun
tumbang lawang langit. Te Ranying
tasik, batang danum, petak mampar
Hatala palus nyahuan Raja Bunu ewen
buang, kakare kayun sangalang garing,
hanak hajarian, kalute kea kakare raja-
puna lamat-lamatan dia gitan sarā. 19
raja je mandengan ewen hadurut, uras
Limbah ewen jadi uras baungkar puat
lumpat huang palangka bulaú
bara palangka bulaú lambayung nyahu,
lambayung nyahu, hayak sukup kea
ewen gandang halalian buli hajajitan
kare puat bambuhatā. 14 Tinaí raja-raja
bulaú namburak awi Ranying Hatala,
je mandengan Raja Bunu ewen hanak
hayak peteh je pangkalepahà bara
hajarian ilaluhan awi Ranying Hatala
Ranying Hatala akan Raja Bunu ewen
iete bagare Antang, Patahu, tuntang
hanak hajarian, uka ewen tutu-tutu

63
mingat huang tuntang malalus kare Laut ewen due Kameluh Putak Bulaú
gawi tumun je iatuh awi Ranying Janjulen Karangan ewen due puluh biti.
Hatala umba ewen. 20 Ranying Hatala 3 Ewen tuh je mahaga panataú je batisa
tuntang Raja Uju Hakanduang palus tuntang puna dia ewen mimbità
kea Manyameí Tunggul Garing babungkat, awi jadi iatuh manumun
Janjahunan Laut ewen hanak hajarian, peteh mandehen Ranying Hatala,
kalute kea kakare sihung lalundungà tuntang je batisa iete lalang tambangap
uras gandang halalian buli bara Bukit langit basuang behas nyangen tingang,
Tambak Raja manalih Lewu Bukit Batu pulut lumpung penyang, hayak inutup
Nindan Tarung. 21 Tinaí je mahaga mahapan pundang lauk ila-ilaí langit.
Lewu Bukit Tambak Raja limbah Raja Jete dia tau rugi tuntang dia tau una,
Bunu ilaluhan akan Pantaí Danum ingaut tuntang imipih mani-manih
Kalunen, iete bagare raja-raja bara batambah are tuntang batambah hai. 4
panakan Raja Bunu je kajalatien tilap Limbah te tinaí je batisa kea intu hete
intu Pantaí Danum Kalunen, je induan iete hanggulan garing je halajur kuwu-
haluli mahapan palangka bulaú kuwu apuíà, tuntang hambutut garing je
lambayung nyahu awi Ranying Hatala, dia tau lepah. Limbah te Balaí Jala
tuntang aran ewen te atun itah nahingā Miring Langit, palus karen pulaú pehun
kareh huang katika mambagi ungkup sawang, bulaú sangkalemu, pulaú bua,
ulun Pantaí Danum Kalunen. metu pambelum, burung usik, ueí
22 rantihan tingang, tuntang tengang bulaú
Kalute ampin kakare taluh handiaí je
sangkalemu.
jadi iatuh awi Ranying Hatala akan
Raja Bunu ewen hanak hajarian tuntang 5 Limbah te Ranying Hatala nyahuan
akan ewen Lewu Bukit Batu Nindan Raja Angking Penyang ewen due Putir
Tarung hemben huran. Selung Tamanang bara Bukit Bulaú
Kangantung Gandang, Kereng Rabia
38 Lewu Bukit Batu Nindan Tarung Nunyang Hapalangka Langit,
limbah uluh are babungkat nyambalut manjadian kambang garing
nganderang sukah lumpung matan
1 Limbah Ranying Hatala mambagi andaú manjadi pareí manyangen
kare raja-raja tuntang kameluh- tingang, pulut lumpung penyang, je
kameluh babungkat akan eka ewen je nyandang rahian, hayak padurutà tinaí
taheta bara Lewu Bukit Batu Nindan nanturung Pantaí Danum Kalunen. 6
Tarung limbah gawi tiwah suntu, Lewu Awi panakan Raja Bunu intu Pantaí
Bukit Batu Nindan Tarung inyewut Danum Kalunen hatala tuntung
tinaí Lewu Kaleka Bukit Batu Nindan tahasengà, lepah jata ndu tambing
Tarung, Rundung Kereng Angkat nyamā, basa behas nyangen tingang je
Bantilung Nyaring, tuntang puna ilaku ewen hemben huran bara lalang
bakarinah ampin katunisà. 2 Tinaí raja- tambangap langit lius ewen ilaluhan
raja tuntang kameluh-kameluh je batisa awi Ranying Hatala akan Pantaí
intu Lewu Kaleka Bukit Batu Nindan Danum Kalunen jadi lepah, kapadahal
Tarung iete tarantang anak esun peteh Ranying Hatala, amun behas te
Manyameí Tunggul Garing Janjahunan ilaku tuntang imindah bara lalang

64
tambangap langit, iē puna tau lepah Kalunen. 12 Tumun peteh Ranying
hayak dia tau batambah kilaú iē mijen Hatala palus kahandakà je manjadi, te
huang lalang tambangap langit. 7 palus atun palangka bulaú lambayung
Ranying Hatala mameteh kea umba nyahu hayak atun kea jadi sadia ije pati
Raja Angking Penyang ewen due Putir bahandang tabala raja, pambuk
Selung Tamanang, amun ewen due galungan penyang basuang uju
malaluhan pareí manyangen tingang, sambang garantung kuntep uras
pulut lumpung penyang, te mahapan kamaras baū, basuang pareí manyangen
palangka bulaú lambayung nyahu je tau tingang, pulut lumpung penyang. 13
nganderang bulaú uja-ujan, nyahengkak Limbah taluh handiaí te uras jadi sadia,
rabia je rinti-rintih, nelun bulaú te Raja Angking Penyang ewen due
namburak kuntep uju sembang Putir Selung Tamanang malaluhan
garantung. 8 Limbah sama jadi hapeteh palangka bulaú lambayung nyahu
raweí, Ranying Hatala palus gandang nanturung tantan Bukit Samatuan intu
halalian buli, kalute kea Raja Angking Pantaí Danum Kalunen nyembang Raja
Penyang ewen due Putir Selung Bunu ewen hanak hajarian. 14 Andaú
Tamanang sama gandang halalian buli Raja Angking Penyang ewen due Putir
balaíà intu Bukit Bulaú Kangantung Selung Tamanang malaluhan palangka
Gandang. bulaú lambayung nyahu, andaú te kea
9 Raja Bunu karehū mampah pulaú
Metuh Raja Angking Penyang ewen
pehun sawang, nyahep ruang jumpung
due Putir Selung Tamanang nyambalut
bunge, palus taratuntū pahalendang
kambang garing nganderang sukah
palangka bulaú lambayung nyahu.
lumpung matan andaú, hete atun
Hanjak rantang pahalawang huangà,
Ranying Hatala mameteh umba pareí
rindang pahateluk kalingū, palus bawa
manyangen tingang. 10 Auh petehà:
hatangkiaú, reuk harandema,
Mangat panakan Raja Bunu ngampeleng garing tarantangà. 15 Raja
handung hakatawan kagunan Bunu malawu riwut raweí kuā:
bitim pareí manyangen tingang, je
Iyoh garing tarantang, itah atun
bakan bara akan tuntung
kanuah pareí manyangen tingang,
tahaseng tuntang tambing
pulut lumpung penyang,
nyaman ewen. Ikaú akan ndu
pahadurut awi Ranying Hatala
duhung luang raweí ewen Pantaí
akan hatala tuntung tahaseng itah
Danum Kalunen nyembang Aku,
Pantaí Danum Kalunen, ndu jata
awi Aku je puna katamparan taluh
tambing nyaman luwuk
handiaí, kalute kea Aku je
kampungan bunu, tuntang akan
kahapus.
ndu duhung luang raweí, bunu
11 Raja Angking Penyang ewen due bamban panyaruhan tisuí itah,
Putir Selung Tamanang manyadia nyembang Ranying Hatala ewen
kakare taluh je imeteh awi Ranying due Jata Balawang Bulaú.
Hatala sahelu bara ewen due malaluhan 16 Yēpareí manyangen tingang, pulut
pareí manyangen tingang, pulut
lumpung penyang, kalabiē palus
lumpung penyang akan Pantaí Danum
nangkaluman awi Raja Bunu palus kare

65
garing tarantangà mijen petak sintel nguis kambang kabunteran bulan, akan
habalambang tambun, marung liang ndu jamban ewen maja Pantaí Danum
deret habangkalan karangan, palus Sangiang tuntang maja Ranying Hatala.
bagi-babagia akan uluh tingang esū 5 Kueh balandung tahi, ewen nampara
sahapus Pantaí Danum Kalunen. baramu kayun sangalang garing, puna
17 nungka-nungkang andaú ewen
Kalute ampin kahandak Ranying
hakampeleng, pakat putar nabasan
Hatala jadi manataú Pantaí Danum
parung hai hayak gantung, ngimaí
Kalunen, manenga pareí manyangen
lumpung matan andaú. Yē palus
tingang, pulut lumpung penyang, akan
pendeng ewen parung hai, sasa-sasar
hatala tuntung tahaseng, jata tambing
tukep lius sembang Pantaí Danum
nyaman utus Raja Bunu intu Pantaí
Sangiang. 6 Ranying Hatala nuntun
Danum Kalunen.
ampin taluh gawin buyut entah Raja
Bunu kalute, puna dia hakalayan sinde,
39Ranying Hatala mambagi ungkup tuntang ampī puna sasa-sasar gantung,
panakan Raja Bunu manyuang ewen bagawi manyangit are bitī kilaú
Pantaí Danum Kalunen bitik rimpung nantelaí ruhung, rowan
1 salagate miring sahempun pasang
Limbah hapus tilap jalatien panakan
mangun sarangā. 7 Kuan Ranying
Raja Bunu, kakare anak esū, buyut
Hatala:
entahà, ewen mangkalewu huang
Pantaí Danum Kalunen, hete ewen Amun kilaú etuh panalataí lingun
paham tutu angat huang madu ewen, andaú kueh tau tuntung
hasundaú umba Ranying Hatala. 2 karangkan lingungkù manjadian
Gagenep andaú alem baya mahining Pantaí Danum Kalunen, luwuk
sarita beweí auh pambelum ewen kampungan bunu.
Pantaí Danum Sangiang je puna rami 8 Yē Ranying Hatala palus mukeí
tutu, amun tatu ewen Raja Bunu
kahain kuasā, nampauraí japa jimat
manyarita akan ewen, hayak uluh
tanteng. Hayak auh nyahu batengkung
Pantaí Danum Sangiang dia tau mateí,
ngaruntung langit homboh malentar
kalute kea taluh handiaí huang
kilat basiring hawun, Iē manampa
pambelum ewen jatun ati katapasà. 3
kakare kutak pander ewen sama
Lewu ewen huang Pantaí Danum
hakabeken, tuntang palus mubah
Kalunen puna hai tutu. Ewen tau pakat
ngabeken kea kare tiruk tuga, itung-
bulat, ije auh tiruk itung, bagawi
pitung. 9 Te salenga ih ewen handiaí
handep habaring hurung, pakat putar,
sama mimbit auh kutak pander aī-aī
belum sanang mangat, hayak ewen
gagenep bitī, pander sarita dia tau
manyewut aran lewun ewen te bagare
hakarasuk, kalute kea ampin kare gawi-
Lewu Tambak Raja, Rundung Timbuk
gawian ewen uras hakabeken tintū. 10
Kanarakan.
Amun kuan ije biti balaku juluk tasal,
4 Kilen kea ewen Lewu Tambak Raja injuluk ragaji awi je beken. Amun kuan
lampang tirukà hapakat mangun parung ije balaku ragaji, injuluk pahat, paku,
hai hayak gantung ngimaí lumpung sipat tali awi je beken. Kalute laju-lajur
matan andaú, habangunan siru ambu dia tau hasaruruí. Amun kuan ije

66
mimbit buli, nyuhu-nyuhu ewen paham hanjak tutu ampin ewen, tuntang
bagawi. Belahà mamungkar kare gawin ewen palus manyadia arepà akan
ewen je jadi. 11 Sana kakare pander haguet manandang manyadia eka ewen
sarita ewen te hakabeken, dia tau mangkalewu, manataí arep ewen
hakarasuk, ewen sama buli ekā, palus sahapus petak danum huang Pantaí
mananjung manggau petak mampar Danum Kalunen. 16 Huang kahapus
buang, sungeí saka, tasik lumbah, bukit Ranying Hatala majar maatuh ewen
panjang, eka ewen mangkalewu handiaí, Iē mameteh umba ewen kuā:
mambelum arepà gagenep bitī.
Ketun tuh kareh amun jadi sampaí
12 Huang ije katika, Ranying Hatala katikā je jadi inukaskù akan
masi manampayah ampin ewen Lewu ketun, ketun uras buli mijen Lewu
Bukit Tambak Raja, intu Pantaí Danum Bukit Tambak Raja huang Tasik
Kalunen. Yē Ranying Hatala palus Ampar Samben intu Pantaí
hadurut, salenga atun huang bentuk Danum Sangiang, baya je mijen
ewen handiaí, hayak Iē palus hamauh iete anak esun ketun je belum
mantehaú ewen uka hakampeleng manyuang Pantaí Danum
mahining auhà majar maningak, palus Kalunen.
mambagi ungkup akan manyuang 17 Kalute Ranying Hatala maatuh
sahapus petak huang Pantaí Danum
tuntang mambagi ungkup ulun kalunen
Kalunen. 13 Ranying Hatala maatuh
panakan Raja Bunu huang Pantaí
akan ewen, bara eka ewen kareh
Danum Kalunen, tumun je ingahandak
mangkalewu palus manyewut aran
awī kabuat.
ewen je akan manataí arepà belum
manyuang petak mampar buang
40Mangku Amat Sangen ewen due
sahapus Pantaí Danum Kalunen. 14
Aran ewen je inyewut awi Ranying Nyai Jaya Sangiang saluh sawak
Hatala je manjadi utus kakare ulun bambang penyang
kalunen huang hunjun petak Pantaí 1 Limbah tiwah suntu tatu tantaulang
Danum Kalunen iete bagare Raja Helu
bulaú, hiang tantaunyet nyaring intu
Maruhum Usang, Raja Sariantang
Lewu Bukit Batu Nindan Tarung,
Penyang, Kameluh Rangkang
Manyameí Tunggul Garing Janjahunan
Sangiang, Raja Landa Bagadung Batu,
Laut ewen due Kameluh Putak Bulaú
Raja Sina Bakuncir Panjang, Raja Siam
Janjulen Karangan inyuhu awi Ranying
Tempun Tambaku Mangat, Raja Kaling
Hatala mamindah arepà manalih ije
Babilem Pamungkal Garantung, Raja
eka. 2 Tinaí eka je inyuhu tuntang
Pait Panuang Duit, Ratu Jampa
inampa awi Ranying Hatala akan ewen
Panuang Balanga, Garahasi Minton
due iete bagare Batang Danum Tataú
Panuang Badil Tambun, Nyai Siti,
Nyahukan, tuntang aran ewen due intu
Diang Lawaí, Nyai Bitak, Raja Malayu
hete bagare Mangku Amat Sangen
Batatupung Bulaú, Patih Rumbih,
tuntang Nyai Jaya Sangiang. Ewen due
Dambung Mangkurap, tuntang Patih
mijen huang ije parung hayak mahaga
Dadar. 15 Limbah Ranying Hatala
garu bahari, santi mait, ulih mambelum
maatuh hayak manyewut aran ewen,
tingang tapatusuk pimpingà,

67
nampaharing haramaung nampalang itah te.
bulu. 3 Intu hulu Batang Danum Rasaú
Yē Raja Duhung Bulaú tingang nulak
Kaput ewen due mijen kabuat, jatun
lunuk. Kueh balandung tahi, sembang
uluh beken umba ewen due, tuntang
Raja Duhung Bulaú intu Tasik
huang katika tiwah suntu intu Lewu
Sangkalemu, palus ngitarà haluan
Bukit Batu Nindan Tarung, sapunā pea
lasangà nintu tumbang Batang Danum
ati ulun je iniwah ewen, ulun kalunen
Rasaú Kaput. 8 Tuje Batang Danum
metuh te hindaí atun, baya je atun tikas
Rasaú Kaput puna patep sinde, atep awi
sangiang ih, tuntang ewen te dia tau
batang rasaú belum, jatun je tau ihuru.
mateí. Limbah te tatu tantaulang bulaú
Yē tende Raja Duhung Bulaú hete
ewen due bulan bawi bambaíà hubah
palus manandang batang rasaú.
tampajeā tuntang ekā mijen.
Nandang kahain kiap, nyurung kahain
4 Huang katika Ranying Hatala amak, ebe-ebes nanjan bereng Raja
mambagi ungkup kakare raja-raja Duhung Bulaú, palus dia tau iē tame
tuntang kameluh-kameluh, ewen uras Batang Danum Rasaú Kaput nyembang
jadi atun ekā mijen mangkalewu, eka uluh tingang tatū. 9 Kutuh katahī
tuntang Raja Pampulaú hawun ewen jadi Kameluh Tempun Hendan Bulaú
hanak hajarian mangkalewu intu Bukit manunggu Raja Duhung Bulaú
Sua Penyang, Kereng Tajur Paturung. 5 karamahan dumah, palus jatun lembut.
Kilen kea panalataí Raja Pampulaú Kuan Kameluh Tempun Hendan Bulaú:
Hawun salenga haban karas intu Lewu
Teraí nyahe Raja Linga Rawing
Bukit Sua Penyang, Rundung Kereng
Tempun Telun, pajing bitim
Tajur Paturung, mawi kare garing
batulak tinaí manalih Raja
tarantangà uras kapehe ateí nuntun
Duhung Bulaú kanih, naraí
kahaban uluh tingang apangà. 6 Raweí
haweh taluh je mawi iē nyamah
Kameluh Tempun Hendan Bulaú:
tuh palus dia karamahan dumah,
Amun kilaú etuh panalataí, uluh mateí beweí uluh tingang apang
tingang apang itah tuh dia balang itah tuh.
nyalan kabanting mateí. Keleh 10 Yē Raja Linga Rawing Tempun
tingang nyahe ketun sintung due,
Telun palus batulak mahapan lasang
Raja Linga Rawing Tempun Telun
bangkiraí bahenda, manyak Raja
tuntang Raja Duhung Bulaú,
Duhung Bulaú. Dia umbet ije
pajing nanturung uluh tingang
kahaliman pinang, sembang Raja Linga
tatu itah Mangku Amat Sangen
Rawing Tempun Telun intu Tasik
ewen due Nyai Jaya Sangiang,
Sangkalemu, hayak ngitarà haluan
awi ewen due te atun mahaga
lasang bangkiraí bahenda hakatintu
garu bahari santi mait, akā
tumbang Batang Danum Rasaú Kaput.
mampakeleh kahaban uluh 11 Yē nuntun Raja Duhung Bulaú puna
tingang apang itah tuh.
ebe-ebes nanjan berengà, malawu raweí
7 Kuan Raja Duhung Bulaú: Raja Linga Rawing Tempun Telun:
Amun kilaú te panalataí, aku ih Iyo-iyoh karungkung aring,
batulak nanturung tingang tatu nyewutkù usa-usang ih bitim jadi

68
sembang eka uluh tingang tatu Raweí uluh tingang tatū, hayak
itah. basarungan luhing pantar pinang,
tingang tatū Mangku Amat Sangen
Tumbah Raja Duhung Bulaú:
ewen due Nyai Jaya Sangiang. 16 Sama
Kueh tau takan rasaú jetuh rantep garing pandukā munduk, Raja
nandang kahain kiap, nyurung Linga Rawing Tempun Telun ewen
kahain amak, nandang kahain sintung due Raja Duhung Bulaú palus
amak, nyurung kahain tana. malawu raweí:
12 Tasang
raweí Raja Linga Rawing Naraí isek nasekam kue tingang
Tempun Telun: esum, tatu. Kue karamahan
dumah nyembang bitim balaku asi
Mateí indang, kareh aku tuh
belum, palakuan awat maharing,
manandangà tinaí.
awi uluh tingang apangkù mijen
Hayak nyilak nyahumpak duhung Lewu Bukit Sua Penyang,
papan benteng, duhung kurik tutuk jela ngantung asengà tapajurang-juri,
tambarirang. 13 Palus malawu raweí nyapenda hinting bawak lamiang,
Raja Linga Rawing Tempun Telun: tawam dia usang ih iē mahutus
lihin kue tuh.
Has rasaú kaput, amun ketun dia
nahuang lepah sawang, nunjung 17 Nunjung kumin tingang uluh tingang
balayu dawem, lila-lilang ih tatū Mangku Amat Sangen ewen due
kajanjulu, jalangkù Raja Linga Nyai Jaya Sangiang, palus malawu
Rawing Tempun Telun nyembang raweí:
tingang tatu'kù Mangku Amat
Naraí mawi uluh tingang
Sangen ewen due Nyai Jaya
apangmù esu, usa-usang ih iē
Sangiang.
barigas, naraí usah kue tingang
Yē palus lila-lilang rasaú kaput, hayak tatum nanturung Lewu Bukit Sua
pananturaú jalanan ewen sintung due Penyang.
sembang eka uluh tingang tatū. 14 18 Raweí Raja Linga Rawing Tempun
Sembang eka uluh tingang tatū, hayak
Telun ewen due Raja Duhung Bulaú
malawu raweí Raja Linga Rawing
kuā:
Tempun Telun kuā:
Dia, tingang tatu. Nyama-nyamah
Tuh tingang tatu Mangku Amat
ih ketun sintung due nanturung
Sangen, tuntang Nyai Jaya
Lewu Danum Jalayan, aluh
Sangiang, kue tingang esum
tingang apangkù jadi barigas, awi
karamahan dumah.
are uluh tingang esum je dia puji
Hayak ewen due mantang nyarandai hasembang tanduk umba bitim
parung uluh tingang tatū. tatu.
15 Panjung tingang esu. Naraí 19Raweí Mangku Amat Sangen ewen
bulan janjulanan ketun sintung due Nyai Jaya Sangiang kuā:
due, pajing mandukan bumbung
Iyoh tingang esu, kue tingang
daren purun helu.

69
tatum tuh dia ulih mawi jalanan Raweí tingang tatū kuā:
kanih kate, mikeh dia ulih ketun
Amun kalute tingang esu, tau
mahaga palin bambang penyang
batulak kue tingang tatum.
ikeí sintung due. Basa amun saluh
sawak bambang penyang kue 24 Yē Raja Linga Rawing Tempun
sintung due, pea ketun tau mite Telun ewen Raja Duhung Bulaú palus
kue tingang tatum tinaí. tingang nulak lunuk halalian Lewu
20 Danum Jalayan, Lewu Bukit Sua
Raja Linga Rawing Tempun Telun
Penyang, Rundung Kereng Tajur
malawu raweí kuā:
Paturung, haya-hayak umba tingang
Naraí gangguranan palin tatū ewen sintung due. 25 Kueh umbet
bambang penyang ketun sintung ije kahaliman pinang, sembang ewen
due tingang tatu? sintung epat intu Lewu Bukit Sua
Penyang, nuntun uluh tingang apangà
Raweí tingang tatū kuā:
Raja Pampulaú Hawun usa-usang
Naraí isek nasekam tingang esu, mampah pulaú pehun sawang, tanju-
are palin kue tingang tatum, palin tanjung bentuk lawang parintaran
taluh panginan: 21 Bajang tingang. 26 Ture-ture Raja Duhung
kalingkaí lawung, karahaú Bulaú ewen due Raja Linga Rawing
tunjang pahera, palanduk Tempun Telun nuntun kamit kajayan
sumping taliwu, singkah uhut garun uluh tingang tatū Mangku Amat
tanjung, ujaú baberang hanyi, Sangen ewen due Nyai Jaya Sangiang.
bajeí bapelek penyang, kalakaí 27 Kilen kea Raja Duhung Bulaú
batuyang bintang, ucin ngandang malawu raweí umba uluh bulan betaúà
tunggul, ngandang batang, Kameluh Tempun Hendan Bulaú kuā:
ngandang petak, pinang nampuh
Uluh tingang tatu itah tuh hindaí
riwut, tuntang sirih nambeleng
ati hakananan rangkan panginan
pusuk manyawung. 22 Limbah te
simpan, aku tuh handak batulak
tinaí lauk tampala leleng
helu mangilaú taluh akan rangkan
hempeng, tatawun ngarungkung
panginan hapan itah basarungan
sahep, jajulung tusuk samben,
rangkan umba tingang tatu itah
saluang renteng tantahan, undang
sintung due.
salintip kumpang, bua botong,
tuntang tungkul munus. Jete palin 28Kuan raweí Kameluh Tempun
kue tingang tatum. Hendan Bulaú kuā:
23 Raweí Raja Linga Rawing Tempun Iyoh, naraí bulan kasalā. Pajing
Telun ewen due Raja Duhung Bulaú bitim.
kuā:
Yē Raja Duhung Bulaú tulak mangilaú
Amun kai panalataí tingang tatu, bajang kalingkaí lawung, palus kakare
ikeí Lewu Danum Jalayan mahi taluh je puna palin bambang penyang
sama ih mamalī, tuntang dia uluh tingang tatū Mangku Amat Sangen
memen ih tingang tatu, ela ketun ewen due Nyai Jaya Sangiang. 29 Kueh
due nunjung ikeh tingang. balandung tahi, karamahan dumah Raja

70
Duhung Bulaú. Sukup taluh dinū uras memang, isī basaluh nyalupu petak
palin bambang penyang Mangku Amat sintel atawā petak kasambuyan tambun,
Sangen ewen due Nyai Jaya Sangiang, dahā basaluh nyalupu danum, tulang
palus nyahuā uluh bulan betaúà tunjukà basaluh nyalupu lamiang bua
Kameluh Tempun Hendan Bulaú garing belum, tahasengà basaluh
pakasak rangkan panginan simpan. 30 nyalupu riwut, upak pupusà basaluh
Dia umbet ije kahaliman pinang, masak nyalupu kapas bulaú sangkalemu raja,
rangkan panginan simpan. Yē palus puserà basaluh nyalupu garanuhing
surung-basurungan akan uluh tingang bulaú, balengkung tingangà basaluh
tatū sintung due, pajing nyurung nyalupu bakam batu sariampung tuhan,
mangantihan kuā: rombak urungà basaluh nyalupu
baputan nyarung hiang, tuntang
Dia memen tingang tatu, rangkan
salumpukà mijen garing nganderang
panginan simpan tuh uras
sukah lumpung matan andaú. 32 Kakare
kabajuran, jatun buah palin
taluh je kajadian bara biti bereng
bambang penyang ketun sintung
Mangku Amat Sangen ewen due Nyai
due.
Jaya Sangiang, uras basalupu umba ain
31Raweí Mangku Amat Sangen ewen uluh Pantaí Danum Kalunen, manjadi
due Nyai Jaya Sangiang panataú panuhan panakan Raja Bunu
palus katatahī. 33 Tinaí panyalumpuk
Iyoh tingang esu.
Mangku Amat Sangen ewen due Nyai
Yē palus nyumput hakananan rangkan Jaya Sangiang, manatap palus
panginan simpan. Sinde nyumput eleh bakandung mijen garing nganderang
sapangitik sapangandang bitī, harandue sukah lumpung matan andaú, je belum
nyamputā hijir hapangasa balitā, ninggang Tasik Kaharingan, tinaí
hantelu nyumput palus saluh sawak parungà iete Parung Kurik Bungking
bambang penyang ewen sintung due. Garing, tuntang je tau hasupa umba
Lambaran balaúà basaluh nyalupu ueí ewen sintung due iete tikas Raja
rantihan tingang, bawak matā basaluh Tunggal Mama Turun Bulaú Apang
nyalupu bua pinang sarayung lewu, Tuju Samar Tuang, Raja Tunggal
darung pindingà basaluh nyalupu Sangumang. 34 Limbah te tinaí
dawen sirih jarenang, kasingā basaluh Ranying Hatala nuntun taluh handiaí je
nyalupu baliung bangka, jelā basaluh patut ilalus mahapan aran panyalumpuk
nyalupu dawen sawang bulaú ewen sintung due, hayak mukeí kuasā,
sangkalemu, untekà basaluh nyalupu manjadian taluh je bara berengà
ketuk, bangkong takulukà basaluh manjadi kambang garing, je inyewut
nyalupu bua katilambang nyahu, uhatà palus ingutak “Ehem”. 35 Auh kutak je
basaluh nyalupu tengang bulaú inyewut “Ehem” jetuh gagenep
sangkalemu, silū basaluh nyalupu katamparan uluh munduk manawur
bendang bulaú sangkalemu, tulang behas, mampisik gana huang
lawas paī basaluh nyalupu tabalien gangguranan aran panyalumpuk
lantang penyang, tulang kahangà Mangku Amat Sangen ewen due Nyai
basaluh nyalupu sanaman jangkarang, Jaya Sangiang, mingat tamparā je asalà
sulaú ututà basaluh nyalupu pisih bara Ranying Hatala.

71
36 Kalute ampin kahandak Ranying arep ewen, uka hadurut nanturung
Hatala manjadian kakare taluh handiaí Pantaí Danum Kalunen, majar buyut
akan ulun kalunen panakan utus Raja entah Raja Bunu, sama kilaú Ranying
Bunu, uka ewen tau-tau mahaga kakare Hatala je jadi manyahuan Raja Uju
panataú panuhan je manjadi eka Hakanduang malalus kakare gawi
bambang penyang Mangku Amat katika tiwah suntu intu Lewu Bukit
Sangen ewen due Nyai Jaya Sangiang Batu Nindan Tarung taharep Raja
te basalupu, mangat iē tau mait jaya Bunu. 5 Kuan Raja Uju Hakanduang:
huang pambelumà.
Kakare ketun je muhun te kareh,
manumun peteh Ranying Hatala
41Bawi Ayah hadurut bara Lewu iete Raja Tunggal Sangumang,
Telu nanturung Pantaí Danum Raja Mantir Mama Luhing
Kalunen Bungaí, tuntang Raja Linga
1 Amun Rawing Tempun Telun. Ketun
anak esun Raja Bunu je jadi
majar ampin talatah gawin
ilaluhan akan Pantaí Danum Kalunen
balian, bara balian tantulak
jadi sapuluh tilap, sapuluh turu katahī,
dahiang baya, balian manyaki,
te ampin ewen puna laya-layaú
balian mambuhul, balian balaku
pangingatà malalus kakare ajar bara
untung, tuntang kakare ajar je
Ranying Hatala je tumun ampin gawi
beken kea. 6 Ketun majar ewen
intu Lewu Kaleka Bukit Batu Nindan
nampara bara gawi je
Tarung Rundung Kereng Angkar
pangkakurikà sampaí gawi je
Bantilung Nyaring. 2 Amun kalute
pangkahaī, kilaú ampin ketun je
ampin kakare taluh handiaí huang
manarima ajar bara Ranying
pambelum anak esun Raja Bunu mijen
Hatala huang taharep Raja Bunu
Pantaí Danum Kalunen je jadi uras
intu Lewu Bukit Batu Nindan
nalingu kakare ajar Ranying Hatala, te
Tarung. 7 Kalute kea Raja
Ranying Hatala hamauh hayak nyahuan
Duhung Mama Tandang, ikaú
Raja Uju Hakanduang Kanaruhan
kareh majar anak esun panakan
Hanya Basakati, uka hadurut nanturung
Raja Bunu huang Pantaí Danum
Lewu Telu Kalabuan Tingang Rundung
Kalunen, ampin talatah gawin
Epat Kalehulun Talawang. 3 Sana Raja
balian tantulak ambun rutas
Uju Hakanduang jadi sembang Lewu
mateí, talatah mariaran banama
Telu, te uluh are uras hakampeleng.
nyahu, tuntang kakare gawi je
Hete Raja Uju Hakanduang hamauh
beken kea, huang gawi pampateí
janjaruman panalataí anak esun Raja
bara je kurik palus je hai, sama
Bunu huang Pantaí Danum Kalunen je
kilaú Ranying Hatala majar Raja
are dia mingat ampin kakare peteh
Bunu huang taharep ketun
Ranying Hatala metuh tiwah suntu tatu
handiaí intu Lewu Bukit Batu
tantaulang bulaú intu Lewu Bukit Batu
Nindan Tarung hemben huran. 8
Nindan Tarung. 4 Raja Uju
Tinaí ikaú Raja Linga Rawing
Hakanduang janjaruman peteh tuntang
Tempul Telun, Telun Mama
auh bara Ranying Hatala je manyahuan
Tambun Bunu, tuntang
uluh Lewu Telu manatap manyadia

72
Hamparung Apang Kandayun amun Bawi Ayah kareh jadi majar
Lanting, uka ketun majar ampin uluh bawi balian, te ketun
talatah gawi hanteran, kilaú auh inanggare tinaí bagare bawin
Raja Pampulaú Hawun je balian.
mandukan usuk garantung, 12 Limbah ewen hapeteh raweí uras
hasukah duhung tuntung enteng,
jadi barasih, te Raja Uju Hakanduang
bandung karungkung mangkepan
mameteh tinaí umba Raja Ungkuh Batu
sampulaú dare, iē naturan taluh
Tuhan Jenjang Liang, uka iē helu
handiaí, palus kea ampin talatah
hadurut nanturung Pantaí Danum
gawi tiwah tuntang je beken,
Kalunen, manampayah huang kueh eka
sama ih kilaú ampin gawi tiwah
je tau rasuk pakat bahum uluh Lewu
suntu intu Lewu Bukit Batu
Telu hinje buyut entah Raja Bunu, je
Nindan Tarung. 9 Kalute kea
jadi tahi mijen Pantaí Danum Kalunen.
ewen je beken, kilaú Raja Garing 13 Amun Raja Uju Hakanduang uras
Hatungku, Nyai Endas Bulaú
jadi maatuh kakare taluh handiaí je
Lisan Tingang, Nyai Inaí Mangut,
manumun auh peteh bara Ranying
uka ketun kareh majar anak esun
Hatala, te ewen sintung uju gandang
panakan Raja Bunu manyadia
halalian buli Lewu Bukit Bulaú
ampin kakare paramun gawi je
Kangantung Gandang, Rundung
beken, manampa katupat,
Kereng Rabia Nunyang Hapalangka
kambungan, tetat sanggar,
Langit.
palangka, tuntang paramun gawi
je beken, bara je kurik palus je 14 Limbah te Raja Ungkuh Batu
hai, manumun kakurik tuntang hadurut, nyamah banyelu-nyelu katahī
kahain gawi, kalute kea ampin mangumbang petak danum, palus jatun
parabeā. 10 Ketun majar ewen iē manyupa lewu huma, petak danum je
ampin kakare gawin uluh belum, tau uluh Pantaí Danum Sangiang belum
bara malalus gawi lunuk hakaja hinje umba uluh Pantaí Danum
pating, handiwung kanyurung Kalunen. 15 Mangkeme kalute, Raja
pusu, luas anak, tuntang kare Ungkuh Batu Tuhan Jenjang Liang
ampin gawi je beken kea, ilalus madu gandang halalian buli Lewu Telu.
awi ketun sama kilaú ampin Kilen kea jalanā handak buli, iē
kakare gawi je jadi ilalus akan sembang tantan Bukit Samatuan. 16
ketun manumun peteh Ranying Hete Raja Ungkuh Batu Tuhan Jenjang
Hatala intu Lewu Bukit Batu Liang mendeng tampajahen ngaju
Nindan Tarung hemben huran. 11 nampaliaú ngawa, yē taratuntū atun
Amun ketun tuh kareh hadurut pahalendang batang danum puna lenda-
nanturung Pantaí Danum lendang sinde, tuntang huang
Kalunen, Ranying Hatala akan kabentengan batang danum te atun kea
mananggare aran ketun bagare pahalendang ije lewu je bahalap tutu
Bawi Ayah, rimā ketun te kareh je ampī. 17 Bara hunjun tantan Bukit
pangkasulakà majar uluh bawi Samatuan, Raja Ungkuh Batu Tuhan
malalus gawi pampalian huang Jenjang Liang palus masuh rahusan
Pantaí Danum Kalunen, tuntang batang danum je hai pahalendangà, te

73
nanturung lewu je taratuntun awī puna Lewu Tutuk Juking, tuntang aran
bahalap ampī, andaú te jadi hamalem iē batang danum jete bagare Batang
sembang lewu te palus mangahaú uluh Danum Kahayan. Ikeí nampara
huma balaku uap. 18 Sana uluh huma mangkalewu hetuh iete bara
nahingan atun uluh balaku uap, te uluh katika tatu hiang ikeí huang Lewu
huma nyahuan iē tame, palus ewen Bukit Tambak Raja sampalangan
pander sarita, hayak misek bara kueh nampahendeng Parung Hai
pandumah uluh te, eweh arā, tuntang Ngimaí Lumpung Matan Andaú
akan kueh batang jalanā. Kuan Raja maja Pantaí Danum Sangiang.
Ungkuh Batu Tuhan Jenjang Liang 22 Limbah te tinaí Ongko Jalayan palus
janjaruman janjulanā:
janjaruman peteh Ranying Hatala je
Aku tuh uluh bara Batang Danum jadi inyampaí hajamban Raja Uju
Jalayan, Lewu Telu Kalabuan Hakanduang, awi uluh bara Lewu Telu
Tingang, tuntang gangguranan dia pire katikā tinaí hadurut nanturung
arangkù iete bagare Raja Ungkuh Pantaí Danum Kalunen, je tantaí majar
Batu Tuhan Jenjang Liang. ulun kalunen kilaú gawin Raja Uju
Hakanduang majar uluh Lewu Bukit
Bara katika jete uluh lewu mananggare
Batu Nindan Tarung hemben huran
arā bagare Ongko Jalayan. 19 Ongko
taharep Raja Bunu palus kakare garing
Jalayan janjaruman janjulanā, iē jadi
tarantangà.
mangumbang ngurah Pantaí Danum
Kalunen, manggau petak danum, lewu 23 Hetuh aku atun karamahan
huma je rasuk hayak bahalap eka uluh dumah malalus peteh mandehen
Pantaí Danum Sangiang tau belum Ranying Hatala, awi kare buyut
hinje hapakat umba ulun Pantaí Danum entah Raja Bunu je jadi mijen
Kalunen. Kuan Ongko Jalayan: Pantaí Danum Kalunen tuh ampī
20 Ampī jadi are kalapean ampin kakare
hindaí atun je tau rasuk.
peteh Ranying Hatala katika
Huang jalanangkù gandang
malalus tiwah suntu intu Lewu
halalian buli akan Pantaí Danum
Bukit Batu Nindan Tarung
Sangiang, aku sembang ije tantan
hemben huran, tuntang limbah
bukit, palus mandengan intu
aku tuh kareh, atun tinaí uluh
tantan bukit, je bagare Bukit
Lewu Telu hadurut nanturung
Samatuan arā, hayak aku
lewu tuh. Ewen te kareh je
tampajahen ngaju nampaliaú
mampahendeng mangun balaí,
ngawa, eleh taratuntungkù ije
manampa kare hejan, batang
batang danum tuntang ije lewu je
talian. 24 Huang katika te kareh,
hai pahalendangà, datuh
ketun uras intehaú dumah. Kalute
pahalingeí. Te bukū aku tuh
kea kakare raja, nyai, kameluh,
dumah manalih ketun. Naraí aran
putir, dambung, patih, panakan
lewu jetuh?
Raja Bunu, uka dumah umba
21 Teuluh huma palus janjaruman aran mandinun ajar bara Bawi Ayah.
lewu ewen: Ewen te iete bagare Raja Helu
Maruhum Usang, Raja

74
Sariantang Penyang, Kameluh Sangumang, Raja Linga Rawing
Rangkang Sangiang, Raja Landa Tempun Telun, Raja Duhung Bulaú
Bagadung Batu, Raja Sina Sahawung Bulaú Tempun Buang
Bakuncir Panjang, Raja Siam Penyang. Ewen te hadurut mangun
Tempun Tambaku Mangat, Raja balaí eka ewen majar ulun kalunen
Kaling Babilem Pamungkal balian, palus sukup kea ampin kakare
Garantung, Raja Pait Panuang gawi je beken. 29 Kueh pire katahī
Balanga, Raja Jampa Panuang pangun balaí te jadi, hayak hai tutu
Balanga, Garahasi Minton pahalendangà, eka Bawi Ayah kareh
Panuang Badil Tambun, Nyai Siti, mijen, amun ewen majar ulun kalunen.
Diang Lawaí, Nyai Bitak, Nyai Limbah te tege kea ije balaí eka ewen
Banun, Raja Malayu Batatupung nantuajar, tuntang balaí te paham hai
Bulaú, Patih Rumbih, Dambung kea pahalendangà, sukup kare hejan,
Mangkurap, tuntang Patih Dadar. pakang, tuntang batang taliā. 30 Amun
25 kakare gawin balaí te uras jadi, te Raja
Limbah hakutak kalute, Ongko
Duhung Bulaú Sahawung Bulaú
Jalayan palus lilap dia katawan tintu
Tempun Buang Penyang, atun mimbul
darī. Uluh Lewu Tutuk Juking paham
pinang tawar je palus belum bahalap
hengan angatà, akan kueh pandarī
tutu intu balikat balaí te. Limbah te
Ongko Jalayan te, dia ewen handung
Raja Duhung Bulaú Sahawung Bulaú
hakatawā. Pehe tutu ateí ewen mite
Tempun Buang Penyang palus
kajadian je kalute ampī. Kapadahal
janjaruman tinaí akan uluh sahapus
Ongko Jalayan jadi gandang halalian
Lewu Tutuk Juking kuā:
buli Batang Danum Jalayan, Lewu Telu
Kalabuan Tingang. Amun pinang tawar tuh kareh jadi
26 nampara mamua, hete ikeí bara
Umbet jadi katahin andaú Ongko
Lewu Telu akan karamahan
Jalayan janjaruman akan uluh Lewu
dumah, palus nampara nantuajar
Tutuk Juking, te huang benteng
kakare gawi je manumun ampin
hanjewu, metuh ewen are mananjung
ketun belum.
kumbang batiliung akan ngaju akan
ngawa, belahà metuh manampa jalanā 31 Limbah te tinaí Raja Duhung Bulaú
malan, malauk mambilis, satiar Sahawung Bulaú Tempun Buang
bausaha, te salenga atun auh je Penyang gandang halalian buli
manampa hengan ewen. 27 Tarahining nanturung Lewu Telu. Amun jadi umbet
auh taluh je guhu-guhup, letu-letus katahī pinang tawar je imbul awi Raja
sinde auhà bara ngambu. Ewen uras Duhung Bulaú Sahawung Bulaú
nampayah akan ngambu, te salenga Tempun Buang Penyang nampara
taragitan ewen taluh je duru-durut mamusu, mamotok, hayak mamua
ampin tampayahà bara ngambu, palus labat, te palus hadurut Bawi Ayah
muhun tende intu bentuk Lewu Tutuk nanturung Lewu Tutuk Juking.
Juking. 28 Harun ewen katawā tinaí, 32 Ewen jadi sembang Lewu Tutuk
jete je inyewut palangka bulaú
Juking, te ewen handiaí je inyewut
lambayung nyahu hadurut bara Lewu
Bawi Ayah nampara nantuajar ulun
Telu, inambakas awi Raja Tunggal

75
kalunen balian, bara gawi je Katingan, ewen malalus ampin gawin
pangkakurik palus gawi je pangkahaī, aī manumun ekā mijen, Batang Danum
kalute kea manampa kare katupat, Kapuas malalus ampin gawin aī
sukup saregep manumun ampin gawi, manumun ekā mijen, kalute kea Batang
hayak ewen kea nantuajar ampin uluh Danum Barito, Batang Danum Kapuas
maatuh kabalumā belum, maatuh Buhang, Batang Danum Mantaya,
kakare gawi-gawiā. 33 Huang katika Batang Danum Kumaí, Batang Danum
Bawi Ayah nantuajar ulun kalunen Jelaí, Batang Danum Mahakam, Batang
balian, hete ewen mambagi arepà. Inaí Danum Lamandaú, tuntang are kea
Mangut, Inaí Oring, tuntang Inaí batang danum je beken, uras malalus
Kamandaí, manalih hila jalayan hulu ampin gawī hakabeken tumun ekā
danum, ewen nantuajar mahapan auh mijen. 39 Je badehen tutu manumun je
kutak uluh Batang Danum Karimoí, iajar sulakà awi Bawi Ayah iete huang
awi te bukū uluh hulu batang danum ewen je mijen Batang Danum Kahayan,
mahapan kutak Karimoí atawā Ut tuntang jatun kahubahà kilaú kakare
Danum. 34 Limbah te tinaí je nantuajar gawi tumun auh ajar Ranying Hatala
hila benteng Batang Danum Kahayan hemben huran je hajamban Raja Uju
palus akan hila tumbangà, iete Raja Hakanduang intu Lewu Bukit Batu
Garing Hatungku ewen due Nyai Endas Nindan Tarung, palus inangkaluli awi
Bulaú Lisan Tingang, tuntang ewen je Bawi Ayah intu Lewu Tutuk Juking.
beken kea. Awi te tamparā atun Kutak 40 Tuntang tinaí Bawi Ayah maningak
Sangiang je ihapan awi uluh Pantaí
majar panakan utus Raja Bunu, bara
Danum Kalunen je inyewut kutak utus
ampin kare kutak pander, hadat basa,
batang petak. 35 Bara auh pander
budi basara, maja barusik kulā bitī, uras
tantuajar Bawi Ayah akan utus uluh
mahapan hadat basara je bahalap. 41
batang petak, panakan Raja Bunu je
Jakaí atun je sala kare kutak pander,
atun huang Pantaí Danum Kalunen,
talanjur pahalawu raweí, sala hadat
amun ewen malalus kakare gawī, ewen
basarā umba kulā, umba bawi tabela,
mahapan bawin balian. 36 Awi te
jete iē buah singer, butang dandan
tamparā huran intu Pantaí Danum
kasalā. Mani-manih amun sala gawi-
Kalunen tuh tege bawin balian. Sasa-
gawiā, tingkah lalangā, nyamah
sasar umba katahī, uluh bawi dia hindaí
mangapehe kulā bitī, nakaú nyuhuk
malalus gawi je babehat. Yē inangkiri
ramun kulā, jete paham hai singer
tinaí mahapan balian hatue, palus
dandan kasalā. 42 Kalute kea amun
wayah jetuh, je inyewut hatuen balian
uluh kawin babane, ela sama sinde je
atawā basir balian.
atun auh kasalan huruí rinting. Awi te
37 Tinaíakan panakan anak esun Raja bukū amun atun kahandak madu anak
Bunu je belum natap-nayap manyuang jariā akan halumpat hajakat, hasanger
petak danum, sungeí saka, atun hingat, helu-helu atun pangumbang auh
hakabeken ampī malalus kakare gawi- bara hila je hatue. 43 Amun atun je
gawiā. Jete awi manumun ampin kawin hasansala huruí rinting, jete
kapatutà huang eka mijen. 38 Amun bagare tulah atawā pali arā. Gawi je
itah nampayah huang Batang Danum kalute mampatulah petak danum, atawā

76
manampa palin petak danum. Awi te
ewen je manampa katulah, iē mampateí
manuk, bawuí, sapi, hadangan, hapā
manyaki petak danum, kayu lakaú,
mangat kapali tulah sahu dia tau
manjadi buah petak danum, bahu lakaú.
Amun dia malalus jete, te kare bua dia
tau mamua bahuruí, kalute kea pamalan
dia tau bahasil. 44 Awi te puna ela sama
sinde utus panakan Raja Bunu mawi
gawi je sala, papa, sala huruí rinting,
sala kutak pander, tingkah lalangà
umba kulā bitī. Keleh belum bua-buah,
tau-tau mahaga kare petak danum, taluh
je belum hunjun petak, tuntang kare
taluh je belum huang danum, taluh je
jadi inyadia awi Ranying Hatala akan
Pantaí Danum Kalunen.
45 Amun kakare gawin Bawi Ayah te
uras jadi, tuntang katahin ewen huang
Pantaí Danum Kalunen tanggar nduan
uju nyelu, te ewen tinaí gandang
halalian buli Lewu Telu Kalabuan
Tingang, Rundung Epat Kalehulun
Talawang, buli Pantaí Danum
Sangiang, hayak te kea manandak
mananggare aran lewu je eka ewen
majar bagare Lewu Tanjung Nyahu,
Rundung Karangan Penyang, palus
batang danumà bagare Batang Danum
Nyahu Maruang Duhung, Guhung
Pintih Tambarirang Nahasak Hanyi,
tuntang nampara bara katika jete ulun
kalunen manyewut Ranying Hatala
bagare Ranying Hatala Langit, Raja
Tuntung Matan Andaú, Tuhan Tambing
Kabunteran Bulan, Jata Balawang
Bulaú, Kanaruhan Bapager Hintan.

77

Anda mungkin juga menyukai