630
iyzA”yù B˜Ab•b•Ad•Ir pˆu S˜kÿ •
1 Žw• ŒAemAesr pu^ iyzA”eyùr d•zRn. iyh•Ýd•• Žb•M
ej“r¨zAelem ik• G•web• ö½Vr iyzA”yùek• t•
ed•iKeyùiCeln. ¬ixyù/* eyATm/* ŒAh•s * o ih•iâ•yù *
yKn iyh•Ýd•Ar rAj“A iCeln tKn iyzA”eyùr Ž”sb•
d•zRn h•eyùiCl.
tA¡ r elAek•ed•r ib•r¨eß“ ö½eV rr Œneu yAg
2
eh• S•VˆgR o mt$Y ezAn? öBu˜ k•T• b•leCn. öBu˜
b•eln/
"ŒAim ŒAmAr s•–˜ÿAned•r j“›˜å id•eyùiC. tAed•r
lAlnpAln k•eriC. ik••–˜Þ ŒAmAr s•–˜ÿAnrA” ŒAmAr
ib•r¨eß“ ŒprAD• k•reC.
3
Žk•w• gr¨o tAr minb•ek• ec•en. Žk•w• gAD•Ao
j“Aen tAr mAilk• tAek• ek•ATAyù KAoyùAyù. ik••–˜Þ
”•S•óˆAeyùelr elAek•r• ŒAmAek• ec•en n•. ŒAmAr
elAek•r• ŒAmAek• eb•AeJ“ n•.®
4
oeh• pAipþ j“Ait/ ŒprAeD• B˜ArýˆS˜ÿ elAek•r•?
tAr• éX pirb•Aerr mª• s•–˜ÿAned•r met•. tAr• tAed•r
öBu˜ek• tYAg k•ereC. tAr• ”•S•ˆó Aeyùelr pib•^ j“niwek•
b•Aitl k•ereC. tAr• t¡Ar eTek• inej“ed•r dU•er sireyù
ineyù egeC.
5
ö½Vr b•eln/ "ek•n ŒAim etAmAed•r zAiS˜ÿ id•et
yAb•À ŒAim etAmAed•r zAiS˜ÿ˜ id•eyùiC ik••–˜Þ etAmAed•r
pirb•tn $ h•yù in. etAmr• ŒAmAr ib•r¨eß“ ib•e@•Ah• k•er”
c•elC. ŽKn etAmAed•r öetYek•r mn-öA, ŒsuS˜î.
6
etAmAed•r ŒApAd•mˆS˜ÿk• sAr• zrIrmyù ZD•u” (•t/
d•gad•eg G•• ŒAr ŒAG•Aetr ic•H. es” (•t sArAet
ek•Ano y ͈ enoyù• h•yù in. (•tÙil n• piw id•eyù
b<•AD•• h•eyùiCl/ nA etl id•eyù ek•Aml k•rA h•eyùiCl.
7
"etAmAed•r ed•z Db•Ms h•eyù e C. etAmAed•r
zh•rÙil Œi©Íd•ÿ. etAmAed•r zߨr• etAmAed•r ed•z
d•Kl k•er ineyùeC. ek•An ed•z ib•ed•zI ŒAß*m,k•ArIr
esnAb•Aih•nIr þˆAr• eyB˜Aeb• Db•Ms h•yù etAmAed•r ed•z
esB˜Aeb•” Db•MsöAˆ¹ˆÿ h•eyùeC. 8eymn @•A(•Ae(•etr
¬ixyù iyh•Ýd•Ar Žk• rAj“•. itin K]XpUb•R 767Ð740 pyR•–˜ÿ zAsn
k•eriCeln.
eyATm iyh•Ýd•Ar Žk• rAj“•. itin K]XpUb•R 740Ð735 pyR•–˜ÿ zAsn
k•eriCeln.
ŒAh•s iyh•Ýd•Ar Žk• rAj“•. itin K]XpUb•R 735Ð727 pyR•–˜ÿ zAsn
k•eriCeln.
ih•iâ•yù iyh•Ýd•Ar Žk• rAj“•. itin K]XpUb•R 726Ð667 pyR•–˜ÿ zAsn
k•eriCeln.
Žk•iw ku•iwrek•/ eymn Žk•iw zzAe(•etr c•Al•ek•/
eymn Žk•iw zh•rek• zߨ þˆAr• Œb•r¨ß“ rAK• h•yù
etminB˜Aeb• iseyùAn :ej“r¨zAelmò k•‘Aek• eP•el rAK•
h•eyùeC.® 9 Žw• sitY/ ik••–˜Þ öBu˜ sbR•zi)˜mAn Ùiwk•tk•
elAk•ek• j“Ib•nyApenr Œnumit id•eyùeCn. ŒAmrA
sed•Am Žb•M G•emAr• Ž” ngr éiwr mt puerApuir
Db•Ms h•eyù yA” in.
ö½rV ök•] t pj
U “A c•An
10
sed•Aemr zAsnk•t$Ar•/ etAmr• öBu˜r b•At$A ezAn.
G•emArAr ŒiD•b•AsIgŠ/ etAmr• ö½Verr iz(•AmAl•
ezAn. 11ö½Vr b•eleCn/ "etAmr• ek•n ŒAmAr Ÿe£•e•
Žt b•ild•An k•er c•elCÀ etAmAed•r p<AWAr b•ilet
Žb•M x¡A¼/ emx Žb•M CAgelr emed• ŒAmAr Œr¨ic•
D•er igeyùeC. ŒAim s•–˜ÞX n”.
12
"elAek•rA/ etAmr• yKn ŒAmAr k•AeC öATRn•
k•ret ŒAs tKn etAmr• ŒAmAr ŸpAsnAlyù öAÒ˜e,r
sb•ik•C¢ek• pd•d•ilt k•r. etAmAed•r Žsb• ek• k•ret
b•llÀ
13
"Ž” ŒsAr qneb•† ŒAim c•A” n•. ŒAmAr Ÿe£•e•
ineb•id•t D•upD•UenAr öƉˆlnek• ŒAim G•],• k•ir.
ŒmAb•sYAr id•en/ ib•šAemr id•en etAmAed•r ib•ezx
eB˜Aj“ b•• öATRnAsB˜Aek• ŒAim sç k•ret pAir n•.
etAmAed•r pib•^ smAeb•ezr id•en pApAc•Arek• ŒAim
menöAe, G•] , • k•ir. 14ŒAim etAmAed•r mAisk•
:ŒmAb•sYAò ŒnuþAnAid• o Ÿísb•ek• G•, ] • k•ir. oÙel•
ŒAmAr k•AeC B˜ArI ib•ri)˜k•r. ŒAim oÙel• ŒAr
sç k•ret pAir n•.
15
"etAmr• h•At &u“el ŒAmAr Ÿe£•e• öATRnA
j“AnAel ŒAim etAmAed•r id•k• eTek• ec•AK iP•ireyù
enb•. etAmr• b•Aer b•Aer öATRnA k•reb• ik••–˜Þ ŒAim t•
Znb• n•. ek•nn• etAmAed•r h•At r)˜mAK•.
16
"etAmr• inej“ed•r pirâ•Ar pir•Cå k•r/ Zß“
k•r Žb•M mª• k•Aj“Ùil k•r• b•Þ “ k•r. ŒAim etAmAed•r
mª• k•Aj“Ùil ed•Ket c•A” n•. 17B˜Ael• k•Aj“ k•ret
ezeK•. mAnuexr seÒ˜ B˜Ael• b•Yb•h•Ar k•r/ ‘Ayùib•c•Aerr
ŒnuzIln k•r/ ŒtYAc•ArI/ ŒinXk•ArI elAek•ed•r zAiS˜ÿ
ib•D•An k•r/ ŒnAT eCelemeyùed•r pAez d¡•A¼Ao/
ib•D•b•Aed•r sAh•AyY k•r.®
18
öBu˜ b•eln/ "Žs/ Ž”sb• ib•xyùÙil ineyù ib•c•Ar
ib•eb•c•n•/ ŒAlAp ŒAelAc•n• k•r• yAk•. yid•o etAmAed•r
pApÙelA ŸÆ‰ˆl lAlre[˜r k•Ape¼r mt/ oÙelA
D•ueyù eP•lA yAyù Žb•M etAmr• &u“xAerr met• sAd••
 631
h•eyù eyet pAerA. yid•o etAmAed•r pAp re)˜r mt
lAl/ etAmr• pzemr met• Z‹ h•eyù ŸWet pAerA•.
19
"ŒAmAek• emen c•lel/ ŒAmAr k•T• Znel
etAmr• Ž” ed•z eTek• Œenk• B˜Ael• B˜Ael• ij“ins
pAeb•. 20ik••–˜Þ ŒAmAr k•T• n• Znel etAmr• ŒAmAr
ib•r¨ß“Ac•ArI h•eb• Žb•M etAmAed•r zߨr• etAmAed•r
Db•Ms k•reb•.®
öBu˜ S•VˆyùM Ï k•TAÙil b•eleCn.
ej“r¨zAelm ö½eV rr Œng u t nyù
21
ö½Vr b•eln/ "ej“r¨zAelemr id•ek• tAk•Ao. Ž”
zh•r Žk•smyù ŒAmAr k•TAmt c•lt/ ŒAmAek• ŒnusrŠ
o ib•½AV s k•rt. ik••–˜Þ Ž” ib•½ˆV S˜ÿ Žb•M Œnugt zh•err
pittAr mt Œb•S˜î• h•oyùAr k•ArŠ ik•À Žr Žk•wA”
k•ArŠ h•l ŽKAnk•Ar ŒiD•b•AsIr• ŽKn ŒAr ŒAmAek•
emen c•el n•. ej“r¨zAelemr D•Aim$k•tAyù pirpU,R TAk••
Ÿic•í. ŽKAnk•Ar elAek•ed•r ö½Verr ŒAk•Aižt peT”
c•l• Ÿic•í. ik••–˜Þ ŽKn ŽKAen KunIr• TAek•.
22
"D•m$/ sAD•ut•/ mh•AnuB˜b•t• Ž” Ù,Ùil räepAr
met•. ik••–˜Þ etAmAed•r räep• mUlYh•In h•eyù pe¼eC.
etAmAed•r @•A(•Ares :mh•AnuB˜b•tAyùò j“l imez igeyù
t• ébR•l h•eyù pe¼eC. 23etAmAed•r zAsnk•t$Ar•
ib•e@•Ah•I Žb•M ec•Aered•r b•Þu“ h•eyù ŸeWeC. tAr• G•ux
enyù/ enAMr• k•Aej“r j“‘ wAk•• inet B˜AelAb•Aes.
elAk•ek• ötAirt k•rAr j“‘ tAr• Ÿíek•Ac• enyù.
tAr• ŒnAT eCelemeyùed•r sAh•AyY k•er n•/ ib•D•b•Aed•r
ŒB˜Ab• ŒiB˜eyAeg k•An ed•yù n•. tAed•r ed•KAezAnA
k•er n•.®
24
Ž”j“‘ ŒAmAr Ùr¨/ ”•S•ˆóAeyùelr öBu˜ sbR•zi)˜mAn
b•eln/ "ŒAim ŒAmAr zߨed•r zAiS˜ÿ ed•b•. tAr• ŒAr
ŒAmAek• ib•r)˜ k•reb• n•. 25räepAet eymn (•Ar id•eyù
tAr KAd• pirâ•Ar k•r• h•yù etmin ŒAimo etAmAed•r
sb• ku•k•m$/ pAp D•eu yù mueC pirâ•Ar k•er ed•b•. etAmAed•r
k•AC eTek• sb• ŒsAr ij“ins ŒAim dU•r k•rb•.
26
etAmAed•r j“‘ ŒAegr metA” ‘Ayù ib•c•Ark•g, Žb•M
Ÿped•XAg, ineyùAg k•r• h•eb•. tKn etAmAed•r zh•rek•
'‘Aeyùr zh•r¾/ 'ib•½VˆS˜ÿ ngrI¾ nAem fAk•• h•eb•.®
27
ö½Vr mh•An Žb•M itin siWk• k•Aj“” k•ern.
sutrAM itin iseyùAn Žb•M tAr eysb• elAek•r• t¡•r
k•AeC iP•er ŒAseb• tAed•r itin Ÿß“Ar k•reb•n. 28ik••–˜Þ
smˆS˜ÿ pApI Žb•M éÅk]•tk•ArIed•r Db•Ms k•r• h•eb•.
Žr• öBu˜ek• emen c•el n•. 29etAmr• ey ŽlAb•](•
Žb•M ib•ezx b•AgAnek• ed•b•tA|•Aen pUej“• k•ret/
B˜ib•`et tAr j“‘ inej“rA” liÆï“t h•eb•. 30k•Ar,
B˜ib•`et etAmAed•r Œb•S˜î• Žl• b•]e(•r ZÅk• pAtAr
met• inÆï“$ l •/ m] töAyù b•AgAenr met• h•eb•.
31
(•mtAb•An elAek•ed•r Œb•S˜î• Zk•en• k•AeWr w¦k•erAr
met• h•eb• Žb•M tAed•r k]•tk•m$ ŒAÙenr Pu•lik•r
met• h•eb•. ŸB˜eyù” Žk•seÒ˜ ‰ˆlet TAk•eb• ŒAr
es” ŒAÙn ek•Ÿ enB˜Aet pAreb• n•.
iyzA”yù 1:19-2:13
2 ŒAemAesr pu^ iyzA”yù iyh•Ýd•• o ej“r¨zAelm
sµpek$• Ž”sb• b•At$Ar d•zRn pAn.
2
ezexr id•nÙilet/ öBu˜r miª•err pbR•tek• sk•l
pbR•etr meD•Y zIx$S˜îAnIyù k•rA h•eb•• Žb•M oiwek• smˆS˜ÿ
pb•Rt eTek• Ÿ•c•tr k•rA h•eb•. Žb•M smˆS˜ÿ ed•zÙil
eTek• elAek•rA esKAen inyùimtB˜Aeb• öb•Aeh•r mt
yAeb•. 3 b•æ ed•ezr elAk• esKAen yAeb•. tAr• b•leb•/
"c•l/ ŒAmr• sb•A” öBu˜r pbR•et/ yAek•Aeb•r ö½Verr
ŸpAsnAg]eh• ŸiW. tArpr itin ŒAmAed•r t¡Ar
j“Ib•nyApenr pT ezKAeb•n Žb•M ŒAmr• j“Ib•enr
es” pT Œnusr, k•rb•.®
ö½Verr ib•iD•/ öBu˜r b•At$AsmUh• ej“r¨zAelemr
iseyùAn pb•Rt eTek• Zr¨ h•eb• Žb•M egAw• p]iTb•Iet
Ci¼eyù p¼eb•. 4 tArpr ö½Vr sk•l j“Aitr ib•c•Ark•
h•eb•n. Žb•M Œenk• elAek•r b•Ad•Anub•Aed•r inÅpi%
k•reb•n. tAr• inej“ed•r meD•Y l¼A”eyùr smyù
ŒS˜¤zeS˜¤r b•Yb•h•Ar b•Þ“ k•reb•. tAr• tAed•r trb•Air
eTek• lA[˜elr P•l• qtir k•reb• Žb•M b•zRAr P•l•
id•eyù k•AwAir b•AnAeb•. Žk•j“Ait Œ‘j“Aitr ib•r¨eß“
trb•Air D•reb• n•. prSperr meD•Y l¼A” b•Þ“• h•eb•.
tAr• k•Kno yueß“r öiz(•Š eneb• n•.
5
yAek•Aeb•r pirb•Ar/ ŽesA ŒAmr• öBu˜r ŒAelAik•t
peT c•il? 6ŒAim etAmAek• Žk•T• b•liC k•ArŠ &u“im
etAmAr elAek•ed•r tYAg k•erC. etAmAr elAek•r•
pUbR•id•ek•r elAek•ed•r D•YAn D•Ar,Ayù pirpU,R h•eyùeC.
etAmAr elAek•r• pelˆXIyùed•r met• B˜ib•`í b•)˜•
h•b•Ar ec•X• k•reC. etAmAed•r elAek•r• b•ih•rAgted•r
seÒ˜ Kub• eb•zI j“i¼eyù pe¼eC. 7etAmAed•r ed•z Œ‘
ed•ezr esAn•/ räepAyù pirpU,R. esKAen D•nsµpi%r
sIm• pirsIm• en”. etAmAed•r ed•z eG•A¼• Žb•M
ŒsMKY reT pirpU,.R 8etAmAed•r ed•z mUi%$et pirpU,.R
inej“ed•r h•Aet g¼• mUi%$Ùilr sAmen elAek•r•
ntj“Anu h•eyù tAed•r pUej“• k•er. 9 elAek•r• Kub• nIc•
Žb•M h•In h•eyù egeC. tA” ö½Vr/ ŒApin tAed•r inü‚”
(•m• k•reb•n n•.
ö½eV rr zߨr• B˜yù pAeb•
10
yAo/ pATerr epCen ŒAb•j$“nAr meD•Y luik•eyù
TAek•A. öBu˜ek• etAmAed•r B˜yù pAoyù• Ÿic•í Žb•M
t¡Ar mh•An prAß*m eTek• etAmAed•r luik•eyù TAk••
Ÿic•í.
11
d•Ai•µ˜õk• elAek•r• Œh•¿•Ar k•reb• n•. Ž”sb•
elAek•r• lÆï“Ayù mAiwet mATAnt k•reb•. es”smeyù
ZD•umA^ öBu˜ Žk•• Ÿåt mˆS˜ÿek• ib•rAj“ k•reb•n.
12
öBu˜r Žk•iw ib•ezx id•enr pirk•Â˜¯n• ŒAeC.
es”id•en öBu˜ Ÿß“t o Œh•¿•ArI elAek•ed•r zAiS˜ÿ
ed•eb•n. es”id•en Ïsb• elAek•r• Ùr¨ ׈pU,R b•el
ib•eb•ic•t h•eb• n•. 13Ïsb• Œh•¿•ArI elAek•r•
ilb•AenAenr Ÿ•c• o Ÿåt Žrs b•]e(•r met•. tAr•
b•Azenr b•]h•í Žl• b•]e(•r met•. ik••–˜Þ ö½Vr Ž”sb•
iyzA”yù 2:14-3:24 632
elAek•ed•r zAiS˜ÿ ed•eb•n. 14Ž”sb• Œh•¿•ArI elAek•r•
dIG•$ pbR•tmAl• o Ÿ•c• pAh•Ae¼r met•. 15Ž”sb•
elAek•r• lµ•Vˆ• égR/ Ÿ•c• zi)˜zAlI öAc•Ierr met•.
ik••–˜Þ ö½Vr Ž”sb• elAek•ed•r zAiS˜ÿ˜ ed•eb•n. 16Ž”sb•
elAek•r• tzRIezr b•¼ j“Ah•Aej“r met•. :j“Ah•Aj“Ùil
Ùr¨ ׈pU,R ij“ines pirpU,R.ò ik••–˜Þ ö½Vr Ž”sb•
Œh•¿•ArI elAek•ed•r zAiS˜ÿ˜ ed•eb•n.
17
es” smeyù elAek•r• Œh•¿•ArI h•oyùA b•Þ“ k•reb•.
Œh•¿•ArI elAek•r• mAiwet mATA nt k•reb•. es”smeyù
ZD•umA^ öBu˜ Ÿåt mˆS˜ÿek• ib•rAj“ k•reb•n. 18smˆS˜ÿ
mUi%$Ùil sµpU,Rräep Œ#• h•eyù yAeb•. 19elAek•r•
pATr Žb•M mAiwr P•Awel luek•Aeb•. elAek•r• öBu˜
Žb•M t¡Ar mh•An prAß*mek• B˜yù pAeb•. p]iTb•Iek•
k•iµpt k•rAr j“‘ yKn öBu˜ ŸeW d¡•A¼Aeb•n tKn”
Ž”sb• G•web•.
20
es” smeyù elAek•r• tAed•r S•Vˆ,R o erQpYmUi%$-
Ùilek• C¡ ¢ e ¼ eP•el ed•eb•. :elAek•r• Ž”sb•
mUi%$Ùilek• pUej“• k•rAr j“‘ qtrI k•eriCl.ò Ž”sb•
mUi%$Ùilek• elAek•r• b•Aé¼ o C¡uec•Ar get$ ine(•p
k•reb•. 21tArpr elAek•r• öBu˜ Žb•M t¡Ar mh•An
prAß*em B˜It h•eyù pATrÙelAr P•Awel luek•Aeb•.
Ž”sb• G•web• yKn öBu˜ p]iTb•Iek• k•iµpt k•reb•n.
”•S•ˆó Aeyeù lr Ÿic•í ö½eV rr opr ŒAS˜•î rAKA
22
inej“ed•r r(•• k•rAr j“‘ elAek•ed•r Œ‘ k•Aro
opr ŒAS˜î• rAK• Ÿic•í nyù. k•ArŠ mAnux mr,zIl
Žb•M tAr• mArA yAeb•. tA” etAmAed•r Žw• B˜Ab••
Ÿic•í nyù ey tAr• ö½Verr met• (•mtAb•An.
3 ŒAim y• b•liC t• ŒnuD•Ab•n k•r. iyh•Ýd•• Žb•M
ej“r¨zAelm ey smˆS˜ÿ ij“inesr opr inB˜$rzIl/
Ùr¨/ öBu˜ sbR•zi)˜mAn essb• ij“insÙilr Œb•lui¹ˆÿˆ
G•wAeb•n. ö½Vr smˆS˜ÿ j“l o KAb•Ar sireyù eneb•n.
2
ö½Vr sk•l b•Ir o mh•An eyAß“•/ sk•l ib•c•Ark•/
B˜Ab•b•Ad•I/ 3 yAék•rg,/ öb•I,g,/ sAmirk• entAsmUh•/
srk•Air öD•Ang,/ d•(• Ÿped•X•g,/ d•(• k•Airgr Žb•M
yAr• tAib•j“ b•Yb•h•Ar k•ret j“Aen tAed•r sb•A”ek•
sireyù ed•eb•n.
4
ö½Vr b•eln/ "ŒAim b•Alk•g,ek• etAmAed•r ent•
k•rb•. 5öetYk• elAk• Žek• Œperr ib•r¨ß“Ac•rŠ k•reb•.
eCAwr• b•¼ed•r šß“• k•reb• n•. Ùr¨ ׈pU,R b•Yi)˜r•
sAD•ArŠ elAek•ed•r k•AC eTek• sµ•åAn pAeb• n•.®
6
es” smeyù ek•Ÿ Žk•j“n tAr” pirb•ArBu˜)˜
B˜A”eyùr h•At D•er b•leb•/ "etAmAr ek•Awb•S˜¤ ŒAeC/
tA” &u“im ŒAmAed•r ent• h•eb•. Ž”sb• ib•nAz etAmAr
ŒAyùe%Ñ TAk•eb•.®
7
ik••–˜Þ es ic•ík•Ar k•er b•leb•/ "ŒAim etAmAed•r
entA h•b• n•. k•ArŠ ŒAmAr b•Ai¼et yeTX Œå-b•S˜¤
en”. &u“im ŒAmAek• id•eyù elAek•ed•r enï ׈ ed•oyùAeb•
n•.®
8
Ž”sb•” G•web• k•ArŠ ej“r¨zAelm eh•¡Ac•w eKeyùeC
Žb•M iyh•Ýd••r ptn h•eyùeC. tAed•r k•Aj“k•m$ o
k•TAb•At$• sb•” öBu˜r ib•r¨eß“ yid•o itin sb•” ed•eKn.
9
elAek•ed•r muK” b•el id•e•C ey tAr• pAp k•Aej“r
ed•Aex éX. Žb•M tAr• tAed•r pAepr j“‘ gibR•t.
tAr• sed•Aemr elAek•ed•r metA”. ek• tAed•r pAp
ed•KeC es” b•YApAer tAed•r ek•An ‹äe(•p en”. Žw•
tAed•r pe(• Kub•” (•itk•Ark• h•eb•. tAr• inej“ed•r
B˜yùAnk• ib•pd• inej“rA” efek• ŒAneC.
10
B˜Ael• elAek•ed•r b•el d•Ao ey tAed•r j“‘
B˜Ael• ik•C¢ G•web•. B˜Ael• k•Aej“r purSˆ˜ð Ar tAr• pAeb•.
11
ik••–˜Þ zyùtAn elAek•ed•r j“‘ k•iWn smyù ŒAseC.
tAed•r B˜IxŠ k•X o Œsuib•D•Ar sµ•åuKIn h•et h•eb•.
smˆS˜ÿ˜ ku•k•em$r zAiS˜ÿ tAed•r epet” h•eb•. 12b•Alek•r•
ŒAmAr elAek•ed•r h•Aireyù ed•eb•. emeyùr• tAed•r zAsn
k•reb•. tAed•r opr k•t$] ׈ k•reb•. ŒAmAr elAek•r•/
etAmAed•r pT öd•zRk•rA” etAmAed•r Bu˜l peT c•Ailt
k•reC. tAr• etAmAed•r siWk• pT eTek• ib•c•Y¢ t k•reC.
ö½eV rr tA¡ r elAek•ed•r sµpek•$ isß “A•–˜ÿ
13
öBu˜ elAek•ed•r ib•c•Ar k•rb•Ar j“‘ Ÿ§An k•reb•n.
14
ent• Žb•M öAc•Ined•r k]•tk•em$r ib•r¨eß“• itin t¡Ar
mtAmt ed•eb•n.
öBu ˜ b•eln/ "eh• ŒAmAr elAek•r•/ etAmr•
@•A(•Ae(•t :iyh•Ýd••ò pui¼eyù CArKAr k•er id•eyùC.
etAmr• grIb• mAnuxed•r k•AC eTek• ij“insp^ ek•e¼
ineyùC. Žb•M es”sb• ij“insp^ ŽKno etAmAed•r
b•Ai¼et” ŒAeC. 15ŒAmAr elAek•ed•r ŒAG•At k•rAr
ŒiD•k•Ar ek• etAmAed•r id•eyùeCÀ grIb•/ h•td•ir@•
mAnuxed•r enAMr•-ŒAb•j$“nAr meD•Y eWel ed•oyù•r
ŒiD•k•Ar ek• etAmAed•r id•eyùeCÀ® ŒAmAr Ùr¨/ öBu˜
sbR•zi)˜mAn Ž” k•TAÙil b•leln.
16
öBu˜ ŒAro b•leln/ "iseyùAenr emeyùr• Kub•”
Œh•¿•ArI h•eyù ŸeWeC. tAr• mAT• eh•ileyù éileyù
y^t^ ŽmnB˜Aeb• G•uer eb•¼Ayù eyn tAr• Œ‘
elAek•ed•r ec•eyù yeTX B˜Al. Ž”sb• emeyùr• h•Ais-
mSˆð˜r•/ eCnAiligir k•er G•uer eb•¼Ayù. Žb•M tAr•
pAeyù nUpeu rr r¨nuJ“u nu z€• k•er/ enec• enec• id•k•ib•id•k•
G•uer eb•¼Ayù.®
17
ŒAmAr Ùr¨ iseyùAenr Ž” D•re,r emeyùed•r
mATAyù d•gd•eg (•etr s]iX k•reb•n. P•el tAed•r mATAyù
wAk• p¼eb•. 18es” smeyù itin tAed•r gebR•r smˆS˜ÿ
sµpd• ineyù eneb•n. tAed•r pAeyùr nUpur/ tAed•r sUyR
o c•¡Aed•r ŒAk•Aerr glAr h•Ar/ 19Ju“mek•• pAz•/ c•¢i¼/
eG•Amw•/ llAwBU˜xŠ/ pAeyùr ml/ 20G•AG•r•/ zAl/ msIn•
b•S˜¤/ 21ib•ezx ŒAMiw/ nT/ 22ic•^b•S˜¤/ eg<ej“/ 23ŒAyùn•/
msInA b•S˜¤/ Ÿ\•Ix/ lµ•ˆV • zAelr met• ŒAb•rk• b•S˜¤räp
eb•zBU˜x• Kuel eneb•n. 24Žb•M sugiÞ“r pirb•et$ tAed•r
k•AeC TAk•eb• égRÞ “ etl/ ek•Amrb•Þ “nIr b•d•el TAk•eb•
Žk•iw eC¡¼A epAzAk•/ suib•‘ˆS˜ÿ ek•z pirc•y$YAr b•d•el
TAk•eb• mATAej“A¼• wAk•/ ek•tAérˆS˜ÿ ek•Amrb•Þ“nIr
 633
pirb•et$ TAk•eb• c•ewr qtrI ek•Armb•Þ“nI k•ArŠ suª•rI
h•oyùAr pirb•et$ tAr• h•eb• ku•íist d•zRn.
25
es”smeyù etAmAed•r pur¨xed•r trb•Air id•eyù
h•tY• k•r• h•eb•. etAmAed•r b•Ir eyAß“Ar• yueß“ mAr•
yAeb•. 26Žb•M tAr ngrþˆArÙil k•X pAeb• Žb•M ib•lAp
k•reb• Žb•M es ib•py$ˆS˜ÿ h•eyù mAiwet b•es TAk•eb•.
4 es” smeyù sAtj“n mih•lA Žk•j“n pur¨exr h•At
ec•ep D•er b•leb•/ "ŒAmr• ŒAmAed•r r¨iw-r¨ij“/
b•S˜¤/ b•AsS˜îAn inej“ed•r j“‘ öeyùùAj“nIyù sb•ik•C¢r
b•Yb•S˜î• inej“rA” k•rb•. &u“im ZD•u ŒAmAed•r ib•eyù k•r.
etAmAr nAem ŒAmAed•r sAmAij“k• öitþ• d•Ao.
ŒAmAed•r Œib•b•Aih•t TAk•Ar yˆ–˜¤,•/ lÆï“•/ ŒpmAn
dU•r k•r.®
2
es” smyù/ öBu˜r gAC :iyh•Ýd••ò b•¼ h•eb• Žb•M
suª•r h•eyù ŸWeb•. Žmnik• tKno ”•S•ˆó Aeyùelr ŸþˆAˆS˜ÞrA
tAed•r ed•ez Ÿípå zs´ ineyù gbR• ŒnuB˜b• k•reb•.
3
Ž” smeyù iseyùAn Žb•M ej“r¨zAelem tKno b•sb•As
k•r• elAek•ed•r pib•^ mAnux b•el g,Y k•r• h•eb•.
yAed•r nAm ib•ezx tAilk•Ayù TAk•eb• tArA” B˜AgYb•An/
pib•^ mAnux b•el ib•eb•ic•t h•eb•. Žb•M Ž” tAilk•ABu˜)˜
elAek•ed•r” b•As k•er yAoyùAr Œnumit ed•oyù• h•eb•.
4
öBu˜ iseyùAenr mih•lAed•r eTek• enAMrA D•ueyù mueC
eP•leb•n. itin ej“r¨zAelm eTek• r)˜ D•eu yù eP•leb•n.
öBu˜ ‘Aeyùr nIitiw b•Yb•h•Ar k•reb•n Žb•M ‘Ayù ib•c•Ar
k•reb•n. itin öƉˆilt k•rb•Ar nIitiw b•Yb•h•Ar k•er
öitiw ij“inxek• Zß“ k•er &u“leb•n.
5
tArpr öBu˜ iseyùAn pbR•etr iB˜i%r opr ŒAk•Aez
Žb•M tAr smAeb•z S˜îAnÙilet id•en Žk•iw eD•<AyùAr
emG• o rAe^o Žk•iw ‰ˆl•–˜ÿ Œi©ÍizK• s]iX k•reb•n.
esKAen öitiw smAeb•ezr opr r(•Ar j“‘ Žk•iw
ŒA•CAd•n TAk•eb•. 6 smˆS˜ÿ mAnuexr j“‘ Žmn Žk•
inrApd• S˜îAenr b•Yb•S˜î• k•r• h•eb• eyKAen sUey$r öKr
tAp tAed•r SpzR k•ret pAreb• n•. sb• D•re,r J“¼
J“È•• Žb•M ¹ñAb•n eTek• tAr• r(•• pAeb•.
”•S•ˆó Aeyl
ù ö½eV rr ib•ezx b•AgAn
ŽKn ŒAim ŒAmAr ö½Verr Ÿe£•e• gAn k•rb•.
5 @•A(••e(•etr :”•S•óˆAeyùelrò öit ö½V e rr ey
B˜AelAb•As• ŒAeC Ž” gAn es sµpek$•”.
ŒAmAr ö½Verr Žk•iw @•A(•Ae(•t iCl Œit ŸbR•r
mAiwet.
2
itin t•r c•Arid•k• K<ue¼ mAWiwek• B˜AelAB˜Aeb•
pirâ•Ar k•reln. tArpr esKAen B˜Ael• j“Aetr
@•A(•A gAC lAgAeln. itin mAeWr mAJ“KAen ed•KAezAnAr
j“‘ Žk•iw Ÿ<c•¢ b•Ai¼ qtir k•reln. esKAen itin
B˜Al @•A(•A P•lb•Ar ŒAzAyù b•es r”eln. ik••–˜Þ j“›˜åAel•
b•uen• @•A(•A.
3
tA” ö½Vr b•leln/ "iyh•Ýd•A o ej“r¨zAelemr
elAek•rA/ etAmr• ŒAmAr Žb•M ŒAmAr @•A(•Ae(•etr
k•T• ic••–˜ÿ• k•r.
iyzA”yù 3:25-5:14
4
ŒAim ŒAmAr @•A(••e(•etr j“‘ sAD•Ymt sb•ik•C¢”
k•eriC. ŒAim tAr j“‘ ŒAr ik•” b•• k•ret pArtAmÀ
ŒAim B˜Ael• @•A(•Ar ŒAz• k•eriClAm. ik••–˜Þ ZD•u b•Aej“
@•A(•A P•eliCl. ek•n Žmnw• G•wlÀ
5
ŒAim ŒAmAr @•A(•Ae(•etr j“‘ ik• ik• k•rb• ŽKn
ŒAim etAmAed•r es k•TA” ezAnAb•.
@•A(•Ae(•etr sur(•Ar j“‘ c•Arid•ek• ey k<•AwAr
eJ“ApÙil ŒAeC tA ŒAim &u“el eP•el pui¼eyù ed•b•.
ŒAim pATerr öAc•Ir eB˜e[˜ eP•lb• Žb•M pATrÙil
e(•etr opr eP•el ed•oyù• h•eb•.
6
ŒAim ŒAmAr @•A(•Ae(•tek• eKAl• mAeW pir,t
k•rb•. Ï e(•etr gACÙilr ek•Ÿ y ͈ eneb• n•. ek•Ÿ
pirc•y•$ k•reb• n•. esKAen ŒAgAC• ŒAr k<•Aw• j“›˜åAeb•.
ŒAim emG•ek• æku•m ed•b• yAet e(•et Žk•eP<•Aw• b•]iX
b•ix$t n• h•yù.®
7
”•S•óˆAeyùl j“Ait h•l öBu˜ sb•Rzi)˜mAenr Ž”
@•A(•Ae(•t. ŒAr iyh•dÝ •Ar elAek•rA h•l t¡Ar Žk•k•Aelr
ŒAd•err @•A(•Ar c•Ar•.
öBu˜ ŒAz• k•eriCeln ‘Ayù/ ik••–˜Þ esKAen iCl
ZD•u” h•tYAk•AØ. öBu˜ ŒAzA k•erùiCeln suª•r j“Ib•n/
ik••–˜Þ esKAen ezAn• yAe•C ŒtYAc•ArIed•r ß*ª•n erAl.
8
etAmr• pAzApAiz b•As k•rC. eG<•sAeG<•is k•er
b•Ai¼ b•AineyùC. etAmrA e(•etr seÒ˜ e(•etr sMeyAg
ŽmnB˜Aeb• k•erC ey ŒAr Žtw¦ku• j“Ayùg• Œb•izX
en”. ik••–˜Þ öBu˜ etAmAed•r Žmn zAiS˜ÿ ed•eb•n ey
etAmAed•r Žk•Ak•I TAk•et h•eb•. smˆS˜ÿ BU˜KØiwet ZD•u
etAmrA” b•As k•reb•. 9 öBu˜ sbR•zi)˜mAn ŒAmAek• Ž”
k•TAÙil b•leln Žb•M ŒAim t¡Ar k•T• ZnlAmÉ "ŽKAen
Œenk• b•Ai¼ ŒAeC/ ik••–˜Þ ŒAim ŒÒ˜Ik•Ar k•riC ey/
smˆS˜ÿ G•r-b•Ai¼ Db•Ms k•r• h•eb•. ŽKAen ŽKn Œenk•
suª•r menArm b•Ai¼ ŒAeC. ik••–˜Þ Ž”sb• b•Ai¼Ùil
KAil h•eyù yAeb•. 10es” smeyù d•z Žk•r mAeW ey
@•A(•A h•eb• t• eTek• Kub• sAmA‘ @•A(•Ars qtir k•r•
yAeb•. b•æ b•ˆS˜ÿ• b•Ij“ eTek• Kub•” ŒÂ˜¯ zs´ Ÿípå
h•eb•.®
11
etAmr• sk•Ael ŸeW” pAnIyù ih•sAeb• @•A(•Aresr
eK<Aj“ k•r. etAmr• @•A(•Ars pAn k•rAr j“‘ gB˜Ir
rAt py$•–˜ÿ ej“eg TAk•. 12etAmrA @•A(•Ars•/ b<•Aiz/
eFAlk• Žb•M ib•iB˜å b•A†yˆ–˜¤ ineyù PU•it$-ŒAemAd• k•r.
ik••–˜Þ etAmrA öBu˜r k•m$k•AØ ed•Ket pAo n•. öBu˜
inj“ h•Aet Œenk• ij“ins qtir k•ereCn. ik••–˜Þ etAmr•
Ïsb• ij“ins ed•Ket pAo n•.
13
öBu˜ b•leln/ "ŒAmAr elAek•ed•r b•ª•I k•er Œ‘^
inbR•Asen ed•oyù• h•eb•. ik••–˜Þ ek•nÀ k•ArŠ tAr• ŒAmAek•
ök]•tpe(• j“Aen n•. ”•S•ˆó Aeyùel Œenk• Ùr¨ ˆ× p, U R b•Yi)˜
reyùeCn. t¡Ar• t¡Aed•r ŒnAyùAs j“Ib•nyApn ineyù s•–˜ÞX.
ik••–˜Þ tAr• Kub•” ï\•At$ Žb•M (u•D•At$ h•eb•. 14tArpr
tAr• mAr• yAeb•. Žb•M pAtAl m]ted•eh• B˜er yAeb•.
pAtAelr sImAh•In iKed• o c•Aih•d•• emwAet nAmI/
iyzA”yù 5:15-6:8 634
sAD•Ar, sb• mAnux m]&u“YmueK pitt h•eb• Žb•M Ž”sb•
mAnux k•b•er yAeb•.®
15
Ïsb• elAek•ed•r Œb•d•imt k•r• h•eb•. öetYk•ek•
ib•nè k•r• h•eb• Žb•M tAed•r gb•R k•imeyù ŒAn• h•eb•.
16
öBu˜ sbR•zi)˜mAn/ ‘Ayùib•c•Ar k•reb•n Žb•M elAek•rA
j“Aneb• ey itin mh•An. pib•^tm ö½Vr eyÙil siWk•
o ‘AyY es”sb• k•Aj“” k•reb•n Žb•M elAek•r• t¡Aek•
šß“• j“AnAeb•. 17ö½Vr ”•S•óˆAeyùelr ŒiD•b•AsIed•r
ed•zCA¼• k•reb•n. ed•z KAil h•eyù yAeb•. emexr•
”•C•met• eyKAen KuzI G•uer eb•¼Aet pAreb•. Žk•d••
D•nI elAek•r mAilk•AnAD•In j“imj“AyùgAet emx c•er
eb•¼Aeb•.
18
Ï elAk•Ùilek• ed•K? ŒöeyùAj“nIyù d•i¼ ineyù
elAek•r• eymn oyùAgn wAen etmin Ž” D•re,r
elAek•r• inej“ed•r pAp/ ku•k•m$ Žb•M ed•Axek• epCen
ewen ineyù eb•¼Ayù. 19Ž” elAek•r• b•el/ "ŒAmAed•r
k•Amn•/ ö½Vr y• y• k•rAr pirk•Â˜¯n• k•ereCn t•
tA¼AtAi¼ k•reb•n. tArpr ŒAmr• j“Anb• ik• G•web•.
ŒAmAed•r ŒAzA öBu˜r pirk•Â˜¯n• Kub• tA¼AtAi¼
b•AˆS˜ÿb•Aiyùt h•eb•. tArpr” ŒAmr• j“Anet pArb• t¡Ar
pirk•Â˜¯n• ik•.®
20
Ž” D•re,r elAek•r• B˜Ael• ij“insek• KArAp
b•el ŒAr KArAp ij“insek• B˜Ael• b•el men k•er.
Žr• ŒAelAek• ŒÞ“k•Ar ŒAr ŒÞ“k•Arek• ŒAel• b•el
men k•er. Žr• wk•ek• imiX Žb•M imiXek• wk• B˜Aeb•.
21
Ïsb• elAek•r• inej“ed•r Kub• |•AnI o b•uiß“mAn men
k•er. 22Ž” D•re,r elAek•rA @•A(•Ars pAn k•rAr
j“‘ ib•KYAt. Žr• @•A(•Aresr imšŠ qtrIet Žek•b•Aer
isß“h•ˆS˜ÿ. 23tAr• G•ux ineyù ŒprAD•Ied•r inrAprAD•
b•el eG•Axn• k•er. ik••–˜Þ tAr• B˜Ael• elAk•ek• ‘AyY
ib•c•Ar epet ed•eb• n•. 24Ž”sb• elAek•r k•pAel Kub•”
éeB˜$Ag Œep(•• k•reC. K¼ku•ew• Žb•M gAeCr pAtAek•
ŒAÙn eymn ŒnAyùAes pui¼eyù CArKAr k•er ed•yù etmin
Žed•r Ÿ%rpur¨xed•ro puerApuir Db•Ms k•r• h•eb•.
m]t izk•¼ eymn Ù¡e¼Aet pir,t h•yù/ ŒAÙn eymn
Pu•lek• pui¼eyù tAr CA” b•AtAes Ÿi¼eyù ed•yù/ Žed•r
Ÿ%rpur¨xr• esB˜Aeb•” Db•Ms h•eb•.
Ïsb• elAek•r• öBu˜ sbR•zi)˜mAenr iz(•AmAl• emen
c•elin. tAr• ”•S•óˆAeyùelr pib•^j“niwr :ö½Vrò b•At$A
G•],• k•rt. 25tA” öBu˜ t¡Ar elAek•ed•r opr Kub•
ß*uß“ h•eyùeCn. öBu˜ t¡Ar h•At Ÿe%Aln k•reb•n Žb•M
tAed•r Žmn k•iWnB˜Aeb• zAiS˜ÿ ed•eb•n ey pbR•t py$•–˜ÿ
B˜eyù k<•Apeb•. tAed•r m]ted•h•Ùil j“ã•Aelr metA
rAˆS˜ÿAyù pe¼ TAk•eb•. ik••–˜Þ tb•uo ö½Verr eß*AD• p¼eb•
n•. t¡Ar h•At tAed•r zAiS˜ÿ ed•b•Ar j“‘ Ÿe%Ailt
eTek• yAeb•.
”•S•ˆó Aeyl
ù ek• zAiˆS˜ÿ id•et ö½rV !s‘ ŒAneb•n miª•r ÖÖÖ lAgl Žw• miª•er öBu˜r ŒˆiS˜ÿ ׈ ömA, k•eriCl.
26
ed•K? ö½Vr dU•rb•t$I j“Aitge,r öit se¿•t
Œ A i m Ö Ö Ö n y ù ŒA(•irk• ŒeTR/ "es” elAek•rA yAed•r oþ Zic•
id•e•Cn. itin tAed•r fAk•Ar j“‘ ptAk•• &u“leCn nyù.¾¾
Žb•M izs id•e•Cn. ed•K/ zߨr• dU•red•z eTek• ŒAseC.
tAr• Œic•er ed•ez F¦ek• p¼eb•. tAr• Kub• Ët ŒAseC.
27
Ž” zߨrA k•Kno ûL•A•–˜ÿ h•eb• n•/ eh•¡Ac•w KAeb• n•
Žb•M G•uimeyù p¼eb• n•. tAed•r ŒeS˜¤r k•iwb•Þ “n Kuel
yAeb• n•. tAed•r j“uetAr iP•et k•Kn” iC¡e¼ yAeb•
n•. 28Ž” zߨed•r tIr D•ArAel• h•eb•. tAed•r sb•
D•nuk•Ùil tIr eC¡A¼Ar j“‘ öˆS˜Þt TAk•eb•. tAed•r
eG•A¼Ar pAeyùr pAt• h•eb• c•ka•mik• pATerr met•
z)˜. tAed•r reTr c•Ak•Ayù D•UilJ“¼ ŸWeb•.
29
zߨr• isMeh•r gj$“enr met• ic•ík•Ar k•reb•.
tAr• isMh• zAb•ek•r met• gj$“n k•reb•. zߨr• seß*AD•
gj$“n k•reb• Žb•M tAed•r ib•r¨eß“• yu ß“rted•r D•er
eP•leb•. elAek•r• l¼A” k•er mui)˜ epet ec•X• k•reb•.
ik••–˜Þ tAed•r r(•• k•rAr ek•Ÿ TAk•eb• n•. 30tA” ''isMh•¾¾
gj$“n h•eb• smue@•r eFŸeyùr gj$“enr met•. Žb•M
b•ª•I Œb•r¨ß“ elAek•r• mAiwr id•ek• tAk•Aeb•. ik••–˜Þ
ed•Keb• ZD•”u ŒÞ“k•Ar. G•n emeG• smˆS˜ÿ˜ ŒAel• ŒÞ“k•Aer
eFek• yAeb•.
iyzA”eyrù B˜Ab•b•Ad•I ped• öitþA
ey b•Cr ¬ixyù rAj“Ar m]&u“Y h•l ŒAim öBu˜ek• Žk•
6 Ÿ•c• o menArm isMh•Asen b•es TAk•et ed•KlAm.
t¡Ar lµ•ˆV A rAj“epAzAk• miª•rek• B˜er id•eyùiCl. 2 öBu˜r
ib•ezx dU•t srAP•r• t¡Ar c•ArpAez d¡•Ai¼eyùiCl. tAed•r
öetYek•r Cyùiw k•er fAn• iCl. tAr• éiw fAn• id•eyù
muK FAek•/ éiw fAn• id•eyù p• FAek• Žb•M b•Aik• éiw
fAn• tAr• o¼Ar k•Aej“ b•Yb•h•Ar k•er.
3
Ž” dU•trA Žek• Œprek• efek• b•let lAgl/
"pib•^/ pib•^/ pib•^. öBu˜ sbR•zi)˜mAn Kub•” pib•^.
t¡Ar mih•mAyù p]iTb•I pirpU,.R ® 4 tAed•r ic•ík•Aer d•rj“Ar
k•AWAem• ek<•ep ŸWel•. miª•r eD•<AyùAyù B˜er eyet
lAgl.*
5
tKn ŒAim h•WAí” B˜Ix, B˜yù epeyù eglAm.
ŒAim b•llAm/ "h•Ayù? ŒAim Db•Ms h•eyù yAb•. ö½Verr
seÒ˜ k•T• b•lAr met• ŒAim yeTX Zic• n”. Žb•M
ŒAim Žmn elAek•ed•r meD•Y b•As k•ir yAr• ö½Verr
seÒ˜ k•T• b•lAr met• yeTX Zic• nyù.* k•Ar, ŒAim
rAj“Aek•/ öBu˜ sbR•zi)˜mAnek• ed•eKiC.®
6
eb•d•Iet ŒAÙn ‰ˆliCl. srAP•ed•r Žk•j“n ”Ÿ
ŒAk•Aerr Žk•iw ic•miw id•eyù ŒAÙn eTek• k•yùl•
&u“liCl. Ž” dU•tiw Žk•iw grm k•yùlAr w¦k•er• h•Aet
ineyù ŒAmAr k•AeC Ÿe¼ Žl. 7 dU•tiw grm k•yùl•
ŒAmAr eW<Aew eC¡AyùAl. tArpr dU•tiw b•ll/ "ey mUæ et$
Ž” grm k•yùl• etAmAr eW<Aw SpzR k•rl/ etAmAr
smˆS˜ÿ ŒprAD• mueC egl . etAmAr sb• pAp mueC
egl.® 8tArpr ŒAim ŒAmAr öBu˜r k•ãS•Vˆr Znet
 635
eplAm. itin b•leln/ "ŒAim k•Aek• pAWAb•À ŒAmAed•r
pe(• ek• yAeb•À®
tKn ŒAim b•llAm/ "Ž” ey/ ŒAim ŒAiC/ ŒAmAek•
pAWAn?®
9
tKn öBu˜ ŒAmAek• b•leln/ "yAo Žb•M Ž”
elAek•ed•r b•lÉ 'etAmr• mn id•eyù ezAn ik••–˜Þ eb•AeJ“•
n•? k•AC eTek• ed•K ik••–˜Þ ek•An ik•C¢ ezeKA n•?¾
10
elAk•ek• ib•‹A•–˜ÿ˜ k•r. elAek•r• eysb• ij“ins ed•KeC
o ZneC t• tAed•r b•uJ“et id•o n•. yid• &u“im Žw• n•
k•r tAh•el h•yùet• tAr• ey ij“ins k•Aen Zneb• t•
sitYsitY” b•Ju “et pAreb•. tAr• h•yeù t• sitY” tAed•r
men Ÿpliß“ k•ret pAreb•. yid• tAr• Žw• k•er
tAh•el elAek•r• h•yùet• ŒAmAr k•AeC iP•er ŒAset
pAer Žb•M tArA ŒAerAgY :(•m•ò lAB˜ k•reb•.®
11
tKn ŒAim ij“|•As• k•rlAm/ "öBu˜ Žw• ŒAim
k•tid•n k•rb•À®
öBu˜ b•leln/ "ytid•n py$•–˜ÿ sk•l ngr Db•Ms n•
h•yù Žb•M elAek•r• c•el nA yAyù. ytid•n n• pyR•–˜ÿ
Žk•iw mAnuxo tAed•r b•A¼Iet pe¼ TAek• Žb•M egAw•
ed•z Db•MsS˜îAen pir,t h•yù tt id•n Žw• k•r.®
12
öBu˜ elAek•ed•r Œenk• dU•er pAiWeyù ed•eb•n.
ed•ezr Žk•w• ib•rAw ŒMz KAil pe¼ TAk•eb•. 13ik••–˜Þ
d•zB˜Aegr Žk•B˜Ag elAk•ek• ed•ez TAk•Ar Œnumit
ed•oyù• h•eb•. Ž” elAk•Ùil öBu˜r k•AeC iP•er ŒAseb•
yid•o tAed•r Db•Ms h•eyù yAb•Ar k•T•. tAr• Žk•iw
ok• gAeCr met•. Ž” gACek• k•AwAr pr Ù¡i¼ pe¼
TAek•. Ž” Ù¡i¼ :Œb•izX elAek•r•ò Žk•iw ib•ezx
b•Ij“. ŒTRAí pib•^ elAek•rA” ed•ez TAk•eb•.
ŒrAmek• ineyù s¿•w
7 ŒAh•s iCeln eyATemr pu^. eyATm iCeln
¬ixeyù r pu ^ . rísIn iCeln ŒrAemr
rAj“•.•ŒAh•esr rAj“ ׈k•Ael isiryùAr rAj“• rísIn
Žb•M ”•S•ó ˆ A eyù e lr rAj“•/ rmileyù r pu ^ epk•h•
ej“r¨zAelemr ib•r¨eß“ yuß “ k•rAr j“‘ ŽesiCeln.
ik••–˜Þ t¡Ar• Žr ib•r¨eß“ yuß“ k•ret pAern in.
2
iyh•Ýd•Aˆr rAj“b•Ai¼ d•AyùUed•r pirb•Arek• j“AnAenA
h•l ey/ "ŒrAm Žb•M ”•Pó•iyùemr :”•S•ˆó Aeyùelrò esnAd•l
ej“Awb•ß “ h•eyùeC. tAr• Žk•seÒ˜ G•<Aiw ege¼eC.®
Ž” Kb•r Zen rAj“• ŒAh•s Žb•M t¡Ar öj“Ar• Kub•
B˜yù epeyù egelA. b•enr gACpAl• eymn b•AtAes ne¼
etmin tArAo B˜eyù k<•Apet lAgl.
3
tKn öBu˜ iyzA”yùek• b•leln/ "&u“im Žb•M etAmAr
pu^ zAr-yAzUb• yAeb• Žb•M ŒAh•esr seÒ˜ k•T• b•lb•Ar
j“‘ eD•ApAed•r mAeWr rAˆS˜ÿAr pAez eyKAen j“l Ÿ•c•tr
j“lAzeyùr meD•Y id•eyù b•”eC/ esKAen ed•K• k•reb•.
4
"ŒAh•sek• b•l/ 'sAb•D•Aen eTek••/ ik••–˜Þ zA•–˜ÿ
eTek••? rísIn o rmileyùr pu^ek• B˜yù epeyù• n•/
k•ArŠ tAr• éiw epA¼• k•AiWr mt. ŒtIet tAr• Kub•
grm iCl. ik••–˜Þ ŽKn tAr• ZD•u” eD•<AyùA. rísIn/
iyzA”yù 6:9-7:17
ŒrAm Žb•M rmileyùr pu^ ß*uß“ h•eyù reyùeC. 5 tAr•
etAmAr ib•r¨eß“ nAn• P•iª• Ž¡eweC. tArA b•leCÉ
6
ŒAmr• iyh•Ýd•Ar ib•r¨eß“ yuß “ k•rb•. ŒAmr• inej“ed•r
S•VˆAeTR iyh•Ýd•Aek• B˜Ag k•er wAeb•elr pu^ek• iyh•Ýd•Ar
n&u“n rAj“• b•AnAb•.®¾
7
öBu˜ ŒAmAr Ùr¨ b•leln/ "ik••–˜Þ tAed•r pirk•Â˜¯n•
sP•l h•eb• n•. 8rísIn ytid•n d•eµ•åzek•r zAsk•
TAk•eb•/ ttid•n tAed•r ŒiB˜siÞ“ KAweb• nA. ŽKn
”•Pó•iyùm•:”•S•óˆAeyùlò Žk•iw ed•z/ ik••–˜Þ B˜ib•`et ŒAj“
eTek• 65 b•Cr per esiw ŒAr Žk•iw ed•z TAk•eb• n•.
9
ytid•n zmiryù• ”•Pó•iyùemr :”•S•óˆAeyùlò rAj“D•AnI
TAk•eb• Žb•M ytid•n rmileyùr pu^ zmiryùAr zAsk•
TAk•eb• ttid•n tAed•r P•iª• sP•l h•eb• n•. &u“im yid•
Žk•T• ib•½AV s n• k•r tAh•el elAek•rA etAmAek• ib•½AV s
k•reb• n•.®
”µ•åAneU yl
ù Ð ö½rV ŒAmAed•r sh•Ayù
10
tArpr öBu˜ iyh•Ýd•Ar rAj“• ŒAh•sek• ŒAro
b•leln/ 11"öBu˜/ etAmAr ö½Verr k•AC eTek• Žk•iw
sMek•t ic•H ec•eyù nAo yAet &u“im inej“r k•AeC ömA,
k•ret pAerA ey ŽÙil sb• stY. &u“im etAmAr
”e•Cmet• ey ek•An sMek•t ic•H c•A”et pAer•. ic•Hiw
m]etr ŒAleyùr met• gB˜Ir eTek• ŒTb•• ŒAk•Aezr
mt Ÿ¡c•¢ eTek• ŒAset pAer.®
12
ik••–˜Þ ŒAh•s b•leln/ "ŒAim ömAŠ S•Vˆräp ek•An
ind•zRn c•A” n•. ŒAim öBu˜ek• prI(••o k•ret c•A”
n•.®
13
iyzA”yù b•leln/ "d•AyùUed•r pu^/ ŒAh•s mn id•eyù
ezAn. elAek•r qD•ey$Yr prI(•• ik• etAmAed•r k•AeC
yeTX nyùÀ etAmr• ik• ŒAmAr ö½Verro qD•ey$Yr prI(••
inet c•AoÀ 14ö½Vr ŒAmAr öBu˜/ etAmAed•r Žk•w•
ic•H ed•KAeb•nÉ
Ï yub•tI mih•lAiw gB˜$b•tI h•eb• Žb•M ed•K es
Žk•iw pu^ s•–˜ÿAenr j“›˜å ed•eb•. tAr nAm rAK• h•eb•
”µ•åAnUeyùl.
15
ytid•n nA py$•–˜ÿ ”µ•åAnUeyùl KArAp k•Aj“ ötYAKAn
k•er B˜Ael• k•Aj“ eb•eC inet izKeb• ttid•n py$•–˜ÿ
es d•” o mD•u KAeb•.
16
ik••–˜Þ eCeliw B˜Ael• k•Aj“ k•rb•Ar mt Žb•M mª•
k•Aj“ ötYAKAn k•rb•Ar met• eb•AJ“b•Ar b•yùes Žes
ep<QCb•Ar ŒAeg” ”•Pó•iyùm Žb•M ŒrAm ed•z j“nmAnb•
b•ij$“t h•eyù yAeb•.
"etAmr• ŽKn Ï éj“n rAj“Ar B˜eyù B˜It. 17ik••–˜Þ
etAmAed•r ŒAsel öBu˜ek• B˜yù pAoyù• Ÿic•í. k•ArŠ
itin etAmAed•r j“‘ é>smyù ŒAneb•n. Ž” é>smyù
etAmAr k•AeC/ etAmAr elAek•ed•r k•AeC Žb•M etAmAr
ipïku•elo ŒAseb•. ö½Vr ik• k•reb•nÀ etAmAed•r
ib•r¨eß“ yuß “ k•rAr j“‘ itin ŒzUerr rAj“Aek• ŒAmˆ–˜¤Š
j“AnAeb•n.
iyzA”yù 7:18-8:20
18
"es smeyù öBu˜ 'mAiC¾ :ŽKn 'mAiCiw¾ imzerr
nd•Ir k•AeC ŒAeC.ò Žb•M 'emQmAiCek•¾ :'emQmAiCiw¾
ŽKn ŒzUr ed•ez ŒAeC.ò fAk• ed•eb•n. tAr• etAmAr
ed•ez Žes ep<QCeb•. 19tAr• mr¨BU˜imr j“leS•óAetr
pAez/ pATuer gB˜Ir KAed•/ eJ“ApJ“Ae¼ Žb•M j“lmyù
get$r k•AeC c•Ak• b<•AD•eb•. 20öBu˜ iyh•Ýd•Aek• zAiS˜ÿ ed•b•Ar
j“‘ ŒzUrek• b•Yb•h•Ar k•reb•n. öBu˜ ŒzUrek• B˜A¼•
k•reb•n Žb•M esiwek• Žk•iw Kuerr met• b•Yb•h•Ar k•r•
h•eb•. men h•eb• eyn öBu˜ iyh•Ýd•Ar p•/ mAT• Žmnik•
d•Ai¼ eTek•o c•¢l k•Aimeyù ine•Cn.
21
"Ž” smeyù Žk•j“n elAk• Žk•iw yub•tI gAB˜I o
éiw emxek• b<•Aic•eyù rAKet pAreb•. 22Žr• es”
elAk•iwek• ey éD• ed•eb• t• mAKn KAoyù•r pe(•
yeTX h•eb•. ed•ez yArA reyù egeC tArA d•” Žb•M mD•u
KAeb•. 23ed•ezr mAeW mAeW ey 1/000 @•A(•A gAC ŒAeC
tAr öetYk•iwr mUlY h•eb• 1/000 räepAr w¦k•erAr
smAn. ik••–˜Þ Ž” @•A(•Ae(•tÙil ŒAgAC• Žb•M k<•AwAyù
B˜er yAeb•. 24ed•z b•‘ h•eyù ŸWeb• Žb•M izk•Ar e(•e^
pir,t h•eb•. 25eyKAen Žk• smyù elAek• piršm
k•er KA† Ÿípå k•rt/ es” pAh•A¼Ùil ŒAgAC•
Žb•M k<•AwAyù B˜er yAeb• Žb•M esKAen ŒAr ek•Ÿ k•Kno
yAeb• n•. ZD•umA^ emx Žb•M x¡Ae¼r• esKAen Œb•AeD•
ib•c•rŠ k•ret pAreb•.®
ŒzrU zIç• ŒAseb•
öBu˜ ŒAmAek• b•leln/ "b•¼ Žk•iw pAk•Aen• k•Agj“
8 ineyù Žes• Žb•M tAet Žk•iw ib•ezx k•lm id•eyù
elKÉ 'Žw• meh•r-zAll-h•Az-b•esr* Ÿe£•e•.¾
2
ŒAim ik•C¢ elAk•ek• Žk•i^t k•rlAm yAed•r sA(•I
ih•eseb• ib•½VAs k•r• yAyù. :Žr• h•l ¬iryù yAj“k• o
iyeb•iriKeyùr pu^ sKiryù.ò ŒAim Ï k•T• elKAr
smyù Žr• l(•Y rAKl. 3per ŒAim B˜Ab•b•Aid•nIr k•Aej“
eglAm. es gB˜$b•tI h•eyù pu^ s•–˜ÿAenr j“›˜å id•l.
tKn öBu˜ ŒAmAek• b•leln/ "or nAm meh•r-zAll-
h•Az-b•s rAK. 4 k•Ar, eCeliw 'b•Ab••¾/ 'm•¾ b•let ezKAr
ŒAeg” ö½Vr d•eµ•åzk• o zmiryùAr sb• D•nsµpd•
ineyù eneb•n Žb•M t• ŒzUr rAj“Ar h•Aet &u“el ed•eb•n.®
5
öBu˜ ŒAb•Ar ŒAmAek• b•leln/ 6"Ž” elAek•r•
zIelAeh•r m]é e•S•óAtek• ýh•Š k•ret ŒS•VˆIk•Ar k•ereC.
tAr• rísIn o rmileyùr pu^ epk•h•ek• ineyù KuzI
h•eyùeC. 7 ik••–˜Þ ŒAim/ öBu˜ ŒzUr rAj“Aek• ŒAnb• Žb•M
tAr smˆS˜ÿ (•mt• etAmAed•r ib•r¨eß“ öeyùAg k•rb•.
tAr• P•rAí nd•Ir zi)˜zAlI b•‘Ar j“elr met•
ŒAseb•. j“l Pu•el eP<•ep eymn nd•Ir ékU•l CAipeyù
ete¼ ŒAes esB˜Aeb• tAr• ŒAseb•. 8 Ž” j“l Ï nd•I
Ÿpec• iyh•Ýd•A ed•zek• ¹ñAib•t k•reb•. Ž” j“el iyh•Ýd•A
ŒAk•ã inmiÆï“t h•eb• Žb•M öAyù egAw• ed•z eB˜es
yAeb•.
meh•r ÖÖÖ b•s Žr ŒTR h•l/ "Kub• tA¼AtAi¼ c•¢ir fAk•Ait Žb•M
luWpAw Zr¨ h•eb•.¾¾
636
"eh• ”µ•åAnUeyùl etAmAr egAw• ed•zek• ýAs n•
k•r• py$•–˜ÿ/ Ž” b•‘• tAr tAØb• c•Aileyù yAeb•.®
öB˜u tA¡ r Œngu ted•r r(•• k•reb•n
9
smˆS˜ÿ ed•zsmUh•/ etAmrA yueß“r j“‘ öˆS˜Þt h•o.
etAmr• prAij“t h•eb•. sk•l dU•rb•tI$ ed•ezr elAek•rA
ezAn? etAmr• yueß“r j“‘ öˆS˜Þt h•o. etAmrAo
prAij“t h•eb•.
10
etAmr• yueß“r pirk•Â˜¯n• qtrI k•r? etAmAed•r
pirk•Â˜¯n• py$ud•ˆS˜ÿ h•eb•. etAmAed•r esnAb•Aih•nIek•
ŒAed•z d•Ao? ik••–˜Þ etAmAed•r ŒAed•z inS•¸•l h•eb•.
ek•nn• ö½Vr ŒAmAed•r seÒ˜ ŒAeCn.
iyzA”eyrù öit sAb•D•An b•A,I
11
öBu˜ z)˜ h•Aet ŒAmAr seÒ˜ k•TA b•eliCeln.
öBu˜ ŒAmAek• stk$• k•er id•eln Ž” elAek•ed•r peT
nA eyet. öBu˜ b•leln/ 12"öetYk• elAk•” b•leC ey
Œ‘ elAk• tAr ib•r¨eß“• x¼yˆ–˜¤ k•reC. &u“im Ž”sb•
ij“ins ib•½VAs ek•Aer• n•. Ž”sb• elAek•r• eysb•
ib•xyùek• B˜yù pAyù &u“im tAet B˜yù epo n•?®
13
Žk•mA^ öBu˜ sbR•zi)˜mAnek•” etAmAed•r B˜yù
pAoyù• Ÿic•í. t¡Aek•” etAmAed•r sµ•åAn j“AnAen•
Ÿic•í. 14yid• etAmr• öBu˜ek• sµ•åAn k•r/ t¡Aek• pib•^
b•el mA‘ k•r/ tAh•el” itin etAmAed•r pe(• Žk•
inrApd ŒAšyù h•eb•n. ik••–˜Þ etAmr• t¡Aek• sµ•åAn k•r
n•. tA” ö½Vr Žk•w• pATerr met• h•eb•n Žb•M etAmr•
es” pATerr opr ŒACe¼ p¼eb•. ”•S•óˆAeyùelr éiw
pirb•Ar Ž” pATerr opr eh•¡Ac•w KAeb• Žb•M tAr•
ŒAG•At pAeb•. ej“r¨zAelemr smˆS˜ÿ˜ elAk•ek• ŒAwk•
k•ret öBu˜ Žk•w• P<•Ad• S•Vˆräp h•eb•n. 15Œenk• elAk•
Ž” pATerr opr eh•¡Ac•w KAeb•/ tAr• pe¼ yAeb• Žb•M
ŒAh•t h•eb•. Œenek• P<•Aed• pe¼ D•rA p¼eb•.
16
iyzA”yù b•lelnÉ "Žk•w• c•¢i)˜ k•r Žb•M tAet
sIlemAh•r id•eyù rAeKA. B˜ib•`etr j“‘ ŒAmAr
iz(•AmAlAek• sÇ•ˆyù k•er rAeKA. ŒAmAr ŒnugAmIed•r
sAmen Ž” k•Aj“iw k•r. 17c•¢i)˜iw h•lÉ
ŒAim ŒAmAed•r r(•• k•ret öBu˜r j“‘ Œep(••
k•rb•. itin yAek•Aeb•r pirb•Aerr eTek• muK luek•Ae•Cn.
ik••–˜Þ ŒAim öBu˜r j“‘ Œep(•• k•rb•. itin ŒAmAed•r
r(•• k•reb•n.
18
"ŒAim Žb•M ŒAmAr eCelemeyùr• ”•S•óˆAeyùelr
elAek•r ic•H Žb•M ömAŠ S•Vˆräp. iseyùAn pbR•tinb•AsI
öBu˜ sb•Rzi)˜mAn ŒAmAed•r pAiWeyùeCn.®
19
Žb•M tAr• yid• etAmAek• b•el/ "mAD•Ymed•r/
ej“YAitxIed•r/ g,ík•Ar Žb•M b•Aj“Ik•red•r ö½Í k•r/
"elAek•ed•r ik• tAed•r :inej“ed•rò ö½Vrek• eK<Aj“A
Ÿic•í nyùÀ m]ted•r k•AeC ik• tArA j“Iib•ted•r sµpek$•
ö½Í k•reb•À
20
iz(•AmAl• Žb•M c•i¢ )˜ etAmAed•r emen c•l• Ÿic•í.
etAmr• Ž” ŒAed•zÙel• n• mAnel etAmAed•r h•yeù t•
 637
Bu˜ l ŒAed•z Œnu s rŠ k•ret h•eb•. Ù,In Žb•M
g,ík•Ared•r k•AC eTek• ey ŒAed•z Ÿped•z ŒAes
esÙel• Bu˜l. Žr ek•An mUlY en”. Ž” ŒAed•z emen
c•lel etAmAed•r ik•C¢ lAB˜ h•eb• n•.
21
etAmr• yid• Bu˜l/ imTY• ŒAed•z emen c•l tAh•el
ed•ez ib•pd• Žb•M éiB˜$$(• ed•K• ed•eb•. (u•D•At$ elAek•r•
ß*uß“• h•eyù tAed•r rAj“• o t¡Ar ed•b•tAed•r zAp ed•eb•.
tArpr tAr• sAh•AeyYr j“‘ ö½Verr eK<Aj“ k•reb•.
22
ed•ezr c•Arid•ek• tAik•eyù ed•Kel tAr• ed•Ket pAeb•
ZD•” u é>K-d•Air@•Y/ h•tAzAj“nk• ŒÞ“k•Ar. tAed•r ej“Ar
k•er ŒÞ“k•Aerr meD•Y eWel ed•oyùA h•eb•.
Žk• n&“u n id•n ŒAseC
9 ik••–˜Þ ey ib•ped• pe¼iCl tAr j“‘ ek•An ŒÞ“k•Ar
TAk•eb• n•. elAek•r• ŒtIet sb•l U n
U ed•z o nˆ¹ˆAÿ il
ed•zek• ek•An Ùr¨ ׈” id•t n•. ik••–˜Þ prb•t$I-k•Ael
smue@•r ink•wb•t$I ed•z/ y£•$n nd•Ir Œpr pAerr
ed•z Žb•M Œ-”æd•Ied•r mh•ku•mAiwek• ö½Vr Kub• mh•An
k•reb•n.
2
Ž”sb• ed•ezr elAek•r• ŒÞ“k•Aer b•As k•rt.
ik••–˜Þ tAr• mh••ŒAelAk•iw ed•Ket pAeb•. Ïsb• elAek•r•
k•b•err mt ŒÞ“k•Ar j“AyùgAyù b•As k•rt. ik••–˜Þ
"mh••ŒAelAk•® tAed•r opr ik•rŠ ed•eb•.
3
eh• ö½Vr/ ŒApin” j“Aitiwek• b•¼ h•et ed•eb•n.
ŒApin” esKAnk•Ar elAek•ed•r suKI k•reb•n. tAr•
ŒApnAr ŸpiS˜îitet yuß “ j“eyùr ezex luewr mAl
B˜Aegr smyùk•Ar ŒAneª•r met•/ P•sl etAlAr
smeyùr ŒAneª•r met• suK eB˜Ag k•reb•. 4 ek•nn•
ŒApin tAed•r B˜Aerr eb•AJ“•/ tAed•r k<•AeD•r b<•Ak•/
zAiS˜ÿ ed•oyùAr j“‘ tAed•r Ÿpr b•Yb•h•ät zߨed•r
d•Ø sireyù eneb•n. eymn imid•yùnek• h•ArAenAr per
ŒApin k•eriCeln.
5
yueß“• éb•RArB˜Aeb• Žigeyù yAoyùA öitiw b•uw/ yueß“
siÆï“t b•Yi)˜r re)˜ riã•t sAj“-epAzAk• ŒAÙen
pui¼eyù Db•Ms k•r• h•eb•. 6Žk•iw ib•ezx izZ j“›˜åýh•Š
k•rAr pr” Žw• G•web•. ö½Vr ŒAmAed•r Žk•iw pu^
ed•eb•n. elAek•ed•r enï ׈ ed•oyùAr B˜Ar tAr opr
TAk•eb•. tAr nAm h•eb• "ŒAü‚y$Y mˆ–˜¤I/ (•mtAb•An ö½Vr/
ic•rj“Iib• ipt•/ zAi•–˜ÿr rAj“ku•mAr.® 7 ‘AyùprAyù,t•
o D•AimRk•t• id•eyù tAr zAsn S˜îApn k•er. ŽKn eTek•
Žb•M ic•rk•Aelr j“‘ d•AyùUd• pirb•Ar Ÿ•¶“õàt rAj“Ar
rAj“e ׈ zi)˜ o zAi•–˜ÿ ib•rAj“ k•reb•. t¡Ar elAek•ed•r
j“‘ öBu˜r öb•l Ÿ£•Ipn• t¡Aek• Ž”sb• k•Aj“ k•rAeb•.
ö½rV ”•S•ˆó Aeyl
ù ek• zAiˆS˜ÿ ed•eb•n
ŒAmAr öBu˜ yAek•Aeb•r smˆS˜ÿ elAek•ed•r ib•r¨eß“
8
Žk• ŒAed•z ed•eb•n. ”•S•óˆAeyùelr ib•r¨eß“ Ž” ŒAed•z
pAln k•r• h•eb•. 9 tKn ”•S•óˆAeyùelr elAek•rA Žmnik•
zmiryùAr öD•AnrAo j“Anet pAreb• ey ö½Vr tAed•r
zAiS˜ÿ id•eyùeCn.
iyzA”yù 8:21-10:1
ŽKn tAr• Œh•¿•ArI Žb•M d•Ai•µ˜õk•. tAr• b•el/
10
"Ž” ”¡wÙelA h•yùet• eB˜e[˜ p¼et pAer/ ik••–˜Þ
ŒAmr• ŒAb•Ar zi)˜zAlI pATr id•eyù esiw ge¼ &u“lb•.
Ž” suk•emAr gACÙil h•yùet• k•Aw• eyet pAer/ ik••–˜Þ
ŒAmr• esKAen n&u“n gAC lAgAb•. Žb•M Ž” n&u“n
gACÙil h•eb• b•¼ Žb•M zi)˜zAlI Žrs gAC.®
11
tA” öBu˜ ”•S•ˆó Aeyùelr ib•r¨eß“ yueß“r j“‘ elAek•r
eK<Aj“ k•reb•n. öBu˜ tAed•r ib•r¨eß“• rísIenr zߨed•r
k•Aej“ lAgAeb•n. 12öBu˜ pUbR• eTek• ŒrAm Žb•M piü‚m
eTek• pelXIyùe d•r ŒAneb•n. Ï zߨr• tAed•r
qsnYb•Aih•nI b•Yb•h•Ar k•er ”•S•óˆAeyùlek• prAij“t
k•reb•n. ik••–˜Þ tb•uo ”•S•óˆAeyùelr opr eTek• öBu˜r
eß*AD• yAeb• n•. tb•uo öBu˜ ŽKAnk•Ar elAek•ed•r zAiS˜ÿ
ed•oyùAr j“‘ öˆS˜Þt TAk•eb•n.
13
ö½Vr ”•S•óˆAeyùelr elAek•ed•r zAiS˜ÿ id•elo tAr•
pAp k•Aj“ k•r• b•Þ“• k•reb• n•. tAr• öBu˜ sbR•zi)˜mAnek•
emen c•leb• n•. 14tA” öBu˜ ”•S•óˆAeyùelr mAT• Žb•M
elj“ek•/ b•]•–˜ÿ˜ o fAlpAlAek• Žk•id•en” ek•ew
eP•leb•n. 15:ŽKAen mATAr mAen h•l zh•err sµ•åAnIyù
Ùr¨ ׈pU,R ent• b•• öD•An. elj“ mAen h•l imTY• k•T•
b•el Žmn B˜Ab•b•Ad•I.ò
16
eysb• entAr• elAek•ed•r Bu˜lpeT ineyù yAe•C
tAed•r o tAed•r Œnusr,k•ArIed•r Db•Ms k•r• h•eb•.
17
Žsb• elAk•ÙelA éX. öBu˜ tr¨,ed•r ineyù KuzI nn.
itin tAed•r ib•D•b•• p ͈I o ŒnAT eCelemeyùed•r
opr k•r¨,• k•reb•n n•. k•Ar, elAek•rA éX Žb•M
Žmn k•Aj“ k•er y• ö½Vr ib•r¨ß“. tAr• imTY• k•T•
b•el. tA” ö½Vr Žed•r opr ß*uß “• TAk•eb•n Žb•M
Žed•r zAiS˜ÿ c•let” TAk•eb•.
18
éX b•S˜Þ h•l eCA· ŒAÙenr met•. öTem Ž”
ŒAÙn ŒAgAC• Žb•M k<•AwAeJ“Apek• ýAs k•er. tArpr
es” ŒAÙn b•enr ŒAr b•¼ eJ“ApJ“A¼ek• B˜S•åIBU˜t
k•er. Œb•ezex Žw• ök•AØ ŒAÙenr ŒAk•Ar D•ArŠ
k•er sb•ik•C¢ek• ýAs k•er eP•el.
19
öBu˜ sbR•zi)˜mAn Kub•” ß*uß“ h•eyùeCn. tA” egAw•
ed•z pue¼ CArKAr h•eb•. es” ŒAÙen smˆS˜ÿ˜ elAk•
d•ÿ“• h•eb•. ek•An b•Yi)˜ Œ‘ ek•An b•Yi)˜ek• smeb•d•n•
j“AnAeb• n•/ Žmn ik• inej“r B˜A”ek•o nyù. 20iKed•r
‰ˆAlAyù elAek•rA fAn id•k• eTek• ik•C¢ KAb•Ar iCineyù
eneb•/ ik••–˜Þ tb•u tArA (u•D•At$ eTek• yAeb•. tAr• b<•Aid•k•
eTek• ik•C¢ KAb•Ar iCineyù eneb•/ ik••–˜Þ tb•u tAed•r epw
B˜reb• n•. tArpr öetYk•iw elAk• tAed•r inej“ed•r
ed•eh•r mAMs eKet TAk•eb•. 21Žr ŒTR h•l mn>iz
”•Pó•iyùmek• o ”•Pó•iyùm mn>izek• Žb•M tArpr ŸB˜eyù
Žk•seÒ˜ iyh•Ýd•Aek• ŒAß*mŠ k•reb•.
tb•uo ”•S•óˆAeyùelr ib•r¨eß“ öBu˜r eß*AD• imweb• n•.
itin esKAnk•Ar elAek•ed•r zAiS˜ÿ˜ ed•oyùAr j“‘ tKno
öˆS˜Þt TAk•eb•n.
b•Aej“/ Œsí ib•iD• önyù,k•ArIed•r ed•K. Ž”
10 ib•iD• önyù,k•ArIr• Žmn sb• ib•iD• rc•n• k•er
iyzA”yù 10:2-24
y• sAD•Ar, mAnuexr j“Ib•nek• éibR•sh• k•er etAel.
2
Ž” ib•iD• ö,yùnk•ArIr• grIb• mAnuexr öit ‘Ayù
sÒ˜t nyù. tAr• grIb• mAnuexr ŒiD•k•Ar ek•e¼ enyù.
tAr• ib•D•b•• Žb•M ŒnAT eCelemeyùed•r k•AC eTek•
ij“insp^ c•¢ir k•er enoyù• ŒnuemAd•n k•er.
3
eh• ib•iD• ö,yùnk•ArI/ etAmr• eysb• k•Aj“ k•rC
essb• k•Aej“r qk•iP•yùí yKn c•Aoyù• h•eb• tKn etAmr•
ik• k•reb•À etAmAed•r dU•err Žk•w• ed•z eTek• Db•Ms
ŒAseC. etAmr• tKn ek•ATAyù sAh•AeyYr j“‘ C¢web•À
etAmAed•r wAk•Apyùs• o D•nsµpd• etAmAed•r ek•An
sAh•AyY k•ret pAreb• n•. 4 etAmAed•r Žk•j“n b•ª•Ir
ipCen luek•Aet h•eb• ŒTb•• etAmrA Žk•j“n m]t ed•eh•r
nIec• p¼eb•. ö½Vr tb•uo ß*uß“• TAk•eb•n. itin
etAmAed•r zAiS˜ÿ ed•b•Ar j“‘ öˆS˜Þt h•eb•n.
5
ö½Vr b•eleCn/ "ŒAim ŒzUrek• Žk•w• lAiWr met•
b•Yb•h•Ar k•rb•. eß*AeD•r b•ez/ ”•S•ˆó Aeyùlek• zAiS˜ÿ ed•oyùAr
j“‘ ŒAim ŒzUrek• k•Aej“ lAgAb•. 6eysb• elAek•r•
Œsí Žb•M enAMr• k•Aj“ k•reC tAed•r ib•r¨eß“ yuß“
k•rAr j“‘ ŒAim ŒzUrek• pAWAeb••. ŒAim Ž”sb•
elAek•r opr B˜IxŠ ß*uß“/ tA” ŒAim ŒzUrek• tAed•r
ib•r¨eß“ yueß“r ŒAed•z ed•b•. es tAed•r prAij“t k•er
tAed•r sb• sµpd• luW k•er eneb•. ŒzUr ”•S•óˆAeyùlek•
rAˆS˜ÿAyù k•Ad•Ar met• mA¼Aeb•.
7
"ik••–˜Þ ŒzUr b•uJ“et pAreb• n• ey ŒAim tAek•
k•Aej“ lAigeyùiC. ŒzUr B˜Ab•et pAreb• n• ey es
ŒAmAr ŒS˜¤. es ZD•u Œ‘ elAek•ed•r h•tYA k•ret
c•A”eb•. ŒzUr b•æ ed•zek• Db•Ms k•rAr pirk•Â˜¯n• k•reC.
8
ŒzUr men men b•el/ 'ŒAmAr sb• entAr• ik• rAj“Aed•r
mt nyùÀ 9 k•laenA ik• k•kR•mIezr met• nyùÀ h•mAí ik•
ŒpRed•r met• nyùÀ zmiryù• ik• d•eµ•åzek•r met•
nyùÀ 10ŒAim Ï éX rAj“YÙilek• prAij“t k•eriC
Žb•M ŽKn ŒAim oÙil inyùˆ–˜¤Š k•riC. Ž”sb• ed•ezr
elAek•r• eysb• mUi%$r pUej“• k•er t• ej“r¨zAelm o
zmiryù•r eTek• eb•zI. 11ŒAim zmiryù• Žb•M tAr
mUi%$Ùilr ey d•z• k•eriC ej“r¨zAelm o tAr
mUi%$Ùilr d•zAo tA” k•rb•.®¾
12
iseyùAn pbR•t o ej“r¨zAelem öBu˜ inej“r
pirk•Â˜¯n• met• smˆS˜ÿ k•Aj“ ezx k•rAr pr itin
ŒzUrek• zAiS˜ÿ˜ ed•eb•n. ŒzUerr rAj“• Kub•” d•Ai•µ˜õk•
h•eyù ŸWeb•n ŒAr Ž” Œh•¿•Aerr P•el itin Œenk•
ŒTRh•In ku•-k•Aj“ k•reb•n. tA” ö½Vr tAek• zAiS˜ÿ ed•eb•n.
13
ŒzUerr rAj“• b•eln/ "ŒAim Kub•” |•AnI. ŒAim
ŒAmAr |•An o (•mt• id•eyù b•æ b•¼ b•¼ k•Aj“ k•eriC.
ŒAim b•æ j“Aitek• prAij“t k•er tAed•r D•nsµpd•
luW k•eriC Žb•M tAed•r ß*Itd•As b•AineyùiC. ŒAim
Kub•” ötApzAlI elAk•. 14ek•An ek•An elAk• eymn
pAiKr b•As• eTek• ŒnAyùAes tAed•r ifm ineyù enyù/
etmin ŒAimo inj“ h•Aet sb• ed•ezr D•nsµpd•
ŒnAyùAes luW k•eriC. Žk•w• pAiK öAyù” tAr ifm
Žb•M b•AsAek• Žk•l• ereK pAlAyù. tA” b•AsAek• ŒAgl
638
ed•b•Ar j“‘ b•• ik•ic•r-imic•r k•er fAn•/ eW<Aw id•eyù
l¼A” k•er ifmek• r(•A k•rAr j“‘ ek•An pAiK n•
TAk•Ayù elAek• ŒnAyùAes” es” ifm ineyù pAlAyù.
etmin egAw• p]iTb•Iek• inej“r ŒD•Ien ŒAnAr smyù
ŒAmAek• inrˆS˜ÿ k•rAr met• sAh•s o zi)˜ k•Aro
iCl n•.®
ö½rV ŒzeU rr (•mtAek• inyˆù –˜Š ¤ k•ern
15
ey elAk• ku•¼ul c•AlAyù ku•¼ul ik• tAr eTek•
inej“ek• eb•zI ešþ b•el men k•erÀ Žk•w• k•rAt ik•
k•rAt c•Alek•r eTek• inej“ek• zi)˜zAlI b•el men
k•erÀ ik••–˜Þ ŒzUr men k•er es ö½Verr ec•eyù eb•zI
(•mtAb•An o Ùr¨ ˆ× p, U .R ek•An elAk• lAiW id•eyù k•AŸek•
zAiS˜ÿ ed•oyùAr pr lAiW inej“ek• elAk•iwr ec•eyù eb•zI
(•mtAb•An men k•rel eymn h•yù/ ŒzUerr B˜Ab•nAo
Œenk•w• esrk•m”.
16
ŒzUr inej“ek• mh•An men k•er. tA” tAr d••µ˜õek•
KbR• k•rAr j“‘ öBu˜ sbR•zi)˜mAn ŒzUerr ib•r¨eß“
B˜yùAnk• erAg pAWAeb•n. Žk•j“n ŒsuS˜î eymn k•er
tAr oj“n h•ArAyù iWk• es”B˜Aeb• ŒzUro tAr (•mt•
o öitpi% h•ArAeb•n. tKn ŒzUerr mh• ׈ Db•Ms h•eb•.
yt(•Š n• sb•ik•C¢ ib•nX h•yù tt(•Š Žw• Žk•wA
‰ˆl•–˜ÿ ŒÒ˜Aerr met• TAk•eb•. 17”•S•óˆAeyùelr ŒAelA
:ö½Vrò h•eb• ŒAÙenr metA. pib•^ Žk•j“niw h•eb•n
ŒAÙenr izKAr met•. itin ”S•óˆAeyùelr ŒAgAC• o
k<•AwAeJ“Apek• Žk•id•en pui¼eyù ed•eb•n. 18tArpr ŒAÙn
ŒAro b•YApk• h•eyù @•A(•Ae(•t Žb•M b•¼ b•¼ gACek•
pui¼eyù CA” k•er eP•leb•. Œb•ezex elAk•j“n semt
sb•ik•C¢ Db•Ms h•eyù yAeb•. ŒzUr rAj“Y öAyù Db•MsˆˆS˜ÿàep
pir,t h•eb•. ŒzUerr Œb•S˜î• h•eb• pc•• emAw• k•AeWr
w¦k•erAr met•. 19b•enr Œb•izX gAeCr sMKY• Žt
k•em yAeb• ey Žk•w• eCA· izZr pe(•o t• Ùnet
Œsuib•D•• h•eb• n•.
20
es” smeyù ”•S•óˆAeyùelr Œb•izXAMz Žb•M yAek•Ab•
pirb•Aerr eb•e< c• yAoyù• elAek•r• tAed•r ŒtYAc•ArIed•r
opr ŒAr inB˜$r k•reb• n•. tAr• ”•S•ˆó Aeyùelr pib•^tm
öBu˜r opr yTATRB˜Aeb• inB˜$r k•ret izKeb•. 21yAek•Ab•
pirb•Aerr j“Iib•t elAek•r• ŒAb••r sbR•zi)˜mAn
ö½Verr k•AeC iP•er ŒAseb•.
22
eh• ”•S•óˆAeyùl/ etAmAr elAek•r sMKY• ib•zAl.
Œenk•w• smue@•r b•Aluk•,Ar met•. ik••–˜Þ tAed•r meD•Y
Kub• ŒÂ˜¯ elAk•” eb<•ec• TAk•eb• Žb•M tAr• ö½Verr k•AeC
iP•er ŒAseb•. ik••–˜Þ öTem/ etAmAed•r ed•ziw Db•Ms
h•eb•. ö½Vr eG•Ax,• k•ereCn ey itin etAmAed•r ed•z
Db•Ms k•reb•n. tArpr BU˜KØiwr opr ¹ñAb•enr met•
suib•c•Ar c•el ŒAseb•. 23ŒAmAr Ùr¨/ öBu˜ sbR•zi)˜mAn
iniü‚tB˜Aeb•” ed•zek• Db•Ms k•reb•n.
24
ŒtŽb• ŒAmAr öBu˜/ sd•AöBu˜ sbR•zi)˜mAn b•eln/
"iseyùAn inb•AsI ŒAmAr elAek•r• etAmr• ŒzUrek•
B˜yù epo n•. ŒtIet eymn imzr k•eriCl
 639
etminB˜Aeb• ŒzUro etAmAed•r öh•Ar k•reb•. ŽwA
iWk• eyn ŒzUr etAmAed•r lAiW id•eyù öh•Ar k•reC.
25
ik••–˜Þ ŒÂ˜¯ smyù per ŒAmAr rAg pe¼ yAeb•. men
h•eb• ey ŒzUr etAmAed•r yeTX zAiS˜ÿ id•eyùeC. tA”
ŒAr zAiS˜ÿr d•rk•Ar en”.®
26
tArpr öBu˜ sbR•zi)˜mAn ŒzUrek• c•Ab•uk• id•eyù
mAreb•n eymn öBu˜ ŒtIet/ rAeb•n qzel imid•yùnek•
prAij“t k•eriCeln. yKn öBu˜ ŒˆzUrek• ŒAß*mŠ
k•reb•n tKn Žk•”rk•m G•wn• G•web•. öBu˜ Žk•d••
lAiWek• smue@•r opr &u“el D•er tAr elAek•ed•r
imzerr h•At eTek• r(•• k•er imzrek• zAiS˜ÿ˜
id•eyùiCeln. Žw• esrk•m” h•eb• yKn öBu˜ tAr
elAek•ed•r ŒzUerr h•At eTek• r(•• k•reb•n.
27
Žk•w• d•IG•$ k•AeWr d•Ø k<•AeD• b•”el ey k•X h•yù
ŒzUr etAmAed•r j“‘ esrk•m Œsuib•D•Ar s]iX k•reb•n.
ik••–˜Þ es” k•AeWr d•Ø etAmAr k<•AD• eTek• ser yAeb•.
Ï k•AeWr d•Ø etAmAr ö½Verr zi)˜et eB˜e[˜ yAeb•.
ŒzeU rr qs‘d•l ”•S•ˆó Aeyl ù ŒAß*mŠ k•reb•
28
esnAb•Aih•nI ŒyùAetr k•AeC öeb•z k•reb•. tAr•
imeýA, eh•¡ew epireyù ŒAseb•. imka•mes esnAr• rsd•
rAKeb•. 29esnArA :mAb•Ar•ò "ß*isM® id•eyù nd•I pAr
h•eb•. tAr• ej“r¨zAelemr Ÿ%err zh•r egb•Aet rAt
k•AwAeb•. rAm• zh•r B˜eyù k<•Apeb•. ezQelr igib•yù•et
elAek•rA B˜eyù pAlAeb•.
30
oeh• 'b•ATg˜ñIm¾ &u“im ic•ík•Ar k•r? liyùz• ezAn.
ŒnAeTAí Ÿ%r d•Ao. 31mda•emnAr elAek•r• pAlAe•C.
egb•Iemr elAek•rA luek•Ae•C. 32ŒAj“ek•/ esnAr•
enAeb•et TAmeb• Žb•M ej“r¨zAelemr iseyùAn pb•Retr
ib•r¨eß“ yue ß“r j“‘ öˆS˜Þt h•eb•.
33
ed•K/ ŒAmAed•r öBu˜/ sd•AöBu˜ sbR•zi)˜mAn ib•rAw
b•(
] •iw :ŒzUrò ŒAt¿• id•eyù ek•ew eP•leb•n. Ùr¨ ˆ× p, U R
elAek•rA k•Aw• p¼eb•. Žb•M gibR•t elAek•ed•r ib•nIt
k•r• h•eb•. 34öBu˜ ku•WAr id•eyù b•n ek•ew eP•leb•n Žb•M
ilb•AenAenr b•¼ b•¼ b•](•Ùilr Ùr¨ ׈pU,R elAek•ed•r
ptn h•eb•.
zAi•–˜rÿ Aj“ ŒAseCn
11 Žk•iw eCAw gAC :izZò iyzeyù r egA¼•
:pirb•Arò eTek• b•A¼eb•. Ï zAKAiw iyzeyùr
izk•¼Ùil eTek• b•A¼eb•. 2ŒAr öBu˜r ŒA ™A Ž”
b•Alk•iwr oper B˜r k•reb•. Ž” ŒA ™• b•Alk•iwek•
|•An/ b•uiß“/ pTine£•$z Žb•M zi)˜ ed•eb•. Ž” ŒA ™•
b•Alk•iwek• öBu˜ek• j“AnAr Žb•M t¡Aek• sµ•åAn k•rAr
iz(•• ed•eb•. 3öBu˜r öit smIh• þˆAr• b•Alk•iw ŒnuöAi,t
h•eb•.
es b•A”err ec•h•Ar• id•eyù ek•An ik•C¢ ib•c•Ar k•reb•
n•. ek•An ik•C¢ ezAnAr iB˜i%et es rAyù ed•eb• nA.
4-5
es stt• o D•Aim$k•tAr seÒ˜ d•In-d•ir@•ed•r ib•c•Ar
k•reb•. es ‘Aeyùr seÒ˜ ed•ezr d•Inh•Ined•r ib•iB˜å
iyzA”yù 10:25-11:15
ib•xeyùr inÅpi% k•reb•. yid• es ek•An elAk•ek• zAiS˜ÿ
ed•oyùAr isß“A•–˜ÿ enyù tAh•el tAr ŒAed•zmet• Ï
elAk•iwek• zAiS˜ÿ epet” h•eb•. yid• es elAek•ed•r
m]&u“Yr ŒAed•z ed•yù tAh•el tAed•r h•tY• k•r• h•eb•.
suib•c•Ar/ D•Aim$k•tA” Ž” zi)˜r Œ‘tm Ÿís. Ž”
Ù,Ùil t¡Ar ek•Amerr b•Þ “nIr met• h•eb•.
6
es smeyù enk•e¼ b•AG• Žb•M emxzAb•k• Žk•seÒ˜
zAi•–˜ÿet b•As k•reb•. b•AG• Žb•M CAgl CAn• Žk•seÒ˜
zAi•–˜ÿet Zeyù TAk•eb•. b•AC¢r/ isMh• Žb•M x¡A¼ Žk•seÒ˜
zAi•–˜ÿet b•As k•reb•. Žb•M Žk•w• eCA· izZ tAed•r
c•Aln• k•reb•. 7gr¨ Žb•M B˜A˜ñuk• Žk•seÒ˜ zAi•–˜ÿet
b•As k•reb•. tAed•r smˆS˜ÿ˜ zAb•k•rAo Žk•seÒ˜ b•As
k•reb•. ek•Ÿ k•Aer• ŒinX k•reb• n•. isMh• gr¨r
met• K¼ KAeb•. Žmnik• sApo mAnuxek• d•Mzn k•reb•
n•. 8Žk•w• izZo inB˜$eyù ek•Ÿew sAepr get$r opr
eKl• k•ret pAreb•. ib•xA)˜ sAepr get$r meD•Yo
es iniþˆ$D•Ayù h•At id•et pAreb•.
9
Ž”sb• ib•xyùÙil ŒAsel ömAŠ k•er ek•Ÿ k•Aro
ek•An (•it n• k•er prSpr zAi•–˜ÿet b•As k•reb•.
elAek•r• ŒAmAr pib•^ pbR•etr ek•An ŒMez ih•Ms•
ik•Mb•• Db•Mesr ŒAšyù eneb• n•. k•Ar, Ž”sb• elAek•r•
yTATRB˜Aeb• öBu˜ek• ec•en o j“Aen. B˜r• smue@•r j“elr
met• öBu˜ ib•xyùk• ŒgAD• |•Aen tAr• pirpU,R TAk•eb•.
10
es smeyù iyzeyùr pirb•Arb•gR eTek• Žk•j“n
ib•ezx b•Yi)˜ TAk•eb•n. Ž” b•Yi)˜ elAek•ed•r ptAk••
S•ˆVräp h•eb•n. Ž” "ptAk••® sk•l ed•zek• t¡Ar c•ArpAez
ŒAsAr j“‘ pT ed•KAeb•. sb• ed•z t¡Ar k•AeC t¡Aed•r
k•r,Iyù k•t$eb•Yr b•YApAer j“Anet c•A”eb•. Žb•M t¡Ar
ib•šAmS˜îl mih•mAi–•Vˆt h•eb•.
11
esid•n öBu˜ :ö½Vrò t¡Ar elAek•ed•r Œb•izX
ŒMzek• mu)˜ k•er ŒAnet iþˆtIyùb•Aerr j“‘ h•ˆS˜ÿe(•p
k•reb•n. :ŒTRAí itin ŒzUr/ imzr/ peTƒAx/ Žlm/
b•Aib•l/ h•mAí Žb•M smue@•r c•&u“id$•ek•r smˆS˜ÿ ŸptYk•A
eTek• Œb•izX elAek•ed•r ŒAneb•n.ò
12
ŒAr itin smˆS˜ÿ˜ elAek•ed•r j“‘ "ptAk••®
&u“leb•n. ”•S•óˆAeyùl o iyh•Ýd•A eTek• ib•tAi¼t elAek•rA
yAr• p]iTb•Ir ib•iB˜å j“AyùgAyù ib•i(•ˆˆ¹ˆÿB˜Aeb• iCåmUelr
met• b•As k•riCl tAed•r itin Žk•i^t k•reb•n.
13
Ž” smeyù ”•Pó•iyùemr :”•S•óˆAeyùelrò öx$• dU•r
h•eb•. ”•Pó•iyùm ŒAr iyh•Ýd•Ar öx$• k•reb• n•. iyh•Ýd•Ar
ŒAr ek•An •zߨ TAk•eb• n•. Žb•M iyh•Ýd•A ”•Pó•iyùemr
Œsuib•D•Ar k•ArŠ h•eb• n•. 14ik••–˜Þ ”•Pó•iyùm Žb•M iyh•Ýd•A
Žk•seÒ˜ pelXIyùed•r ŒAß*mŠ k•reb•. ek•An eCA·
öA,Ir opr éiw pAiK Žk• seÒ˜ eC¡• mArel eymn
h•yù tAed•r ŒAß*mŠ Œenk•w• esrk•m h•eb•. éiw ed•z
Žk•seÒ˜ pUebR•r ed•z eTek• D•nsµpd• luW k•reb•.
”•Pó•iyùm Žb•M iyh•Ýd•A ”ed•Am/ emAyùAb• Žb•M Œeµ•åAenr
elAek•ed•r inyùˆ–˜¤Š k•reb•.
15
öBu˜ imzerr ŸpsAgrek• Zik•eyù eP•leb•n Žb•M
Db•Ms k•er eP•leb•n. itin P•rAí nd•Ir opr t¡Ar
iyzA”yù 11:16-13:20 640

h•At ŒAeª•Ailt k•reb•n Žb•M P•rAí sAtw• eCAw öBu˜ Žb•M tAr esnAd•l ŒAseC. dU•r ed•z eTek•
5

eCAw nd•Iet ib•B˜)˜ h•eb•. Ž” eCAw eCAw nd•IÙil tAr• ŒAseC/ id•ge•–˜ÿr opAr eTek•. öBu˜ t¡Ar eß*AD•
gB˜Ir h•eb• n•. elAek•r• ŒnAyùAes” ju“et• per öd•zRn k•ret esnAd•lek• ŒeS˜¤r met• b•Yb•h•Ar
nd•IÙilr opr id•eyù eh•¡ew pAr h•et pAreb•. 16ŒAr k•reb•n/ Ž” esnAd•l egAw• ed•zek• Db•Ms k•reb•.®
imzr ed•z eTek• ”•S•ˆó Aeyùl eb•ireyù ŒAsAr smeyù eymn
6
tAr j“‘ peTr s]iX h•eyùiCl etmin ŒzUer j“Iib•t h•Ah•Ak•Ar k•r/ inej“ed•r j“‘ é>K k•r. ek•nn•
TAk•• t¡Ar elAek•ed•r ŒzUr tYAegr j“‘ ö½Vr Žk•iw öBu˜r ib•ezx id•n ŒAgt öAyù. es” smeyù ŒAseC
n&u“n peTr s]iX k•reb•n. yKn zߨr• etAmAr sµpd• luW k•reb•. sbR•zi)˜mAn
ö½Vr S•ˆVyMù t• G•wAeb•n. 7elAek•r• tAed•r sAh•s h•ArAeb•.
ö½eV rr özMsAmK u r gAn B˜yù mAnuxek• ébR•l k•reb•. 8 öitiw mAnux” B˜yù pAeb•.
Ž” B˜yù mih•lAed•r ösb• eb•d•nAr met• tAed•r k•X
12 ŒAr esid•n &u“im b•leb•É
"eh• öBu˜ ŒAim etAmAr özMs• k•ir? &u“im ed•eb•. tAed•r muK h•eb• Œi©Íb•,.R elAek•r• Žek• Œperr•
ŒAmAr öit ß*uß “ iCel. ik••–˜Þ ŽKn ŒAr ŒAmAr öit id•ek• B˜yùAt$ ec•AeK ib•S•åeyù tAik•eyù TAk•eb•.
r¨X eTek•• n•? ŒAmAr öit etAmAr B˜AelAb•As• öd•zRn
k•r.® b•Aib•elr ib•r¨eß “ ö½eV rr ib•c•Ar
2
ö½Vr ŒAmAek• r(•• k•ern. ŒAim tAek• ib•½VAs 9
ed•K/ öBu˜r ib•ezx id•n ŒAseC. Ž” id•n h•eb•
k•ir. ŒAim B˜yù pA” n•. itin ŒAmAek• r(•• k•ern. B˜yù¿•r. ö½Vr eß*AeD• egAw• ed•zek• Db•Ms k•reb•n.
öBu˜ iyeh•Ab•A ŒAmAr zi)˜o b•ew.•itin ŒAmAek• r(•• ö½Vr Ž” ed•ezr smˆS˜ÿ pApI elAek•ed•r Db•Ms k•reb•n.
k•ern Žb•M ŒAim t¡Ar özMsAr gAn gA”. 10
es” id•n ŒAk•Aez ŒÞ“k•Ar G•ineyù ŒAseb•. sUy$/ c•¡Ad•
3
pir^Ae,r J“,R• eTek• etAmr• j“l &u“leb• Žb•M Žb•M tArAr• ik•rŠ ed•eb• n•.
11
tArpr etAmrA ŒAniª•t h•eb•. ö½Vr b•leln/ "ŒAim p]iTb•Iet ib•py$yù G•wAb•.
4
tArpr &u“im b•leb•/ "öBu˜r özMs• k•r? t¡Ar ŒAim éX elAek•ed•r tAed•r pAepr j“‘ zAiS˜ÿ ed•b•.
nAm ŸpAsnA k•r? smˆS˜ÿ˜ ed•ez t¡Ar k•em$r k•T• ŒAim Œh•¿•ArI elAek•ed•r tAed•r d•pR h••Aireyù ed•b•.
ib•id•t k•er d•Ao. eG•Ax,• k•r ey t¡Ar nAm mh•An?® ŒAim inþur elAek•ed•r gbR• c•Ý,R k•er ed•b•. 12ZD•umA^
5
öBu˜r özMsAr gAn gAo? ek•n n•/ itin mh•An ŒÂ˜¯ k•eyùk•j“n elAk• eb<•ec• TAk•eb•. Žed•r sMKY• Žt
k•Aj“ k•ereCn. Ž” Kb•r p]iTb•Imyù Ci¼eyù d•Ao. ng‘ h•eb• ey t• esAn• eK<Aj“Ar metA” k•iWn. Žb•M
p]iTb•Ir sb• mAnux t• j“Anuk•. Ž”sb• elAek•r• K<Aiw esAnAr eTek•o Œenk• eb•zI
6
eh• iseyùAnb•AsIgŠ Ÿ•c•S•Vˆer ö½Verr ˆS˜ÿb•gAn k•r. d•AmI. 13eß*AeD• ŒAim ŒAk•AzmØlek• k•iµpt k•rb•.
”•S•ˆó Aeyùelr pib•^tm ö½Vr ŒtY•–˜ÿ siß*yùB˜Aeb• etAmAr Žr P•el p]iTb•I wel igeyù S˜îAn ‹X h•eb•.®
seÒ˜ ŒAeCn. tA” sk•el KuzI h•o. eyid•n öBu˜ sbR•zi)˜mAn t¡Ar eß*AeD•r b•ih•>ök•Az
G•wAeb•n esid•n Žsb• G•wn• G•web•. 14tKn b•Aib•l
b•Aib•elr öit ö½eV rr b•AtA$ eTek• elAek•r• ŒAh•t h•ire,r met•/ emxpAlk•ib•h•In

13
b•leln/
ŒAemAesr pu^ iyzA”yù ö½Verr k•AC eTek• emexr met• inj“ inj“ ed•ezr id•ek• C¢ew pAlAeb•.
b•Aib•l ib•xyùk• Ž” é>Kj“nk• b•AtRA pAn. 2 ö½Vr 15ik••–˜Þ zߨr• b•Aib•elr elAek•ed•r tA¼• k•reb• Žb•M
ey D•r• p¼eb• tAek•” tAr• trb•Air id•eyù h•tY• k•reb•.
"etAmr• b•](•zU‘ pbR•etr oper ptAk•• etAl. 16tAed•r b•Ai¼Ùil luiãt h•eb•. tAed•r S˜¤Ir• D•ix$t
elAek•ed•r h••t ene¼ ic•ík•Ar k•er fAk•. tAed•r b•l/ h•eb•. ŒAr tAed•r ec•AeKr sAmen” tAed•r eCAw eCAw
Ùr¨ ׈pU,R elAek•ed•r j“‘ ey öeb•zpT es” pT eCelemeyùed•r ipiweyù ipiweyù h•tY• k•r• h•eb•.
id•eyù öeb•z k•ret.® 17
ö½Vr b•leln/ "ed•K ŒAim mAd•Iyùed•r esn• þˆAr•
b•Aib•lek• ŒAß*mŠ k•rAb•. räep• o esAn• ed•oyù•
3
ö½Vr b•leln/ h•elo mAd•Iyù r esnAr• l¼A” TAmAeb• n•.
"ŒAim Ïsb• elAek•ed•r Œ‘A‘ed•r eTek• ŒAlAd•• 18tIrª•Aej“r• yub•k•ed•r h•tY• k•reb•. izZed•r tArA
k•eriC Žb•M tAed•r ib•xeyù ŒAim inej“ ŒAed•z id•eyùiC. (•m• k•reb• n•. tAr• eCAw eCAw eCelemeyùed•r öito
ŒAim ß*uß“. ŒAim elAek•ed•r zAiS˜ÿ ed•oyùAr j“‘ k•r¨,• k•reb• nA.
19
ŒAmAr zi)˜zAlI eyAß“Aed•r Žk•^ k•eriC/ yAr• ŒAmAr "ö½Vr b•Aib•lek• Db•Ms k•reb•n iWk• eyB˜Aeb• itin
gbR• o ŒAnª•. sed•Am o G•emArAek• Db•Ms k•eriCeln. yid•o b•Aib•l
4
"pbR•tÙelAet Žk•w• ib•rAw z€• ŒAeC. es” h•e•C sb•ec•eyù suª•r rAj“Y Žb•M esKAnk•Ar nAgirk•ed•r
z€•iw ezAn? Žw• pbR•tmAlAyù b•æ j“nsmAgemr z€•. gbR•S•Vˆräp. 20ik••–˜Þ b•Aib•l ŒAr suª•r TAk•eb• n•.
Œenk• rAej“Yr elAek•rA Žk•seÒ˜ j“e¼• h•eyùeC. öBu˜ B˜ib•`et elAek•r• esKAen b•As k•reb• n•. ŒArb•Io
sbR•zi)˜mAn t¡Ar esnAb•Aih•nIek• fAk•eCn. es S˜îAen t¡Ab•u eP•leb• n•. emxpAlk•r• esKAen emx
 641
c•rAeb• n•. 21ZD•umA^ mr¨BU˜imr ih•MS•óˆ b•‘ j“•–˜Þ
j“AenAyùArrA” esKAen b•As k•reb•. b•Aib•elr b•Ai¼et
ek•An elAk• b•As k•reb• n•. esKAen b•‘ j“•–˜Þr• Zeyù
TAk•eb•. b•‘ CAgelr• eKl• k•reb•. ep<c•• Žb•M b•¼
b•¼ pAiKet b•Ai¼Ùil B˜it$ h•eyù yAeb•. 22b•Aib•elr
suª•r öAsAed•Apm menArm b•Ai¼Ùilet b•‘ ku•ku•r
Žb•M enk•e¼r• ic•ík•Ar k•ret TAk•eb•. b•Aib•lek• Db•Ms
k•r• h•eb•. b•Aib•elr ezx smyù G•ineyù ŽeseC. b•Aib•elr
id•n ŒAr b•A¼Aen• h•eb• n•.®
”•S•ˆó Aeyeù lr elAek•rA S•ˆV ed•ez iP•reb•
B˜ib•`et öBu ˜ yAek•Ab•ek• pu n rAyù k•r¨,•
14 k•reb•n. öBu˜ ŒAb•Ar Žk•b•Ar ”•S•óˆAeyùelr
elAek•ed•r eb•eC eneb•n Žb•M tAed•r ed•z tAed•r
iP•ireyù ed•eb•n. tKn ib•ed•zI elAek•r• yAek•Aeb•r
pirb•Arb•egRr seÒ˜ sMyu)˜ h•eb•. Žb•M tAr• Žk•”
pirb•Aerr elAk• yAek•Aeb•r b•MezA•¶“õàt b•el pirgi,t
h•eb•. 2Ï j“Aitr elAek•rA ”•S•óˆAeyùlIyùed•r ”•S•óˆAeyùel
iP•ireyù ŒAneb•. Ï j“Aitr elAek•r• ”•S•ˆó Aeyùelr d•Aes
pir,t h•eb•. tKn ”•S•óˆAeyùlek• yAr• d•Kl k•eriCl/
”•S•ˆóAeyùl tAed•r d•Kl k•reb• Žb•M yAr• tAed•r ŒtYAc•Ar
k•eriCl tAed•r zAsn k•reb•. 3öBu˜ etAmAed•r k•eWAr
piršm dU•r k•er etAmAed•r ŒArAemr b•Yb•ˆS˜î• k•reb•n.
ŒtIet etAmr• d•As iCel. elAek•r• etAmAed•r k•eWAr
piršm k•ret b•AD•Y k•eriCl. ik••–˜Þ öBu˜ etAmAed•r
k•eWAr piršemr Œb•sAn G•wAeb•n.
b•Aib•elr rAj“• sµpek•$ Žk•iw gAn
4 17
esid•n etAmr• b•Aib•elr rAj“• sµpek$• Ž” gAniw
gA”et Zr¨ k•reb•. gAniw h•lÉ
rAj“• t¡Ar zAsnk•Ael ŒtY•–˜ÿ˜ j“G•‘ b•Yi)˜ iCeln.
ik••–˜Þ t¡Ar zAsnk••l ŽKn ezx h•eyù egl.
5
öBu˜ éX zAsk•ed•r rAj“d•Ø eB˜e[˜ id•eyùeCn. öBu˜
tAed•r (•mt• ek•e¼ ineyùeCn.
6
b•Aib•elr rAj“• eß*AeD• t¡Ar öj“Aed•r mArD•r
k•retn. itin k•KenA” t¡Ar öj“Aed•r mArD•r eTek•
erh•A” ed•nin. itin eß*AeD• öj“Aed•r zAsn k•ereCn.
itin öj“Aed•r ŒAG•At n• k•er (•A•–˜ÿ TAek•n in.
7
ik••–˜Þ ŽKn egAw• ed•z zA•–˜ÿ o suiS˜îr h•eyùeC.
sk•el ŒAnª• k•ret Zr¨ k•ereC.
8
&u“im Žk•j“n zyùtAn rAj“• iCel. ik••–˜Þ etAmAr
zAsn ezx h•eyùeC. Žmn ik• ed•b•d•Ar¨ o ilb•AenAenr
Žrs b•](•rAo etAmAr pten KuzI. Ž” gAeCr• b•elÉ
"rAj“• ŒAmAed•r ek•ew eP•lt. ik••–˜Þ rAj“Ar ptn
h•eyùeC. es ŒAr k•Ken• ŸeW d¡•A¼Aet pAreb• n•.®
9
pAtAl etAmAr ŒAgmen ib•c•ilt h•e•C. pAtAl
p]iTb•Ir smS˜ÿ öD•Aned•r eötA ™Aed•r etAmAr j“‘
j“Aigeyù &u“leC. pAtAl rAj“Aed•r tAed•r isMh•Asn
eTek• d¡•A¼ k•rAe•C. tAr• etAmAr ŒAgmenr j“‘
öˆS˜Þt.
iyzA”yù 13:21-14:21
10
Ž”sb• entAr• etAmAr seÒ˜ mj“• k•reb•. tAr•
b•leb•É "&u“im ŽKn ŒAmAed•r metA” Žk•iw m]ted•h•.
&u“im iWk• ŒAmAed•r metA”.®
11
etAmAr d••µ˜õ/ etAmAr Œh•¿•Ar pAtAel nAimeyù
ed•oyù• h•eyùeC. etAmAr b•I,Ar sur etAmAr es” gibR•t
ŒA ™Ar ŒAgmn eG•Ax,• k•reC. epAk••mAk•¼ etAmAr
ed•h•ek• ku•er ku•er KAeb•. &u“im tAed•r opr ib•CAnAr
met• Zeyù TAk•eb•. k]•imr• etAmAr ed•h•ek• k•µ•Vˆelr
met• eFek• rAKeb•.
12
&u“im sk•Aelr tArAr metA iCel. ik••–˜Þ ŽKn
etAmAr ŒAk•Az eTek• ptn h•eyùeC. Žk•d•• p]iTb•Ir
smˆS˜ÿ˜ j“Ait etAmAr sAmen mAT• nt k•ereC. ik••–˜Þ
ŽKn etAmAek• ek•ew eP•lA h•eyùeC.
13
&u “ im sbR • d•• inej“ek• b•letÉ "ŒAim h•b•
prAíperr met•. ŒAim S•VgRAerAh•Š k•rb•. ö½Verr
n(•^mØlIr Ÿeß$“ ŒAmAr isMh•Asn ŸåIt k•rb•. ŒAim
pib•^ ed•b•tAed•r smAgm pbR•et ŒiD•þAn k•rb•. Ï
pbR•etr opr ed•b•tAed•r seÒ˜ ŒAmAr sA(•At h•eb•.
14
ŒAim emeG•r eb•d•Iet ŸWb•. ŒAim prAíperr
&u“lY h•b•.®
15
ik••–˜Þ esw• G•ewin. &u“im ö½Verr seÒ˜ S•VˆegR
eyet pAer• in. etAmAek• smAiD•S˜îelr gB˜Ir ŒÞ“k•Aer
inmiÆï“t k•r• h•eyùeC.
16
elAek•r• etAmAek• ed•eK etAmAr k•T• B˜Ab•eb•.
ed•Keb• &u“im ZD•u” Žk•w• m]ted•h•. tAr• ed•Keb• ey
&u“im Žk•iw zb•ed•eh•r ec•eyù eb•zI ik•C¢ no Žb•M b•leb•É
"Ž-” ik• es” Žk•” b•Yi)˜ ey p]iTb•Ir smˆS˜ÿ rAej“Yr
öc•Ø B˜eyùr k•ArŠ iClÀ
Ž ik• es” b•Yi)˜ ey ngerr pr ngr Db•Ms
k•er tAek• mr¨BU˜imet pir,t k•rtÀ Ž ik• es”
b•Yi)˜ ey yuß“b•ª•I elAek•ed•r b•Ai¼ iP•ret id•t n•À®
18
p]iTb•Ir sb• rAj“• ssµ•åAen mAr• egeCn. öetYk•
rAj“Ar” inj“S•Vˆ smAiD• reyùeC.
19
ik••–˜Þ etAmAr met• ŒtYAc•ArI rAj“Aek• k•b•ro
ötYAKYAn k•ereC. etAmAr Œb•S˜î• ŽKn gAeCr k•Aw•
fAelr met•. gAeCr fAlek• ek•ew eymn C¡¢e¼ eP•el
ed•oyù• h•yù etmin &u“imo inj“ k•b•rS˜îAn eTek• dU•er
ini(•ˆ¹ˆÿ h•eyùC. &u“im yueß“• inh•t es”sb• b•Yi)˜r zrIr
id•eyù FAk•A yAr• get$r meD•Y pATerr mt gi¼eyù
yAyù. &u“im es” m]ted•eh•r mt yAek• mAi¼eyù yAoyù•
h•yù.
20
Œenk• rAj“• mAr• igeyùeC Žb•M tAed•r inj“S•Vˆ
k•b•r reyùeC. ik••–˜Þ &u“im tAed•r seÒ˜ eyAg id•et
pAerA n•. k•Ar, &u“im etAmAr inej“r ed•zek•” Db•Ms
k•erC. &u“im etAmAr öj“Aed•r h•tY• k•erC. etAmAr
eCelemeyùr• etAmAr met• Db•Msk•Ay$Y c•Aileyù yAeb•
n•. tAed•r ib•rt k•rA h•eb•.
21
etAmrA tAr eCelemeyùed•r h•tYAr j“‘ inej“ed•r
öˆS˜Þt k•r. tAed•r h•tY• k•r k•ArŠ tAed•r ipt•
ed•AxI. tAr eCelemeyùr• ŒAr k•KenA” ed•ezr zAsn
iyzA”yù 14:22-16:2
k•t$] ׈ h•Aet inet n• pAer. tAr eCelemeyùr• ŒAb•Ar
k•Kno p]iTb•IwAek• tAed•r inej“ed•r zh•er B˜ireyù
eP•let pAreb••nA.
22
öBu˜ sbR•zi)˜mAn b•leln/ "ŒAim ib•KYAt zh•r
b•Aib•elr KYAitek• ezx k•rb•. ŒAim ŽKAnk•Ar
elAek•ed•r ib•r¨eß“ yuß“ k•rb•. ŒAim b•Aib•elr smˆS˜ÿ˜
elAk•ek• Db•Ms k•rb•. ŒAim tAed•r eCelemeyùed•r/
tAed•r epQ^-epQ^Ied•r Žb•M tAed•r öepQ^-epQi^ed•r
Db•Ms k•rb•.® öBu˜ inej“ Žk•TAÙil b•eleCn. 23öBu˜
b•leln/ "ŒAim b•Aib•lek• pZed•r :Œb•ADò• ib•c•r,
BU˜imet pir,t k•rb•. Ž” ed•z :zh•rò j“lABU˜imet
pir,t h•eb•. ŒAim 'Db•Mesr J“<Aw•¾ id•eyù b•Aib•lek•
ib•d•Ayù k•rb•.® öBu˜ sbR•zi)˜mAn Ž” k•TAÙil b•leln.
ö½rV ŒzrU ek•o zAiS˜ÿ ed•eb•n
24
öBu˜ sbR•zi)˜mAn öitš¨it id•eyù b•leln/ "ŒAim
zpT k•riC ey Ž”sb• G•wnAÙil ŒAmAr B˜Ab•n•/
pirk•Â˜¯n• Žb•M s¿•Â˜¯ met• G•web•”. 25ŒAim ŒAmAr
ed•ez ŒzUr rAj“ek• Db•Ms k•rb•. ŒAim ŒAmAr
pbR•tÙelAr oper Ï rAj“Ar opr id•eyù eh•¡ew yAb•.
Ž” rAj“•iw ŒAm•r elAek•ed•r d•Aes pir,t k•eriCl.
es tAed•r id•eyù B˜ArI eb•AJ“A b•h•n k•ireyùeC. Ž” B˜Ar
sireyù eP•l• h•eb•. 26p]iTb•Ib•YApI ŒAmAr smˆS˜ÿ
elAek•ed•r ŒAim ŽÙil k•rAr pirk•Â˜¯n• k•eriC. smˆS˜ÿ
ed•zek• zAiS˜ÿ ed•oyùAr j“‘ ŒAim ŒAmAr (•mtAek•
k•Aej“ lAgAb•.®
27
öBu˜ yKn ek•An pirk•Â˜¯n• k•ern tKn k•Aro
pe(•” t• b•YTR k•r• s•–˜õb• nyù. yKn öBu˜ elAek•ed•r
zAiS˜ÿ ed•oyùAr j“‘ t¡Ar h•At etAeln tKn k•Aro
pe(•” t¡Aek• TAmAen• s•µ˜õb• nyù.
pelXIyrù öit ö½eV rr b•AtA$
28
ey b•Cr ŒAh•s rAj“Ar m]&u“Y h•yù es b•Cr Ž”
b•At$A öd•An k•r• h•eyùiCl.
29
eh• pelXIyù/ ey rAj“• etAmAed•r opr ŒtYAc•Ar
k•rt es mAr• yAoyùAyù etAmr• Kub•” KuzI h•eyùC.
ik••–˜Þ etAmr• sitY sitY” ŒAniª•t h•eyù• n•. Žw•
sitY ey tAr zAsenr Œb•sAn G•eweC. ik••–˜Þ Žrpr
rAj“Ar pu^ zAsn k•reb•. Žb•M Žw• ek•An sAepr
ŒAro ib•xA)˜ sAepr j“›˜å ed•oyùAr met• b•YApAr.
Ž” n&u“n rAj“• etAmAed•r k•AeC Žk•iw Œit eb•gb•An
Žb•M B˜yù¿•r sAepr met• h•eb•. 30teb• ŒAmAr d•Inh•In
elAek•r• inrAped• eKet pAreb•/ G•umAet pAreb• Žb•M
inej“ed•r inrApd• men k•reb•. tAed•r eCelemeyùrA
inrAped• TAk•eb•. ŒAmAr d•ir@• elAek•r• Zet pAˆreb•
Žb•M inej“ed•r inrApd• B˜Ab•et pAreb•. ik••–˜Þ ŒAim
éiB˜$(• þˆAr• etAmAr pirb•Arek• h•tY• k•rb• Žb•M etAmAr
Œb•izX smˆS˜ÿ˜ elAk• mAr• yAeb•.
31
eh• purþˆArb•AsI etAmr• k•¡Ad•. eh• purb•AsI etAmr•
ib•lAp k•r. eh• pelXIyùb•AsI etAmr• B˜yù pAeb•.
642
etAmAed•r sAh•s grm emAemr met• gel yAeb•. ed•K/
eD•<AyùA Ÿ%err id•k• eTek• ŒAseC. ŒzUr eTek•
zi)˜zAlI esnAb•Aih•nI ŒAseC.
32
Ž” esnArA tAed•r ed•ez b•At$Ab•Ah•k• pAWAeb•.
Ž” b•At$Ab•Ah•k•r• tAed•r elAek•ed•r ik• b•leb•À tAr•
eG•Ax,• k•reb•É pelXIyù prAij“t h•eyùeC. ik••–˜Þ öBu˜
iseyùAnek• zi)˜zAlI k•ereCn Žb•M tAr d•In d•ir@•
elAek•r• inrAped• esKAen ŒAšyù eneb•.
emAyAù b• ib•xykù • ö½eV rr b•AtA$
15 Žw• emAyùAb• sµpek$• Žk•iw b•At$•É Žk•id•n rAet
emAyùAeb•r ŒAr ngr eTek• esnAr• smˆS˜ÿ˜
D•nsµpd• luW k•rl. Ï rAet” ngriwek• Db•Ms k•r•
h•l. Žk•id•n rAet esnAr• emAyùAeb•r k•Ir ngr luW
k•rl. Ïid•n rAet” ngriwek• Db•Ms k•r• h•l.
2
rAj“Ar pirb•Ar Žb•M d•Ib•n zh•err elAek•r•
k•AåAk•Aiw k•rAr j“‘ Ÿ•c• S˜îAen yAe•C. emAyùAeb•r
elAek•r• neb•• o emd•b•A zh•err j“‘ k<•Ad•eC. sk•el
tAed•r ezAk•ök•Aezr j“‘ tAed•r mAT• o d•Ai¼ k•Aimeyù
eP•eleC.
3
b•Ai¼r CAd• eTek• rAˆS˜ÿAG•Aw py$•–˜ÿ sbR•^” emAyùAeb•r
elAek•r• ezAek•r epAzAk• per k•AåAk•Aiw k•reC.
4
ih•zea b•An o ”ilyùAlI zh•err elAek•r• Žt ej“Aer
k•AåAk•Aiw k•reC ey/ sud•U r yh•s py$•–˜ÿ tAr z€• ezAnˆ•
yAe•C. Žmnik• esnArAo ŒAk•iS•åk• B˜yù epeyù igeyùeC.
tAr• B˜eyù k<•ApeC.
5
emAyùAeb•r é>eK ŒAmAr h•äd•yù b•YiTt. elAek•r•
inrAp%Ar j“‘ C¢weC. tAr• esAyùr/ ”©ñí-zilzIyù•yù
py$•–˜ÿ yAe•C. tAr• lUh•Ietr pAbR•tYmyù pT D•er oWAr
smyù ib•ÁB˜Aeb• ic•ík•Ar k•er k<•Ad•eC. eh•AerA,iyùemr
peT h•¡AwAr smyù elAek•r• ic•ík•Ar k•er k<•Ad•eC.
6
ik••–˜Þ inèIemr (u•@• nd•I mr¨BU˜imr met• Zik•eyù
igeyùeC. smˆS˜ÿ eCAw gACpAl• Zik•eyù igeyùeC. ek•An
ik•C¢” ŒAr sb•uj“ en”.
7
tA”/ emAyùAb• tYAg k•rAr ŒAeg elAek•r• tAed•r
inj“ inj“ ij“insp^ sMýh• k•er j“¼ k•reC Žb•M
Ÿ”elA iß*k• Žr opAer ineyù yAe•C.
8
emAyùAeb•r sbR•^” ŒAt$nAd• ezAn• yAe•C. ”©ñiyùm
Žb•M eb•ra-ŽlIm zh•err elAek•r• k<•Ad•eC.
9
d•IemAenr j“l re)˜ pirpU,R h•eyù igeyùeC. Žb•M
ŒAim d•IemAenr j“‘ ŒAer• é>K ŒAnb•. emAyùAeb•r
Kub• ŒÂ˜¯sMKYk• elAk• zߨed•r h•At eTek• r(•• epeyù
igeyùeC. ik••–˜Þ Ž”sb• elAek•ed•r B˜(•Š k•rAr j“‘
ŒAim Œenk• isMh• pAWAb•.
16 eh• elAek•rA/ ed•ezr zAsek•r j“‘ etAmr•
Žk•iw Ÿph•Ar pAW•o. esl• eTek• Žk•iw
emxzAb•k• mr¨BU˜imr meD•Y id•eyù iseyùAn k•nY• pbR•etr
k•AeC pAiWeyù d•Ao.
2
emAyùAeb•r emeyùr• Œe,RAn nd•I pAr h•oyùAr ec•X•
k•reC. tAr• Žk• j“Ayùg• eTek• Œ‘ j“AyùgAyù sAh•AeyYr
 643
j“‘ C¢weC. tAed•r Œb•S˜î• eyn nI¼ eB˜e[˜ h•Aireyù
yAoyù• eCA· pAiKr met•.
3
tAr• b•leC/ "ŒAmAed•r sAh•AyY k•r/ b•el d•Ao
ŒAmr• ŽKn ik• k•rb•? eymn k•er CAyù• mD•YAeHr
gngen sUy$ eTek• ŒAmAed•r r(•• k•er/ etmin öBu˜
zߨed•r h•At eTek• ŒAmAed•r r(•• k•r. ŒAmr•
•zߨed•r h•At eTek• pAileyù eb<•ec•iC. ŒAmAed•r ŒA¼Al
k•r. ŒAmAed•r zߨed•r h•Aet &u“el id•o n•.®
4
emAyùAeb•r elAek•ed•r ej“Ar k•er b•Ai¼ CA¼• k•r•
h•eyùeC. tA” tAed•r etAmAed•r ed•ez b•As k•ret d•Ao.
zߨed•r ec•AK eTek• tAed•r luik•eyù rAeK•. luWtrAj“
b•Þ“• h•eb•. zߨr• prAˆS˜ÿ˜ h•eb•. ŒtYAc•ArI elAek•r•
ed•z eCe¼ c•el yAeb•.
5
tArpr d•AyùUed•r pirb•Ar eTek• Žk•j“n n&u“n
rAj“• ŒAseb•n. itin ib•½VˆS˜ÿ h•eb•n. itin d•yùAlu Žb•M
eöimk• h•eb•n. Ž” rAj“• ‘AyY ib•c•Ar k•reb•n. y•
ik•C¢ B˜Al Žb•M siWk• essb• k•Aj“ itin tA¼AtAi¼
k•reb•n.
6
ŒAmr• emAyùAb•b•AsIed•r Œh•¿•Ar Žb•M d•Ai•µ˜õk•tAr
k•T• ZeniC. tAr• Œh•¿•ArI Žb•M ih•M•S•óˆ. tAr• d••µ˜õ
k•er/ ik••–˜Þ tAed•r d••µ˜õÙil ZD•u” k•tÙil P<•Ak•• b•uil.
7 5
Ž” Œh•¿•Aerr j“‘ egAw• emAyùAb• ed•z Bu˜geb•.
emAyùAeb•r smˆS˜ÿ˜ elAk• h•Ah•Ak•Ar k•reb•. tAr• é>iKt
h•eb• Žb•M ŒtIet tAed•r y• y• iCl tAr• t• iP•er
epet c•A”eb•. 8ih•zea b•Aenr e(•t o isb•ma Ar @•A(•Ae(•t
nX h•eyù igeyùeC. ib•ed•zI zAsk•r• tAed•r sb• @•A(•AgAC
ek•ew eP•eleC. sudU•r yAesr zh•r pyR•–˜ÿ Žmnik•
mr¨BU˜imr eB˜tr pyR•–˜ÿ tAed•r @•A(•Ab•AgAn Ci¼eyù
TAk•t. tAed•r zAKAÙil Žek•b•Aer smue@•r opAr
pyR•–˜ÿ Ci¼eyù p¼t.
emAyAù eb•r j“‘ é>eKr gAn
9
"ŒAim yAesr Žb•M isb•m a Ar elAek•ed•r seÒ˜ k<•Ad•b•
k•ArŠ @•A(•A e(•tÙil Db•Ms k•r• h•eyùeC. ŒAim
ih•zea b•An Žb•M ”ilyùAlIr elAek•ed•r seÒ˜ k<•Ad•b• k•ArŠ
ek•An zs´ sMýh• h•eb• n•. ek•An ýIÅ•åk•AlIn P•sl
ŸWeb• n•. tA” ek•An ŒAnª• ŸÂ˜ñAs h•eb• n•.
10
k•Aremel ek•An ŒAnª• gAn h•eb• n•. zs´ sMýeh•r
smyùk•Ar ŒAneª•r ŒAim pirsmAiˆ¹ˆÿ G•wAb•. @•A(•Ars
qtrIr j“‘ ey smˆS˜ÿ @•A(•A qtir h•eyù ŒAeC t• sb•
nX h•eyù yAeb•.
11
tA” ŒAim emAyùAb• Žb•M k•Ira-eh•rs Ž” éiw
zh•err j“‘ Kub•” é>iKt.
12
emAyùAeb•r elAek•r• tAed•r ŸpAsnAleyù yAeb•.
elAek•r• öATRnA j“AnAenAr ec•X• k•reb•. ik••–˜Þ tAr•
tAed•r pir,Am ik• h•eb• t• ed•Ket epeyù Žt ébR•l
h•eyù p¼eb• ey ŒAr öATRn• k•ret pAreb• n•.®
13
öBu˜ emAyùAb• sµpek$• Ž” G•wnAÙilr k•T• b•æ b•Ar
b•eleCn. 14Žb•M öBu˜ ŽKn b•eln/ "itn b•Cerr meD•Y
iyzA”yù 16:3-17:10
Ž” ib•pul j“nsMKY• Žb•M Œ‘A‘ ij“inx/ yAr j“‘
emAyùAb• gibR•t/ tAr ib•ezx ik•C¢r” ŒˆiS˜ÿ ׈ TAk•eb• n•
:iWk• eymn B˜A¼• k•r• sh•k•ArIrA smyù egAenò. ZD•m u A^
(•I,b•l Ùiwk•tk• elAk• pe¼ TAk•eb•.®
ŒrAemr Ÿe£•e• ö½eV rr b•AtA$
Žw• d•eµ•åzek•r j“‘ é>eKr b•At$A. öBu˜ b•leln
17 Ž” G•wnAÙil d•eµ•åzek• G•web•É
"d•eµ•åzk• ŽKn Žk•iw zh•r. ik••–˜Þ Ž” zh•r Db•Ms
h•eyù yAeb•. zh•er Db•MsˆS˜ÿàp CA¼• ŒAr ik•C¢” TAk•eb•
n•.
2
elAek•r• ŒerAeyùr zh•rÙil tYAg k•er pAlAeb•.
Ž” sb• KAil zh•er emexr pAl eyKAen esKAen
Œb•AeD• G•uer eb•¼Aet pAreb•. tAed•r ib•r)˜ k•r• b••
B˜yù ed•KAenAr ek•Ÿ TAk•eb• n•.
3
”•Pó•iyùemr égR ngrIÙil :”•S•óˆAeyùlò Db•Ms h•eyù
yAeb•. d•eµ•åzek•r srk•Ar ezx h•eyù yAeb•. ”•S•óˆAeyùel
ey G•wn• G•eweC ŒrAem tA” G•web•. smˆS˜ÿ˜ Ùr¨ ׈pU,R
elAek•ed•r ŒpsArŠ k•r• h•eb•.®
öBu˜ sbR•zi)˜mAn b•leln Ž” G•wnAÙil G•web•.
4
yAek•Aeb•r smˆS˜ÿ mih•m• Œb•d•imt h•eb•. tAr sm]iß“
(•yùlAB˜ k•reb•.
Ï smyùw• rP•AyùIm ŸptYk•Ayù P•sl etAlAr
smeyùr met• h•eb•. šimk•r• e(•t eTek• P•sl &u“el
t• Žk• j“Ayù g Ayù j“e¼• k•er/ tArpr tAr•
c•ArAgACÙil eTek• zes´r mAT• ek•ew enyù Žb•M zs´
sMýh• k•er.
6
es smyùw• j“lpA” :ŒilB˜ò sMýeh•r k•Aelr
met• h•eb•. elAek•r• j“lpA” gAC eTek• j“lpA”
etAel. ik••–˜Þ k•eyùk•w• j“lpA” sAD•Ar,t gAeCr mATAyù
eTek• yAyù. ik•C¢ ik•C¢ gAeCr fAelr mATAyù c•Ar-p<Ac•w•
k•er j“lpA” pe¼ TAek•. ŽKAnk•Ar zh•rÙilr
Œb•S˜î A o esrk•m h•eb•. öBu ˜ sbR • zi)˜mAn Ž”
G•wnAÙel•r k•T• b•leln.
7
es smeyù elAek•r• tAed•r s]iXk•t$• ö½Verr eK<Aj“
k•reb•n. tAed•r ec•AK ”•S•óˆAeyùelr pib•^temr id•ek•
ec•eyù TAk•eb•. 8 elAek•r• tAed•r qtrI eb•d•IÙelAr id•ek•
yAeb• n•. tAr• tAed•r ŒAezr•r K<uiwr k•AeC Žb•M
inej“ed•r h•Aet qtrI sUy$ed•b•tAr mUi%$r k•AeC eb•d•Iet
yAeb• n•.
9
es smeyù smˆS˜ÿ égR zh•r pirtY)˜ h•eb•. Ï
zh•rÙilr Œb•S˜î• ”•S•óˆAeyùelr elAek•r• ŒAsAr ŒAeg
ed•ezr pbR•t o j“Ò˜elr pirtY)˜ BU˜imr met• h•eb•.
ŒtIet ”•S•óˆAeyùelr elAek•ed•r ŒAgmenr smyù Œ‘
smˆS˜ÿ elAek•r• pAileyù igeyùiCl. B˜ib•`et Ž” ed•z
ŒAb•Ar pirtY)˜ h•eb•. 10k•ArŠ etAmr• etAmAed•r
r(•Ak•t$• ö½Vrek• Bu˜el igeyùC. ö½Vr ey etAmAed•r
inrApd• j“Ayùg• t• etAmr• S•årŠ k•rC n•.
etAmr• Œenk• dU•rdU•rA•–˜ÿ eTek• Kub• B˜Ael• j“Aetr
@•A(•A ŽenC. ik••–˜Þ ŽÙelAek• erApŠ k•rel gACÙel•
iyzA”yù 17:11-19:13
j“›˜åAeb• n•. 11Žk•id•n etAmr• etAmAed•r @•A(••
gACÙelAek• erApŠ k•reb•. Žb•M tAed•r b•¼ k•rAr
ec•X• k•reb•. perr id•n gACÙel• b•¼ h•et ŒAr•µ˜õ
k•reb•. ik••–˜Þ P•sl etAlAr smeyù etAmr• yKn @•A(•A
&u“let yAeb•/ ed•Keb• ey sb• gACÙel• mer egeC.
ek•An erAg sb• gACek• emer eP•leb•.
12
Œenk• elAek•r k•AåAr erAl ezAn. tAr• smue@•r
eFŸeyùr met•/ smu@• j“elA•CAesr ze€•r met• gj$“n
k•reC.
13
elAek•rA Ž” eFŸeyùr met• gj$“n k•reb•. ik••–˜Þ
ö½Vr tAed•r D•mk• ed•eb•n. tA” tAr• dU•er pAlAeb•.
tAr• J“e¼r sAmen BU˜ixr met• ik•Mb•• J“e¼r mueK
eCAw izk•¼oyùAlA gAeCr met• Ÿe¼ yAeb•.
14
Ï id•n rAet elAek•r• B˜yù pAeb•. sk•Al h•oyùAr
ŒAeg” sb•A” pAileyù yAeb•. ek•An ik•C¢” pe¼ TAk•eb•
n•. tA” zߨr• ik•C¢” pAeb• n•. tAr• ŒAmAed•r ed•ez
ŒAseb•. ik••–˜Þ ed•ez tKn ik•C¢” TAk•eb• n•.
k•U zIyeù d•r öit ö½eV rr b•A,I
18 kU•zIyù nd•IÙilr qd•G•RY b•rAb•r ed•ziwr id•ek•
ed•K. ed•ziw pteÒ˜ B˜er igeyùeC. &u“im tAed•r
fAnAr B˜n B˜n z€• Znet pA•C. 2Ï ed•ziw eB˜lAyù
k•er smue@•r opAer b•At$Ab•Ah•k• pAWAe•C. eh• ËtgAmI
b•At$Ab•Ah•k•gŠ/ d•IG•k$ •Ayù o ms], ˆ× ek•r elAek•ed•r k•AeC
yAo. smˆS˜ÿ j“AyùgAr elAek•r• Ž” d•IG•Rk•Ayù Žb•M
ms], ˆ× ek•r elAek•ed•r B˜yù pAyù/ tAr• Žk•iw zi)˜zAlI
j“Ait yAr• Œ‘ j“Aited•r prAij“t k•er. tAr• Žk•iw
ed•ez b•As k•er eyiw nd•IsmUh• þˆAr• ib•B˜)˜. 3 Ïsb•
elAek•ed•r sAb•D•An k•er d•Ao ey tAed•r ek•An n•
ek•An ib•pd• G•web•. Ž” ed•ezr elAk•ed•r ey ib•pd•
G•web• sAr• p]iTb•Ir elAek•r• t• ed•Ket pAeb•. Ž”sb•
lµ•Vˆ• elAek•ed•r k•pAel y• G•web• t• p]iTb•Ir sb•A”
pbR•etr oper ptAk•• o¼Ar #e•r met• pirâ•Ar
ed•Ket pAeb•. yueß“r ŒAeg iz[˜• eP<•Ak•Ar ze€•r
met• p]iTb•Ir sb•A” pirâ•ArB˜Aeb• t• Znet pAeb•.
4
öBu˜ b•leln/ "ey j“Ayùg• ŒAmAr j“‘ qtrI
h•eyùeC ŒAim esKAen TAk•b•.* ik••–˜Þ 5 ŒAim zA•–˜ÿB˜Aeb•
Ž”sb• G•wn• py$eb•(•Š k•rb•. ýIeÅ•år Žk• menArm
épuer :ey smeyù Žk•eP<•Aw• b•]iX h•yù n• ŒTc• eB˜Aer
izizr pe¼.ò Žk•w• B˜yù¿•r ik•C¢ G•web•. Žiw G•web•
P•sl k•AwAr smeyùr ŒAeg yKn Pu•lÙil Pu•ew yAeb•
Žb•M n&u“n @•A(•AÙil mã•rIt h•eb• Žb•M b•A¼et TAk•eb•;
ik••–˜Þ tKn zߨr• Žes gACÙil ek•ew eP•leb• o
@•A(•Alt•Ùil iC¡e¼ eP•leb• Žb•M esÙil C¡¢e¼ eP•el
ed•eb•. 6@•A(••e(•tÙil pbR•etr pAiK Žb•M b•‘
j“•–˜Þed•r KAb•Ar j“‘ pe¼ TAk•eb•. ýIÅ•åk•Ael pAiKr•
@•A(•AltAyù b•As• b<•AD•eb• Žb•M zItk•Ael b•‘ j“•–˜Þr•
@•A(•Alt• KAeb•.®
ey ÖÖÖ TAk•b• Žw• h•yùt ej“r¨zAelemr miª•rek• Ÿe˜ñK k•reC.
644
7
tKn d•IG•$k•Ayù o ms], ׈ek•r elAek•r• öBu˜
sbR•zi)˜mAenr j“‘ Žk•iw ib•ezx qneb•† ineyù ŒAseb•.
smˆS˜ÿ˜ j“AyùgAr elAek•r• Ž” d•IG•$k•Ayù/ ms], ׈ek•r
elAek•ed•r B˜yù pAyù. Žk•iw (•mtAb•An j“Ait yArA
Œ‘ ed•zsmUh•ek• prAˆS˜ÿ k•er/ tAr• Žk•iw ed•ez b•As
k•er eyiw nd•IsmUh• þˆAr• ib•B˜)˜. Ž” qneb•† iseyùAn
pbR•et/ öBu˜ eyKAen ŒiD•þAn k•ern/ esKAen ŒAn•
h•eb•.
imzer ö½eV rr b•AtA$
imzr sµpek$• b•At$AÉ ed•eK•? öBu˜ Žk•wA Ët
19 D•Ab•mAn emeG• c•e¼ ŒAseCn. itin imzer yAeb•n
Žb•M t¡Ar Ž” ŒAgmen esKAnk•Ar mUi%$r• B˜eyù k<•Apeb•.
sAD•Ar,t> imzrb•AsIr• sAh•sI ik••–˜Þ öBu˜r ŒAgmen
tAed•r sAh•s grm emAemr met• gel yAeb•.
2
ö½Vr b•elnÉ "ŒAim imzerr elAek•ed•r inej“ed•r
meD•Y mArAmAir k•rAb•. B˜A” l¼eb• B˜A”eyùr ib•r¨eß“.
öiteb•zIr ib•r¨eß“• öiteb•zI. Žk• zh•r Œ‘ zh•err
ib•r¨eß“. Žk• rAj“Y Œ‘ rAej“Yr ib•r¨eß“. 3elAek•r•
ib•‹A•–˜ÿ h•eb•. elAek•r• tAed•r ‹A•–˜ÿ ed•b•t• o |•AnI
elAk•ed•r d•rb•Aer h•Aij“r h•eyù j“Anet c•A”eb• tAed•r
ik• k•r• Ÿic•í. elAek•r• yAék•err k•AeCo ij“|•As•
k•reb•. ik••–˜Þ k•AerAr Ÿped•z” k•Ay$k•rI h•eb• n•.®
4
Ùr¨/ sbR•zi)˜mAn öBu˜ b•eln/ "imzrek• ŒAim
Žk• k•eWAr öBu˜r h•Aet ed•b•. Žk• zi)˜zAlI rAj“•
elAek•ed•r zAsn k•reb•. 5nIlnd• ß*mz> Zik•eyù
ŒAseb•. smu@• eTek• j“l c•el yAeb•. 6 smˆS˜ÿ˜ nd•Ir
j“l égReÞ“ B˜er yAeb•. imzerr KAlÙil ß*mz> Zik•eyù
yAeb• Žb•M j“lh•In h•eyù p¼eb•. smS˜ÿ j“lj“
Ÿi•¶“õd•Ùilet pc•n D•reb•. 7nIlned•r tIr D•er eysb•
eCAw gACpAlA ŒAeC esÙel• mer yAeb• Žb•M Ÿe¼
yAeb•. Žmn ik• nIlnd• eyKAen sb•ec•eyù eb•zI ib•ˆS˜ÿ]t/
esKAnk•Ar gACpAl•o mer yAeb•.
8
"nIlnd• eTek• ey smˆS˜ÿ ej“elr• mAC D•rt tAr•
ß*mz> ib•x²ø h•eb• Žb•M k<•Ad•eb•. yAr• nIlned•r opr
j“Al ib•iCeyù j“Iib•k•• inbR•Ah• k•rt tAr• ébR•l h•eyù
yAeb•. 9ey smˆS˜ÿ˜ mAnux k•Ap¼ qtrI k•er tArAo
B˜Ix, ib•x²ø. k•ArŠ k•Ap¼ qtrIr öeyùùAj“nIyù PL•Aò
:Žk• rk•emr gACò ŒAr nd•Ir pAe¼ j“›˜åAe•C n•.
10
nd•Ir j“l D•er rAKAr j“‘ yAr• b<•AD• qtrI k•ret•/
tArAo k•Aj“ h•Aireyù ib•x²ø h•eb•.
11
"esAyùn zh•err entAr• eb•Ak••. P•erQe,r 'ib•|•
piØtr•¾ Bu˜l Ÿped•z id•eyùeC. Ï entAr• b•eleCn
ey t¡Ar• |•AnI o rAj“Ar” b•MzD•r. ik••–˜Þ ytw• ib•|•
b•el t¡Ar• inej“ed•r B˜Ab•eCn ttw• t¡Ar• nn.®
12
imzr/ etAmAr |•AnI mAnuxr• ek•ATAyùÀ Ï |•AnI
ib•|• b•Yi)˜ed•r j“Anet h•eb• ey sbR•zi)˜mAn öBu˜
imzerr j“‘ ik• pirk•Â˜¯n• k•ereCn. ik• G•web• t•
ej“en ineyù t• tAed•r Œ‘ed•r j“AnAen• Ÿic•í.
13
esAyùn zh•err entAed•r eb•Ak•• b•AnAen• h•eyùeC.
 645
enAeP•r entAed•r ‹A•–˜ÿ ij“inx ib•½VAs k•ireyù Wk•Aen•
h•eyùeC. tA” tAr• imzrek• Bu˜lpeT ineyù yAyù. 14öBu˜/
entAed•r ib•‹A–˜ÿ k•ereCn. tAr• rAˆS˜ÿ• Bu˜eleC Žb•M
imzrek• Bu˜l peT c•Ailt k•ereC. entAed•r sb• k•Aj“”
Bu˜el B˜r•. tAr•/ mAiwet tAed•r b•imr opr mAtAelr
mt wlaml k•er eh•¡ew eb•¼Ayù. 15entArA imzerr
j“‘ ik•C¢” k•ret pAreb• nA. Ž” entAr• h•e•C "mAT•
Žb•M elj“.® tAr• h•e•C "gAeCr mAT• Žb•M b••] –˜ÿsmUh•.®
16
imzrIyùr• es” smyù B˜It-sˆ–˜¤ˆS˜ÿ˜ emeyùed•r met•
h•eyù p¼eb•. öBu˜ sbR•zi)˜mAenr ŒAgmen tAr• B˜yù
pAeb•. öBu˜ elAek•ed•rek• zAiS˜ÿ ed•oyùAr j“‘ tAr
b•Aæ ösAirt k•reb•n Žb•M tAr• B˜It h•eb•. 17iyh•Ýd••
h•eb• Žmn Žk• j“Ayùg• y• imzerr sb• mAnuexr k•AeC”
ŒAt¿• S•Vˆräp. imzerr ek•An mAnux iyh•Ýd••r nAm
Znel” es h•WAí” ŒAti¿•t h•eyù p¼eb•. öBu˜
sbR•zi)˜mAn Ž”B˜Aeb•” imzrIyùed•r zAiS˜ÿ ed•eb•n b•el
pirk•Â˜¯n• k•ereCn. 18Ï smeyù/ imzerr p<Ac•iw zh•err
elAek•rA k•nAn B˜AxAyù :”æd•Ied•r B˜Ax•ò k•T• b•leb•.
Ï p<Ac•iw zh•err Žk•iw h•eb• ''Db•Mesr zh•r.®*
zh•err elAek•r• öBu ˜ sbR • zi)˜mAnek• emen
enoyùAr ŒÒ˜Ik•Ar k•reb•. 19Ï smeyù imzerr mAJ“KAen
öBu˜r Žk• eb•d•I TAk•eb•. öBu˜ek• s›˜åAn ed•KAenAr j“‘
imzerr sImAnAyù Žk•iw S•å]it S˜ÿµ˜õ TAk•eb•. 20ŽÙil
TAk•Ar ŒTR sbR•zi)˜mAn öBu˜ k•t (•mtAD•r t•
ed•KAen•. öBu˜r k•AeC sAh•AeyYr j“‘ ek<•ed• p¼el”
sAh•AyY imleb•. öBu˜ elAek•ed•r k•AeC Žk•j“n ^A,k•%$•
pAWAeb•n ey tAed•r öitr(•• k•reb• Žb•M tAed•r
pI¼nk•ArI elAek•ed•r h•At eTek• Ÿß“Ar k•reb•.
21
imzerr elAek•rA es smyù sitY sitY” öBu˜ek•
j“Aneb•. tAr• ö½Vrek• B˜AelAb•Aseb•. elAek•r• ö½Verr
esb•• k•reb• Žb•M Œenk• pZb•il ed•eb•. tAr• öBu˜r
k•AeC öitš¨it k•reb• Žb•M es” öitš¨it pAln
k•reb•.
22
öBu˜ imzerr elAek•ed•r zAiS˜ÿ ed•eb•n Žb•M
tArpr tAed•r (•m• k•reb•n. per Ï elAek•r• öBu˜r
k•AeC iP•er ŒAseb•. öBu˜ öetYek•r öATRnA Zneb•n
Žb•M tAed•r (•m• k•reb•n.
23
es” smyù/ imzr eTek• ŒzUr py$•–˜ÿ˜ Žk•w•
rAj“pT TAk•eb•. tKn ŒzUerr elAek•rA Ï peT”
imzer yAeb• Žb•M imzerr elAek•rA Ï rAj“pT D•er”
ŒzUer ŒAseb•. imzr o ŒzUerr elAek•r• imelimez
k•Aj“ k•reb•.* 24es smeyù ”•S•óˆAeyùl/ imzr o ŒzUr
imilt h•eb• Žb•M ed•zek• inyùˆ–˜¤Š k•reb•. Žw• ed•ezr
pe( k•lYA,k•r h•eb•. 25öBu˜ sbR•zi)˜mAn Ï siµ•åilt
ed•zÙilek• ŒAzIbR•Ad• k•reb•n. itin b•leb•n/ "imzr
&u“im ŒAmAr elAk•. ŒzUr ŒAim etAmAek• s]iX k•eriC.
”•S•óˆAeyùl/ &u“im ŒAmAr. etAmr• öetYek•” ŒAmAr
ŒAzIbR•Ad•puX?®
Db•Mesr zh•r Ž” zh•riw "sUyR zh•r nAem piric•t.® s•µ˜õb•t>
Žiw h•e•C eh•ilo epAilesr operr zh•riw.
iyzA”yù 19:14-21:4
ŒzrU imzr Žb•M k•U zek• h•ArAeb•
20 segRAn iCeln ŒzUerr rAj“•. segRAn t¡Ar
esnApit t%$nek• Œsaed•Ad• zh•err ib•r¨eß“
yuß “ k•ret pAWAn. t%$n esKAen igeyù zh•riw d•Kl
k•er enn. 2es” smyù öBu˜ ŒAemAesr pu^ iyzA”eyùr
mAD•Yem k•TAb•At$A b•eliCeln. öBu˜ b•eln/ "yAo/
etAmAr ek•Amr eTek• é>eKr k•Ap¼ srAo. p• eTek•
ju“et• Kuel eP•l.® iyzA”yù öBu˜r ŒAed•z pAln k•rl.
KAil pAeyù/ KAil gAeyù iyzA”yù c•Arid•ek• G•eu r eb•¼Al.
3
tArpr öBu˜ b•leln/ "iyzA”yù itnb•Cr D•er KAil
pAeyù KAil gAeyù G•uer eb•i¼eyùeC. Žw• imzr Žb•M
kU•z ed•ezr k•AeC Žk•w• ind•zn R . 4 ŒzUerr rAj“• imzr
o kU•zed•zek• prAij“t k•reb•. ŒzUerr• b•ª•Ied•r
tAed•r ed•z eTek• D•er ineyù yAeb•. b•]ß“ Žb•M yub••
b•ª•Ied•r KAil pAeyù Žb•M epAzAk•-ŒAzAk• n• pireyù
h•¡Aiweyù ineyù yAoyù• h•eb•. tAr• sµpU,R ŸlÒ˜ TAk•eb•.
imzerr elAek•r• liÆï“t h•eb•. 5tAr• B˜It Žb•M
h•tAz h•eb• k•ArŠ tAr• kU•z ed•ezr k•AeC sAh•AyY
ŒAz• k•eriCl Žb•M imzr ed•ezr mih•mAyù tAed•r
ŒAS˜î• iCl.®
6
smue@•r D•Aer b•sb•Ask•ArI elAek•r• b•leb•/ "ŒAmr•
Ï ed•zÙilr k•AC eTek• sAh•AyY pAb•Ar B˜rs•
k•eriClAm. ŒAmr• oed•r k•AeC C¢ew igeyùiClAm yAet
ŒzUerr rAj“Ar h•At eTek• tAr• ŒAmAed•r r(•• k•er.
ik••–˜Þ oed•r id•ek• tAk•Ao. or•o b•ª•I. oed•r ed•z
d•Kl h•eyù egeC. tAh•el ŒAmr• ik•B˜Aeb• mui)˜
pAb•À®
b•Aib•lek• ö½eV rr b•AtA$
smue@•r tIrb•tI$ mr¨BU˜im* sµpekR•“ é>K b•At$AÉ
21 mr¨BU˜im eTek• ik•C¢ ib•pd• ŒAseC. iyh•Ýd••r
d•i(•e, mr¨ ŒÇ•ˆl enegB˜ eTek• Žk•iw b•AtAesr
J“wk•Ar metA Žw• ŒAseC. Žw• B˜yù¿•r Žk•w• ed•z
eTek• ŒAseC.
2
ŒAim ed•KiC Kub• B˜yù¿•r ik•C¢ Žk•w• G•web•. ŒAim
ed•KiC ib•½VAsG•Atk•r• etAmAr ib•r¨eß“. ŒAim ed•KiC
elAek•rA etAmAr sµpd• luW k•er ine•C. Žlm yAo
Žb•M Ï elAek•ed•r ib•r¨eß“ l¼A” k•er•. mAid•y•ù zh•err
c•Arid•ek• etAmAr qs‘ed•r emAtAeyùn k•r Žb•M oed•r
h•ArAo. ŒAim zh•err smˆS˜ÿ˜ KArAp ij“insek• Db•Ms
k•rb•. 3ŒAim Ïsb• B˜yù¿•r ij“ins ed•eKiC. ŽKn
ŒAim B˜It-sˆ–˜¤ˆS˜ÿ˜. B˜eyùr k•AreŠ pAk•S˜îlIet b•YT•
pAi•C. Ï b•YT• ösb• yˆ–˜¤,Ar met•. y• ik•C¢ ZniC
tA” ŒAmAek• B˜yù pA”eyù id•e•C. y• ik•C¢ ed•KiC tAet
ŒAim B˜eyù k<•ApiC. 4 ŒAim Ÿiþˆ©Í/ ŒAim B˜eyù k<•ApiC.
ŽKn ŒAmAr menArm sÞ“Y• B˜eyùr rAet py$b•ist.
imzr ÖÖÖ k•reb• Žk•seÒ˜ ŸpAsn• k•reb• ŒTb•• "imzr ŒzUred•r
esb•• k•reb•.®
smeu @• ÖÖÖ mr¨B˜U im s•µ˜õb•t> Žiw b•Aib•l ed•zek• eb•AJ“Ae•C.
iyzA”yù 21:5-22:11 646
5
elAek•r• B˜Ab•eC sb• ik•C¢” B˜Al. tAr• b•leC/
"KAb•Ar o pAn k•rAr j“‘ ewib•l öˆS˜Þt k•r?® iWk•
Ï smeyù qs‘r• b•leC/ "r(•Ied•r ineyùAg k•r.
ŒAiD•k•Airk•gŠ ŸeW p¼ Žb•M etAmAed•r b•me$ k• pAilz
k•r?
6
ŒAmAr öBu˜ ŒAmAyù b•leln/ "zh•er nj“rd•Air
c•AlAenAr j“‘ Žk•j“n mAnux K<uej“ ŒAen•. Ï elAk•iw
y• y• ed•eKeC t• Œb••” ŒAmAek• j“AnAeb•. 7yid• Ï
r(•I Œ½VAerAh•I qs‘ed•r/ gAD•• o Ÿewr sAirek• Žigeyù
ŒAset ed•eK tAh•el Kub• s•–˜ÿpRen oed•r k•TAb•At$•
Znet ec•X• k•reb•.®
8
tArpr Žk•id•n/ es stkR b•A,I ed•eb•É ''isMh•?¾¾
''öBu˜/ öitid•n ŒAim py$eb•(•Š ek•Û• eTek• l(•Y
rAiK. öit rAet ŒAim ŒAmAr pAh•ArA ed•b•Ar j“AyùgAyù
d¡•Ai¼eyù pAh•Ar• id•”.¾¾ 9 ik••–˜Þ or• ŒAseC. ŒAim
Œ½VAerAh•I qs‘ Žb•M elAek•ed•r sAir ed•KiC.
tKn Žk• b•At$Ab•Ah•k• b•ll/ "b•Aib•elr ptn
h•eyùeC. b•Aib•l mAiwet muK Tub•e¼ pe¼eC. tAr smˆS˜ÿ
‹A•–˜ÿ ed•b•tAr mUi%$Ùil mAiwet ŒACe¼ w¦k•er• w¦k•er•
k•er B˜A[˜• h•eyùeC.®
10
iyzA”yù b•leln/ "eh• ŒAmAr elAek•rA/
”•S•óˆAeyùelr ö½Vr/ öBu˜ sbR•zi)˜mAenr k•AC eTek•
ŒAim y• y• ZeniClAm t• sb•” etAmAed•r
j“Aineyù i C. KAmAer zs´ mA¼A” k•rAr met•
etAmAed•ro mA¼Aen• h•eb•.
Žd•emr öit ö½eV rr b•AtA$
11
dU•m• sµpek$• b•At$AÉ
esyùIr :Žd•mò eTek• ek•Ÿ ŒAmAyù fAk•l. es
b•ll/ "öh•rI rAetr ŒAr k•tw¦k•u b•Aik•À ŒAr k•t(•Š
Ž” ŒÞ“k•Ar TAk•eb•À® 12öh•rI Ÿ%r id•l/ "sk•Al
ŒAseC. ik••–˜Þ tArpr ŒAb•Ar rAt ŒAseb•. Žrpro
yid• etAmAr ik•C¢ ij“|•As´ TAek•/ tAh•el iP•er Žes•.
:tKn ŒAb•Ar ij“|•As•ò k•reb•.®
ŒAreb•r öit ö½eV rr b•AtA$
13
ŒArb• sµ•VˆeÞ“ é>eKr b•At$AÉ
d•d•An eTek• Žk•d•l b•Yb•sAyùI tAed•r b•Yb•sAr
ij“insp^ pZr wAn• gAi¼et :k•YArAB˜Anò c•Aipeyù
ineyù ŒAseC. ŒAreb•r mr¨BU˜imet ik•C¢ gAeCr k•AeC
tAr• rAt k•AwAl.
14
tAr• ik•C¢ ï\•At$ ‹m,k•ArIed•r j“l pAn
k•rAel•. ewmAr elAek•r• Ï ‹mŠk•ArIed•r KA†o
id•l.
15
Ïsb• elAek•r• trb•Airr nAgAl Ži¼eyù pAileyù
eb•¼Ae•C. tIerr ŒAot• eTek• tAr• pAileyù
eb•¼Ae•C. ib•Db•MsI yueß“r h•At eTek• b<•Ac•et tAr•
pAileyù yAi•Cl.
16
sd•AöBu˜ ŒAmAyù b•eliCeln ey Ž”sb• G•web•.
öBu˜ b•eliCeln/ "Žk• b•Cerr meD•Y”/ eyB˜Aeb• Žk•j“n d•znR ŸptYk•• Žiw ej“r¨zAelemr ek• s•µ˜õb•t> Žiw b•Aib•l
B˜A¼Aew sh•k•ArI smyù egAen/ ek•d•err smˆS˜ÿ egQrb•
Œ#• h•eyù yAeb•. 17es smeyù ZD•u k•eyùk•j“n tIrª•Aj“/
ek•d•err mh•An qs‘rA eb<•ec• TAk•eb•.® k•Ar, öBu˜/
”•S•óˆAeyùelr ö½Vr b•eleCn?
d•znR ŸptYk•• sµ•ˆV eÞ“ ö½eV rr b•AtA$
d•zRn ŸptYk••*I sµ•VˆeÞ“• é>eKr b•At$AÉ
22
eh• elAek•rA/ etAmAed•r ik• h•eyùeCÀ etAmAr
elAek•r• ek•n CAed• luik•eyù TAk•eCÀ
2
ŒtIet Ž” zh•rw• Kub• b•YˆS˜ÿ zh•r iCl. Ž”
zh•r iCl z€•muKr Žb•M suKI. ik••–˜Þ ŽKn sb•ik••C¢r
pirb•t$n h•eyùeC. etAmAr elAek•r• trb•Airr
ŒAG•At CA¼A” inh•t h•e•C. yuß“ n• k•ero mAr•
pe¼eC.
3
etAmAed•r sb• entAr• Žk•seÒ˜ pAileyù egl.
ik••–˜Þ sk•el” ŒAb•Ar b•ª•I h•eyùeC. entAr• b•ª•I h•eyùeC
D•nuk• CA¼A”.
4
tA” ŒAim b•liC/ "ŒAmAr id•ek• tAik•o n•.
ŒAmAek• k<•Ad•et d•Ao. ej“r¨zAelm Db•Mesr k•AreŠ
ŒAmAr Ž” k•Aå•. ŒAmAek• sA–˜ÿvn• id•et etAmAed•r
C¢ew ŒAset h•eb• n•.®
5
öBu ˜ Žk•w• id•n eb•eC ereKeCn. Ï id•en
j“Aitd•AÒ˜• h•eb• Žb•M ib•‹Ai–˜ÿ Ci¼eyù p¼eb•. elAek•r•
d•zRn ŸptYk•Ayù Žek• Œprek• pd•d•ilt k•reb•.
zh•err ed•oyùAl eB˜eÒ˜ eP•l• h•eb•. ŸptYk•Ar
elAek•r• pAbR•tY zh•er TAk•• elAek•ed•r Ÿe£•e•
sAh•AeyYr j“‘ ic•ík•Ar k•reb•. 6 Žlemr Œ½VAerAh•I
qs‘r• tAed•r tIerr b•YAg ineyù yuß “e(•e^ yAeb•.
k•Ierr elAek•rA tAed•r b•m$ öˆS˜Þt rAKeb•. 7qs‘r•
etAmAr ib•ezx ŸptYk•Ayù j“mAeyùt h•eb•. ŸptYk••iw
rT id•eyù B˜er yAeb•. zh•err öeb•zpeT Œ½VAerAh•I
qs‘r• inej“ed•r emAtAeyùn rAKeb•. 8 Ï smeyù iyh•dÝ ••r
elAek•r• Œre,Yr öAsAed• mju“t yuß “AS˜¤ b•Yb•h•Ar k•ret
c•A”eb•.
qs‘r• iyh•Ýd••r öAc•Ir eB˜e[˜ eP•leb•. 9-11 d•AyùUed•r
zh•err öAc•Ier P•Awl D•reb• Žb•M &u“im Ï P•AwlÙil
ed•Ket pAeb•. tA” &u“im b•Ai¼G•rÙil Ùneb• Žb•M Ï
b•Ai¼Ùilr pATr b•Yb•h•Ar k•er öAc•Ierr P•Awel
lAgAeb•. &u“im j“l D•er rAKAr j“‘ éiw öAc•Ierr
mAJ“KAen Žk•w• j“Ayùg• qtir k•reb• Žb•M &u“im j“l
D•er rAKet pAreb•.
etAmr• Ïsb• inej“ed•r r(•• k•rAr j“‘ k•reb•.
ik••–˜Þ ey ö½Vr sb• ik•C¢ s]iX k•ereCn etAmr• es”
ö½Vrek• ib•½VAs k•reb• n•. Œenk•id•n ŒAeg iyin
ŒAmAed•r j“‘ Ž” sb•ik•C¢ k•ereCn es” Žk•j“nek•
:ö½Vrò etAmr• ed•Keb• n•.
ed•zek• eb•AJ“Ae•C.
 647 iyzA”yù 22:12-23:9
12
tA”/ ŒAmAr sd•AöBu˜/ sbR•zi)˜mAn/ elAek•ed•r yAet z)˜ k•AeWr eb•Aef$ h•A&u“i¼r ŒAG•Aet es ŒnAyùAes
tAed•r m]t b•Þu“ed•r j“‘ k<•Ad•et Žb•M ezAk•ök•Az F¦k•et pAer. Ï Bˆ]•tYiw tAr iptAr b•Ai¼et Žk•iw
k•ret b•leb•n. elAek•r• tAed•r d•Ai¼ k•Aimeyù eP•leb• sµ•åAenr ŒAsn pAeb•. 24tAr qpïk• b•Ai¼et yt
Žb•M é>eKr epAzAk• preb•. Ùr¨ ׈pU,R o sµ•åAnj“nk• b•ˆS˜Þ ŒAeC tAr gAeyù Ju“ileyù
13
ik••–˜Þ ed•K/ elAek•r• ŽKn suKI. tAr• ŒAnª• ed•oyù• h•eb•. b•¼r• Žb•M eCAw eCAw eCelemeyùrA tAr
k•reC. b•leCÉ opr inB˜$r k•reb•. Ïsb• elAek•r• eCA· TAl• Žb•M
gb•Aid• pZ o emxed•r mAr. ŒAmr• Ÿísb• k•rb•. b•¼ j“elr eb•Atelr mt tAr gAeyù Ju“el TAk•eb•.
25
etAmr• KA† KAo o @•A(•Ars pAn k•r. KAo Žb•M "es” smeyù/ eperk•iw :izb•aenò eyw• ŽKn
pAn k•r k•ArŠ ŒAmr• et• ŒAgAmIk•Al mrb•. Žk•w• Kub• z)˜ eb•Aef$r opr h•A&u“i¼ id•eyù eFAk•AenA
h•eyùeC/ t• ébR•l h•eyù yAeb• Žb•M pe¼ yAeb•. Ï eperk•iw
14
öBu˜ sbR•zi)˜mAn ŽÙil ŒAmAek• b•leln Žb•M mAiwet p¼eb• Žb•M or seÒ˜ eJ“AlAenA smˆS˜ÿ˜ b•ˆS˜Þ
ŒAim t• inej“r k•Aen ZnlAmÉ "etAmr• KArAp k•Aj“ ŒACe¼ pe¼ Db•Ms h•eb•. Ž” h•l tAr :ej“r¨zAelmò
k•erC tA” ed•AxI sAb•YˆS˜ÿ˜ h•eyùC Žb•M ŒAim öitš¨it sµ•VˆeÞ“ b•At$•/ k•ArŠ öBu˜ Ž k•T• b•eleCn.
id•i•C Ž” pAp (•m• k•rAr ŒAeg” etAmr• mAr•
yAeb•.® ŒAmAr sd•AöBu˜ sbR•zi)˜mAn Ž” k•TAÙil ilb•AenAenr öit ö½eV rr b•AtA$
esAr sµ•V eÞ“ é>eKr b•At$ A É tzR I ezr
b•leln.

izb•ea n ö½eV rr b•AtA$

23 j“Ah•Aj“smUh•/ é>K k•r Žb•M k<•Aed••? ek•nn•
etAmAed•r b•ª•riw Db•Ms h•eyùeC. :ik•%Im ed•z eTek•
15
ŒAmAr sd•AöBu ˜ / sbR • zi)˜mAn ŒAmAek• Ž” ŒAsAr peT j“Ah•Aj“iwr elAek•ed•r Ž” Kb•r j“AnAen•
k•TAÙil b•eliCeln/ "izb•aen nAmk• Ž” Bˆ]•etYr k•AeC h•eyùiCl.ò
yAo. Ï Bˆ]•tY h•l rAj“öAsAed•r ŒD•Y(•. 16Bˆ]•tYiwek• 2
smue@•r D•Aer b•sb•Ask•ArI elAk•ed•r ib•rt h•oyùA
ij“|•As• k•r 'ŽKAen ik• k•rCÀ etAmAr pirb•Aerr o ib•x²ø h•oyùA Ÿic•í. esAr iCl smu@• Ÿpku•lb•t$I
ek•Ÿ ik• ŽKAen smAih•t h•eyùeCÀ ek•n &u“im ŽKAen "sIed•Aenr b•i,k•.¾¾ smu@• tIrb•t$I h•oyùAr d•r¨, Ž”
k•b•r K<u¼eC•À®¾ zh•riw tAr b•Yb•sAyùIed•r j“lpeT b•Yb•s• k•ret
iyzA”yù b•leln/ "Ž” elAk•wAr id•ek• ed•K. es pAWAyù Žb•M D•nsµpd• id•eyù ed•ziwek• B˜er
Žk•iw Ÿ<c•¢ j“AyùgAyù k•b•r K<u¼eC. Ž” elAk•iw pATr id•eyùiCl. 3zes´r sÞ“Aen ŽKAnk•Ar elAek•r• j“lpeT
ek•ew ek•ew inej“r k•b•r qtir k•reC. ‹mŠ k•er. nIlned•r D•Aer j“›˜åAen• zs´ esAerr
17-18
"eh• mAnux/ öBu˜ etAmAyù ipex mAreb•n. öBu˜ elAek•r• ik•en Žen Œ‘ j“Aitr k•AeC t• ib•iß*
etAmAek• Žk•w• eCAw egAlAyù pir,t k•reb•n Žb•M k•er.
4
dU•err Žk•iw ib•zAl ed•ez etAmAek• C¡¢e¼ eP•leb•n sIed•An/ etAmAr B˜IxŠ ib•x²ø h•oyùA Ÿic•í/ k•ArŠ
Žb•M esKAen &u“im mAr• yAeb•.® smu@• o smue@•r égR b•leCÉ
öBu˜ b•leln/ "&u“im etAmAr yu ß“reTr j“‘ Kub•” ŒAmAr ek•An s•–˜ÿAn en”. gB˜$ yˆ–˜¤,• ik• t• ŒAim
gibR•t. ik••–˜Þ Ï dU•rb•t$I ed•ez n&u“n zAsek•r k•AeC b•uiJ“in. ŒAim ek•An izZr j“›˜å id•” in. ŒAim tr¨Š
etAmAr eTek•o B˜Al yuß“rT TAk•eb•. tA” etAmAr tr¨,Ied•r ge¼ &u“leto sAh•AyY k•irin.
rT Ï rAj“öAsAed• etmn Ùr¨ ׈ pAeb• n•. 19ŽKAen 5
imzr/•esAr sµ•VˆeÞ“ Žmn sMb•Ad• pAeb•. Ž” Kb•r
ŒAim etAmAr Ùr¨ ˆ× p, U R k•Aej“ b•AD•Ar s]iX k•rb•. etAmAr imzrek• d•Ar¨, zArIirk• o mAnisk• yˆ–˜¤,Ayù eP•leb•.
6
n&u“n minb• Žet ib•r)˜ h•eyù etAmAyù Ùr¨ ׈pU,R k•Aj“ mAlb•Ah•I j“Ah•Aj“Ùilek• tzRIez iP•er ŒAset”
eTek• sireyù ed•eb•n. h•eb•. smue@•r D•Aer b•sb•Ask•ArI elAek•ed•r ib•lAp
20
Ï smeyù/ ŒAim ŒAmAr d•As/ ”lIyùAk•Imek• fAk•b•. k•ret h•eb•.
”lIyùAk•Im h•e•C ih•i˜ð˜eyùr pu^. 21ŒAr ŒAim etAmAr 7
ŒtIet esAr zh•r ŒAnª•/ Ÿíseb• emeteC.
ŒAlKA˜ñAw• enb• Žb•M Ï d•Asek• t• pret ed•b•. öTm eTek•” zh•riw b•¼ h•eyù c•eleC. b•sit S˜îApenr
etAmAr zAsnd•Øiw ŒAim tAr h•Aet &u“el ed•b• Žb•M j“‘ zh•riwr nAgirk•r• dU•rdU•rAe–˜ÿ ‹mŠ k•ereC. Ï
es ej“r¨zAelm o iyh•Ýd•Ayù b•sb•Ask•ArI elAek•ed•r zh•er b•As k•ret dU•rdU•rA–˜ÿ eTek• elAek•r• ŽeseC.
8
iptAr mt h•eb•. esAr zh•er Œenk• entA qtrI h•eyùeC. zh•err
22
"ŒAim d•AyùUed•r b•Ai¼r c•Aib• Ï mAnuxwAr glAyù b•i,k•rA eyn rAj“pu^. ŽKAnk•Ar eysb• elAek•r• nAn•
Ju“ileyù ed•b•. yid• es Žk•wA d•rj“• eKAel/ tAh•el es ij“insp^ ek•nAeb•c•• k•er tAr• sb• j“AyùgAyù sµ•åAn
d•rj“• eKAlA” TAk•eb•. ek•Ÿ” t• b•Þ“ k•ret s(•m epeyùeC. sutrAM esAerr ib•r¨eß“ ek• pirk•Â˜¯n•
h•eb• n•. yid• es Žk•w• d•rj“• b•Þ“• k•er tAh•el Ï k•eriClÀ
d•rj“• b•Þ“” TAk•eb•. ek•Ÿ” t• Kulet pAreb• n•. 9
öBu ˜ sbR • zi)˜mAn” Ž” pirk•Â˜¯ n Ar enpTY
23
ŒAim d•Asiwek• eperek•r met• z)˜ k•er g¼b• k•Airgr. itin tAed•r Ùr¨ ׈h•In k•rAr isß“A–˜ÿ˜ enn.
iyzA”yù 23:10-24:18 648
10
tzRIz eTek• ŒAs• mAlb•Ah•I j“Ah•Aj“Ùil S•ˆV ed•ez
iP•er yAo. smu@•wAek• eCAw nd•I men k•er epireyù
yAo. ek•An b•Yi)˜” ŽKn etAmAyù TAmAeb• n•.
11
smu e @•r opero öBu ˜ t¡ A r b•Aæ ösAirt
k•ereCn. esAerr ib•r¨eß“• yuß“ k•ret Œ‘A‘
rAj“YÙilek• itin Žk•i^t k•reCn. öBu˜ k•nAnek•
tAr inrApd• j“Ayùg• esArek• Db•Ms k•rAr ŒAed•z
id•eyùeCn.
12
öBu˜ b•eln/ "eh• sIed•Aenr ku•mArI k•‘•/ &u“im
Db•Ms h•eb•? etAmAr ŒAnª• k•rb•Ar ŒAr ek•An sueyAg
TAk•eb• n•.® ik••–˜Þ esAerr elAek•r• b•leC/ "sA”öAs
ŒAmAed•r sAh•AyY k•reb•.® ik••–˜Þ yid• &u“im smu@• epireyù
sA”öAes yAo/ tAh•el ib•šAm k•rAr ek•An j“Ayùg•
&u“im K<uej“ pAeb• n•.
13
tA” esAerr elAek•r• b•leC/ "b•Aib•elr elAek•r•
ŒAmAed•r sAh•AyY k•reb•.® ik••–˜Þ k•lad•Iyùed•r ed•ezr
id•ek• tAk•Ao. b•Aib•l ŽKn ŒAr ed•z nyù. ŒzUrr•
b•Aib•el ŒAß*mŠ c•Aileyù zh•err c•Airid•ek• égR qtrI
k•ereC. qs‘r• suª•r suª•r b•Ai¼G•r eTek• sb•
ij“insp^ luW k•er ineyùeC. ŒzUrr• b•Aib•lek•
Žek•b•Aer b•‘öA,Ied•r TAk•Ar j“AyùgAyù pir,t
k•ereC. tAr• b•Aib•lek• Db•MsˆS˜ÿàep pir,t k•ereC.
14
sutrAM tzRIz eTek• ŒAs• mAlb•Ah•I j“Ah•Aj“Ùil
é>iKt h•o. etAmAr inrApd• j“Ayùg• :esArò Db•Ms
h•eb•.
15
elAek•r• öAyù 70 b•Cr py$•–˜ÿ esArek• Bu˜el
TAk•eb•. :Žw• ek•An rAj“Ar rAj“ ׈k•Aelr sIm•.ò•70
b•Cr pr esAerr Œb•S˜î• iWk• Ž” gAenr meD•Y eb••Ar
mt h•eb•É
16
oeh• eb••A/ pur¨xr• etAmAyù Bu˜el egeC. &u“im
b•I,• ineyù zh•r pirß*mAyù yAo. mD•ur tAel b•Aj“Ao.
suª•r k•er gAn gAo. etAmAr gAn mAeJ“ mAeJ“ gAo.
tAh•el elAek•r• h•yùet• etAmAek• ŒAb•Ar ic•net
pAreb•.
17
s%r b•Cr pr/ öBu˜ esArek• S•årŠ k•reb•n Žb•M
tAek• t¡Ar isß“A•–˜ÿ j“AnAeb•n. esAr ŒAb•Ar ŒAegr
met• b•Yb•s• Zr¨ k•reb•. esAr p]iTb•Ir smˆS˜ÿ˜ j“Aitr
seÒ˜ eb••Ab•]i%et öšyù ed•oyù• Žk•iw eb••Ar mt
h•eb•. 18ik••–˜Þ es ŸpAj$“enr wAk•Apyùs• D•er rAKet
pAreb• n•. b•Yb•sAr lAeB˜r wAk•• öBu˜r j“‘ siÇ•ˆt
h•eb•. yAr• öBu˜r esb•• k•reb• tArA” lB˜YAMezr wAk••
pAeb•. sutrAM öBu˜r d•Asr• suª•r j“AmAk•Ap¼ preb•
Žb•M ŒAz imiweyù KAoyùAd•Aoyù• k•reb•.
ö½rV ”•S•ˆó Aeyl
ù ek• zAiˆS˜ÿ ed•eb•n
ed•eK•? öBu˜ Ž” ed•zek• Db•Ms k•reb•n Žb•M
24 Ž” ed•z eTek• itin sb• ik•C¢ D•ueyù mueC
ed•ziwek• pirâ•Ar k•reb•n. itin ed•ezr elAek•ed•r
sudU•er tAi¼eyù ed•eb•n.
2
es” smeyù/ sAD•Ar, elAek•rA Žb•M yAj“k•g,
sm&u“lY h•eb•. ß*Itd•As o minb•/ d•AsI o k•^RI/ eß*t•
o ib•eß*t•/ 3-,ýAh•k• o -,d•AtA sk•el smAn h•eb•.
smˆS˜ÿ elAk•ek• ed•ezr b•A”er eyet b•AD•Y k•r• h•eb•.
smˆS˜ÿ sµpd• ineyù enoyù• h•eb•. k•ArŠ öBu˜r ŒAed•ez”
Ïsb• G•wn• G•web•. 4 ed•ziw zUnY o ébR•l h•eyù p¼eb•.
Ž” ed•ezr mh•An entAr• (•mtAh•In h•eb•n.
5
Ž” ed•ezr elAek•rA” ed•ezr mAiwek• enAMr• k•er
&u“eleC. ik• k•er Žw• G•wlÀ ö½Verr iz(•Ar ib•r¨eß“
elAek•r• Bu˜l k•Aj“ k•eriCl. elAek•r• ö½Verr ib•iD•
mAenin. Œenk•id•n ŒAeg elAek•r• ö½Verr seÒ˜ Žk•iw
c•¢i)˜ k•eriCl. ik••–˜Þ es”sb• elAek•rA” ö½Verr seÒ˜
tAed•r c•¢i)˜ B˜Ò˜ k•eriCl. 6Ž” ed•ezr elAek•rA
tAed•r Bu˜l k•Aej“r j“‘ ed•AxI iCl. tA” Ž” ed•zek•
Db•Ms k•rAr j“‘ ö½Vr öitš¨itb•ß“. elAek•ed•r zAiS˜ÿ
ed•oyù• h•eb•. ZD•umA^ ik•C¢ elAk• eb<•ec• TAk•eb•.
7
@•A(•Ae(•t m]töAyù. n&u“n @•A(••rs Œepyù.
ŒtIet mAnux suKI iCl. ik••–˜Þ tAr• ŽKn é>KI.
8-9
elAek•r• tAed•r ŒAnª• ök•Az k•r• b•Þ“ k•er id•eyùeC.
smˆS˜ÿ˜ suª•r z€• eTem igeyùeC. Kã•r Žb•M b•I,A
eTek• ingRt mD•ur sÒ˜It eTem igeyùeC. @•A(••rs
pAenr smyù elAek•r• ŒAr ŒAneª•r gAn gAyù n•.
Œnuý surAr S•VˆAd• ŽKn elAek•ed•r etet• lAeg.
10
Ž” zh•r c•Ý,R-ib•c•Ý,R h•eyù egeC. ˆöitiw b•A¼I b•Þ “/
tA” ek•Ÿ tAr inej“r b•A¼Iet F¦k•et pAreC n•.
11
ŽKn elAek•r• h•Aew b•Aj“Aer @•A(•Aresr eK<Aj“
k•reC. ik••–˜Þ smˆS˜ÿ suK Ÿeb• egeC. ŒAnª• c•el egeC
sh••S•óˆ eyAj“n dU•er. 12zh•riw Db•Ms h•eyù pe¼ reyùeC.
Žmnik• P•wk•Ùilo c•Ý,R-ib•c•Ý,R.
13
zs´ sMýeh•r per j“lpA”gAeC eymn Ùiwk•tk•
j“lpA” pe¼ TAek• iWk• etmin Œenk•Ùil j“Aitr
meD•Y Ž” ed•zo Žk•Aik• pe¼ TAk•eb•.
14
eb<•ec• yAoyùA elAek•r• ic•ík•Ar k•ret Zr¨ k•reb•.
tAed•r Ž” ic•ík•Ar smue@•r gj$“enr eTek•o eb•zI
h•eb•. öBu˜r mh•AnuB˜b•tAyù tAr• suKI h•eb•.
15
es”sb• elAek•r• b•leb•/ "öAecˆYr mAnuxr• öBu˜r
özMs• k•r? dU•r ed•ezr mAnuxr• öBu˜ ”•S•óˆAeyùelr
ö½Verr nAem özMsA k•r.®
16
p]iTb•Ir smˆS˜ÿ öA•–˜ÿ˜ eTek• ŒAmr• özMsA gIt
Znb•. elAek•r• gA”eb•É "D•Aiµ•Råk•j“niw/ mih•mAi–•Vˆt
h•Ÿn.® ik••–˜Þ ŒAim b•il/ "ŒAim mAr• yAi•C. ŒAmAr
pe(• sb•ik•C¢ B˜yù¿•r h•eyù ŸeWeC. ib•½VAsG•Atek•r•
mAnuexr ib•r¨eß“ ib•½VAsG•Atk•t• k•reC.
17
Ž” ed•ezr ŒiD•b•AsIed•r ib•pd• ŒAim ec•AeKr
sAmen ed•Ket pAi•C. tAed•r j“‘ epet rAK• P<•Ad•/
gt$ Žb•M B˜yù ŒAim ed•Ket pAi•C.
18
elAek•r• tAed•r ib•ped•r k•T• Zen B˜It h•eb•.
ik•C¢ elAk• pAileyù yAoyùAr ec•X• k•reb• ik••–˜Þ tAr•
get$ pe¼ igeyù P<•Aed• b•ª•I h•eb•. tAed•r meD•Y k•eyùk•j“n
gt$ eTek• ŸeW ŒAseb• ik••–˜Þ tAr• Œ‘ P<•Aed• D•r•
 649
p¼eb•.® ŒAk•Aez b<•AeD•r d•rj“• Kuel yAeb• Žb•M ¹ñAb•n
h•eb•. p]iTb•Ir iB˜tÙel• ne¼ ŸWeb•.
19
BU˜imk•µp h•eb•. p]iTb•I eP•ew ec•Qic•r h•eyù yAeb•.
20
Ž” p]iTb•I pAep B˜ArAß*A•–˜ÿ. tA” t• B˜Aerr
tlAyù c•Ap• p¼eb•. j“I,R b•Ai¼r metA t• ek<•ep
ŸWeb•/ m% mAnuexr met• pe¼ yAeb•. p]iTb•I pe¼
egeC Žb•M ŒAr k•Kno ŸeW d¡•A¼Aeb• nA.
21
es” smeyù” öBu˜ t¡Ar ib•c•Ar Zr¨ k•reb•n. itin
S•ˆV egRr S•ˆV gIR yù esnAed•r* Žb•M p]iTb•Ir pAiTRb• rAj“Aed•r
ib•c•Ar k•reb•n.
22
tKn b•æ mAnux Žk•i^t h•eb•. tAed•r meD•Y ek•Ÿ
ŒAeC BU˜gB˜$S˜î k•eyùed• b•ß “. ek•Ÿ ŒAeC k•ArAgAer.
ik••–˜Þ Œb•ezex/ Œenk•id•n per tAed•r sk•elr ib•c•Ar
h•eb•.
23
ej“r¨zAelemr iseyùAn pbR•et öBu˜ rAj“Ar mt
zAsn k•reb•n. g,YmA‘ elAek•ed•r ŸpiS˜îitet t¡Ar
ŸÆ‰ˆl mih•m• ök•Aizt h•eb•. t¡•r mih•m• Žt ŸÆï“l
h•eb• ey t• ed•eK c•¡Ad• ib•hb•l h•eb• Žb•M sUyR lÆï“•
pAeb•.
ö½eV rr öit öATnR AgIt
öBu˜/ ŒApin” ŒAmAr ö½Vr. ŒApnAek• ŒAim
25 sµ•åAn k•ir Žb•M ŒApnAr nAemr özMsA k•ir.
ŒApin ib•S•åyù s]iX k•ereCn. b•æid•n ŒAeg ŒApin y•
y• b•eliCeln t• b•e,R b•e,R setY pir,t h•eyùeC.
ŒApin y• y• G•wAr k•T• b•eliCeln iWk• tA” tA”
G•eweC.
2
ŒApin zh•r Db•Ms k•ereCn. ey zh•r iCl
zi)˜zAlI öAc•Ir id•eyù eG•r• t• ŽKn Db•MsˆS˜ÿàp mA^.
ib•ed•zI öAsAd• sb• Db•Ms h•eyù igeyùeC. t• ŒAr
ek•Anid•no inm$A, k•r• yAeb• n•.
3
zi)˜mAn ed•zÙil ŒApnAek• šß“• k•reb•/ sµ•åAn
j“AnAeb•. zi)˜zAlI zh•err (•mtAb•An elAek•r•
ŒApnAek• B˜yù pAeb• Žb•M sµ•åAn k•reb•.
4
öBu˜ ŒApin” d•ir@•ed•r k•AeC Žk• inrApd• ŒAšyù.
Žed•r prAij“t k•ret öBu˜t sms´• Zr¨ h•eb•. ik••–˜Þ
ŒApin tAed•r r(•• k•reb•n. öBu˜/ ŒApin elAek•ed•r
k•AeC b•‘• o d•Ab•d•Ah• eTek• r(•• pAb•Ar met• suri(•t
g]h•. B˜yù¿•r J“¼ b•]iXr met• sMk•wsmUh• ŒAseb• Žb•M
ed•oyùAel D•AO•• mAreb•/ ik••–˜Þ g]eh•r eB˜terr elAek•rA
ŒAG•At pAeb• n•.
5
zߨr• Žes ic•ík•Ar ec•¡c•Aemic• egAlmAl Zr¨
k•reb•. B˜yù¿•r zߨr• ŒAro B˜yù¿•r h•eyù ŸeW ŒAhb•An
j“AnAeb•. ik••–˜Þ ö½Vr ŒApin” tAed•r TAimeyù ed•eb•n.
yid•o ýIeÅ•å mr¨BU˜imet k•eyùk•iw Ÿi•¶“õd• j“›˜åAyù/
pirezex tArA Zik•eyù yAeb• Žb•M BU˜imet pitt
h•eb•. Žk•”B˜Aeb•/ ŒApino ŒApnAr zߨed•r prAij“t
k•reb•n Žb•M tAed•r h•¡Aw¦ ege¼ b•set b•AD•Y k•reb•n.
S • Vˆ g RI y ù e s n A Žr ŒTR ''tArk••/¾¾ yAed•r Œ‘ j“Aitr• ed•b•t•
ih•sAeb• pUj“• k•rt.
iyzA”yù 24:19-26:7
G•n emG• eymn ýIeÅ•år öKr Ÿ%Apek• ŒAwek• ed•yù
iWk• es”B˜Aeb• ŒApino zߨed•r B˜yù¿•r ic•ík•Ar
TAimeyù ed•eb•n.
Œngu ted•r j“‘ ö½eV rr mh•AeB˜Aj“
6
es” smeyù/ öBu˜ sbR•zi)˜mAn Ž” pbR•etr smˆS˜ÿ
j“Aitek• Žk• Bu˜ireB˜Aej“ ŒApYAiyùt k•reb•n. es”
eB˜Aej“ esr• KA† o pAnIyù TAk•eb•. mAMs h•eb• nrm
o suS•VˆAé.
7
ik••–˜Þ ŽKn/ smˆS˜ÿ j“Ait o elAek•ed•r Žk•iw
eG•Amw• ŒA•CAid•t k•reC. itin Ž” eG•AmwA nX k•er
ed•eb•n. 8ik••–˜Þ m]&u“Y ic•rter Db•MsöAˆ¹ˆÿ h•eb•. ŒAmAr
sd•AöBu˜ öetYk•iw muK eTek• öitiw Œš¨k•,• muiCeyù
ed•eb•n. ŒtIet t¡Ar smˆS˜ÿ ŒnurAgI B˜)˜r• iCl ib•x²ø.
ik••–˜Þ ö½Vr p]iTb•I eTek• mueC ed•eb•n ib•x²øt•. Ž
smˆS˜ÿ” G•web• k•ArŠ öBu˜ Žsb• G•wn•r k•TA” b•eleCn.
9
es smeyù elAek•r• b•leb•/ "Ž”et• ŒAmAed•r
ö½Vr. itin” es” yAr j“‘ ŒAmr• ötI(•Art. itin
ŒAmAed•r r(•• k•ret ŽeseCn. ŒAmr• ŒAmAed•r
öBu˜r ötI(•Ayù ŒAiC. tA” itin ŒAmAed•r r(•• k•rAr
smyù ŒAmr• suKI Žb•M ŒAniª•t h•b•.®
10
Ž” pbR•et öBu˜r zi)˜ ib•rAj“mAn. tA” emAyùAb•
prAij“t h•eb•. ŒAb•j$“nAr ˆ S˜ÿàep Ke¼r opr id•eyù
eh•¡ew yAb•Ar met• öBu˜ zߨed•r pd•d•ilt k•reb•n.
11
s¡AtAr k•Aw• mAnuexr met• öBu˜ t¡Ar b•Aæ ösAirt
k•er elAek• eysb• ij“ins ineyù gbR• k•er essb•
ij“insek• Žk•i^t k•reb•n. itin mAnuexr qtrI suª•r
suª•r ij“insÙelAek• dU•er C¡¢e¼ eP•el ed•eb•n.
12
öBu ˜ mAnu e xr lµ•V ˆ • öAc•Ir o inrApd•
j“AyùgAÙilek• Db•Ms k•er mAiwr D•eU lAyù imizeyù ed•eb•n.
ö½eV rr özMs• gIt
26 es smeyù iyh•Ýd••r elAek•r• Ž” gAn gA”eb•É
öBu˜ ŒAmAed•r pir^A, id•n. ŒAmAed•r Žk•iw
zi)˜zAlI éeB˜$† ngr ŒAeC.
2
P•wk•Ùil eKAelA. Žk• nYAyùprAyùŠ j“Ait öeb•z
k•reb•. Žr• ö½Verr suiz(•• emen c•el.
3
öBu˜/ eysb• elAek•r• ŒApnAr opr inB˜$r k•er
Žb•M ŒApnAr opr ŒAS˜îA rAeK tAed•r ök]•t zAi•–˜ÿ
id•n.
4
sd•• sbR•d•• öBu˜ek• ib•½VAs k•r. itin etAmAed•r
ic•rk•Aelr inrApd• ŒAšyù.
5
ik••–˜Þ öBu˜ d•Ai•µ˜õk• zh•rek• Db•Ms k•reb•n Žb•M
tAr ŒiD•b•AsIed•r zAiS˜ÿ˜ ed•eb•n. d•Ai•µ˜õk• zh•rek• itin
mAiwet C¡¢e¼ eP•leb•n. es” zh•r D•UelAyù muK Tub•e¼
p¼eb•.
6
tKn d•Inh•In Žb•M ib•nyù I mAnu e xr• es”
Db•MsˆS˜ÿàepr opr id•eyù eh•¡ew yAeb•.
7
sttA” B˜Al elAek•r eb<•ec• TAk•Ar pT. y• ik•C¢
srl o stY B˜Al elAek•r• tAek•” ŒnusrŠ k•er.
iyzA”yù 26:8-27:8 650
ö½Vr ŒApin es” pTek• ms]Š k•r¨n yAet sh•ej“
tAek• emen c•l• yAyù.
8
ik••–˜Þ öBu˜ ŒAmr• ŒApnAr ib•c•Aerr id•ek• tAik•eyù
reyùiC. ŒAmAed•r ŒA ™AÙil ŒApnAek• Žb•M ŒApnAr
nAmek• S•årŠ k•ret c•A”eC.
9
ŒAmAr ŒA ™• ŒApnAr sAeT rAi^b•As k•ret
c•Ayù. ŒAmAr ŒA ™• öitiw n&u“n id•enr eB˜Aer ŒApnAr
seÒ˜ TAk•et c•Ayù. p]iTb•Iet ŒApnAr ib•c•Ar yKn
enem ŒAseb• tKn mAnux eb<•ec• TAk•Ar siWk• pT
izKeb•.
10
éX elAek•ed•r öit yid• ŒApin ZD•u d•yù• ed•KAn
tAh•el tAr• ek•An ik•C¢ B˜Al k•ret izKeb• nA. Žmnik•
éX elAek•r• B˜AelA p]iTb•Iet b•As k•relo tAr• KArAp
k•Aj“ k•reb•. tArA k•Kno öBu˜r mh• ׈ ed•Ket pAyù
n•.
11
ik••–˜Þ öBu˜ es”sb• elAek•ed•r zAiˆS˜ÿ ed•b•Ar j“‘
öˆS˜Þt eh•An. iniü‚tB˜Aeb•” tAr• Žw• ed•Ket pAeb•.
tAr• ik• Žw• ed•Ket pAeb• n•À öBu˜/ éXr• ed•Kuk• ey
ŒApnAr elAek•ed•r j“‘ ŒApnAr ey B˜Alb•As• t•
Kub• #â. iniü‚tB˜Aeb• tAr• liÆï“t h•eb•. ŒApnAr
zߨed•r j“‘ ey ŒAÙn rAKA ŒAeC t• oed•r pui¼eyù
ezx k•er eP•luk•.
12
öBu˜/ ŒAmr• eysb• k•Aj“ k•rAr ec•X• k•eriClAm
es sb• k•Aej“ ŒApin sP•l h•eyùeCn. tA” ŒAmAed•r
zAi•–˜ÿ id•n.
ö½rV tA¡ r elAek•ed•r n&“u n j“Ib•n ed•eb•n
13
öBu˜ ŒApin” ŒAmAed•r ö½Vr. ik••–˜Þ ŒtIet
ŒAmr• Œ‘ ed•b•tAed•r emen c•ltAm. ŒAmr• iClAm
Œ‘ minb•ed•r. ik••–˜Þ ŽKn ŒAmr• elAek•ed•r ZD•u
ŒApnAr nAm” S•årŠ k•rAet c•A”.
14
es”sb• m]t ed•b•tAr• eb<•ec• oeW nA. es”sb•
eötg, m]&u“Y eTek• ŒAr ej“eg oeW n•. ŒApin
tAed•r Db•Ms k•rAr isß“A•–˜ÿ˜ ineyùiCeln. Žb•M tAed•r
sµ•VˆeÞ“ ŒAmAed•r B˜Ab•nA Ÿe@•k• k•rb•Ar y• ik•C¢ tA
sb•” ŒApin Db•Ms k•ereCn.
15
eh• öBu˜/ Ž” j“Aitet ŒAer• eyAg k•r. Žet
eyAg k•r Žb•M sµ•åAint h•o. ed•ziwr sbR•id•ek•r sIm•
b•]iß“ k•r.
16
öBu˜/ elAek• yKn ib•ped• pe¼/ tKn ŒApnAek•
S•årŠ k•er. ŒApin yKn tAed•r zAiS˜ÿ˜ ed•n/ tKn
tAr• ŒApnAr k•AeC nIrb• öATRnA k•er.
17
iWk• eymn Žk•iw gB˜$b•tI mih•l• j“›˜å id•et
yAe•C Žb•M ösb• yˆ–˜¤nAyù ic•ík•Ar k•er k<•Aed•/ etmin/
eh• öBu˜/ ŒAmr• ŒApnAr sAmen ŽesiC.
18
Žk•”B˜Aeb•/ ŒAmAed•r yˆ–˜¤,• ŒAeC Žb•M ŒAmr•
j“›˜å id•”/ ik••–˜Þ ZD•u” b•AtAs. ŒAmr• p]iTb•Ir j“‘
n&u“n mAnux qtrI k•ret pAir nA. ŒAmr• ed•ezr
j“‘ mui)˜ ŒAnet pAir n•. 19ik••–˜Þ öBu˜ b•eln/
"etAmAed•r elAek•r• mAr• igeyùeC/ teb• tAr• ŒAb•Ar
eb<•ec• ŸWeb•. ŒAmAr mAnuxed•r m]ted•h•Ùil m]&“u Y eTek•
ej“eg ŸWeb•. m]t mAnuexr• mAiwet ŸeW d¡•A¼Aeb•
Žb•M suKI h•eb•. etAmAed•r ŒA•CAid•t izizrsmUh• n&u“n
id•enr ŒAelAr met• J“lml k•reb•. Žr ŒTR Ž”Ð
n&u“n smyù ŒAseC yKn p]iTb•I m]t mAnuxed•r meD•Y
n&u“n öAe,r sÇ•ˆAr G•wAeb•.®
ib•c•ArÉ pru Sˆ˜ð Ar ŒTb•• zAiˆ S˜ÿ
20
ŒAmAr elAek•rA/ etAmr• etAmAed•r G•err
eB˜ter yAo. d•rj“• b•Þ“• k•r. (•i,ek•r j“‘ luik•eyù
G•er TAk•. tt(•Š py$•–˜ÿ luk•Ao yt(•Š n• ö½Verr
eß*AD• ezx h•yù.
21
p]iTb•Ir elAek•ed•r ku•k•em$r ib•c•Ar k•ret öBu˜
ej“r¨zAelemr miª•r eCe¼ c•el yAeb•n. p]iTb•I inh•t
elAek•ed•r r)˜ ök•Aizt k•reb•. p]iTb•I ŒAr m]t
mAnuxed•r ŒA•CAid•t k•reb• n•.
es” smeyù öBu˜ t¡Ar zߨed•r ib•r¨eß“ mAml•
27 r¨ju“ k•reb•n. itin ilib•yùATn/ b<•Ak•• sApiwek•
zAˆiS˜ÿ ed•eb•n. Ï p<YAc•Aen• sApiwek• t¡Ar ib•rAw Žb•M
zi)˜zAlI trb•Air id•eyù zAiS˜ÿ ed•eb•n. Žb•M itin Ï
sAmui@•k• qd•tYek• h•tY• k•reb•n.
2
es smeyù/ Žk•iw menArm @•A(•Ae(•t TAk•eb•.
esKAnk•Ar j“im qtrIr k•Aj“ Zr¨ k•r.
3
"ŒAim/ öBu˜/ es” b•AgAen iWk•smeyù j“l ed•b•.
id•n rAi^ pAh•Ar• ed•b•/ tAr y ͈ enb•. ek•Ÿ es”
b•AgAenr (•it k•ret pAreb• n•.
4
ŒAim ß*uß“ n”/ ik••–˜Þ yuß “ k•rb•Ar j“‘ ek•Ÿ
Žk•iw k<•AwAeJ“Aepr eb•¼• qtrI k•rb•Ar ec•X• k•r¨k•/
ŒAim tAr oper mAi¼eyù Žigeyù yAb• Žb•M tAek•
pui¼eyù eP•lb•.
5
teb• ek•Ÿ yid• inrAp%• o zAi•–˜ÿr j“‘ ŒAmAr
k•AeC ŒAes/ teb• tAek• ŒAset d•Ao. Žb•M ŒAmAr
zAi•–˜ÿ tAek• epet d•Ao.
6
elAek•r• ŒAmAr k•AeC ŒAseb•. es”sb• elAek•r•
yAek•Ab•ek• #âmUl b•]e(•r met• zi)˜ˆzAlI h•et
sAh•AyY k•reb•. tAr• Ÿi•¶“õed•r Pu•ew oWAr met•
”•S•óˆAeyùelr b•]iß“et sAh•AyY k•reb•. tKn ed•ziw
gAeCr P•elr met• ”•S•óˆAeyùelr izZet B˜er
yAeb•.®
ö½rV ”•S•ˆó Aeyl
ù ek• d•U er eWel ed•eb•n
7
öBu˜ ik•B˜Aeb• tAr elAek•ed•r zAiS˜ÿ ed•eb•nÀ
ŒtIet zߨr• elAek•ed•r ŒAG•At k•eriCl. öBu˜ ik•
Žk•” ŸpAeyù tAed•r ŒAG•At k•reb•nÀ ŒtIet Œenk•
elAk•ek• h•tY• k•r• h•eyùiCl. öBu˜ ik• Žk•”B˜Aeb• Œenk•
elAk•ek• h•tY• k•reb•nÀ
8
”•S•óˆAeyùlek• dU•er sireyù id•eyù ö½Vr tAr ib•r¨eß“
mAml• d•Aeyùr k•reb•n. itin tAek• t¡Ar eJ“Ae¼A b•AtAs
id•eyù sireyù id•eyùiCeln/ iWk• es” id•enr mt yKn
pUeb•r b•AtAs b•yù.
 651
9
yAek•Aeb•r ed•Axek• ik•B˜Aeb• (•m• k•r• h•eb•À tAr
pAp dU•rIBU˜t h•oyùAr j“‘ ik• G•web•À Ž”Ùil G•web•É
eb•d•Ir pATrÙil c•, Ý R h•eyù D•eU lAyù pir,t h•eb•. mUi%$Ùil
o eb•d•IÙil Db•Ms k•r• h•eb•.
10
es” smeyù ib•zAl zh•riw h•eb• pirtY)˜. ŽwAr
Œb•S˜î• h•eb• mr¨BU˜imr met•. smˆS˜ÿ˜ mAnux C¢ew pAlAeb•.
zh•riw h•eb• c•Ar,BU˜imr mt mu)˜. esKAen gb•Aid• pZr•
G•As KAeb•. tAr• @•A(•A gAC eTek• pAt• iC¡e¼ KAeb•.
11
@•A(•Ae(•t ZÅk• h•eyù yAeb•. tAr zAKAÙil eB˜e[˜
p¼eb•. mih•lAr• esÙilek• ŒAÙn ‰ˆAlAenAr k•Aej“
b•Yb•h•Ar k•reb•.
elAek•rA b•uJ“et c•A”eb• n•/ tA” öBu˜/ tAed•r
s]iXk•t$• tAed•r S•Vˆ iS˜ÿ ed•eb•n n•/ tAed•r öit d•yùAluo
h•eb•n n•.
12
es” smeyù öBu˜ tAr elAek•ed•r Œ‘ed•r eTek•
ŒAlAd•• k•ret Zr¨ k•reb•n. P•rAí nd•Ir ik•nAr•
eTek• itin Zr¨ k•reb•n.
itin t¡Ar elAek•ed•r Ž” nd•I eTek• imzerr nd•I
py$•–˜ÿ Žk•i^t k•reb•n. 13”•S•óˆAeyùelr elAek•r• Žk•
Žk• k•er sMG•b•ß “ h•eb•. ŒzUerr h•Aet ŒAmAr Œenk•
elAk• h•Aireyù egeC. ŒAmAr ik•C¢ elAk• imzer pAileyù
egeC. ik••–˜Þ es” smeyù eb•ej“ ŸWeb• Žk• d•Ar¨n
&U“y$Db•in. Žb•M es”sb• elAek•r• ej“r¨zAelem iP•er
ŒAseb•. tAr• es” pib•^ pb•Retr opr öBu˜r sAmen
ntj“Anu h•eb•.
Ÿ%r ”•S•ˆó Aeyeù lr öit æi< zyAù ir
28 zmiryùAr id•ek• tAk•Ao? ”•Pó•iyùemr mAtAl
mAnux es” zh•err j“‘ gibR•t/ ey zh•r ŸbR•r
ŸptYk•• eb•iXt pAh•Ae¼r opr Œb•iS˜ît. zmiryùAr
elAek•r• men k•er tAed•r zh•r Pu•elr suª•r muku•ewr
mt. ik••–˜Þ tAr• @•A(•Ars pAn k•er mAtAl h•eyù reyùeC.
Žb•M Ž” ''suª•r muk•u w¾¾ ŒAsel Žk•iw m]töAyù gAeCr
met•.
2
ed•K/ ŒAmAr öBu˜r Žk•iw elAk• ŒAeC ey zi)˜zAlI
o sAh•sI. es” elAk•iw izlAb•]iXr J“e¼r mt ed•ezr
eB˜ter ŒAseb•. itin J“e¼r met• Žed•ez ŒAseb•n.
itin h•eb•n b•AnB˜Ais ed•ez j“el B˜r• Kre•S•Aó t• nd•Ir
met•. itin es” muk•u wek• mAiwet C¡eu ¼ eP•el ed•eb•n.
3
”•Pó • iyù e mr mAtAl mAnu x r• tAed•r ''su ª •r
muku•ewr¾¾ j“‘ gibR•t. ik••–˜Þ tAed•r zh•r pd•d•ilt
h•eb•.
4
es” zh•r ŸbR•r ŸptYk•• eb•iXt pAh•Ae¼r opr
Œb•iS˜ît. Žb•M es” ''Pu•elr suª•r muku•w® h•eb• iWk•
m]töAyù gAeCr met•. es” zh•r h•eb• gremr öTm
f¦mur P•elr met•/ yAek• elAek• Žk•plk• ed•eK”
Ët &u“el ineyù eKeyù enyù.
5
es” smeyù sbR•zi)˜mAn öBu ” h•eb•n ''suª•r
muku•w.® t¡Ar Œb•izX elAek•ed•r j“‘/ itin h•eb•n
iyzA”yù 27:9-28:15
''Pu•elr ŒAü‚y$ muku•w.® 6tKn öBu˜ t¡Ar elAek•ed•r
ib•c•Ark•g,ek• ö|•• d•An k•reb•n. ngrþˆAer itin zi)˜
eyAgAeb•n. 7ik••–˜Þ ŽKn es”sb• entAr• pAn k•er
Bu˜l k•ern. yAj“k• o B˜Ab•b•Ad•IrAo Bu˜l‹Ai•–˜ÿ k•ern
k•ArŠ t¡Ar• Œnuý sur• o @•A(•Ars pAn k•ern. t¡Ar•
eh•¡Ac•w eKet eKet pe¼ yAe•Cn. Žmnik• d•zRenr
smeyùo B˜Ab•b•Ad•Ied•r Bu˜l‹Ai•–˜ÿ h•yù. ib•c•Arek•rAo Bu˜l
k•ern k•ArŠ tAr• isß“A•–˜ÿ enoyùAr smyù pAn k•ern.
8
öitiw ewib•l b•imet ŒA•Cå. ek•ATAo Žtw¦ku•
pirâ•Ar S˜îAn en”.
ö½rV tA¡ r elAek•ed•r sAh•AyY k•ret c•An
öBu˜ elAek•ed•r Žk•iw iz(•• ed•b•Ar ec•X• k•reCn.
9
öBu˜ elAek•ed•r t¡Ar iz(••mAl• eb•AJ“AenAr ec•X•
k•reCn. elAek•r• eyn eCA· izZr mt/ seb•mA^ mAeyùr
éD•pAn k•r• eCe¼eC. 10tA” öBu˜ tAed•r seÒ˜
ŽmnB˜Aeb• k•T• b•eln eyn tAr• izZÉ
j“Ab•a lj“Ab•a/ j“Ab•a lj“Ab•a/
k•Ab•a lk•Ab•a/ k•Ab•a lk•Ab•a/
ij“¾ Žr zAma/ ij“¾ Žr zAma.*C
11
öBu˜ ŒAü‚y$Y Ž” B˜Ax• b•Yb•h•Ar k•reb•n Žb•M
Ž”sb• elAek•ed•r seÒ˜ k•T• b•lAr j“‘ itin Œ‘A‘
B˜AxAo b•Yb•h•Ar k•reb•n. 12ŒtIet ö½Vr es”sb•
elAek•ed•r b•eliCeln/ "ŽKAen Žk•iw ib•šAmS˜îl
ŒAeC. Žw• zAi–˜ÿpU,R j“Ayùg•. ûL•A•–˜ÿ mAnuxed•r Žes
ib•šAm inet d•Ao. Žiw Žk•iw zAi–˜ÿr inek•tn.¾¾
13
ik••–˜Þ elAek•r• ö½Verr k•TAyù k•,RpAt k•erin.
tA” ö½Vr tAed•r seÒ˜ ŽmnB˜Aeb• k•T• b•eln eyn
tAr• izZÉ
j“Ab•a lj“Ab•a/ j“Ab•a lj“Ab•a/
k•Ab•a lk•Ab•a/ k•Ab•a lk•Ab•a/
ij“¾ Žr zAma/ ij“¾ Žr zAma.®
yAet tAr• c•ArpAez eh•¡ew eb•¼Ayù Žb•M eh•¡Ac•w
eKeyù ŒAG•At pAeb• Žb•M tAr• P<•Aed• pe¼ b•ª•I h•eb•.
ö½eV rr ib•c•Ar eTek• ek•Ÿ erh•A” pAyù nA
14
ej“r¨zAelemr entAr•/ etAmAed•r öBu˜r b•At$A
ezAn• Ÿic•í. ik••–˜Þ ŽKn etAmr• t¡Ar k•TAyù k•An
id••C n•. 15etAmr• b•lC/ "m]&u“Yr seÒ˜ ŒAmAed•r c•¢i)˜
h•eyùeC. pAtAelr seÒ˜ ŒAmAed•r c•i¢ )˜ h•eyùeC. sutrAM
ŒAmr• zAiS˜ÿ pAb• n•. zAiS˜ÿ ŒAmAed•r ŒAG•At n•
k•er” c•el yAeb•. ŒAmr• ŒAmAed•r ek•Qzl o imTYAr
epCen luik•eyù TAk•b•.®
j“Ab•a ÖÖÖ zAma Žiw s•µ˜õb•t> ih•º•¨et b•A•c•Aed•r seÒ˜ k•T• b•lb•Ar
B˜Ax•. Žr Œnub•Ad• h•et pAer ey/ ''Žk•iw ŒAed•z ŽKAen/ Žk•iw
ŒAed•z oKAen. Žk•iw inyùm ŽKAen/ Žk•iw inyùm esKAen. Žk•iw
iz(•• ŽKAen/ Žk•iw iz(•A oKAen.®
iyzA”yù 28:16-29:9 652
16
Ž”sb• k•Are,” öBu˜/ ŒAmAr minb• b•eln/
"iseyùAenr mAiwet ŒAim Žk•iw pATr/ Žk•iw iB˜i%
öˆS˜ÿr S˜îApn k•rb•. Žiw Žk•iw mUlYb•An pATr. es”
Ùr¨ ׈pU,R pATerr opr smˆS˜ÿ˜ ik•C¢ ge¼ ŸWeb•.
es” pATriwr k•AeC Žes ib•½V•S˜ÿ elAek•r• k•Ken•
B˜yù pAeb• n•.®
17
"ed•oyùAl srl ik•n• t• j“AnAr j“‘ mAnux
Žk• oln d•i¼ b•Yb•h•Ar k•er. iWk• Žk•”B˜Aeb• ek•Anw•
iWk• t• ed•KAenAr j“‘ ŒAim ib•c•Ar Žb•M D•Aiµ•åR k•tAek•
b•Yb•h•Ar k•rb•.
"etAmr• zyùtAn mAnuexr• yAr• imTY• Žb•M
ek•Qzelr ipCen luek•Aet c•Ao tAr• zAiS˜ÿ pAeb•.
ek•An J“¼ ŒTb•• b•‘• ŒAseC etAmAed•r luik•eyù TAk•Ar
S˜îAn Db•Ms k•ret. 18m]&u“Yr seÒ˜ etAmAed•r c•¢i)˜ mueC
yAeb•. m]&“u Yr S˜îAenr seÒ˜ etAmAed•r c•i¢ )˜ ek•An k•Aej“”
ŒAseb• n•.
"yKn es” B˜yù¿•r zAiS˜ÿ ŒAseb• tKn etAmr•
tAr þˆAr• pd•d•ilt h•eb•. 19ytb•Ar etAmAed•r zAiS˜ÿ
ŒAseb•/ ttb•Ar” es etAmAed•r ineyù yAeb•. etAmAed•r
zAiS˜ÿ h•eb• B˜yù¿•r. etAmAed•r zAiS˜ÿ Kub• eB˜Areb•lA
ŒAseb• Žb•M c•let TAk•eb• gB˜Ir rAt py$•–˜ÿ. b•At$Aiw
ZD•m u A^ eb•AJ“Ar pr” t• etAmAek• B˜eyù k<•Aipeyù &u“leb•.
20
"tKn etAmr• Ž” g˜¯iw b•uJ“eb•É Žk•iw mAnux
tAr pe(• Kub•” eCAw Žk•iw ib•CAnAyù G•uemAb•Ar ec•X•
k•eriCl. Žb•M tAr Žk•iw k•µ•Vˆl iCl y• tAek•
ŒA•CAid•t k•rAr pe(• yeTX iCl n•. ib•CAn• Žb•M
k•µ•Vˆl éiw” iCl b•Yb•h•Aerr ŒeyAgY. etAmAed•r
c•¢i)˜Ùilo iWk• esrk•m.®
21
prAsIm pb•Ret öBu˜ eymn yuß“ k•eriCeln iWk•
etmnB˜Aeb•” yuß“ k•reb•n. igib•eyùAenr ŸptYk•Ayù öBu˜
eymn ß*uß “ h•eyùiCeln iWk• etmin itin ß*uß“
h•eb•n. öBu˜r y• ik•C¢ k•rb•Ar ŒAeC t• itin k•reb•n.
itin ik•C¢ ŒAü‚y$Y k•Aj“ k•reb•n. teb• itin t¡Ar
k•Aj“ ezx k•reb•n. t¡ • r k•Aj“ h•eb• Žk•j“n
Œpiric•etr k•Aj“. 22ŽKn etAmr• es”sb• ij“inesr
ib•r¨eß“• l¼A” k•reb• n•. yid• etAmr• l¼A” k•r
tAh•el etAmAed•r iG•er rAK• d•i¼Ùilr b<•AD•n ŒAer•
z)˜ h•eyù ŸWeb•.
y• ŒAim ZeniC t• TAk•eb• Œpirb•it$t.
eysb• k•T• ŒAim ZeniC t• öBu˜ sbR•zi)˜mAn/
p]iTb•Ir zAsnk•t$Ar muK in>s]t. tA” essb• k•TAr
ek•An pirb•t$n h•eb• n•. t¡•r k•iTt smS˜ÿ˜ b•YApAr”
G•web•.
öB˜u ‘AyY zAiˆS˜ÿ ed•n
23
ey b•A,I ŒAim etAmAed•r ezAnAi•C t• mn id•eyù
ezAn. 24Žk•j“n k]•xk• ik• sb•smyù tAr e(•et lAÒ˜l
c•AlAyùÀ n•. es ik• sb• smyù mAiw qtrI k•erÀ n•.
25
k]•xk• mAiw qtrI k•er. tArpr b•Ij“ b•pn k•er.
ib•iB˜å pß“itet es ib•iB˜å b•Ij“ b•pn k•er. k]•xk•
ZlP•Ar b•Ij“ C¼Ayù/ tArpr es j“Ierr b•Ij“ mAiwet
C¼Ayù. es gemr b•Ij“ eb•Aen sAirb•ß “B˜Aeb•. Žk•j“n
k]•xk• b•Ail$gAC ib•ezx S˜îAen b•pn k•er. Žk• ib•ezx
D•re,r b•Ij“ es erApŠ k•er zs´e(•etr D•Aer.
26
ŒAmAed•r ö½Vr etAmAed•r iz(•• ed•b•Ar j“‘
Ž” pß“it b•Yb•h•Ar k•reCn. Ž” Ÿd•Ah•rŠ ed•KAyù ey
mAnuxek• zAiS˜ÿ ed•b•Ar smyù ö½Vr siWk• ŸpAeyù” zAiS˜ÿ
ed•eb•n. 27ZlP•Ar b•Ij“ mA¼b•Ar j“‘ k]•xk• ik• D•ArAel•
d¡•AtoyùAlA pAwAtn b•Yb•h•Ar k•erÀ n•? j“IrA b•Ij“
mA¼b•Ar j“‘ ik• k]•xk• ek•An c•&u“ü‚ß* zk•w b•Yb•h•Ar
k•erÀ n•? Ž” zs´Ùilr b•Ij“ eTek• eKAs• CA¼AenAr
j“‘ Žk•j“n k]•xk• Žk•iw eCAw lAiW b•Yb•h•Ar k•er.
28
yKn ek•Ÿ r¨iw qtrI k•rb•Ar j“‘ zs´ek• qtrI
k•er es tKn gmek• ŒAwAyù c•Ý,R k•er. ik••–˜Þ es Žw•
ic•rk•Al D•er k•er n•. es h•yùet• Žr opr id•eyù
tAr eG•A¼A Žb•M mAlb•Ah•I gAi¼ c•Aileyù ineyù eyet
Ý R h•eb• n•. öBu˜ t¡Ar elAek•ed•r
pAer ik••–˜Þ Žw• sµpU,R c•,
Žk•”B˜Aeb• zAiS˜ÿ id•eyù TAek•n. 29öBu˜ sbR•zi)˜mAenr
k•AC eTek• Ž” iz(•• ŒAes. öBu˜ ŒAü‚y$Y sb• Ÿped•z
ed•n. ö½Vr stY” ö|•Ab•An.
ej“r¨zAelemr öit ö½eV rr B˜Alb•AsA
29 ö½Vr b•leln/ "ŒrIeyùelr id•ek• tAk•Ao?
ŒrIeyùl/ es” zh•r eyKAen d•AyùUd• t¡Ab•u
eP•eliCeln. b•Cerr pr b•Cr tAr C¢iw Œb•YAh•t iCl.
2
ŒAim ŒrIeyùlek• zAiS˜ÿ id•eyùiC. é>K ŒAr k•AåAyù
zh•rw• B˜er igeyùeC. ik••–˜Þ es ŒAmAr ic•rk•Aelr
ŒrIeyùl. 3"ŒrIeyùl ŒAim etAmAr c•Airid•ek• qs‘
emAtAeyùn k•eriC. ŒAim etAmAr ib•r¨eß“ yueß“r égRsmUh•
qtrI k•eriC. 4 &u“im prAij“t h•el Žb•M mAiwet imez
egel. ŽKn ŒAim mAiwet BU˜etr met• etAmAr k•ãS•ˆV r
Znet pA”. etAmAr k•TAÙelA egA[˜Ainr mt D•UelAr
meD•Y eTek• ŒAes.®
5
etAmAr zߨr• sMKYAyù (u•@• D•iU lk•,Ar met• öc•¢r.
yAr• etAmAr öit inþur tAed•r sMKYA b•AtAes eB˜es
yAoyùA BU˜isr mt. 6 h•WAí Žrk•m G•web•É sbR•zi)˜mAn
öBu˜ BU˜imk•µp/ b•“jƒ“pAt/ qh•-h•Â˜ñ• id•eyù etAmAek• zAiS˜ÿ
ed•eb•n. J“¼/ tIº• b•AtAs ŒAr ŒAÙn sb• ik•C¢ pui¼eyù
ed•eb• ŒAr Db•Ms k•reb•. 7 Œenk• ed•z ŒrIeyùelr
ib•r¨eß“• yuß“ k•reb•. ow• h•eb• rAetr Žk• é>S•Vˆe¹÷r”
mt. qs‘r• ŒrIeyùlek• zAiS˜ÿ ed•eb•. 8 ik••–˜Þ Ï qs‘ed•r
k•AeCo esw• S•Vˆ¹÷ h•eb•. tAr• y• c•Ayù t• pAeb• n•.
eyn Žk• (u•D•At$ mAnuexr ŒAh•Aerr S•Vˆ¹÷ ed•K•. yKn
mAnuxw• ej“eg oeW tKno es (u•D•At$. eyn Žk•
ï\•At$ mAnuexr j“elr S•ˆV ¹÷ ed•K•. yKn mAnuxw• ej“eg
oeW tKno es ï\•At$ TAek•.
iseyùAenr ib•r¨eß“ l¼• smˆS˜ÿ ed•ezr e(•e^ Žsb•
G•wn• sitY h•eb•. Ž”smˆS˜ÿ˜ ed•z y• c•Ayù tAr• t•
ik•C¢et” pAeb• n•. 9 c•mík]•t o ib•hb•l h•o. &u“im
m†p h•eyù ŸWeb• ik••–˜Þ @•A(•Ars• eTek• nyù. ed•K Žb•M
 653
ib•hb•l h•o. &u“im eh•A¡ c•w eKeyù pe¼ yAeb• ik••–˜Þ surApAen
nyù.
10
öBu˜ etAmAek• G•um k•A&u“er b•AnAeb•n. b•Þ “ k•er
ed•eb•n etAmAr éec•AK. :B˜Ab•b•Ad•Ir• h•eb• etAmAr
éec•AK.ò öBu˜ etAmAed•r mAT• eFek• ed•eb•n. :B˜Ab•b•Ad•IrA
h•eb• etAmAr mAT•.ò•
11
ŒAim etAmAek• b•liC ey Žsb• G•wnAÙil G•web•.
ik••–˜Þ etAmr• ŒAmAek• b•uJ“eb• n•. ŒAmAr k•T•Ùel•
etAmAr k•AeC b•Þ“ o sIlemAh•r k•r• b•”-Žr meD•Yr
k•TAÙelAr mt men h•eb•. &u“im b•”iw Žmn k•AŸek•
id•et pAr ey p¼et pAer. ik••–˜Þ tAek• yid• p¼et
b•l es b•leb•/ "ŒAim p¼et pArb• n•. k•ArŠ b•”iw
b•Þ“ Žb•M t• ŒAim Kulet pArb• n•.® 12ŒTb•• &u“im
k•AŸek• b•”iw id•et pAr/ ey p¼et pAer n•. es”
elAk•iwek• p¼et b•lel es b•leb•/ "ŒAim Ž” b•”
p¼et pArb• n•. k•ArŠ ik•B˜Aeb• b•”iw p¼et h•yù t•
ŒAmAr j“An• en”.®
13
ŒAmAr öBu˜ b•eln/ "Ï mAnuexr• ŒAmAr öit
B˜AelAb•AsAr k•T• j“AineyùeC. tAed•r muK in>s]t z€•
ŒAmAr öit sµ•åAn j“AnAyù. ik••–˜Þ tAed•r h•äd•yù ŒAmAr
eTek• Œenk• dU•er. ŒAmAek• ey sµ•åAn tAr• j“AnAyù
t• tAed•r muKS˜î k•r• mAnib•k• ib•iD•smUh• CA¼• Œ•r
ik•C¢” nyù. 14sutrAM ŒAim ŒAmAr zi)˜zAlI o
ŒAü‚yRYj“nk• iß*yùAk•lAp id•eyù elAek•ed•r ib•S•åyù
ib•hb•l k•rA Œb•YAh•t rAKb•. oed•r |•AnI elAek•r•
tAed•r |•An h•Aireyù eP•leb•. oed•r |•AnI elAek•r•
ŸpliÝ“ k•rb•Ar (•mtAo h•Aireyù eP•leb•.®
15
es”sb• mAnuexr• öBu˜r k•AC eTek• Œenk• ik•C¢”
luik•eyù rAKAr ec•X• k•er. tAr• men k•er ey öBu˜
ik•C¢et” b•uJ“et pAreb•n n•. tAr• ŒÞ“k•Aerr meD•Y
pAp k•Aj“ k•er. tAr• inej“ed•r meD•Y b•lAb•il k•er/
"ŒAmAed•r ek•Ÿ ed•Ket pAyù n•/ ek•Ÿ j“Aneto pAreb•
n• ŒAmr• ŒAsel ek•À®
16
etAmr• ŒAsel ib•‹A•–˜ÿ. etAmr• men k•r ey
mAiw ŒAr ku•emAr smAn. etAmr• B˜Aeb•• ey qtrI
ij“inxiw/ ey tAek• qtrI k•ereC tAek• b•let pAer/
"&u“im ŒAmAek• qtrI k•rin?® Žw• ŒAsel Žk•w•
pAe^r mt ey tAr s]iXk•t$Aek• b•leC/ "&u“im eb•AJ“
n•.®
ssu myù ŒAseC
17
stYiw h•lÉ ik•C¢ smyù per” ilb•AenAn Ÿ%r
”•S•ˆó Aeyùelr suŒAb•Aid• k•imRl pbR•etr metA ŸbR•r c•Aexr
j“im epeyù yAeb• Žb•M k•imRl pbR•t G•, Œre,Yr
met• h•eb•. 18b•iD•r Znet pAeb•/ b•” eTek• pe¼
ezAnAen• k•T•Ùil; ŒÞ“ ku•yùAz• o ŒÞ“k•Aerr meD•Yo
ed•Ket pAeb•. 19öBu˜ grIb• mAnuxed•r suKI k•reb•n.
”•S•óˆAeyùel grIb• elAek•rA ”•S•óˆAeyùelr es” pib•^
Žk•j“enr nAem ŒAnª• k•reb•.
iyzA”yù 29:10-30:6
20
yKn inþur o Ÿß“t elAek•rA ŒAr TAk•eb• n•
tKn ŽwA G•web•. yAr• mª• k•Aj“ k•rAr j“‘ sueyAg
K<uej“ eb•¼Ayù es”sb• elAek•ed•r ptenr pr Žw•
G•web•. 21es”sb• elAek•r• elAek•ed•r ib•r¨eß“ imeTY
ŒiB˜eyAg ineyù ŒAes. ŒAd•Alet tAr• ib•c•Ark•ed•r
j“‘ P<•Ad• pAtAr ec•X• k•er. tAr• ŒA”n emen c•l•
elAek•ed•r ib•r¨eß“ imeTY ib•c•Ar ŒAnAr j“‘ tAed•r
ŒA”in tek$• ib•‹Ai•–˜ÿ s]iX k•er.
22
sutrAM/ öBu˜ yAek•Aeb•r pirb•Aerr seÒ˜ k•T•
b•leb•n. :Ž” es” öBu˜ iyin Œº•Ah•Amek• Ÿß“Ar
k•eriCeln.ò öBu˜ b•eln/ "ŽKn yAek•Ab• :”•S•óˆAeyùelr
elAk•ò ib•º•t o liÆï“t h•eb• n•. 23itin t¡Ar sk•l
izZed•r ed•Keb•n Žb•M b•leb•n ey ŒAmAr nAm pib•^/
ŒAim Ž”sb• izZed•r inej“r h•Aet qtrI k•eriC
Žb•M tAr• b•leb• ey yAek•Aeb•r es” pib•^ j“niw
:ö½Vrò h•eln Kub• ib•izX. Ž”sk•l izZrA” ”•S•ˆó Aeyùelr
ö½Vrek• šß“• k•reb•. 24yAed•r ŒA ™• ib•peT igeyùiCl
tAr• b•uJ“et pAreb• Žb•M yAr• nAilz k•eriCl tAr•
Ÿic•í iz(•• pAeb•.®
imzerr öit ny/ù ”•S•ˆó Aeyeù lr ŒAS˜•î TAk••
Ÿic•í ö½eV rr öit
öBu˜ b•leln/ "Ž” ib•e@•Ah•I izZed•r id•ek•
30 ed•K. tAr• ŒAmAek• mA‘ k•er n•. tAr•
pirk•Â˜¯n• k•er. ik••–˜Þ tAr• ŒAmAek• sAh•AyY k•ret
b•el n•. tAr• Œ‘ ed•ezr seÒ˜ c•¢i)˜ k•er. ik••–˜Þ
ŒAmAr ŒA ™• Ï D•re,r c•i¢ )˜ c•Ayù n•. Ž”sb• elAek•r•
tAed•r pAepr seÒ˜ ŒAer• Œenk• pAp eyAg k•reC.
2
Ž”sb• izZr• sAh•AeyYr j“‘ imzer yAe•C. ik••–˜Þ
tAr• k•Ken• ŒAmAek• ij“|•As• k•erin/ Žw• tArA
iWk• k•Aj“ k•reC ik• n•. tAed•r ŒAz• imzerr rAj“•
P•erQ, tAed•r sAh•AeyY k•reb•. tAr• c•Ayù imzr tAed•r
r(•• k•r¨k•.
3
"ik••–˜Þ ŒAim b•lb• imzer luik•eyù TAk•• etAmAed•r
pe( sh•Ayùk• h•eb• n•. imzr etAmAed•r r(•• k•ret
pAreb• n•. 4 etAmAed•r entAr• imzrIyù zh•r esAyùen
igeyùeC. Žb•M etAmAed•r rA•XêdU•tr• imzrIyù zh•r
h•Aenex igeyùeC. 5 ik••–˜Þ tAr• ŒAzAh•t h•eb•. tAr•
Žmn Žk•w• j“Aitr Ÿpr inB˜$rzIl yAr• sAh•AyY
k•ret ŒpArg. imzr h•e•C Œk•m$,Y. öeyùAj“nIyù
sAh•AyY or• id•et pAreb• n•. imzr tAed•r k•AeC
ZD•umA^ lÆï“A Žb•M ib•hb•ltA ŒAneb•.®
iyh•dÝ ••r öit ö½eV rr b•AtA$
6
iyh•dÝ ••r d•i(•e, mr¨ ŒÇ•ˆl enegeB˜r öA,Ir j“‘
b•At$•.
enegB˜ h•l Žk•iw ib•pÆï“nk• S˜îAn. Ž” j“AyùgAiw
isMh• Žb•M @•¨tgAmI ib•xA)˜ sAep B˜it$. ik••–˜Þ ik•C¢
elAk• enegeB˜r meD•Y id•eyù imzer yAtAyùAt k•er.
Ž”sb• elAek•r• tAed•r ij“insp^ gAD•Ar ipeW c•Aipeyù
iyzA”yù 30:7-28 654
ineyù yAyù. Ÿewr ipeWr opr tAed•r D•nsµpi% b•eyù
ineyù yAoyù• h•yù es” ed•ez yAr opr elAek• inB˜$r
k•er ŒAeC/ ey ed•z tAed•r sAh•AyY k•ret ŒpArg.
7
Ž” Œk•m$,Y ed•ziw h•l imzr. imzerr sAh•AyY ek•An
k•Aej“” lAgeb• n•. sutrAM ŒAim imzerr nAm id•eyùiC/
"Œk•mR,Y d•Anb•.®
8
ŽKn ŽwAek• ek•An ic•eHr opr elK yAet smˆS˜ÿ
mAnux ŽwAek• ed•Ket pAyù Žb•M Žw• ileK rAK Žk•w•
b•”eyùr meD•Y. ezexr id•enr j“‘ ŽÙil elK yAet
ŽÙil sudU•r B˜ib•`et sA(•YS•Vˆräp ic•rk•Al TAek•.
9
Ž”sb• elAek•r• izZed•r met•. tAr•
tAed•r iptAmAtAek• mA‘ k•ret c•Ayù n•. tAr•
imTY• k•TA b•el Žb•M ö½Verr ib•iD• Znet
ŒS•VˆIk•Ar k•er. 10tAr• B˜Ab•b•Ad•Ied•r b•el/
"B˜ib•`þˆA,I k•erA n•? y• y• ŒAmAed•r k•r•
Ÿic•í es ib•xeyù S•ˆV ¹÷ ed•eK• n•? ŒAmAed•r sitY
k•T• b•elA n•. suª•r ij“inesr k•T• ŒAmAed•r
b•l Žb•M ŒAmAed•r meD•Y B˜Al ŒnuBU˜itr sÇ•ˆAr
k•r? ŒAmAed•r ZD•u B˜Al B˜Al ij“ins ed•KAo?
11
es”sb• ij“ins ed•KAeb• y• y• G•web•?
esÙilek• ŒAmAed•r eTek• b•rM dU•er sireyù
rAK? ”•S•óˆAeyùelr ö½Verr k•T• ŒAmAed•r eb•Al
n•.®
iyh•dÝ ••r sAh•AyY ŒAes Žk•mA^ ö½eV rr k•AC eTek•
12
”•S•óˆAeyùelr pib•^ j“niw b•eln/ "etAmr• öBu˜r
k•AC eTek• ŒAs• Ž” b•At$A ýh•Š k•ret ŒS•VˆIk•Ar
k•erC. etAmr• pI¼n o imTYAr opr inB˜$r k•ret
c•Ao. 13Žsb• k•Aej“r j“‘ etAmr• ŒprAD•I. etAmr•
ŒAsel P•Awl D•r• Ÿ<c•¢ öAc•Ierr metA”. es” öAc•Ierr
ptn h•eb• Žb•M t• eCAw eCAw w¦k•erAyù pir,t h•eb•.
14
etAmr• c•InAmAiwr b•Asenr met• eB˜eÒ˜ eCAw eCAw
w¦k•erAyù pir,t h•eb•. Ž” w¦k•erAÙil ek•An k•Aej“”
lAgeb• n•. etAmr• es” w¦k•erAÙelAek• grm k•yùl•r
w¦k•er• etAlAr k•Aej ŒTb•• j“lAzyù eTek• j“l ŒAnAr
k•Aej“ b•Yb•h•Ar k•ret pAreb• n•.®
15
öBu˜/ ŒAmAr Ùr¨/ ”•S•óˆAeyùelr pib•^ j“niw
b•eln/ "etAmr• yid• ŒAmAr k•AeC iP•er ŒAes• teb•
suri(•t h•eb•. etAmr• yid• ŒAmAr opr ŒAS˜î• rAK
teb•” pAeb• ŒAsl zi)˜. ik••–˜Þ etAmAed•r zA•–˜ÿ˜ h•et
h•eb•.®
ik••–˜Þ etAmr• t• k•ret c•Ao n•? 16etAmr• b•leb•/
"n•/ ŒAmAed•r pAileyù yAoyùAr j“‘ eG•A¼• c•A”.®
inü‚yù” etAmr• eG•A¼Ayù ec•ep pAileyù yAeb•. ik••–˜Þ
•zߨrA etAmAed•r epCen tA¼• k•reb•. Žb•M zߨr•
etAmAed•r eG•A¼Ar eTek•o ËtgAmI h•eb•. 17Žk•j“n
•zߨ etAmAed•r B˜yù ed•KAeb• Žb•M etAmAed•r Žk• h•Aj“Ar
elAk• pAileyù yAeb•. yKn p<Ac•j“n •zߨ etAmAed•r
B˜yù ed•KAeb• tKn etAmr• sb•A” oed•r k•AC eTek•
pAileyù yAeb•. etAmAed•r esnAed•r ey ij“insw• ZD•m u A^
pe¼ TAk•eb• t• h•l pAh•Ae¼r opr Žk•iw ptAk•Ar
d•Ø.
18
öBu˜ etAmAed•r öit t¡Ar k•r¨,• ed•KAet c•An.
itin Œep(•• k•reCn. itin ŸeW d¡•A¼Aet c•An Žb•M
etAmAed•r ŒArAm id•et c•An. öBu˜ ö½Vr ‘AyùprAyù,
Žb•M yAr• öBu˜r k]•pAr Œep(•Ayù ŒAeCn tAr• suKI
h•eb•.
19
öBu ˜ r elAek•r• iseyù A n pbR • etr opr
ej“r¨zAelem b•As k•reb•. etAmr• ß*ª•nrt TAk•eb•
n•. öBu˜ etAmAed•r k•AnÍA Zneb•n Žb•M itin etAmAed•r
ŒArAm ed•eb•n. öBu˜ etAmAed•r k•T• Zneb•n Žb•M
itin etAmAed•r k]•p• k•reb•n.
ö½rV tA¡ r mAnx
u ed•r sAh•AyY k•reb•n
20
ŒtIet ŒAmAr öBu˜ :ö½Vrò etAmAed•r é>K o
éd$•z• id•eyùiCelnÐ esw• iCl etAmAed•r qd•niª•enr
r¨iw o j“elr met•. ik••–˜Þ ö½Vr etAmAed•r iz(•Ad•AtA
Žb•M itin etAmAed•r k•AC eTek• ic•rk•Al luik•eyù
TAk•eb•n n•. etAmr• inej“ed•r ec•AeK” inej“ed•r
iz(•k•ek• ed•Ket pAeb•. 21etAmrA yid• j“Ib•enr
Bu˜lpeT c•l/ :fAnid•ek• ŒTb•A b<•Aid•ek•ò ipCn eTek•
Ž” k•TAÙelA Znet pAeb•É "ŽwA” siWk• pT.
etAmAed•r Ž” peT” c•let h•eb•.®
22
etAmAed•r esAn• Žb•M räepAyù ŒA•CAid•t mUi%$
ŒAeC. es”sb• mUi%$smUh• etAmAed•r pApI k•er &u“eleC.
ik••–˜Þ etAmr• es” mUi%$ed•r esb•• k•r• eTek• ib•rt
h•eb•. etAmr• Ž”sb• mUi%$ed•r enAMr• ŒAb•j$“nAr mt
eP•el ed•eb•.
23
es” smeyù öBu˜ etAmAed•r j“‘ b•]iX pAWAeb•n.
etAmr• j“imet b•Ij“ b•pn k•reb•. Žb•M es” j“im
B˜er ŸWeb• etAmˆAed•r KA†@•eb•Y. etAmAed•r zs´ sMýh•
Kub• B˜Ael• h•eb•. etAmAed•r gb•Aid• pZsmUh• b•]h•í
pZc•ArŠ BU ˜ imÙelAet c•ArŠ k•reb•. etAmAed•r
c•Aih•d•Amt öc•¢r P•sl h•eb•. 24etAmAed•r gAD•• o
gb•Aid•pZ smUh• :eyÙilek• etAmr• j“im k•xRe,r j“‘
b•Yb•h•Ar k•rò öc•¢r pirmAe, Ÿík]•Xtm j“Ab• KAeb•
eyÙel• k<•AwAyu)˜ d•Ø o ku•¼ul id•eyù C¼Aen•. 25öitiw
pAh•A¼ ŒAr iwlAyù j“lpU,R eCAw eCAw ndI TAk•eb•.
b•æ mAnuexr h•tY• o b•æ S˜ÿµ˜õ Db•Mesr pr Ž”sb•
G•web•.
26
es” smyù c•¡Aed•r ŒAel• h•eb• sUey$r ec•eyùo
ŸÆ‰ˆl. sUey$r ŒAel• h•eb• ŽKnk•Ar ec•eyù sAtÙŠ
eb•zI ŸÆ‰ˆltr. sUey$r Žk•id•enr ŒAelA” h•eb• egAw•
sˆ¹ˆÿAeh•r smAn. Žsb• G•web• tKn” yKn öBu˜ t¡Ar
ŒAh•t mAnuxed•r pi· b<•AD•eb•n Žb•M mAreD•Aerr P•el
tAed•r ey (•t h•eyùeC t• sArAeb•n. 27ed•eK•? öBu˜r
nAm b•ædU•r eTek• ŒAseC. t¡Ar eß*AD• G•n emeG•r
eD•<AyùAsh• Žk•iw ŒAÙenr mt. ö½Verr muK eß*AeD•
pirpU,R Žb•M t¡Ar ij“hb•• Žk•iw ‰ˆl•–˜ÿ˜ Œi©Ír mt.
28
öBu˜r ŒA ™• Žk•iw b•¼ nd•Ir mt eb•e¼” c•eleC
 655
yt(•, n• itin ŒAk•ã f¦eb• yAn. öBu˜ ed•zÙilr
ib•r¨eß“ mAml• c•AlAeb•n. ow• iWk• eyn itin tAed•r
'Db•Mesr C¡Ak•inr¾ eB˜tr J“<Ak•Ae•Cn. esw• h•eb• eyn
j“AitÙilek• ib•peT ineyù yAb•Ar j“‘ tAr mueK lAgAm
ed•oyù• ŒAeC y• id•eyù pZed•r inyùˆ–˜¤Š k•r• h•yù.
29
es” smeyù/ etAmr• sueKr sÒ˜It egeyù ŸWeb•.
es” smyùw• h•eb• Žk•iw C¢iwr Zr¨r rAetr mt.
etAmr• öBu˜r pb•Ret h•¡AwAr smyù Kub•” KuzI h•eb•.
etAmr• yKn öBu˜/ ”•S•óˆAeyùelr izlAr k•AeC ŸpAsnA
k•ret yAeb• tKn etAmr• yA^• peT mD•ur gAn Zen
KuzI h•eb•.
30
öBu˜ t¡Ar mh•An S•Vˆr sk•l mAnuxek• ezAnAeb•n.
öBu˜ sk•l mAnuxek• t¡Ar eß*AeD• enem ŒAs• zi)˜zAlI
h•At ed•Ket b•AD•Y k•reb•n. es” b•Aæ h•eb• mh•An Œi©Ír
met•/ y• ik•n• sb• ik•C¢ek•” pui¼eyù eP•let pAer.
öBu˜r (•mt• h•eb• J“¼ o izlAb•]iXr mt. 31ŒzUr
yKn öBu˜r rb• Znet pAeb• tKn es B˜It h•eb•.
Žk•iw lAiW id•eyù öBu˜ ŒzUrek• ŒAG•At k•reb•n. 32öBu˜
ŒzUrek• ŒAG•At k•reb•n Žb•M tAr seÒ˜ FAk• o b•I,A
b•Aj“Aen• h•eb•. öBu˜ t¡Ar mh•An zi)˜zAlI b•Aæb•el
ŒzUrek• prAˆS˜ÿ k•reb•n.
33
etAP•íek•* b•æ id•n eTek• qtrI k•er rAK•
h•eyùeC. Žiw rAj“Ar j“‘ qtrI h•eyùeC. ŽwAek• Kub•”
gB˜Ir Žb•M ib•ˆS˜ÿ]tB˜Aeb• qtrI k•r• h•eyùeC. esKAen
öc•¢r k•AW o ŒAÙn reyùeC. gÞ“ek•r ‰ˆl•–˜ÿ e•S•óAetr
met• öBu˜r ŒA ™• esKAen ep<QeCAeb• Žb•M tAek• pui¼eyù
ed•eb•.
ö½eV rr (•mtAr opr ”•S•ˆó Aeyeù lr inB˜r$ k•r• Ÿic•í
31 sAh•AeyYr j“‘ imzr ŒiB˜mu e K yAoyù A
elAek•ed•r id•ek• tAk•Ao. tArA eG•A¼• c•Ayù
Ž” men k•er ey eG•A¼ArA tAed•r r(•• k•reb•. tAr•
men k•er ey imzerr Œenk•Ùil rT o Œ½VAerAh•I
qs‘ tAed•r r(•• k•reb•. tAr• men k•er tAr• Kub•”
inrAped• ŒAeC. k•ArŠ tAed•r esnAb•Aih•nI Kub•” ib•zAl.
elAek•ed•r ”•S•ˆó Aeyùelr ö½Verr öit ŒAˆS˜î• en”. tAr•
öBu˜r k•AeC sAh•AyYo c•Ayù n•.
2
ik••–˜Þ öBu˜ |•AnI Žb•M itin tAed•r sms´Ayù
eP•leb•n. tAr• öBu˜r ŒAed•ezr pirb•tn $ G•wAet pAer
n•. öBu˜ éX elAek•ed•r :iyh•Ýd•ò ib•r¨eß“ yuß “• k•reb•n.
Žb•M öBu˜ éâ]•tk•ArIed•r ib•r¨eß“o yuß“ k•reb•n yAr•
tAed•r sAh•AyY k•eriCl.
3 6
imzerr elAek•r• inCk•” mAnux/ ö½Vr nyù.
imzerr eG•A¼AÙil pZmA^/ ŒA ™• nyù. öBu˜ t¡Ar
b•Aæek• k•Aej“ lAgAeb•n Žb•M sAh•AyYk•ArI ed•z imzrek•
prAˆS˜ÿ k•reb•n. Žb•M :iyh•Ýd••rò ey smˆS˜ÿ elAek•rA
sAh•AyY ec•eyùiCl tAed•r prAj“yù h•eb••. tAr• sb•A”
Žk•seÒ˜ Db•Ms h•eb•.
4
öBu˜ ŒAmAek• b•eliCeln/ "Žk•w• isMh• ŒTb••
etAP•í ih•eåAm ŸptYk••. eyKAen elAek•r• tAed•r mUi%$ "melk•®
isMh•zAb•k• yKn ek•An pZek• KAb•Ar j“‘ D•er es ek• sµ•åAn ed•KAenAr j“nY tAed•r izZed•r h•tY• k•rt.
iyzA”yù 30:29-32:7
tKn tAr izk•Aerr opr d¡•A¼Ayù o gj$“n k•er.
tKn ek•An ik•C¢” isMh•iwek• B˜yù ed•KAet pAer n•.
yid• mAnux ŒAes Žb•M ec•XAo k•er isMh•iw B˜It h•yù
n•. mAnux yeTX h•Â˜ñ• ju“¼et pAer. ik••–˜Þ isMh• pAlAyù
n•.®
Žk•”B˜Aeb• sbR•zi)˜mAn öBu˜ ŒAseb•n iseyùAn
pbR•et. pb•eR tr opr öBu˜ yuß “ k•reb•n. 5 b•AsAr opr
Ÿ¼•–˜ÿ˜ pAiKr mt• sbR•zi)˜mAn öBu˜ ej“r¨zAelemr
h•eyù yuß“ k•reb•n. öBu˜ t¡Aek• r(•• k•reb•n. öBu˜
ej“r¨zAelmek• öitr(•A k•reb•n Žb•M tAek• Ÿß“Ar
k•reb•n.
6
etAmr• ”•S•óˆAeyùelr izZr• ö½Verr ib•r¨ß“gAmI.
etAmAed•r Ÿic•í ö½Verr k•AeC iP•er ŒAs•. 7 tKn”
esAn• räep• id•eyù etAmAed•r qtrI k•rA mUi%$r pUj“A
elAek•r• eCe¼ ed•eb•. etAmr• sitY” Ïsb• mUi%$ qtrI
k•rb•Ar smyù pAp k•erC.
8
Žw• sitY ey ŒzUr trb•Airr sAh•AeyY prAˆS˜ÿ
h•eb•. ik••–˜Þ trb•Airiw mAnuexr trb•Air nyù. ŒzUr
Db•Ms h•eb•. ik••–˜Þ es” Db•Ms mAnuexr trb•Air id•eyù
h•eb• n•. ŒzUr ö½Verr trb•Air ed•eK pAlAeb•. ik••–˜Þ
yub•k•r• D•r• p¼eb• Žb•M tAed•r d•As b•AnAen• h•eb•.
9
tAed•r inrApd• S˜îAn Db•Ms h•eb•. tAed•r entAr• prAˆS˜ÿ˜
h•eyù tAed•r ptAk•• tYAg k•reb•.
Ïsb• k•T• öBu˜” b•eleCn. öBu˜r Œi©ÍS˜îAn :eb•d•Iò
iseyùAen ŒAeC. öBu˜r Ÿnun :eb•d•Iò ej“r¨zAelem ŒAeC.
entAed•r B˜Al o ‘Ayp ù rAy, ù h•oy•ù Ÿic•í
32 ŒAim y• y• b•il ezAn. Žk•j“n rAj“Ar
ŽmnB˜Aeb• zAsn k•r• Ÿic•í y• öj“Aed•r mÒ˜l
sAD•n k•er. entAr• yKn elAek•ed•r enï ˆ× ed•yù tKn
tAed•r inrep(• o Ÿic•í isß“A–˜ÿ enoyù• d•rk•Ar.
2
yid• Žsb• G•wnAÙil G•ew teb• rAj“• es” j“AyùgAr
metA” h•eb• eyKAen erAd• o b•i] X eTek• ŒAmrA inej“ed•r
r(•• k•ret pArb•. Žw• h•eyù ŸWeb• Zk•en• j“imet
j“löb•Ah• smUeh•r met•. Žw• h•eb• grm BU˜KeØ ib•zAl
pATr KeØr zItl CAyùAr met•. 3elAek•r• sAh•AeyYr
j“‘ rAj“Ar k•AeC yAeb• Žb•M itin y• b•leb•n elAek•r•
sitY sitY” t• Zneb•. 4eysb• elAek•r• ŽKn ib•‹A–˜ÿ
tAr• sb• ik•C¢ b•uJ“et s(•m h•eb•. yAr• SpX k•T•
b•let pAer n• tAr• SpX o Ët k•T• b•let pAreb•.
5
éX elAek•ed•r b•d•A‘ b•el fAk•• h•eb• n•. elAB˜I
elAek•ed•r ek•Ÿ Ÿd•Ar b•leb• n•.
Žk•j“n éX elAk• sbR•d•A” Œr¨ic•k•r k•T• b•el.
Žb•M tAr men pAp k•Aj“ k•rAr ic••–˜ÿA” TAek•. Žk•j“n
eb•Ak•A elAk• ek•b•l Bu˜l k•Aj“ k•er. es yKn ö½Verr
seÒ˜ k•T• b•el tKen• ötAr,ApU,R k•T• b•el. Žk•j“n
Kl elAk• (u•D•At$ek• KAb•Ar ed•yù n•. ö½Verr ib•xeyù
Œ|• ey mAnux es ï\•At$ek• j“l ed•yù n•. 7es” éX
iyzA”yù 32:8-33:13
elAk•iw pApb•uiß“ek• ŒeS˜¤r met• b•Yb•h•Ar k•er. es
grIb• mAnuexr sb•ik•C¢ ŒA ™sAí k•rAr pirk•Â˜¯n• k•er.
Žmnik• yKn grIb• elAk•iw sitYk•T• b•leC es” éX
elAk• grIb• mAnuxed•r ib•xeyù imTY• k•T• b•el.
8
ik••–˜Þ B˜Ael• ent• B˜Ael• k•Aej“r pirk•Â˜¯n• k•ern
Žb•M es”sb• B˜Ael• k•Aj“” tAek• mh•An entAr ŒAsen
b•sAyù.
k•iWn smyù ŒAseC
9
etAmAed•r mih•lAed•r meD•Y ek•Ÿ ek•Ÿ ŽKno
zA•–˜ÿ˜. etAmr• inej“ed•r inrApd• men k•rC. ik••–˜Þ
etAmAed•r ŸeW d¡•Ai¼eyù ŒAmAr k•T• ezAn• Ÿic•í.
10
mih•lAr•/ etAmr• inej“ed•r inrApd• men k•erA. ik••–˜Þ
Žk• b•Cr pr etAmr• sms´Ayù p¼eb•. k•Ar, perr
b•Cr etAmr• @•A(•AP•l sMýh• k•ret pAreb• n•. sMýh•
k•rAr met• ek•An @•A(•AP•l tKn TAk•eb• n•.
11
mih•lAr• etAmr• ŽKn zA•–˜ÿ. ik••–˜Þ etAmAed•r
B˜It h•oyù• Ÿic•í. mih•lAr• etAmr• inej“ed•r inrApd•
men k•rC ik••–˜Þ etAmAed•r Ÿiþˆ©Í h•oyùA Ÿic•í. etAmr•
suª•r epAzAk• Kuel é>eKr epAzAk• pr. etAmr•
ek•Amer j“i¼eyù rAK es” k•Ap¼. 12etAmAr é>eK
B˜ArAß*A–˜ÿ ˆ S˜ÿnyuglek• es”sb• é>eKr k•Ap¼ id•eyù
eFek• rAK.
k<•Aed•• eyeh•&u“ etAmAr j“im zs´ zU‘. etAmAr
@•A(••e(•t y• Žk•smyù P•sl id•t t• ŽKn zU‘.
13
ŒAmAr elAek•ed•r ed•ezr j“‘ k<•Aed••. k<•Aed••/ k•ArŠ
ed•ez k<•AwAgAC ŒAr ŒAgACA” j“›˜åAeb•. k<•Aed•• es”sb•
zh•r o G•rb•Ai¼r j“‘ eyÙil Žk•smyù ŒAneª•
pirpU,R iCl.
14
elAek•r• rAj“D•AnI/ zh•r tYAg k•reb•. öAsAd o
égRÙil pirtY)˜ h•eb•. elAek•r• G•er b•sb•As k•ret
pAreb• n•. tAr• Ùh•Ayù igeyù b•As k•reb•. b•uen• gAD••
o emx zh•er b•sb•As k•reb•. j“Ib•j“•–˜Þr• esKAen
G•As eKet yAeb•.
15-16
ytid•n n• ö½Vr opr eTek• ŒAmAed•r j“‘
t¡Ar ŒA ™• eör, k•ern ttid•n Žw• c•let TAk•eb••.
ik••–˜Þ B˜ib•`et Ž” mr¨BU˜im Ÿ%r ”•S•óˆAeyùelr suŸbR•r
ŒAb•Aid• ŽlAk•• k•imR e l pir,t h•eb•Ð esKAen
‘Ayùib•c•Ar ib•rAj“ k•reb•. Žb•M k•imRl h•eb• sb•uj“
b•nBU˜imr mt. suib•c•Ar esKAen ib•rAj“ k•reb•. 17Ž”
D•Aim$k•tA ic•rk•Aelr j“‘ zAi•–˜ÿ o inrAp%• Žen
ed•eb•. 18ŒAmAr elAek•r• Ž” suª•r zAi–˜ÿpUŠR j“AyùgAyù
b•As k•reb•. ŒAmAr elAek•r• inrApd• t¡Ab•uet b•As
k•reb•. tAr• zA•–˜ÿ o zAi–˜ÿpU,R j“AyùgAyù b•As k•reb•.
19
ik••–˜Þ Ž” sk•l G•wn• G•wAr ŒAeg j“Ò˜lwAr
ptn G•wAet h•eb•. zh•riwek• prAˆˆS˜ÿ k•ret h•eb•.
20
Ž”sb• elAek•ed•r meD•Y ek•Ÿ ek•Ÿ öitiw j“l
öb•Aeh•r D•Aer P•sl b•n u eb•. etAmAed•r gAD•• Žb•M gb•Aid•
pZr• Žr c•Airid•ek• G•uer eb•¼Aeb• o S•VˆAD•InB˜Aeb•
KA†ýh•Š k•reb•. etAmr• Kub• suKI h•eb•.
656
pAp” ZD•u ŒAer• pAepr k•Ar, h•yù
33 ed•K? etAmr• yAr• etAmAed•r k•AC eTek•
k•Kno ik•C¢ c•¢ir k•erin/ tAed•r seÒ˜ J“g¼•
k•er• ŒAr tAed•r ij“inx c•¢ir k•er•. etAmr• es”sb•
elAek•r ib•pe(• yAeb•/ yAr• k•Ken• etAmAed•r ib•pe(•
yAyùin. tA” yKn etAmr• c•¢ir k•r• b•Þ“• k•reb• Œ‘
elAek•r• tKn etAmAed•r k•AC eTek• c•¢ir k•reb•.
etAmr• yKn Œe‘r ib•pe(• yAoyù• b•Þ“• k•reb• tKn
Œ‘ elAek•r• etAmAed•r ib•pe(• yAoyù• Zr¨ k•reb•.
tKn elAek•r• b•leb•/
2
"öBu˜ ŒAmAed•r öit sd•yù eh•An. ŒAmr• ŒApnAr
sAh•AeyYr j“‘ Œep(•• k•riC. öitid•n sk•Ael
ŒAmAed•r zi)˜ id•n. ŒAmr• ib•ped• p¼el ŒAmAed•r
r(•• k•r¨n.
3
ŒApnAr zi)˜zAlI rb• elAek•ed•r B˜yùc•ik•t k•er.
Žb•M tAr• ŒApnAr k•AC eTek• dU•er pAlAet c•Ayù.
ŒApnAr mh• ˆ× ed•zÙilek• pAileyù eyet b•AD•Y k•reb•.®
4
yueß“ etAmr• ij“insp^ c•¢ir k•reb•. es” sb•
ij“ins etAmAed•r k•AC eTek• ineyù enoyù• h•eb•. Œenk•
Œenk• elAk• ŒAseb•. tAr• etAmAed•r D•nsµpd• ineyù
yAeb•. Žw• Œenk•w• es” smeyùr met• h•eb• yKn
ptÒ˜r• Žes zs´ e(•etr sb• P•sl eKeyù enyù.
5
öBu˜ Kub•” mh•An. itin Kub• Ÿ•c•S˜îAen b•sb•As k•ern.
öBu˜ iseyùAnek• sAD•ut• Žb•M D•Aiµ•Råk•tAyù pU,R k•reb•n.
6
ej“r¨zAelm &u “ im Ku b • D•nI. ej“r¨zAelemr
elAek•r• etAmr• ö½Verr |•An o ib•c•(•,t• þˆAr•
pirpU,R. etAmr• pir^A,öAˆ¹ˆÿ. etAmrA öBu˜ek• šß“•
k•r Žb•M ŽwA” etAmAed•r D•nI k•ereC. sutrAM etAmr•
j“An ey etAmr• esiw k•r• Œb•YAh•t rAKeb•.
7
ik••–˜Þ ezAn? b•At$Ab•Ah•k•r• b•A”er k<•Ad•eC. eysb•
b•At$Ab•Ah•ek•r• zAi–˜ÿ˜ ŒAneC tArA” Kub• k<•Ad•eC. 8rAˆS˜ÿ•
Db•Ms h•eyù igeyùeC. pT id•eyù ek•Ÿ h•¡AweC n•. mAnux
tAed•r qtir c•i¢ )˜ B˜Ò˜ k•ereC. elAek•r• sA(•Y/ ömA,
ek•An ik•C¢” ib•½VAs k•ret c•A”eC n•. ek•Ÿ k•AŸek•
šß“• k•reC n•. 9ed•z r¨©Í o m]töAyù. ilb•AenAn
mAr• yAe•C. zAerA, ŸptYk•• ZÅk• o zU‘. Žk•d••
b•Azn o k•imRel suª•r gAC j“›˜åAt/ ik••–˜Þ ŽKn Zk•en•
o zU‘.
10
öBu˜ b•eln/ "ŒAim ŽKn ŸeW d¡•A¼Ab• Žb•M ŒAmAr
mh• ׈ ed•KAb•. ŽKn ŒAim mAnuexr k•AeC Ùr¨ ׈pU,R
h•eyù ŸWb•. 11etAmr• ŒöeyùAj“nIyù k•Aj“ k•erC.
es”sb• k••j“ h•l K¼ Žb•M K¼ku•ewAr met•. es”seb•r
ek•An mUlY en”. etAmAed•r ŒA ™• ŒAÙenr mt h•eb•
Žb•M t• etAmAed•r epA¼Aeb•. 12elAek•ed•r epA¼Aen•
h•eb• yt(•, n• tAed•r h•A¼ c•e¢ n pir,t h•y.ù elAek•r•
k<•AwA o b•uen• ŒAgACAr mt Ët pue¼ yAeb•.
13
"etAmr• dU•red•ezr elAek•r• ŒAmAr k•em$r k•T•
ezAn/ etAmr• eysb• elAek•r• ŒAmAr k•AeC ŒAeC•
tAr• ŒAmAr (•mt• sµpek$• j“An.®
 657
14
iseyùAenr pApIr• B˜It. yAr• Bu˜l k•Aj“ k•eriCl
tAr• B˜eyù k<•ApeC. tAr• b•leC/ "Ž” Db•MsA ™k•
ŒAÙenr meD•Y ŒAmAed•r ek•Ÿ ik• b<•Ac•Aet pAreb•À
Ž” Œn•–˜ÿ ŒAÙenr k•AeC ek• b•As k•ret pAerÀ®
15
B˜Ael• sí mAnuexr• Œe‘r wAk•Ayù elAB˜ ed•yù
n•. tA” tAr• Ï ŒAÙenr meD•Yo b•sb•As k•ret
pAreb•. eysb• elAek•rA G•x u enyù n•/ yAr• Œ‘ elAk•ek•
Kun k•rAr pirk•Â˜¯n•r k•T• Znet c•Ayù n•/ yAr• KArAp
k•Aej“r pirk•Â˜¯nAyù ŒMzýh•Š k•er n•. 16tArAo
Ÿ•c•S˜îAen inrAped• b•As k•reb•. Ÿ<c•¢ ek•Â˜ñAr þˆAr• tAr•
suri(•t TAk•eb•. Ž”sb• elAek•ed•r k•AeC sb•smyù
j“l o KAb•Ar TAk•eb•.
17
etAmAed•r ec•AK rAj“Aek• t¡Ar esQª•eyRY ed•Ket
pAeb•. etAmr• Œenk• dU•err es” BU˜KØiw ed•Ket
pAeb•. 18-19etAmr• etAmAed•r ŒtIetr sms´Ar k•T•
B˜Ab•eb•. etAmr• B˜Ab•eb•/ "ek•ATAyù egl es” ib•ed•zIr•
yAr• k•T• b•lel tAed•r k•T• b•uJ“tAm n•À ek•ATAyù
es” iB˜ned•zI k•mRI o k•r ŒAd•Ayùk•ArIr d•lÀ ek•ATAyù
egl es” c•err• yAr• ŒAmAed•r öitr(•• égRÙilr
g,n• k•rtÀ tAr• sb•A” c•el igeyùeC.®
ö½rV ej“r¨zAelmek• r(•• k•reb•n
20
iseyùAenr id•ek• tAk•Ao. Ž” zh•riw ŒAmAed•r
D•mRIyù C¢iwr id•enr j“‘. ej“r¨zAelemr id•ek• tAk•Ao
y• Žk•iw suª•r ib•šAemr j“Ayùg•. ej“r¨zAelm Žk•w•
t¡Ab•ur met• yAek• k•Kno srAen• yAeb• n•. ey
eperk•Ùil tAek• inid$•X j“AyùgAyù D•er ereKeC tAed•r
k•Kno Ÿpe¼ eP•lA yAeb• n•. tAr d•i¼Ùil k•Ken•
iC¡e¼ yAeb• n•. 21-23k•Ar, öBu˜ sbR•zi)˜mAn esKAen
reyùeCn. Ž” ed•z eCAw o b•¼ nd•I eb•iXt j“Ayùg•.
ik••–˜Þ Ž” nd•IÙilet zߨr enQk•• b•• zi)˜zAlI j“Ah•Aj“
TAk•eb• n•. etAmr• yAr• Ž” enQek•AÙelAet k•Aj“
k•rC/ tAr• Ž” d•i¼Ùil ineyù k•Aj“ k•r• b•Þ“ k•er
id•et pAer•. etAmr• mAS˜Þlek• yeTX zi)˜zAlI k•ret
pAerA nA. etAmr• etAmAed•r pAl Kulet pAreb• n•.
k•Ar, öBu˜ ŒAmAed•r ib•c•Ark•. öBu˜ ŒAmAed•r ib•iD•
öe,tA. öBu˜” ŒAmAed•r rAj“•. itin ŒAmAed•r r(••
k•ern. tA” itin ŒAmAed•r yeTX sµpd• ed•eb•n.
Žmnik• pÒu˜ elAek•rA yuß“ eTek• öc•¢r sµpd• lAB˜
k•reb•. 24esKAen b•As k•r• ek•Ano elAk•” b•leb• n•
ey ''ŒAim r¨©Í.® pApmu)˜ elAek•rA” esKAen b•As
k•reb•.
ö½rV tA¡ r •zߨed•r zAiS˜ÿ ed•eb•n
smˆS˜ÿ j“AitsmUh•/ ŒAmAr k•T• ezAn? Kub• k•AeC
34 Žes etAmAed•r Ž” k•T• ezAn• Ÿic•í. p]iTb•Ir
Žb•M p]iTb•Ir sb• elAek•r• Ž”sb• k•T• ezAn. 2öBu˜
smˆS˜ÿ j“Ait Žb•M tAed•r qs‘ed•r öit ß*uß “. itin
tAed•r sk•lek• Db•Ms k•reb•n. itin tAed•r h•tYA
k•rAeb•n. 3tAed•r ed•h•Ùil b•A”er C¡¢e¼ eP•el ed•oyù•
iyzA”yù 33:14-34:17
h•eb•. tAed•r zrIr eTek• égRÞ“ eb•erAeb•. tAed•r r)˜
pAh•A¼ eTek• gi¼eyù p¼eb•. 4 pAk•Aen• k•Agej“r mt
ŒAk•Az Ùiweyù b•Þ “ h•eyù yAeb•. n(•^r• mAr• yAeb•
Žb•M @•A(•A gAeCr pAt• b•• f¦mur pAtAr met• tAed•r
ptn h•eb•. ŒAk•Aezr sb• n(•^ nX h•eyù yAeb•. 5 öBu˜
b•leln/ "Žsb• G•web• yKn ŒAk•Aez ŒAmAr trb•Air
r)˜ þˆAr• pirˆÿ h•eb•.®
ed•K? öBu˜r trb•Air ”ed•Amek• ek•ew iþˆKiØt
k•reb•. öBu˜ Ž”sb• elAek•ed•r opr t¡Ar ib•c•Ar j“Air
k•ereCn Žb•M tAed•r Œb••” m]&u“Y h•eb•. 6 k•Ar, öBu˜
men k•ern ”ed•Am o ”ed•Aemr zh•r b•srAr Db•Mesr
smyù ŽeseC. 7 sutrAM emx/ gb•Aid• pZ o zi)˜zAlI
x¡A¼ed•r Db•Ms k•r• h•eb•. tAed•r re)˜ ed•z pU,R h•eb•.
tAed•r c•ibR•et BU˜im ŒA•CAid•t h•eb•.
8
Ž”sb• ij“insÙil G•web• k•ArŠ öBu˜ zAiS˜ÿr smyù
inD•RArŠ k•ereCn. eysb• elAek•r• iseyùAenr ib•r¨eß“
Œ‘Ayù k•ereC tAed•r zAiS˜ÿ ed•b•Ar j“‘ öBu˜ Žk•iw
b•Cr eb•eC ineyù e Cn. 9 ”ed•Aemr nd•IsmUh• grm
ŒAlk•AtArAr met• h•eb•. ”ed•Aemr mAiw h•eb• epA¼•
gÞ“ek•r met•. 10sArA id•nrAt ‰ˆleb• ŒAÙn. ek•Ÿ
es” ŒAÙn enB˜Aet pAreb• n•. ”ed•Am eTek• eD•<Ayù•
eb•r h•et” TAk•eb•. Ž” ed•z ic•rk•Aelr j“‘ Db•Ms
h•eyù yAeb•. elAek•r• ŒAr k•Ken• Ï ed•ezr mD•Y id•eyù
yAtAyùAt k•ret pAreb• n•. 11pAiK Žb•M (u•@• öA,Ir•
Ž” ed•zek• d•Kl k•er eneb•. ep<c•• o d¡•A¼k•Aek•r•
esKAen b•sb•As k•reb•. ib•zž ] lAr iP•et Žb•M ib•‹Ai•–˜ÿr
pATr id•eyù es” ed•zek• mAp• h•eb•. 12oKAnk•Ar entAr•
Žb•M s•µ˜ÌA•–˜ÿ elAek•r• zAsn k•rb•Ar mt ik•C¢ pAeb•
n•. tAr• sb•A” gt h•eyù TAk•eb•.
13
smˆS˜ÿ˜ suª•r b•Ai¼Ùilet k<•Aw• o b•‘ eJ“ApJ“A¼
j“›˜åAeb•. b•‘ ku•ku•r o ep<c•• es sk•l b•Ai¼et b•sb•As
k•reb•. b•‘ j“•–˜Þr• esKAen b•As k•reb•. b•¼ pAiKr•
oKAen gij“eyù oW• G•Aesr meD•Y b•As k•reb•. 14b•‘
ib•¼Aelr• b•‘ ku•ku•err seÒ˜ Žk•sAeT b•As k•reb•.
b•‘ CAgl tAed•r b•Þu“ed•r fAk•eb•. inzAc•r pZr•
esKAen K<eu j“ pAeb• ib•šAmS˜îl. 15esKAen sAepr• b•As•
b<•AD•eb•. tAr• esKAen ifm pA¼eb•. tArA CAyùAyù ŒAšyù
eneb• Žb•M esKAen ifm eP•AwAeb•. ik••–˜Þ b•Aj“pAKIrAo
esKAen Žek•r pr Žk• Žes ju“web•.
16
öBu˜r b•”iwr meD•Y K<uej“ ed•K Žb•M p¼. Žk•wA
ij“inxo b•Ad• yAeb• n•. esKAen elK• ŒAeC ey Ï
sk•l öA,Ied•r Žk•j“no iniü‚H h•eb• n•. Žk•j“no
sÒ˜Ih•In h•eb• n•. ö½Vr Ž” ŒAed•z id•eyùeCn Žb•M
ö½Verr ŒA ™• tAed•r Žk•i^t k•ereC. 17ö½Vr isß“A–˜ÿ˜
ineyùeCn tAed•r sµ•VˆeÞ“• itin ik• k•reb•n. tArpr
ö½Vr tAed•r j“‘ Žk•w• j“Ayùg• inbR•Ac•n k•reb•n.
ö½Vr Žk•iw giØ ek•ew tAed•r j“Ayùg• ed•iKeyù ed•eb•n.
sutrAM öA,IrA es” j“AyùgAek• ic•rk•Aelr j“‘ d•Kl
k•er eneb•. esKAen tAr• b•sb•As k•reb• b•Cerr pr
b•Cr.
iyzA”yù 35:1-36:10 658
ö½rV tA¡ r elAek•ed•r ŒArAm ed•eb•n
ZÅk• mr¨BU˜im Kuiz h•eyù ŸWeb•. mr¨BU˜im
35
2
ŒAniª•t h•eb• Žb•M eb•e¼ ŸWeb• Pu•elr met•.
mr¨BU˜im pirpU,R h•eb• Pu•elr b•AgAen Žb•M inej“r
KuzIr k•T• ök•Az k•reb•. men h•eb• eyn mr¨BU˜im
ŒAneª• nAc•eC. mr¨BU˜im Ÿ%r ”•S•ˆó Aeyùelr pA”n gAeCr
j“‘ ib•KYAt ilb•AenAenr b•nAÇ•ˆelr metA” suª•r
h•eyù ŸWeb•. mr¨BU˜im menArm h•eyù ŸWeb• k•imRl pAh•A¼
o zAerA, ŸptYk•Ar met•. Žw• G•web• k•ArŠ sb•
elAek•r• öBu˜r ŒpAr mih•m• ed•Ket pAeb•. ŒAmAed•r
ö½Verr esQª•y$ mAnux ed•Ket pAeb•.
3 4
ébR•l b•Aæek• z)˜ k•r. ébR•l h•¡Aw¦ek• z)˜ k•r.
4
elAek•r• B˜It o ib•‹A–˜ÿ. es”sb• elAek•ed•r b•l/
''z)˜ h•o? B˜It h•eyùA n•?¾¾ ed•K/ etAmAed•r ö½Vr
ŒAseb•n Žb•M etAmAed•r zߨed•r zAiS˜ÿ ed•eb•n. itin
ŒAseb•n Žb•M etAmAed•r purSˆ˜ð t] k•reb•n. öBu˜ ŒAseb•n
Žb•M etAmAed•r r(•• k•reb•n. 5 tKn ŒÞ“• mAnuexr•
ec•AeK ed•Ket pAreb•. tAed•r ec•AK Kuel yAeb•. tKn
b•iD•rr• Znet pAeb•. tAed•r k•An Kuel yAeb•. 6pÒu˜
mAnuxr• h•ire,r met• enec• ŸWeb• Žb•M yAr• ŽKn
k•T• b•let pAer n• tAr• egeyù ŸWeb• sueKr sÒ˜It.
b•se–˜ÿr j“l yKn mr¨BU˜imet öb•Aih•t h•eb• tKn”
Žsb• G•web•. b•s•–˜ÿ enem ŒAseb• ZÅk• j“imet. 7ŽKn
elAek•rA mrIic•k•Aek• ed•KeC j“elr met• ik••–˜Þ es”
smyù ŒAseb• ök]•t j“löb•Ah•. ZÅk• j“imet ku•eyù•
TAk•eb•. mAiwr tl• eTek• j“l in>s]t ] h•eb•. Žk•smyù
eyKAen b•‘ j“•–˜Þr• rAj“ ׈ k•rt esKAen lµ•Vˆ• j“lj“
Ÿi•¶“õd• j“›˜åAeb•.
8 7
es” smeyù esKAen Žk•w• rAˆS˜ÿ• h•eb•. Ž” d•IG•$
s¼k•ek• ''pib•^ s¼k•¾¾ nAem ŒiB˜ih•t k•r• h•eb•.
pApI mAnuxedr• es” pT id•eyù h•¡Awet Œnumit ed•oyù•
h•eb• n•. eysb• inebR•AD• elAek•r• ö½Verr k•T• ib•½VAs
k•er n• tAr• es” rAS˜ÿ• id•eyù h•¡Awet pAreb• n•.
Žk•mA^ B˜Ael• elAek•rA” es” peT h•¡AwAr eyAgY
h•eb•. 9es” rAˆS˜ÿAyù ek•An ib•pd• TAk•eb• n•. mAnuxek•
ŒAG•At k•rAr j“‘ es” rAˆˆS˜ÿAyù ek•An isMh• TAk•eb•
n•. es” rAˆS˜ÿAyù ek•An B˜yù¿•r j“•–˜Þ TAk•eb• n•. ö½Vr
þˆAr• ey sb• elAek•r• r(•• epeyùeC tArA” Ï pT
id•eyù h•¡Aweb•. 10ö½Vr t¡Ar elAek•ed•r mu)˜ k•reb•n.
es”sb• elAek•r• t¡Ar k•AeC iP•er ŒAseb•. es”
elAek•r• yKn iseyùAen ŒAseb• tKn tAr• Kuiz h•eb•.
mAnuxÙil ic•rk•Aelr met• suKI h•eb•. tAed•r suK
h•eb• tAed•r mATAr rAj“muk•u ewr met•. ŒAnª• o KuzIet
tAr• pirpU,R h•eyù ŸWeb•. é>K o yˆ–˜¤,• tAed•r k•AC
eTek• dU•er/ Œenk•dU•er c•el yAeb•.
ŒzrU ed•r iyh•dÝ •• ŒAß*m,
iyh•dÝ ••r rAj“• ih•iâ•eyùr 14 b•Cerr rAj“ ˆ× k•Ael
36 ŒzU err rAj“• sna eh•rIb• iyh•Ý d••r éeB˜$†
ngrÙilet yuß“ k•ret igeyùiCeln. snaeh•rIb• es”
zh•rÙilek• prAˆS˜ÿ˜ k•ern. 2 snaeh•rIb• ib•zAl esnAd•l
sh• t¡Ar esnApitek• ej“r¨zAelemr rAj“• ih•iâ•eyùr
ib•r¨eß“ pAiWeyùiCeln. esnApit o tAr esnAd•l
lAKIz tYAg k•er ej“r¨zAelem yAyù. tAr• eD•ApAr
mAeW yAoyùAr peT ey Ÿ•c•tr puâ•irnIiw ŒAeC tAr
j“elr nelr k•AeC eTemiCl.
3
ej“r¨zAelm eTek• esnApitr seÒ˜ k•T• b•let
itnj“n mAnux yAyù. Žr• iCeln ih•i˜ð˜eyùr pu^
”ilyùAk•Im/ ŒAseP•r pu^ eyAyùAh• o izb•n a . ”ilyùAk•Im
iCeln öAsAed•r pirc•Alk•. eyAyùAh• iCeln nTIr(•k•
Žb•M izb•an iCeln rAj“pirb•Aerr sic•b•.
esn•pit tAed•r b•ll/ "ŒzUerr mh•An rAj“• y•
b•eln t• ih•iâ•yùek• igeyù b•l. k•TAw• h•lÉ
etAmr• k•Aed•r k•AC eTek• sAh•AyY pAb•Ar
ŒAz• k•rÀ 5 ŒAim b•il/ etAmr• yid• (•mt• o
suprAmezRr sAh•AeyY yuß“ k•rAr opr ŒAS˜îAzIl
h•oÐ esw• tKn h•eb• ŒöeyùAù j“nIyù. osb• ik•C¢”
nyù/ inCk•” b•uil mA^. ŽKn ŒAim j“Anet c•A”
ey k•Ar opr etAmrA Žt inB˜$r k•rC ey
ŒAmAr ib•r¨eß“ ib•e@•Ah• k•ret c•AoÀ 6etAmr•
ik• men k•r imzr etAmAed•r sAh•AyY k•reb•À
imzr B˜A[˜• lAiWr met•. etAmr• yid• smTRenr
j“‘ es” lAiWr opr B˜r d•Ao/ teb• Žw•
etAmAed•r ŒAG•At k•reb• Žb•M etAmAed•r h•Aetr
meD•Y get$r s]iX k•reb•. imzerr rAj“• P•erQe,r
opr sAh•AeyYr ib•xeyù ek•Ÿ” ŒAS˜î• rAKet
pAer n•.
ik••–˜Þ etAmr• h•yeù t• b•let pAer•/ "ŒAmr•
ŒAmAed•r öBu˜ ö½Verr opr sAh•AeyYr b•YApAer
ŒAS˜îAzIl.® ik••–˜Þ ŒAim j“Ain eyKAen elAek•r•
öBu˜r ŸpAsn• k•rt es”sb• eb•d•I Žb•M pib•^
S˜îAnÙilek• ih•iâ•yù Db•Ms k•ereC Žb•M ih•iâ•yù
iyh•Ýd•• o ej“r¨zAelemr elAek•ed•r b•leC/
"etAm•ed•r ZD•u m A^ ej“r¨zAelemr Ž”
eb•d•Iiwet ŸpAsn• k•r• Ÿic•í.®
8
yid• etAmr• ŽKno yuß“ k•ret c•Ao teb•
ŒAmAr minb• ŒzUred•r sèAw etAmAed•r seÒ˜
c•¢i)˜b•ß“ h•eb•n. ŒAim öitš¨it k•riC etAmr•
yid• eG•A¼Ayù c•¼Ar j“‘ yeTX mAnux ej“AgA¼
k•ret pAr teb• ŒAim etAmAed•r yueß“r j“‘
2/000 eG•A¼• ed•b•. 9 ik••–˜Þ tb•ou etAmr• ŒAmAr
mineb•r inîˆS˜ÿerr ek•An esnAnAyùk•ek•o prAS˜ÿ
k•ret pAreb• n•. tb•u ek•n etAmr• imzerr
rTsmUh• o Œ½VAerAh•I esn•b•Aih•nIr opr inB˜$r
k•rÀ
10
ŽKn etAmr• ik• men k•r ŒAim öBu˜r
sAh•AyY CA¼A” Ž” ed•z Db•Ms k•ret ŽesiCÀ
öBu˜ ŒAmAek• b•eleCn/ "Ž” ed•ziw ŒAß*mŠ
k•r Žb•M ŽwAek• Db•Ms k•r.®
 659
11
tKn ”ilyùAk•Im/ izb•an o eyAyùAh• esnApitek•
b•eln/ "Œnuýh• k•er ŒAmAed•r seÒ˜ ŒrAmIyù B˜AxAyù
k•T• b•lun. ŒAmr• Ž” B˜AxA b•uiJ“. iyh•Ýd••r B˜AxAyù
ŒAmAed•r seÒ˜ k•T• b•leb•n n•/ k•ArŠ zh•err
ed•oyùAelr opr ey elAek•r• b•es ŒAeC tArA ŒApnAr
k•T• Znet pAeb• Žb•M b•uJ“et pAreb•.® 12ik••–˜Þ
esnApit b•ll/ "ŒAmAr öBu˜ ZD•umA^ etAmAed•r o
etAmAed•r mineb•r seÒ˜ k•T• b•let pAWAn in. ŒAmAr
minb• öAc•Ier b•es TAk•• elAek•ed•r seÒ˜o k•T• b•let
ined$•z id•eyùeCn. Ïsb• elAek•ed•r j“‘ yeTX KA† o
j“l TAk•eb• n•. etAmAed•r met•/ oed•ro inej“ed•r
b•j$“Y pd•ATR o inej“ed•r ö•S•óˆAb• eKet h•eb•.®
13
tKn esnApit ”æd•I B˜AxAyù ej“Aer ec•i¡ c•eyù ŸWl/
14
"mh•An rAj“•/ ŒzUerr rAj“Ar b•At$• ezAnÉ
ih•iâ•yùek• etAmAed•r Wk•Ab•Ar sueyAg id•o
n•. ŒAmAr (•mt• eTek• es etAmAed•r b<•Ac•Aet
pAreb• n•. 15ih•i â•eyùr k•T• ib•½VAs k•r n•. es
b•leb•/ 'öBu ˜ r öit ŒAS˜î A zIl h•o? öBu˜
ŒAmAed•r r(•• k•reb•n. öBu˜ ŒzUred•r rAj“Aek•
Ž” zh•rek• prAS˜ÿ k•ret ed•eb•n n•.¾ Žsb•
k•T• ib•½VAs k•reb• n•.
16
etAmr• ih•iâ•eyùr osb• k•T• ZenA n•.
ŒzUr rAj“Ar k•T• ezAn. ŒzUr rAj“• b•eln/
"ŒAmAed•r c•¢i)˜ k•r• Ÿic•í. etAmr• zh•err
b•A”er ŒAmAr k•AeC Žes•. tKn sb• mAnux”
G•er eP•rAr j“‘ mu)˜ h•eb•. öetYk• mAnux
tAr b•AgAn eTek• @•A(•• KAoyùAr ib•xeyù mu)˜
h•eb•. Žb•M öetYk• mAnux” tAr f¦mr u gAC eTek•
f¦mur eKet pAreb•. öetYk• mAnux tAr inej“r
ku•eyù• eTek• j“l pAn k•ret pAreb•. 17ytid•n
py$•–˜ÿ ŒAim n• ŒAsb• Žb•M etAmAed•r öetYk•ek•
etAmAed•r inej“ed•r ed•ezr met• Žk•iw ed•ez
ineyù eyet pArb•/ ttid•n pyR•–˜ÿ etAmrA Žw•
k•ret pAreb•. es” n&u“n ed•ez etAmr• B˜Al
zs´ o n&u“n @•A(•Ars/ r¨iw o @•A(•Ar b•AgAn
pAeb•.®
18
ih•iâ•yùek• etAmAed•r ötAr,• k•ret id•o
n•. es b•el/ "öBu˜ ŒAmAed•r r(•• k•reb•.®
ik••–˜Þ ŒAim etAmAed•r ij“|•As• k•ir/ Œ‘ ed•z
smUeh•r ek•An ed•b•t• ik• ŒzUred•r rAj“Ar h•At
eTek• tAed•r ed•zsmUh• r(•• k•ret s(•m
h•eyùeCÀ n•? 19h•mAetr o ŒpRed•r ed•b•tAr•
ek•ATAyùÀ tAr• prAˆS˜ÿ? sP•b•Riyùemr ed•b•tArA
ek•ATAyùÀ tArA prAij“t h•eyùeC. tArA ik•
zmiryùAek• ŒAm•r (•mt• eTek• r(•• k•eriClÀ
n•? 20Œ‘ ed•zsmUeh•r ek•An ed•b•t• ik• ŒAmAr
h•At eTek• tAed•r ed•z r(•• k•ereCÀ nA? öBu˜
ik• ej“r¨zAelmek• ŒAmAr h•At eTek• r(••
k•ret pAernÀ n•?®
iyzA”yù 36:11-37:10
21
ik••–˜Þ ej“r¨zAelemr elAek•rA nIrb• h•eyù TAk•l
eyeh•&u“ rAj“• ih•iâ•yù ined$•z id•eyùeCn eseh•&u“ tAr•
esnApitek• ik•C¢” b•ll n•. k•ArŠ rAj“Ar ŒAed•z
iCl/ ''tAek• ik•C¢ eb•Ael• n•.¾¾
22
tArpr öAsAed•r pirc•Alk• ”ilyù A k•Im
:ih•i˜ð˜eyùr pu^ò/ rAj“pirb•Aerr sic•b• izb•n Žb•M
nTIr(•k• eyAyùAh• :ŒAseP•r pu^ò ih•iâ•eyùr k•AeC
egeln. t¡Ar• inej“ed•r é>K ök•Az k•rb•Ar j“‘
t¡Aed•r j“AmAk•Ap¼ iC¡e¼ eP•leln. t¡Ar• ih•iâ•yùek•
ŒzUerr yAb•tIyù b•)˜b•Y ezAnAeln.
ih•iâ•yù ö½eV rr k•AeC sAh•AyY öATIR
rAj“• ih•iâ•yù Ïsb• G•wnAr k•T• ZeniCeln.
37 tArpr itin t¡Ar é>K ed•KAenAr j“‘ inej“r
epAzAk• iC¡e¼ eP•leln. tArpr ih•iâ•yù é>eKr ib•ezx
epAzAk• preln Žb•M öBu˜r miª•er egeln. 2 ih•iâ•yù
öAsAed•r pirc•Alk• ”ilyùAk•Im/ rAj“pirb•Aerr sic•b•
izb•an o yAj“k•ed•r meD•Y öb•I,ed•r ŒAemAesr pu^
B˜Ab•b•Ad•I iyzA”yùr k•AeC pAWAeln. t¡Ar• é>K öd•zRenr
j“‘ ib•ezx epAzAk• periCl. 3Ž¡r• iyzA”yùek•
b•leln/ "rAj“• ih•iâ•yù tAed•r ŒAed•z id•eyùeCn ey
ŒAj“ é>K o k•X eB˜Aegr ib•ezx id•n. ŒAj“ek•r
id•niw h•eb• Kub• é>eKr. ŒAj“ek•r id•nw• h•eb• es”
id•nwAr met• yKn ek•An izZr j“›˜åAenAr smyù h•eyù
yAeb• ŒTc• mAeyùr zrIr eTek• eb•ireyù ŒAsAr met•
b•lzAlI n• h•oyùAyù es eb•erAet pAreb• n•. 4 esnApitr
minb•/ ŒzUred•r rAj“• tAek• j“Ib••–˜ÿ ö½Vrek• ib•@äp
k•ret pAiWeyùeC. etAmAed•r öBu˜ ö½Vr h•yùet• Ïsb•
ib•xyùÙil Zneto pAern. öBu˜ h•yùet• ömAŠo
k•reb•n ey zߨr• Bu˜l k•reC. sutrAM eysb• elAek•r•
eb<•ec• ŒAeC tAed•r j“‘ öATRn• k•r.®
5-6
rAj“• ih•iâ•eyùr ŒAiD•k•Airk•r• iyzA”yùr k•AeC
ŸpiS˜ît h•n. iyzA”yù tAed•r b•leln/ "etAmr•
etAmAed•r minb• ih•iâ•yùek• j“AnAoÉ öBu˜ b•eln/
'esnApitr k•T• Zen B˜It h•et h•eb• n•? ŒzUr
rAej“r ''nAb•Alk•r•¾¾ ŒAmAr nAem eysb• ku•ís• k•ereC
esÙil ib•½AV s k•reb• n•. 7 ed•eK• ŒAim ŒzUerr ib•r¨eß“
Žk•iw ŒA ™• pAWAb•. ŒzUerr rAj“• tAr ed•ezr ib•pd•
sµpik$•t Žk•iw stk$•b•At$• pAeb•. sutrAM es tAr
ed•ez iP•er yAeb•. es” smeyù ŒAim tAek• tAr ed•ez”
trb•Airr ŒAG•Aet h•tY• k•rb•.®¾
ŒzrU esnAr ej“r¨zAelm tYAg
8-9
rAj“• ŒzUr Žk•iw Kb•r epl. es” Kb•er b•l•
iCl/ "kU•zed•ezr rAj“• ith$•k•> etAmAr seÒ˜ yuß“
k•ret ŒAseC.® sutrAM ŒzUrrAj“ lAKIz tYAg k•er
ilb•na • c•el egeln. esnApit Ž” b•At$• epeyù ilb•na Aet
yuß “rt ŒzUrrAej“r k•AeC c•el egeln. es ih•iâ•eyùr
k•AeC dU•t pAWAl. dU•tek• b•ll/ 10"&u“im iyh•Ýd•A rAj“
ih•iâ•yùek• Ž” k•T•Ùil b•lÉ
iyzA”yù 37:11-30
etAmr• ey ö½Verr opr ŒAS˜îAzIl tAr
þˆAr• eb•Ak•• h•eyù• n•. Žk•T• b•l n• ey/ "ö½Vr
ej“r¨zAelmek• ŒzUrrAej“r k•AeC prAij“t
h•et ed•eb• n•.
11
etAmr• ZenC ŒzUerr rAj“• Œ‘A‘
ed•ezr ik• Œb•S˜î• k•ereC. es tAed•r sµpU,R
Db•Ms k•ereC. tAh•el etAmr• ik• erh•A” pAeb•À
12
n•? tAed•r es” ed•b•tAr• ik• tAed•r r(••
k•eriClÀ n•? ŒAmAr pUbR•pur¨xrA” tAed•r
sk•lek• Db•Ms k•ereC. tAr• egAx,/ h•Ar,/
erísP• Žb•M tl>sr inb•AsI Žd•enr elAek•ed•r
13
Db•Ms k•ereC. h•mAetr rAj“• ek•ATAyùÀ
ŒpRed•r rAj“• ek•ATAyùÀ sP•bR•iyùm ngerr rAj“•
ek•ATAyùÀ ek•ATAyù eh•n• o ”bb•Ar rAj“•À tAr•
sk•el” ib•nAzöAˆ ¹ˆ ÿ ? tAr• sk•el” Db•Ms
h•eyùeC.
ö½eV rr k•AeC ih•iâ•eyrù imnit
14
ih•iâ•yù b•At$Ab•Ah•ek•r h•At eTek• ic•iWÙelA ineyù ed•ezr opr eh•¡ew igeyùiClAm.®
p¼eln. tArpr itin öBu˜r miª•er egeln. tArpr
itin ic•iWÙelA Kuel öBu˜r sAmen rAKeln. ih•iâ•yù :ö½Vrò Œenk•id•n ŒAeg pirk•Â˜¯n• k•eriClAm. ŒAim
15
öBu˜r k•AeC öATRnA Zr¨ k•reln. b•lelnÉ
16
sbR•zi)˜mAn öBu˜/ ”•S•ˆó Aeyùelr ö½Vr/ ŒApin
k•räb• dU•ted•r oper rAj“•r mt b•es reyùeCn.
ŒApin/ Žk•mA^ ŒApin” p]iTb•Ir sb• rAej“Yr
zAsk•. ŒApin” p]iTb•I o S•VˆegRr s]iXk•t$•.
17
öBu˜ Œnuýh• k•er ŒAmAr k•T• Znun. öBu˜/
ec•AK emel b•At$Aiwr id•ek• tAk•An. j“Ib••–˜ÿ ö½Vr/
ŒApnAek• ŒpmAn k•rb•Ar j“‘ snaeh•rIb• eysb•
k•T• ileKeCn esÙil d•yùA k•er Znun.
18
ŽwA” stY/ öBu˜. ŒzUerr rAj“• es”sb•
19
ed•zÙilek• ib•nAz k•ereC. es”sb• ed•ezr
mUi%$ed•ro ŒzUrrAj“ pui¼ˆeyùeC. ik••–˜Þ tAr•
sitYk•Aerr ed•b•t• iCl n•. tAr• iCl ek•b•l
mAnuexr qtir k•AW o pATerr mUi%$. es”
k•Are,” ŒzU r rAj“ tAed•r Db•Ms k•ret
eperiCl. 20ik••–˜Þ ŒApin” öBu˜ ŒAmAed•r ö½Vr?
sutrAM ŒzUrrAej“r k•b•l eTek• ŒAmAed•r r(••
k•r¨n. tAh•el Œ‘A‘ smˆS˜ÿ ed•zÙilo j“Anet
pAreb• ey ŒApin” öBu˜/ ŒApin” Žk•mA^ ö½Vr.
ih•iâ•yeù k• ö½eV rr Ÿ%r
21
tKn ŒAemAesr pu^ iyzA”yù ih•iâ•eyùr Ž” b•At$A
pAWAeln. b•At$Aiwet itin b•leln/ "öBu˜ ”•S•óˆAeyùelr
ö½Vr b•eleCn/ 'etAmr• ŒzUerr rAj“• snaeh•rIeb•r
b•At$Ar ib•xeyù ŒAmAr k•AeC ey öATRn• k•eriCel ŒAim
t• ZeniC.¾
22
"Žw• h•l snaeh•rIeb•r ib•xeyù öBu˜r b•At$AÉ
660
ŒzU e rr rAj“•/ iseyù A enr ku • mArI k•‘•
:ej“r¨zAelmò etAmAek• Ùr¨ ׈pU,R b•el men k•er n•.
etAmAr j“‘ es h•Aes. ej“r¨zAelm k•‘•/ etAmAek•
ineyù es mj“• k•er.
23
ik••–˜Þ &u“im k•Aek• ŒpmAn o ib•@äp k•erCÀ k•Ar
ib•r¨eß“ &u “ im k•T• b•elCÀ &u “ im ”•S•ó ˆ Aeyù e lr
pib•^temr” ib•erAD•I iCel. &u“im Žmn h•Ab•B˜Ab• k•rel
eyn &u“im ö½Verr ec•eyù Œenk• B˜Ael•.
24
&u“im etAmAr ŒAiD•k•Airk•ed•r öBu ˜ / ŒAmAr
ö½Vrek• ib•@äp k•ret pAiWeyùiCel. &u“im b•eliCel/
"ŒAim Kub• (•mtAsµpå. ŒAmAr b•æ yuß“yAn ŒAeC.
ŒAmAr zi)˜ id•eyù ” ŒAim ilb•AenAnek• prAS˜ÿ
k•eriClAm. ŒAim ilb•AenAenr sebb•$A•c• pb•Ret ŒAerAh•Š
k•eriClAm. ŒAim ilb•AenAenr mh•An gACÙilek• ek•ew
eP•el id•eyùiClAm. ŒAim Ÿ•c•tm pbR•tÙilet Žb•M
Œrˆe,Yr gB˜Irtm ŒMez ŽesiClAm.
25
ŒAim kU•psmUh• Knn k•eriClAm Žb•M n&u“n j“Ayùg•
eTek• j“lpAn k•eriClAm. ŒAim ŒAmAr h•Aetr tAlu
id•eyù imzerr nd•Iek• zUnY k•er id•eyùiClAm Žb•M Ï
26
ŒAim y• b•eliClAm &u“im ik• t• ezAninÀ ''ŒAim
öAc•Ink•Ael” pirk•Â˜¯n• k•eriClAm. Žb•M ŽKn ŒAim
t• G•wAb•. ŒAim etAmAed•r zi)˜zAlI zh•rÙilek•
eB˜e[˜ eP•let Žb•M esÙilek• pATerr ˆ S˜ÿeà p pir,t
k•ret id•eyùiClAm•.
27
Ž” zh•rÙilr elAk•ÙelAr ek•An (•mt• iCl
nA. tAr• iCl B˜It o ib•‹A•–˜ÿ. tAed•r Œb•S˜îA Žmn
h•eyùiCl eyn ŽKuin oed•r öAyù G•Aesr mt ek•ew
eP•lA h•eb•. b•Ai¼r P•Awel gij“eyù oW• G•As eymn
b•¼ h•b•Ar ŒAeg mer yAyù/ etmin” zh•rb•AsIed•r Œb•S˜î•
iCl.
28
ŒAim etAmAed•r yueß“r ib•xyù sb• j“Ain. ŒAim
etAmAed•r ib•šAemr ib•xeyùo j“Ain. yKn etAmr• yueß“
yAo tAo ŒAim j“Ain. ŒAim j“Ain k•Kn etAmr• yuß “•
eTek• iP•er ŒAs. k•Kn etAmr• ŒAmAr opr ereg
igeyùiCel tAo ŒAim j“Ain.
29
ç<•/ etAmr• ŒAmAr opr ereg iCel. ŒAim
etAmAed•r gibR•t ib•@•äp ZeniC. tA” ŒAim etAmAed•r
nAek• lAgAm ed•b•. Žb•M mueK lAgAb• D•Atb• lAgAm.
tArpr etAmrA ey pT id•eyù ŽesC es” pT id•eyù”
etAmAed•r eP•rAb•.®¾
ih•iâ•yeù d•r öit öB˜u r b•AtA$
30
tKn öBu˜ ih•iâ•yùek• b•leln/ "ŒAim etAmAek•
Žk•iw ic•H ed•KAb•. es” ic•H ömAŠ k•reb• ey Ž”
k•T•Ùil sitY. etAmrA b•Ij“ b•pn k•ret s(•m
iCel n•/ ŒtŽb• Ž” b•Cr etAmr• gt b•Cerr zs´
eTek• ŒApin” j“mAen• zs´ KAeb•. ik••–˜Þ itn b•Cer”
&u“im etAmAr inej“r ek•An b•Ij“ eTek•” KAb•Ar met•
 661
P•sl pAeb•. &u“im” es” b•Ij“Ùil lAgAeb• Žb•M yeTX
pirmAeŠ KA†zs´ pAeb•. &u“im @•A(•AgAC erApŠ k•reb•
Žb•M tAr P•l KAeb•.
31
"iyh•Ý d •• pirb•Aerr sd•s´r• yAr• pAileyù
igeyùiCl Žb•M yAr• j“Iib•t reyùeC tAr• ŒAb•Ar b•A¼et
TAk•eb•. tAr• h•eb• es” sb• gAeCed•r mt yAed•r
izk•¼ mAiwr Œenk• gB˜Ier TAek• ŒAr P•l TAek•
mAiwr oper. 32k•Ar, ŽKno ek•Ÿ ek•Ÿ eb<•ec• TAk•eb•.
tAr• ej“r¨zAelemr b•A”er c•el yAeb•. iseyùAn pbR•t
eTek• j“Iib•tr• ŒAset TAk•eb•.® sb•Rzi)˜mAn öBu˜r
gB˜Ir B˜AelAb•As• Ž”sb• G•wAeb•.
33
tA” öBu˜ ŒzUerr rAj“Ar ib•xeyù Žk•T• b•elnÉ
"es Ž” zh•er ŒAseb• n•. es Ž” zh•err id•ek•
tIr C¡¢¼eb• n•. es Ž” zh•er tAr b•m$ ŒAneb• n•.
Ž” zh•rek• ŒAß*mŠ k•ret es iFib• b•AnAeb• n•.
34
es tAr ŒAsAr peT iP•er yAeb•. es Ž” zh•er
iP•er ŒAseb• n•. öBu˜ Ž”sb• b•eln?
35
ŒAim Ž” zh•riwek• inrAp%• o sur(•• ed•b•.
ŒAim ŒAmAr inej“r j“‘ Žb•M esb•k• d•AyùUed•r j“‘
Žsb• k•rb•.®
36
es” rAet öBu˜r dU•t ŒzUerr izib•er igeyù
1/85/000 elAk•ek• h•tY• k•reln. sk•Ael ŸeW
elAek•r• ed•Kl ey c•Airid•ek• zb•ed•h• C¼Aen•. 37tA”
ŒzUrrAj“ snaeh•rIb• nInb•Iet iP•er igeyù esKAen”
b•sb•As k•r• Zr¨ k•rl.
38
Žk•id•n snaeh•rIb• tAr ed•b•t• ine•xAœ ek•r miª•er
igeyù t•r ŸpAsn• k•riCl. es”smyù tAr é” pu^
Œ@•eµ•ålk• o zerísr tAek• trb•Airr ŒAG•Aet h•tY•
k•rl. tArpr tAr• ŒrArw ed•ez pAlAl. ŒAr
snaeh•rIb• pu^ Žsr-h•e£•An ŒzUerr n&u“n rAj“• h•l.
ih•iâ•eyrù ŒsS
u ˜t
î A
es” smyù ih•iâ•yù ŒsuS˜î h•eyù m]t öAyù h•eyù
38 pe¼iCeln. ŒAemAesr B˜Ab•b•Ad•I iyzA”yù t¡Aek•
ed•Ket yAn.
iyzA”yù rAj“Aek• b•leln/ "öBu˜ ŒAmAek• Ž”
k•T•Ùil ŒApnAek• b•let b•eleCnÉ '&u“im zIç• mAr•
yAeb•. sutrAM &u“im etAmAr pirb•Ar pirj“nek• j“Aineyù
yAo etAmAr m]&u“Y h•el tAed•r ik• k•r• Ÿic•í. &u“im
ŒAr suS˜î h•eyù ŸWeb• n•.®¾
2
ih•iâ•yù ŸpAsnA g]eh•r id•ek• muK k•er öATRnA
Zr¨ k•reln. itin b•leln/ 3"öBu˜ S•årŠ k•er ed•Kun
ŒAim sbR•A•–˜ÿ>k•reŠ ŒApnAr ök]•t esb•• k•eriC.
ŒApin eysb• ij“insek• B˜Al b•eleCn ŒAim ek•b•l
es sb•” k•eriC.® tArpr ih•iâ•yù k•AåAyù eB˜e[˜
p¼eln.
4
iyzA”yù öBu˜r k•AC eTek• Ž” b•At$• epelnÉ
5
"ih•iâ•eyùr k•AeC igeyù tAek• b•l ey öBu˜/ etAmAr pd• 22 Ž” pd•iw ih•º•¨ mUl pAeWr ezex ed•oyù• h•eyùeC.
pUbR•pur¨x d•AyùUd•ed•r ö½Vr b•eleCn/ 'ŒAim etAmAr pd• 21 Ž” pd•iw ih•º•¨ mUl pAeWr ezex ed•oyù• h•eyùeC.
iyzA”yù 37:31-38:15
öATRnA ZeniC. ŒAim etAmAr ec•AeKr j“l ed•eKiC/
tA” ŒAim etAmAr ŒAyùu ŒAer• 15 b•Cr b•Ai¼eyù ed•b•.
6
ŒAim etAmAek• Žb•M Ž” zh•rek• ŒzUr rAej“r h•At
eTek• r(•• k•rb•.®¾
22
*A ik••–˜Þ ih•iâ•yù iyzA”yùek• ij“e|•s k•reln/
"öBu˜r k•AC eTek• Žmn ik• se¿•t epeyùeCn ey tAr
eTek• ömAi,t h•yù ŒAim ŒAb•Ar B˜Ael• h•eyù ŸWb•À
ik• es” se¿•t yAr eTek• eb•AJ“• yAeb• ey ŒAim
ŒAb•Ar öBu˜r miª•er• eyet s(•m h•b•À®
7
öBu˜ yA yA k•reb•n b•eliCeln t•r j“‘ Ž”
es” öBu˜r se¿•t ic•HÉ 8 "etAmAr smyù in,RAyùk•
esQrG•i¼ ŒAh•esr is¡i¼r id•ek• tAk•Ao. d•z p• ipiCeyù
ŒAsAr j“‘ ŒAim is¡i¼et CAyùA qtrI k•riC. sUeyRr
CAyù• d•z D•Ap iP•er yAeb• eyKAen ŒAeg esiw iCl.®
21
*A es” smyù iyzA”yù ih•iâ•yùek• b•leln/ "&u“im
f¦mur P•l eT<et• k•er etAmAr (•t G•Aeyùr opr
rAK. tArpr &u“im suS˜î h•eyù ŸWeb•.®
9
ih•iâ•yù suS˜î hoyùAr pr ic•iW eleKn. ic•iWiw h•lÉ
10
ŒAim men men b•eliClAm b•]ß“ h•b•Ar j“‘ b<•Ac•b•.
teb• es” smyùw• iCl ŒAmAr m]&u“YpTyA^I elAek•ed•r
met• pAtAelr P•wek• yAoyùAr smyù. ŽKn ŒAmAr
smˆS˜ÿ smyù ŒAim esKAen” Œitb•Aih•t k•rb•.
11
sutrAM ŒAim b•eliClAmÉ "j“Iib•ted•r ed•ez ŒAim
ŒAr k•Kno öBu˜ ”yùAek• ed•Ket pAeb•• n•. ŒAim
ŒAr k•Kno p]iTb•Iet elAek•ed•r j“Iib•t ed•Ket pAb•
n•.
12
ŒAmAr j“Ib•nek• tCnC k•er ŒAmAr k•AC eTek•
sireyù enoyù• h•eyùeC. t¡AtI eymn t¡At eTek• k•Ape¼r
w¦k•er• ek•ew enyù etmn k•er ŒAim ŒAmAr j“Ib•nek•
ek•ew eCAw k•eriC. Žk•id•en” ŒApin ŒAmAyù ezx
k•er id•eyùeCn.
13
sArArAt D•er ŒAim isMeh•r mt ic•ík•Ar k•er
ek<•ed•iClAm. ik••–˜Þ isMeh•r h•A¼ KAb•Ar mt ŒAmAr
sb• ŒAz•-ŒAk•Až• eB˜e[˜ c•¢rmAr h•eyù igeyùiCl. mA^
Žk•id•en ŒApin ŒAmAr j“Ib•enr pirsmAiˆ¹ˆÿ
G•iweyùiCeln.
14
ŒAim Žk•iw G•uG•ur met• ek<•ed•iClAm/ ŒAmAr
ec•AKÙil ûL•A•–˜ÿ h•eyùiCl/ ik••–˜Þ tb•o
u ŒAim S•ˆV egRr id•ek•
tAik•eyù iClAm. ŒAmAr öBu˜/ "mA^ Žk•id•enr meD•Y
ŒApin ŒAmAr j“Ib•enr pirsmAiˆ¹ˆÿ ŽeneCn. ŒAim
Kub•” sMk•ewr meD•Y reyùiC. ŒAmAek• sAh•AeyYr
öitš¨it id•n.®
15
ŒAim ik• b•let pAirÀ ŒAmAr öBu˜ ŒAmAek•
b•eliCeln ik• ik• G•web• Žb•M itin” es b•Yi)˜ iyin
essb• G•wAeb•n? Ž”sb• sms´• b•rAb•r” ŒAmAr
ŒA ™Ayù reyùeC. tA” egAw• j“Ib•n D•er” ŒAim ŽKn
nè h•b•.
iyzA”yù 38:16-40:11
16
öBu˜ ŒAmAr Ž” k•iWn smyùek• ŒAmAr ŒA ™Ar
punr¨Æï“Ib•enr j“‘ b•Yb•h•Ar k•r¨n. ŒAmAr ŒA ™Aek•
z)˜ o S•VˆAS˜îYb•An k•ret sh•Ayùt• d•An k•r¨n. ŒAmAek•
suS˜î h•et sAh•AyY k•r¨n. ŒAmAek• punrAyù b•A< c•et sAh•AyY
k•r¨n.
17
ed•K ŒAmAr sms´A c•el egeC. ŽKn ŒAmAr
zAi•–˜ÿ ŒAeC. ŒApin ŒAmAek• Kub• B˜Alb•Aesn.
ŒApin ŒAmAek• k•b•er pc•et ed•nin. ŒApin
ŒAmAr sb• pApek• (•m• k•er id•eyùeCn. dU•er eP•el
id•eyùeCn.
18
m]t elAek•r• ŒApnAr özMsAr gAn gAyù n•.
pAtAel elAek•rA ŒApnAr özMs• k•er n•. m]t
elAek•r• sAh•AeyYr j“‘ ŒApnAr Ÿpr ib•½VAs rAeK
n•. tAr• mAiwr eB˜ter Žk•w• get$ c•el yAyù. ŒAr/
k•Kno k•T• b•let pAer n•.
19
elAek•rA yAr• ŒAj“ ŒAmAr mt eb<•ec• ŒAeC/
tArA” ŒApnAr özMsA k•er. Žk•j“n iptAr tAr
s•–˜ÿAned•r b•l• Ÿic•í ey ŒApnAr öit ŒAS˜î• rAK•
yAyù.
20
tA” ŒAim b•ilÉ "öBu˜ ŒAmAek• r(•• k•ereCn.
tA” ŒAmr• öBu˜r miª•er j“Ib•nB˜r gAn egeyù Žb•M
gAn b•Aij“eyù yAb•.®
b•Aib•elr b•AtA$ b•Ah•k•rA
39 Ï smeyù / b•ld•enr pu ^ merAd•k•-b•ld•n
b•Aib•elr rAj“• iCeln. itin ih•iâ•eyùr k•AeC
ic•iW o Ÿph•Ar pAWAn. k•ArŠ itin ZeniCeln ih•iâ•yù
ŒsuS˜î TAk•Ar pr suS˜î h•eyù ŸWeCn. 2Ž” G•wn•
ih•iâ•yùek• Kub•” KuzI k•er. tA” itin merAd•k•-b•ld•enr
dU • ted•r t¡ A r ek•AxAgAerr sb• mU l Yb•An ij“ins
ed•KAeln. ih•iâ•yù t¡Aed•r ed•KAeln esAn•/ räep•/ mzl•
o mUlYb•An gÞ“ @•b•Y. itin t¡Ar ŒS˜¤AgAro t¡Aed•r
ed•KAeln. t¡Ar y• ik•C¢ iCl sb•” ed•KAeln. t¡Ar
öAsAed• o rAej“Y ey sb• ij“inx iCl itin sb• t¡Aed•r
ed•K•eln.
3
tKn B˜Ab•b•Ad•I iyzA”yù ih•iâ•eyùr k•AeC igˆeyù
ij“|•As• k•reln/ "Ïsb• elAek•r• ik• b•llÀ tAr•
ek•AT• eTek• ŒApnAr k•AeC ŽlÀ®
ih•iâ•yù b•eln/ "sudU•r b•Aib•l eTek• or• ŒAmAek•
ed•Ket ŽeseC.®
4
tKn” iyzA”yù j“Anet c•A”eln "ŒApnAr g]eh•
tAr• ik• ik• ed•KlÀ®
ih•iâ•yù b•leln/ "tAr• ŒAmAr öAsAed•r sb• ik•C¢”
ed•eKeC. ŒAim tAed•r sb• sµpd•” ed•iKeyùiC.®
5
tKn iyzA”yù ih•iâ•yùek• b•lelnÉ "sbR•zi)˜mAn
öBu˜r b•A,I Znun. 6 'ŒApnAr o ŒApnAr pUb•R pr u ¨xed•r
sb• sµpd•” y• sMg]h•It h•eyùiCl Žb•M d•IG•Rk•Al D•er
ri(•t iCl t• es” id•n b•Aib•el c•el yAeb•. ik•C¢”
TAk•eb• n•?¾ sbR•zi)˜mAn öBu˜ Žsb• b•eleCn.
7
ŒAr ŒApnAr inej“r eCeled•ro b•Aib•el ineyù
662
yAoyù• h•eb•. tAr• b•Aib•elr rAj“Ar öAsAed•r k•m$c•ArI
h•eb•. ik••–˜Þ tAr• h•eb• npuMsk•.®
8
tKn ih•iâ•yù iyzA”yùek• b•leln/ "öBu˜r Ž”
b•At$Aiw Kub• B˜Ael•.® ih•iâ•yù Žw• b•eliCeln k•ArŠ
itin eB˜eb•iCeln "ŒAim yt(•, rAj“• TAk•b• tt(•,
ök]•t zAi–˜ÿ o inrAp%• TAk•eb•.®
”•S•ˆó Aeyeù lr zAiˆS˜˜ÿ ezx h•eb•
40 etAmAed•r ö½Vr b•eln/ "S•ˆV iS˜ÿ/ ŒAmAr elAek•rA
S•VˆiS˜ÿet TAek••?
2
ej“r¨zAelemr öit d•yù A lu h•eyù k•T• b•l.
ej“r¨zAelmek• b•l/ 'etAmAr esb•• k•rAr smyù ezx.
etAmAr pAepr mUlY &u“im id•eyùC.®¾ ej“r¨zAelm yt
pAp k•ereC tAr iþˆÙ, zAiS˜ÿ˜ öBu˜ tAek• id•eyùeCn.
3
ezAn Žk•j“n mAnux ic•ík•Ar k•reC? "mr¨r meD•Yo
öBu˜r j“‘ pT öˆS˜Þt k•r? mr¨ˆS˜ÿer ŒAmAed•r ö½Verr
j“‘ pT qtir k•r?
4
öetYk• ŸptYk•• pU,R k•r. öetYk• pAh•A¼
pbR•tek• k•r smtl. Œ¡Ak•Ab<••k•• rAˆS˜ÿAek• esAj“• k•r.
ŒsmAn j“imek• ms], k•r.
5
tKn” öBu˜r mih•m• b•Ju “et pAreb•. sb•A” Žk•seÒ˜
ed•Ket pAeb• öBu˜r mih•m•. ç<•/ öBu˜ inej“” b•eleCn
Žsb• k•T•?®
6
Žk•iw k•ãS•Vˆr b•ll/ ''k•T• b•l?¾¾ tKn elAek•r•
b•ll/ ''ŒAmAed•r ik• b•l• Ÿic•íÀ¾¾ Ï k•ãS•Vˆr b•ll/
''mAnux ic•rk•Al b<•Aec• n•/ tAr• ŒAsel G•Aesr met•.
t¡Aed•r D•Aiµ•Råk•tA b•uen• Pu•elr met•.
7
öBu˜r k•AC eTek• ŒAs• Žk•iw zi)˜zAlI b•AtAs
G•Aesr opr id•eyù b•eyù yAyù. G•As mer yAyù/ b•uen•
Pu•l J“er pe¼.®
8
ç<• smˆS˜ÿ elAk• G•Aesr met•. G•As mer/ b•uen•
Pu•l J“er pe¼. ik••–˜Þ ŒAmAed•r ö½Verr b•Ak•Y ic•rk•Al
eTek• yAyù.®
pir^A,É ö½eV rr ss u mAc•Ar
9
iseyùAenr öit susmAc•Aerr b•At$Ab•Ah•k•/ pb•Retr
opr eTek• ic•ík•Ar k•er susmAc•Ar eG•Ax,A k•er d•Ao.
ej“r¨zAelemr öit susmAc•Aerr b•At$Ab•Ah•k•/ B˜yù epo
n•/ ec•¡ic•eyù k•T• b•l? iyh•Ýd•Ayù smˆS˜ÿ zh•er Ž” Kb•r
eG•Ax,• k•er d•AoÉ "ed•K/ ŽKAen etAmAed•r ö½Vr
ŒAeCn.
10
öBu˜/ ŒAmAr sd•AöBu˜ (•mtAsh• iP•er ŒAseCn.
sb• mAnuxek•” zAsn k•ret itin t¡Ar (•mt• b•Yb•h•Ar
k•reb•n. ed•K/ t¡Ar purSˆð˜Ar t¡Ar seÒ˜ reyùeC Žb•M
t¡Ar mju“ir t¡Ar sAmen reyùeC.
11
emxpAlk• eyB˜Aeb• tAr emxed•r enï ׈ ed•yù
öBu˜o etmin t¡Ar elAek•ed•r enï ׈ ed•eb•n. inej“r
b•Aæ id•eyù öBu˜ Žk•i^t k•reb•n emxed•r. itin
emxzAb•k•ed•r ek•Ael &u“el rAKeb•n. tAed•r mAeyùr•
öBu˜r ipCn ipCn h•¡Aweb•.
 663
ib•e½rV si] Xk•t•$ ö½rV ; itin zAsn k•ern
12
inej“r h•Aet ek• smu@• emepeCnÀ ŒAk•Az mApet
ek• t¡Ar h•At b•Yb•h•Ar k•ereCnÀ p]iTb•Ir D•Uilk•,•
mApet ek• t¡•r pA^ b•Yb•h•Ar k•ereCnÀ ek• d¡•Ai¼pA˜ñAyù
pAh•A¼ pbR•t oj“n k•ereCnÀ öBu˜ Žsb• k•ereCn?
13
öBu˜r ŒA ™Ar ik• k•r• Ÿic•í ek•Ÿ k•Kno
b•elin. ey sb• k•Aj“ öBu˜ k•ereCn t• ik•B˜Aeb• k•ret
h•eb• t• ek•An b•Yi)˜ öBu˜ek• prAmzR ed•yùin.
14
öBu˜ ik• k•Aro k•AeC sAh•AyY ec•eyùeCnÀ ek•An
b•Yi)˜ ik• öBu˜ek• ‘AyùprAyùŠ h•et iziKeyùeCÀ ek•Ÿ
ik• k•Kno öBu˜ek• |•An d•An k•ereCÀ ek•Ÿ ik• k•Kno
öBu˜ek• |•AnI k•er &u“eleCÀ n•? Ž”sb• öBu˜ inej“”
j“Anetn.
15
ed•K/ p]iTb•Ir sb• ed•z” Žk•iw b•Alitet eCAw
Žk• eP<•Aw• j“elr mt. öBu˜ yid• t¡Ar dU•rb•tRI
ed•zÙilek• Žen oj“n mApAr yˆe–˜¤ c•ApAn tAed•r
Œb•S˜î• h•eb• D•Uilk•,Ar mt.
16
ilb•AenAenr sb• gACo öBu˜r j“‘ ‰ˆAlAenAr
pe(• yeTX nyù. ŸísegRr j“‘ b•D• h•et ilb•AenAenr
sb• pZo yeTX nyù.
17
ö½Verr &u“ln•yù/ p]iTb•Ir smˆS˜ÿ j“AitÙil ik•C¢”
nyù. ö½Verr seÒ˜ &u“ln• k•r. p]iTb•Ir sb• ed•z”
mUlYh•In.
ö½rV ik•esr mt t• elAek•r• D•Ar,•
k•ret pAer nA
18
ö½Verr seÒ˜ k•Aer• ik• &u“ln• k•ret pAr? n•.
&u“im ik• ö½Verr Cib• Œ¡Ak•et pArÀ n•.
19
k•AW ŒTb•• D•A&u“ id•eyù ek•Ÿ ek•Ÿ mUi%$ b•AnAyù.
ŒAr es” mUi%$ek•” tAr• ed•b•tA b•el men k•er. Žk•j“n
šimk• mUi%$ b•AnAyù. Œ‘ •šimek•r• esAn•-räpA id•eyù
mUi%$r j“‘ Œl¿•Aˆr b•AnAyù.
20
ŒAsl ŒMezr j“‘ tAr• eb•eC enyù ib•ezx
k•AW/ k•ArŠ ib•ezx D•re,r k•AeWr pc•n D•er n•. tArpr
tAr• d•(• k•AWimS˜¤Ir eK<Aj“ k•er. tArpr C¢etAr
imS˜¤I Žk•iw "mUi%$® qtrI k•er eyw• pe¼ yAeb• n•.
21
&u“im inü‚yù” ŒAsl stYw• j“Aen•/ j“Aen• n•
ik•À etAmAek• inü‚yù” Œenk• b•Cr ŒAeg ek•Ÿ
b•eleC? &u“im inü‚yù” b•uJ“et pArC ek• p]iTb•Iw• qtir
k•ereC?
22
öBu˜” sitYk•Aerr ö½Vr? itin p]iTb•Ir b•]e%r
opr b•es TAek•n. t¡Ar &u“ln•yù mAnux G•As P•i¼M-Žr
met•. b•S˜¤KeØr met• itin ŒAk•Azek• emel D•ern.
ŒAk•Aezr tlAyù b•sAr j“‘ itin tAek• t¡Ab•ur mt
ib•iCeyù D•ern.
23
itin zAsk•ed•r Ùr¨ ׈h•In k•ern/ itin p]iTb•Ir
ib•c•Ark•ed•r k•ern sµpU,R mUlYh•In.
24
es” sb• zAsek•r• c•ArA gAeCr met•. tAed•r
mAiwet erApn k•r• h•yù/ ik••–˜Þ izk•¼ gA¼Ar ŒAeg”
ö½Vr es” sb• c•ArA "gAeCed•r® opr id•eyù b•eyù yAn
iyzA”yù 40:12-41:5
Žb•M es” sb• c•ArA gAC mer Zk•en• h•eyù yAyù. b•AtAs
tAed•r K¼ku•ewAr met• Ÿi¼eyù ineyù yAyù.
25
pib•^ ö½Vr b•elnÉ "ŒAmAr seÒ˜ k•Aro &u“ln•
k•ret pAreb• ik•À n•? ek•Ÿ ŒAmAr smAn nyù.
26
ŒAk•Aezr id•ek• tAk•Ao. tArAÙil qtrI k•ereC
ek•À ŒAk•Aezr "esnAed•r® s]iXk•t$• ek•À ek• sb•
tArAed•r nAm j“AenÀ sitYk•Aerr öˆ½r V öc•Ø zi)˜zAlI
o (•mtAb•An/ tA” ek•An tArA h•Aireyù yAyù nA.®
27
yAek•Aeb•r elAek•rA/ Žsb•” stY? ”•S•óˆAeyùl/
etAmAro Ž”sb• ib•½AV s k•r• Ÿic•í? tb•u ek•n etAmr•
b•lCÉ "ŒAmr• ek•mnB˜Aeb• j“Ib•nyApn k•riC t• öBu˜
ed•Ket pAeb•n n• Žb•M ŒAmAed•r zAiS˜ÿ id•et pAreb•n
n•À®
28
etAmr• inü‚yù” ZeneC• Žb•M j“Aen• ey öBu˜
ö½Vr ŒtY–˜ÿ˜ |•AnI. itin y• j“Aenn mAnux t• izKet
pAer n•. öBu˜ k•Kno ûL•A•–˜ÿ h•n n• Žb•M t¡Ar ib•šAemr
öeyùAj“n en”. öBu˜ p]iTb•Ir smˆS˜ÿ ötY•–˜ÿ˜ ŒÇ•ˆl
s]iX k•ereCn. itin ic•rk•Al eb<•ec• TAk•eb•n.
29
öBu ˜ ébR • lek• sb•l h•et sAh•AyY k•ern.
(•mtAh•Ined•r (•mtAb•An k•ern.
30
yub•ek•r•o ûL•A•–˜ÿ h•eyù pe¼ Žb•M tAed•r ib•šAemr
öeyùAj“n h•yù. tArAo mAiwet eh•¡Ac•w eKeyù pe¼ yAyù.
31
ik••–˜Þ öBu˜et ib•½AV sI elAek•r• ögl pAiKr n&u“n
fAn• gj“AenAr met• ŒAb•Ar zi)˜zAlI h•eyù oeW.
Ž”sb• elAek•r• zt ed•Q¼elo ébR•l h•yù n•/ ûL•A•–˜ÿ
h•eyù pe¼ n•.
öB˜u snAtn si] Xk•tA$
öBu˜ b•eln/ "dU•rb•tI$ ed•zÙil zA•–˜ÿ h•o/ ŒAmAr
41 k•AeC Žes•. j“AitÙil punrAyù zi)˜mAn h•eyù
ŸW¦k•. ŒAmAr k•AeC Žes k•T• b•l. ŒAmr• Žk•seÒ˜
b•es iWk• k•er enb• ek• iWk• ek•” b•• eb•iWk•.
2
ŒAmAek• Ž”sb• ö½ÍÙilr Ÿ%r d•AoÉ pUbR• eTek•
ŒAs• elAk•iwek• ek• j“AigeyùiClÀ itin eyKAen”
yAn/ ‘Ayù t¡Ar seÒ˜ ŒAeC. itin t¡Ar trb•Air id•eyù
j“AitÙilek• prAˆS˜ÿ k•ern. tAr• D•Uel• b•Ailet
pir,t h•yù. itin tAr D•nuek•r sAh•AyY rAj“Aed•r
prAij“t k•ern. tAr• b•AtAes Ÿe¼ yAoyù• K¼ku•ewAr
met• pAileyù yAyù.
3
itin esnAed•r D•Aoyù• k•ern/ ik••–˜Þ k•Kno ŒAG•At
pAn n•. eyKAen itin k•Kno yAnin es sb• S˜îAen
yAeb•n.
4
Žsb• G•wnAr k•ArŠ ek•À ek• Ž”sb• k•ereCn.
ek• öTm eTek•” sb• mAnuxek• fAk• id•eyùiClÀ ŒAim
öBu˜/ Žsb• k•eriClAm. ŒAim öBu˜/ ŒAim” öTm/
ŒAim” ezx.
5
etAmr• dU•rb•t$I S˜îAenr elAek•rA tAk•Ao. B˜It
h•o? etAmr• p]iTb•Ir dU•rb•t$I S˜îAenr elAek•rA B˜eyù
k<•Aep•. ŽKAen Žes ŒAmAr k•T• ezAn.® Žb•M tAr•
ŽesiCl.
iyzA”yù 41:6-26 664
6
"šimek•r• Žek• Œ‘ek• sAh•AyY k•er. zi)˜zAlI
h•et Žek• Œ‘ek• ŸísAh• ed•yù. 7 Žk•j“n k•mRI mUi%$
b•AnAenAr j“‘ k•AW k•Aew. es S•Vˆ,Rk•Ared•r ŸísAih•t
k•er. Œ‘ šimk• h•A&u“i¼ id•eyù D•A&u“ek• ms], k•er
etAel. tArpr es” k•mRIiw Œ‘ k•mRIek• B˜ArI D•Atb•
eKAepr meD•Y D•A&u“iw eFel tAek• ipiweyù ib•iB˜å rk•emr
ij“ins qtir k•rAr j“‘ ŸísAih•t k•er. Ï ezx
šimk•iw D•Atb• k•Aej“r sµ•VˆeÞ“ b•elÉ 'Ž”iw B˜Ael•.
Žiw Kuel ŒAseb• n•.¾ tArpr es mUi%$iwek• eperk•
id•eyù ek•An Žk•iw iB˜i%r opr ŽmnB˜Aeb• b•iseyù
ed•yù yAet esw• n¼et b•• p¼et nA pAer?®
Žk•mA^ öB˜u ” ŒAmAed•r r(•• k•ret pAern
8
öBu˜ b•elnÉ "”•S•óˆAeyùl/ &u“im ŒAmAr d•As. yAek•Ab•/
etAmAek• ŒAim eb•eC ineyùiC. &u“im Œº•Ah•Aemr pirb•Ar
eTek• ŽesC ey ŒAmAek• B˜Alb•Ast.
9
&u“im b•ædU•err ed•ez iCel/ ik••–˜Þ ŒAim etAmAr
k•AeC ep<QeC yA”. ŒAim etAmAek• dU•rS˜îAn eTek•
efek•iClAm. ŒAim etAmAek• b•eliClAm ey &u“im ŒAmAr
esb•k•. ŒAim etAmAek• eb•eC ineyùiC Žb•M ŒAim
etAmAek• b•Aitl k•irin.
10
ic•i–˜ÿt h•eyùA n•/ ŒAim etAmAr seÒ˜ ŒAiC. B˜It
h•eb• n•/ ŒAim etAmAr öˆ½r V . ŒAim etAmAek• zi)˜zAlI
k•rb•. etAmAek• sAh•AyY k•rb•. etAmAek• ŒAmAr B˜Al
d•i(•Š h•ˆS˜ÿ id•eyù smTRn ed•b•.
11
ed•eK•/ ik•C¢ elAk• etAmAr opr ß*uß“•. ik••–˜Þ
tAr• liÆï“t h•eb•. yArA etAmAr seÒ˜ tk$• k•er
tArA eh•er yAeb• Žb•M Œ#• h•eb•.
12
yAr• etAmAr ib•r¨ß“Ac•rŠ k•er tAed•r &u“im K<ju “eb•
ik••–˜Þ ed•Ket pAeb• n•. eysb• elAk• etAmAr ib•r¨eß“
yuß “ k•eriCl tAr• sk•el” puerApuir B˜Aeb• Œ#•
h•eyù yAeb•.
13
ŒAim öBu˜ etAmAr ö½Vr/ etAmAr fAn h•At D•er
ŒAim ŒAiC. Žb•M ŒAim etAmAek• b•ilÉ B˜It h•eb• n•?
ŒAim etAmAek• sAh•AyY k•rb•.
14
mUlYb•An iyh•Ýd•• B˜It h•eb• n•? ŒAmAr iöyù
”•S•óˆAeyùelr elAek•rA B˜yùc•ik•t h•eb• n•? ŒAim sitY”
etAmAed•r sAh•AyY k•rb•.® öBu˜ inej“” Ïsb• b•eln.
”•S•óˆAeyùelr pib•^tm :ö½Vrò iyin r(••k•t$• itin”
Ž”sb• b•eleCnÉ
15
"ed•K/ ŒAim etAmAek• Žk•wA n&u“n zs´ mA¼•
yˆe–˜¤r met• b•AineyùiC. es” yˆe–˜¤r Œenk•ÙelA
D•ArAel• C¢ir ŒAeC. k]•xek•r• Ž”sb• b•Yb•h•Ar k•er
eKAs• B˜A[˜Ar k•Aej“/ yAet tAr• zs´ eTek• ŒAlAd••
h•et pAer. &u“im pbR•tÙilek• Ï zs´ mA¼Ar met•
eB˜e[˜ eP•leb•.
16
&u“im tAed•r b•AtAes C¡eu ¼ eP•leb•. b•AtAs tAed•r
b•eyù ineyù dU•er c•el yAeb• Žb•M ib•i(•ˆ¹ˆÿ k•reb•. tKn
&u“im KuzI h•eb• Žb•M öBu˜r meD•Y iS˜ît h•eyù ŒAnª•
k•reb•. ”•S•óˆAeyùelr pib•^tm ö½Verr j“‘ &u“im gibR•t
h•eb•.®
17
"d•ir@• o ŒB˜Ab•I elAek•r• j“elr j“‘ eK<Aj“
k•reb•. ik••–˜Þ tAr• K<uej“ pAeb• n•. tAr• ï\•At$/
tAed•r ij“hb•• Zâ•. ŒAim/ ”•S•óˆAeyùelr ö½Vr/ tAed•r
öATRnAr j“b•Ab• ed•b•. ŒAim tAed•r tYAg k•rb• n•/
mret ed•b• n•.
18
ŒAim Zk•en• pAh•Ae¼r opr id•eyù nd•Iek•
öb•Aih•t k•rAb•. ŸptYk•Ayù ŸptYk•Ayù b•”eyù ed•b•
j“lB˜r• nd•I. mr¨ek• k•er &u“lb• j“el B˜r• ôd.
j“löb•Ah• b•eyù yAeb• Zk•en• BU˜imet.
19
mr¨BU˜imet gAC j“›˜åAeb•. esKAen TAk•eb• Žrs/
b•Ab•l•/ j“lpA”/ tAzUr/ ed•b•d•Ar¨ o pA”n gAC.
20
elAek•rA Ž” ij“insÙil ed•Keb•. Žb•M tAr•
j“Anet pAreb• öBu˜” Ž” k•m$ k•ereCn. mAnux
Ž”sb• ed•Ket pAeb•/ tAr• b•uJ“et Zr¨ k•reb• ey
”•S•óˆAeyùelr pib•^tm :ö½Vrò ŽÙil s]iX
k•ereCn.®
miU %e$ k• öB˜u r ötYAKAn
21
yAek•Aeb•r rAj“• öBu˜ b•eln/ "Žs. ŒAmAek•
etAmAr yui)˜ b•l. ŒAmAek• etAmrA ömAŠ
ed•KAo Žb•M ŒAmr• iWk• k•er ed•b• ek•Anw•
siWk•. 22etAmAed•r mUi%$ed•r Žes ŒAmAed•r b•l•
Ÿic•í ik• G•eweC.
"Zr¨et ik• ik• G•ewiClÀ B˜ib•`et ik• G•web•À
b•luk• ŒAmAed•r? ŒAmr• tAed•r k•AC eTek• Znb•.
tKn ŒAmr• j“Anet pArb• per ik• G•web•. 23per
ik• ik• G•web• t• etAmr• ŒAmAed•r j“AnAo. tArpr
ŒAmr• etAmAed•r sitYk•Aerr ed•b•t• b•el ib•½VAs
k•rb•. ik•C¢ k•r? B˜Al n• h•yù mª• ik•C¢ Žk•w• k•er
ed•KAo? tKn ŒAmr• emen enb• &u“im j“Ib••–˜ÿ˜ Žb•M
etAmAek•” ŒAmr• emen c•lb•.
24
"ed•eK•. etAmr• mUi%$rA ŒAsel ik•C¢” no.
etAmr• ik•C¢” k•ret pAreb• n•? ey ek•An Œk•m$,Y
elAk•” etAmAr pUj“• k•ret c•A”eb•.®
öB˜u ömAŠ k•reb•n itin” Žk•mA^ öˆ½rV
25
"ŒAim Ÿ%r id•ek• Žk•iw elAk•ek• j“AgAlAm.
es pUbR•id•k• eTek•/ eyKAen sUey$Ad•yù h•yù/ esKAn eTek•
ŒAseC. es ŒAmAr nAm j“p k•er. ey mAnux G•w
qtrI k•er es iB˜ej“ mAiwr opr id•eyù h•¡Aew. iWk•
Žk•”rk•mB˜Aeb• Ž” ib•ezx elAk•iw rAj“Aed•r pd•d•ilt
k•er.®
26
ek• ŒAmAed•r Ž”sb• G•wAr ŒAeg” b•eliClÀ
tAek•” ŒAmAed•r ö½Vr b•l• Ÿic•í. etAmAed•r meD•Y
ek•An mUi%$ ik• Ž”sb• b•eliClÀ n•? es”sb• mUi%$ed•r
ek•Ÿ” ik•C¢ b•let pAer in. es”sb• mUi%$r• ek•An
k•TA” b•let pAer in. tAr• etAmAed•r ek•An k•T•
Zneto pAyù in.
 665 iyzA”yù 41:27-42:19
27
ŒAim öBu˜/ sbR•öTm iseyùAnek• Ž”sb• G•wnAr G•wAr ŒAeg”/ etAmAed•r ŒAim B˜ib•`et ik• G•web•
k•T• b•il. ŒAim ej“r¨zAelem Ž” b•At$A ineyù Žk•j“n es sµ•VˆeÞ“ j“AnAb•.®
b•At$Ab•Ah•k• pAiWeyùiClAmÉ ''ed•K etAmAed•r elAek•rA
iP•er ŒAseC.® ö½eV rr özMs• gIt
28
ŒAim Ïsb• mUi%$ed•r ed•eKiClAm. tAr• ek•Ÿ” 10
öBu˜r Ÿe£•e• gAo n&u“n gAn. etAmr• dU•r
ek•An ik•C¢ b•lAr mt yeTX |•AnI nyù. ŒAim tAed•r ed•ezr elAek•r•/ etAmr• dU•red•ezr nAib•k•r•/ etAmr•
ö½Í k•eriClAm ik••–˜Þ tAr• ek•An Ÿ%r id•et pAerin. smue@•r öA,IrA/ etAmr• dU•rb•t$I j“AyùgAr elAek•r•
29
Ž”sb• ed•b•tAr• ŒAsel ik•C¢ nyù. tAr• ik•C¢” öBu˜r özMs• k•r?
11
k•ret pAer n•. es”sb• mUi%$Ùil ŒAsel Žek•b•Aer mr¨BU˜im o zh•r/ pUbR• ”•S•óˆAeyùelr ek•d•err
mUlYh•In. ýAmÙil öBu˜r özMs• k•r. ezlAb•AsIr• ŒAnª•gIt
gAo? pbR•tz]Ò˜ eTek• etAmr• egeyù oW.
öB˜u r ib•ezx d•As 12
tArA öBu˜ek• mih•mAiµ•Vˆt k•r¨k•. dU•red•ezr
"ŒAim ŒAmAr d•Aesr id•ek• tAk•A”? ŒAim tAek• elAek•r• öBu˜r özMs• k•r¨k•.
42 smTRn k•ir. es h•e•C es”j“n/ yAek• ŒAim 13
öBu˜ b•lb•An qse‘r mt c•el yAeb•n? itin h•eb•n
eb•eC ineyùiClAm. ŒAim tAek• ineyù s•–˜ÞX. tAr opr yuß “ k•ret öˆS˜Þt mAnuexr mt. itin öc•Ø Ÿe%ij“t
ŒAim ŒAm•r ŒA ™A ereKiC. es ‘AyùsÒ˜tB˜Aeb• h•eyù ŸWeb•n. itin k<•Ad•eb•n/ Ÿ•c•S•Vˆer ic•ík•Ar k•reb•n
j“AitsmUeh•r ib•c•Ar k•reb•. Žb•M tAr •zߨed•r prAij“t k•reb•n.
2
peT-G•Aew es ic•ík•Ar k•reb• n•. es tIº• ic•ík•Ar
k•reb• n• ŒTb•• tAr gl• elAek•ed•r meD•Y ezAn•
yAeb• Žmn k•reb• n•. ö½rV öc•Ø qD•yz $ Il
3 14
es•B˜@• h•eb•. j“lAzeyùr D•Aer gij“eyù oW• ŒAgAC• "d•IG•i$ d•n D•er ŒAim ik•C¢” b•ilin. ŒAim inej“ek•
es k•Kno B˜A[˜eb• n•. ébR•l ŒAÙnek•o es k•Kno sMyt k•er ereKiClAm/ b•ilin ek•An ik•C¢”. ik••–˜Þ
iniB˜eyù ed•eb• n•. es ‘AyùB˜Aeb• ib•c•Ar k•reb• Žb•M ŽKn ŒAim ösb• k•ret yAe•C Žmn Žk• mih•lAr
stYek• eb•r k•reb•. met• ic•ík•Ar k•er k<•Ad•b•. ŒAim ej“Aer ej“Aer sze€•
4
p]iTb•Iet ‘Ayù ib•c•Ar n• ŒAn• py$•–˜ÿ es ébR•l ö½VAs enb•.
15
h•eb• n•/ ŒTb•• ineÅpixt h•eb• nA. dU•rb•tRI S˜îAenr ŒAim pAh•A¼-pbR•t Db•Ms k•rb•. ŒAim esKAen
elAek•rA tAr iz(•AmAlAyù ŒAS˜îAb•An h•eb•.® j“›˜åAen• smˆS˜ÿ gACpAlAek• Zik•eyù ed•b•. ŒAim nd•Iek•
pir,t k•rb• Zk•en• j“imet. ŒAim j“lAzyùek•
öB˜u zAsk•/ öB˜u ” ib•e½rV si] Xk•tA$ Zik•eyù ed•b•.
5
öBu˜ ök]•t ö½Vr/ itin” Ž”sb• b•eleCn. öBu˜ 16
tArpr ŒAim ŒÞ“ed•r enï ׈ ed•b• Žk• Œj“An•
ŒAk•Az b•AineyùeCn. itin ŒAk•Azek• sAr• ib•e½Vr opr peT eysb• S˜îAen tAr• k•Kno yAyùin. ŒÞ“ed•r ineyù
Ci¼eyù id•eyùeCn. itin p]iTb•Ir sb• ik•C¢r s]iXk•t$•. yAb• es” sb• S˜îAen. tAed•r j“‘ ŒÞ“k•Arek• ŒAelAmyù
itin p]iTb•Ir öitiw mAnuxek• ½VAs-ö½VAs id•eyù b<•Aic•eyù k•er ed•b•. r¨(• j“imek• ms]Š k•er &u“lb•. ŒAim y•
ereKeCn. p]iTb•Ir opr yArA eh•¡ew eb•¼Ayù tAed•r öitš¨it id•eyùiClAm t• sb•” k•rb• Žb•M ŒAmAr
öetYk• elAk•ek• itin Žk•iw ŒA ™A ed•n. elAek•ed•r eCe¼ yAb• n•?
6
"ŒAim etAmAed•r öBu ˜ / siWk• k•Aj“ k•ret 17
ik••–˜Þ ek•Ÿ ek•Ÿ ŒAmAek• emen c•l• b•Þ “ k•ereC.
etAmAed•r efek•iClAm. ŒAim etAmAed•r h•At D•eriC. Ïsb• elAek•ed•r esAnAyù b<•AD•Aen• mUi%$ ŒAeC. tAr•
ŒAim etAmAed•r r(•• k•eriC Žb•M etAmAed•r mAD•Yem Ïsb• mUi%$ed•r b•el/ 'etAmrA” ŒAmAed•r ed•b•t•.¾ ey
ŒAim elAek•ed•r seÒ˜ Žk•iw c•¢i)˜ k•eriC. &u“im smˆS˜ÿ elAek•r• tAed•r mUi%$Ùilet ŒAS˜î• rAeK/ tAr• muK
j“AitÙilr j“‘ Žk•iw ŒAel•S•Vˆräp h•eb•. iP•ireyù eneb• Žb•M lÆï“• pAeb•.
7
&u“im ŒÞ“ elAek•r ec•AK Kuel ed•eb• Žb•M tAr•
sb• ik•C¢ ed•Ket pAeb•. b•æelAk• k•eyùd•KAnAyù b•ª•I; ö½eV rr k•T• Znet nArAj“ ”•S•ˆó Aeyl ù
&u“im tAed•r mu)˜ k•er ed•eb•. b•æelAk• b•As k•er 18
"etAmr•/ b•iD•r elAek•r• ŒAmAr k•T• etAmAed•r
ŒÞ“k•Aer/ ej“elr eTek• b•A”er ŒAsb•Ar j“‘ tAed•r ezAn• Ÿic•í. ŒÞ“ elAek•r•/ etAmAed•r ŒAmAek• ed•K•
&u“im enï ׈ ed•eb•. Žb•M ŒAmAr id•ek• tAk•Aen• Ÿic•í.®
8
"ŒAim” öBu˜. ŒAmAr nAm iyeh•Ab•A. ŒAmAr mih•mA 19
sAr• p]iTb•Iet ŒAmAr esb•k• :”•S•óˆAeyùelr
ŒAim Œprek• ed•b• n•. ey mih•mA ŒAmAr pAoyù• elAk•j“nò sb•ec•eyù ŒÞ“•. ey b•At$Ab•Ah•k•ek• ŒAim
Ÿic•í es” özMs• mUi%$ed•r ŒAim inet ed•b• n•. p]iTb•Iet pAiWeyùiC es” sb•ec•eyù b•iD•r. ey elAk•iwr
9
Zr¨et” ŒAim b•eliCl•m/ ik•C¢ Žk•w• G•web•. seÒ˜ ŒAim b•eª•Ab•ˆS˜ÿ k•eriClAm/ öBu˜r d••s es-”
Žb•M Ïsb• ij“ins G•ewiCl. Žb•M ŽKn Œ‘ ik•C¢ sb•ec•eyù eb•zI ŒÞ“.
iyzA”yù 42:20-43:17
20
ŒAmAr d•As Œenk• mh•An ij“inx ed•eKeC/ ik••–˜Þ
es esseb•r öit menAeyAg ed•yù n•. es k•Aen Znet
pAyù ik••–˜Þ es mAnet c•Ayù n•.®
21
öBu˜ c•An t¡Ar esb•k•r• B˜Al eh•Ak•. öBu˜ c•An
t¡Ar ŒAü‚y$Yj“nk• iz(••mAlAek• tArA šß“• k•r¨k•.
22
ik••–˜Þ elAk•Ùilek• ed•eK•. Œ‘ elAek•r• tAed•r
prAij“t k•ereC. Žb•M tAed•r ij“ins c•¢ir k•er
ineyùeC. öitiw yub•k• B˜It. tAr• ej“el b•ª•I.
elAek•r• tAed•r sb• wAk•• iCineyù ineyùeC. tAed•r
r(•• k•rAr ek•Ÿ en”. Œ‘r• tAed•r wAk•• ineyù
ineyùeC. Ž” wAk•• iP•ireyù id•eyù yAo. Žk•T• b•lAr
metAo ek•Ÿ en”.®
23
etAmAed•r ek•Ÿ ik• ö½Verr b•Ak•Y ZeniCelÀ
n•? ik••–˜Þ etAmAed•r Ÿic•í k•AC eTek• t¡Ar k•T• ezAn•.
Žb•M yA G•eweC es sµpek$• menAeyAg ed•oyù•. 24yAek•Ab•
o ”•S•óˆAeyùl eTek• elAek•ed•r D•nsµpd• inet ek•
id•eyùiClÀ öBu˜” tAed•r Žsb• k•Aj“ k•rAr Œnumit
id•eyù i Celn. ŒAmr• öBu ˜ r ib•r¨eß“ pAp k•Aj“
k•eriClAm. tA” öBu˜ ŒAmAed•r D•nsµpd• ineyù inet
elAek•ed•r Œnumit id•eyùiCeln. ”•S•óˆAeyùelr elAek•r•
öBu˜r ib•iD•r öit menAeyAg ed•yù in. öBu˜ eyB˜Aeb•
ec•eyùiCeln es B˜Aeb• ”•S•ˆó Aeyùelr elAek•r• j“Ib•nyApn
k•erin. 25tA” öBu˜ tAed•r opr ß*uß “ h•n. itin
tAed•r ib•r¨eß“ zi)˜zAlI yuß“ G•iweyùiCeln. Žmn
h•eyùiCl iWk• eyn ”•S•óˆAeyùelr elAek•rA ŒAÙn id•eyù
eG•r• iCl. ik••–˜Þ tAr• ik• G•wiCl t• j“Ant n•.
G•wnAw• iCl tAed•r pue¼ yAoyùAr metA”. ik••–˜Þ y•
G•wiCl tAr• t• eb•AJ“Ar ec•X• k•erin.
ö½rV sb•smyù tAr elAek•ed•r seÒ˜ ŒAeCn
ŒAim yAek•Ab•/ öBu ˜ / etAmAr s] i Xk•t$ • ?
43 ”•S•óˆAeyùl/ öBu˜” etAmAr s]iXk•t$•. ŽKn öBu˜
b•eln/ "B˜It h•eyùA n•. ŒAim etAmAek• r(•• k•eriC.
ŒAim etAmAr nAm D•er efek•iC. &u“im ŒAmAr”. 2&u“im
yKn” sms´Ayù p¼eb• ŒAim etAmAr pAez TAk•b•.
nd•I pAr h•eto etAmAr k•X h•eb• n•. ŒAÙenr meD•Y
id•eyù h•¡AwAr smyùo &u“im d•ÿ“• h•eb• n•; Œi©ÍizK•
etAmAek• ŒAG•At k•reb• n•. 3k•Ar, ŒAim/ öBu˜ etAmAr
ö½Vr. ŒAim ”•S•óˆAeyùelr pib•^tm etAmAr r(••k•t$•.
ŒAim etAmAr j“‘ mUlY id•et imzrek• id•eyùiClAm.
ŒAim etAmAek• ŒAmAr k•ret kU•z o sb•A id•eyùiClAm.
4
&u“im ŒAmAr k•AeC Kub•” Ùr¨ ˆ× p, U R tA” ŒAim etAmAek•
sµ•åAn k•ir. ŒAim etAmAek• B˜Alb•Ais Žb•M ŒAim sb•
ed•zsmUh• Žb•M j“AitÙil etAmAek• ed•b• yAet &u“im
b<•Ac•et pAr.®
ö½rV tA¡ r izZed•r ge] h• ŒAneb•n
5
"sutrAM B˜It h•eb• n•? ŒAim etAmAr seÒ˜ ŒAiC.
ŒAim Žk•i^t k•rb• etAmAed•r izZed•r Žb•M iP•ireyùo yArA öBu˜r b•Ak•Y ib•½VAs k•rt n•.
666
ed•b•. ŒAim tAed•r öAcˆY o pAü‚AtY eTek• Žen ed•b•.
6
Ÿ%rek• ŒAim b•lb•É ŒAmAr elAek•ed•r ŒAmAek• id•eyù
d•Ao. d•i(•,ek• b•lb•É ŒAmAr elAek•ed•r b•ª•I k•er
ereKA n•. dU•rb•tRI S˜îAn eTek• ŒAmAr pu^k•‘Aed•r
ŒAmAr k•AeC eP•rí id•eyù d•Ao. 7 ŒAmAr sb• elAek•ed•r
yAed•r k•AeC ŒAmAr nAm ŒAeC/ ŒAmAr k•AeC iP•ireyù
d•Ao. ŒAim Ïsb• elAek•ed•r inej“r j“‘” s]iX
k•eriClAm. ŒAim tAed•r s]iXk•t$•/ tAr• ŒAmAr”.®
”•S•ˆó Aeyl
ù pi] Tb•Iet ö½eV rr sA(•I
8
ö½Vr b•eln/ "ec•AK T•k•• se%Ño yAr• ŒÞ“ tAed•r
b•A”er eb•r k•r. k•An TAk•• se%Ño yAr• b•iD•r tAed•r
b•A”er eb•r k•r.* 9 öetYk• mAnuexr o öetYk• ed•ezr
Žk•i^t h•oyù• Ÿic•í. h•et pAer/ tAed•r k•Aer• mUi%$
b•let ec•eyùiCl öTem ik• G•ewiCl. tAed•r Ÿic•í
tAed•r sA(•Ied•r ineyù ŒAs•. sA(•Ied•r Ÿic•í stY
k•T• b•l•. Žw• ed•KAeb• ey tAr• siWk•.®
10
öBu˜ b•eln/ "etAmr• elAek•r• ŒAmAr sA(•I.
etAmr• h•e•CA es” d•As/ yAed•r ŒAim eb•eC ineyùiClAm.
ŒAim etAmAed•r eb•eC ineyùiClAm yAet etAmr•
ŒAmAek• j“Anet pAr Žb•M ŒAmAek• ib•½VAs k•ret
pAr. ŒAim etAmAed•r eb•eCiClAm yAet etAmr•
Ÿpliß“ k•ret pAr ey 'ŒAim h•lAm ö½Vr.¾ ŒAim
sitYk•Aerr öˆ½Vr. ŒAmAr ŒAeg ek•An ed•b•tA iCl n•
Žb•M ŒAmAr per ek•An ed•b•tA TAk•eb• n•.® 11ŒAim
inej“” h•lAm öBu˜. Œ‘ ek•An pir^AtA en”/ ŒAim”
Žk•mA^ pir^AtA. 12ŒAim” Žk•mA^ ö½V r ey
etAmAed•r seÒ˜ k•T• b•eliClAm. ŒAim etAmAed•r
r(•• k•eriClAm. Žsb• k•T• ŒAim etAmAed•r b•eliC.
Žmn nyù ey etAmAed•r seÒ˜ ek•Ÿ iCl ey Žk•j“n
Œpiric•t elAk•. etAmr• ŒAmAr sA(•I Žb•M ŒAim
ö½Vr.® öBu˜ inej“” Ž”sb• k•T• b•eleCn. 13"ŒAim
sb• smyù” ö½Vr. yKn ŒAim ik•C¢ k•ir tKn ŒAmAr
k•Aej“r ek•Ÿ” pirb•t$n G•wAet pAreb• n•. Žmn ik•
ŒAmAr (•mt• eTek• ek•Ÿ ek•An elAk•ek• r(•• k•ret
pAreb• n•.®
14
öBu˜/ ”•S•óˆAeyùelr pib•^tm/ etAmAed•r ^A,k•%$A
b•eln/ "ŒAim b•Aib•el etAmAed•r j“‘ esn• pAWAb•.
smˆS˜ÿ tAlAb•Þ“ P•wk• ŒAim eB˜eÒ˜ eP•lb• Žb•M
k•lad•Iyùed•r gAnÙil ib•lAep py$b•ist h•eb•. 15ŒAim”
etAmAed•r öBu˜/ etAmAed•r ö½Vr. ŒAim ”•S•óˆAeyùelr
s]iXk•t$•. ŒAim etAmAed•r rAj“•.®
ö½rV ŒAb•Ar tA¡ r elAek•ed•r b•< Ac•Aeb•n
16
öBu˜•smue@•r meD•Y id•eyù s¼k• b•AnAeb•n. inej“r
elAek•ed•r j“‘ Žmnik• j“elr meD•Y id•eyù itin rAˆS˜ÿ•
ge¼ ed•eb•n. Žb•M öBu˜ b•eln/ 17"yAr• yuß“yAn/
eG•A¼soyùAr o esnAb•el b•lIyùAn h•eyù ŒAmAr ib•r¨eß“
ec•AK ÖÖÖ k•r s•µ˜õb•t> Žiw ”•S•óˆAeyùelr es” elAek•ed•r eb•AJ“Ayù
 667
yuß “ k•reb• tAr• prAij“t h•eb•. tAr• ŒAr k•Kno
ŸWet pAreb• n•. tAed•r ib•nAz G•web•. emAmb•Aitr
izK• eymn k•er iniB˜eyù ed•oyù• h•yù es”B˜Aeb• tAed•r
TAmAen• h•eb•. 18tA” Zr¨et eysb• G•wn• G•ewiCl t•
ŒAr men ek•Aer• n•. y• b•æk•Al ŒAeg G•ew egeC t•
ŒAr S•årŠ ek•Aer• n•.
19
ek•n n• ŽKn ŒAim n&u“n ik•C¢ k•rb•. ŽKn
etAmr• n&u“n gAeCr met• eb•e¼ ŸWeb•. etAmr•
iniü‚tB˜Aeb•” j“An Žw• stY. sitY” ŒAim mr¨BU˜imet
rAˆS˜ÿ• b•AnAb•. ZÅk• j“imet sitY” ŒAim nd•I• qtrI
k•rb. 20mr¨BU˜imet j“l ej“AgAenAr pr b•‘ j“•–˜ÞrA/
eymn izyùAl Žb•M ŸwpAKI ŒAmAek• sµ•åAn j“AnAeb•.
ŒAmAr eb•eC enoyùA elAek•ed•r j“‘/ ŒAmAr inej“r
elAek•ed•r j“‘ ŒAim j“elr b•Yb•S˜î• k•rb•. 21Ž”
elAek•ed•r et• ŒAim” s]iXk•t$• Žb•M Žr• ŒAmAr
özMs• k•er gAn gA”eb•.
22
"yAek•Ab•/ &u“im ŒAmAr k•AeC öATRnA k•rin. ek•nÀ
k•ArŠ etAmr• ”•S•óˆAeyùelr elAek•rA ŒAmAr ib•xeyù
ûL•A–˜ÿ h•eyù pe¼C. 23etAmr• etAmAed•r emxek• ŒAmAr
j“‘ ŸísgR k•ret ŒAn in. etAmr• ŒAmAek• sµ•åAn
j“AnAo in. etAmr• ŒAmAr j“‘ b•il d•Ao in. ŒAm•r
Ÿe£•e• b•il ed•b•Ar j“‘ ŒAim etAmAed•r b•AD•Y k•irin.
ŒAim etAmAed•r D•Up ‰ˆAlAet b•AD•Y k•irin. 24tA”
etAmr• ŒAmAek• sµ•åAn j“AnAb•Ar j“‘ sAmýI ß*yù
k•ret ŒTR b•Yyù k•rin. eh•Amb•ilr c•ibR• id•eyù etAmr•
ŒAmAek• s•–˜ÞX k•rin. ik••–˜Þ etAmr• etAmAed•r pApsmUh•
id•eyù ŒAmAek• B˜ArAß*A•–˜ÿ k•eriCel. etAmAed•r
ku•k•mRsmUh• ŒAmAek• Kub• piršA•–˜ÿ k•er &u“eleC.
25
"ŒAim/ ŒAim” Žk•mA^ ey etAmAed•r sb• pAp
D•ueyù mueC pirâ•Ar k•er id•”. inej“ek• Kuiz k•ret
Ž”sb• ŒAim k•ir? etAmAed•r pAepr k•T• ŒAim men
rAKb• n•. 26ŒAmAek• men k•ireyù id•o :etAmAed•r
özMsnIyù Ùenr k•T•ò. ŒAmAed•r Žk•seÒ˜ b•es
isß“A•–˜ÿ enoyù • Ÿic•í ek•Anw• iWk•. etAmAed•r
k]•tk•em$r k•T• ŒAmAek• b•l• Ÿic•í Žb•M ömAŠ k•r
ey etAmr• iWk•. 27etAmAed•r öTm ipt• pApI.
etAmAed•r ŒA”nj“Iib•r• ŒAmAr ib•r¨ß“Ac•rŠ k•ereC.
28
ŒAim etAmAed•r pib•^ zAsk•ed•r Œpib•^ k•eriC.
ŒAim yAek•Ab•ek• Db•Mesr Žb•M ”•S•ˆó Aeyùlek• ŒiB˜zAepr
zAiS˜ÿ id•eyùiC.®
öB˜u ” Žk•mA^ ö½rV
44 "yAek•Ab• &u“im ŒAmAr esb•k•. ŒAmAr k•T•
ezAn. ”•S•óˆAeyùl/ ŒAim etAmAek• menAnIt
k•eriC. ŒAim y• b•il t• etAmr• ezAn. 2 ŒAim
etAmAed•r öBu˜. ŒAim” etAmAed•r s]iX k•eriC. etAmr•
y• h•eyù ŸeWeC• ŒAim tA” k•er ge¼ &u“eliC. etAmr•
yKn mAïgeB˜$ iCel tKn eTek•” ŒAim etAmAed•r
sAh•AyY k•er ŒAsiC. ŒAmAr d•As yAek•Ab• B˜yù epo
n•. iyZrä, etAmAek• ŒAim menAnIt k•eriC.
iyzA”yù 43:18-44:13
3
"ï\•At$ elAek•ed•r ŒAim j“l ed•b•. ZÅk• j“imet
ŒAim j“l öb•Ah• b•”eyù ed•b•. etAmAed•r izZed•r meD•Y
ŒAim ŒAmAr ŒA ™• eFel ed•b•/ men h•eb• eyn etAmAed•r
s•–˜ÿAned•r opr id•eyù j“l b•eyù yAe•C. 4G•Aesr meD•Y
tAr• eb•e¼ ŸWeb•. tAr• j“leS•óAetr D•Aer gij“eyù
oW• b•A”zI gAeCed•r met• h•eb•.
5
"Žk•j“n b•leb•/ 'ŒAim öBu˜r.¾ Œ‘ Žk•j“n
'yAek•Aeb•r¾ nAm b•Yb•h•Ar k•reb•. Œ‘j“n tAr nAm
sA(•r k•reb• Žb•M b•leb•/ 'ŒAim” öBu˜r.¾ Œ‘j“n
b•Yb•h•Ar k•reb• '”•S•óˆAeyùelr nAm.®¾
6
öBu ˜ ”•S•ó ˆ Aeyù e lr rAj“•. öBu ˜ sbR • zi)˜mAn
”•S•ˆó Aeyùlek• r(•• k•reb•n. öBu˜ b•eln/ "ŒAim” Žk•mA^
ö½Vr. Œ‘ ek•An ed•b•tA en”. ŒAim” ŒAid•/ ŒAim”
Œ•–˜ÿ. 7ŒAmAr met• Œ‘ ek•An ö½Vr en”. yid• ek•Ÿ
TAek•n tAh•el es” ed•b•tAr k•T• b•l• Ÿic•í. es”
ed•b•tAr Ÿic•í iCl ŽKAen Žes ömAŠ k•r• ey itino
ŒAmAr” met•. ŒAim yKn Ž” öAc•In elAek•ed•r s]iX
k•eriClAm tKn ik• G•ewiCl es” ed•b•tAr ŒAmAek•
b•l• Ÿic•í. B˜ib•`et ik• G•web• itin ey t• j“Aenn
t• ömAŠ k•rAr j“‘ Ï ed•b•tAr ŒAmAek• ek•An ind•zn R
8
ed•oyù• Ÿic•í. B˜It h•eyùA n•. Ÿiþˆ©Í h•eyù• n•? ŒAim
sbR•d•A” etAmAed•r b•eliC ey ik• G•web•. etAmrA” ŒAmAr
sA(•I? Œ‘ ek•An ö½Vr en”. ŒAim” Žk•mA^. Œ‘
ek•An 'izlA¾ en”. ŒAim j“Ain ŒAim” Žk•mA^?®
miU %s
$ mhU • ml
U Yh•In
9
ek•Ÿ ek•Ÿ mUi%$ b•AnAyù. ik••–˜Þ tAr• mUlYh•In.
elAek•r• es” mUi%$ek• B˜AelAb•Aes. ik••–˜Þ es”Ùil
mUlYh•In. es” elAk•Ùil mUi%$Ùilr sA(•I h•elo tAr•
ed•Ket pAyù n•. tAr• ik•C¢” j“Aen n•/ tAr• tAed•r
k]•tk•em$r j“‘ yeTX liÆï“t h•et j“Aen n•.
10
ek• qtrI k•eriCl Ž”sb• mUi%$Ùilek•À ek• qtrI
k•eriCl mU l Yh•In mU i %$ Ù ilÀ 11šimek•r• Ïsb•
ed•b•tAed•r b•AineyùeC. tAr• sb•A” mAnux; ed•b•tA nyù.
es”sb• elAek•r• yid• Žk•seÒ˜ b•es Ž”sb• ib•xyùÙil
ineyù ŒAelAc•n• k•er tAh•el tAr• Kub•” liÆï“t h•eb•
Žb•M B˜yù pAeb•.
12
Žk•j“n šimk• tAr yˆ–˜¤ b•Yb•h•Ar k•er grm k•yùl•
id•eyù elAh•• grm k•rAr k•Aej“. es” elAk•iw h•A&u“i¼
b•Yb•h•Ar k•er D•A&u“ epwAenAr k•Aej“. Žb•M es” D•A&u“”
mUi%$ h•eyù ŸeWeC. Ž” elAk•iw tAr b•Aær zi)˜ b•Yb•h•Ar
k•er/ ik••–˜Þ iKed• epel es tAr (•mt• h•ArAyù. yid•
mAnuxiw j“lpAn n• k•er teb• es ébR•l h•eyù yAyù.
13
ŒAr Žk•j“n šimk• k•AeWr opr srl erKAyù
d•Ag wAnb•Ar j“‘ b•Yb•h•Ar k•ereC oln o k•µpAs.
Ž” d•AgÙil ed•eK es b•uJ“et pAer ek•ATAyù tAek•
k•Awet h•eb•. tArpr k•AW k•AwAr k•rAt id•eyù k•AW
ek•ew es mUi%$ qtrI k•er. tArpr k•µpAesr mt
Œ‘ Žk•iw ib•ezx yˆ–˜¤ k•YAilpAzR id•eyù es mUi%$r mAp
iWk• k•er. Ž”B˜Aeb• šimek•r• k•AWek• k•er etAel
iyzA”yù 44:14-45:2 668
mAnuexr met• ed•Ket. Ž” mAnb• mUi%$ ik•C¢ k•ret
pAer n•. ZD•u G•er b•es TAek•.
14
Žk•j“n elAk• Žrs/ ts$• ŒTb•• ŒelAn b•](•
ek•ew eP•el. es” elAk•iw ek•An gACek•” b•¼ k•ret
pAer n•. gACÙil inej“ed•r (•mtAet b•nAÇ•ˆel b•¼
h•yù. elAek• yid• ek•An pA”n gAC lAgAyù teb• t•
b•]iXr j“el b•¼ h•yù. 15tArpr elAek• es” gACek•
ŒAÙn ‰ˆAlAenAr k•Aej“ b•Yb•h•Ar k•er. elAek• gACek•
eCAw eCAw k•AeWr w¦k•erAyù pir,t k•er. inej“ek•
grm rAKet o rAnÍAr j“‘ es k•AWiw b•Yb•h•Ar k•er.
ik•C¢ k•AW id•eyù es ŒAÙn ‰ˆAel Žb•M r¨iw es¡ek•.
tb•uo es Ï Žk•” k•AeWr ik•C¢ ŒMz b•Yb•h•Ar k•er
Žk•iw mUi%$ b•AnAb•Ar j“‘ Žb•M es es” mUi%$iw pUej“•
k•er. Ï ed•b•tAiw mAnuexr b•AnAen• Žk•iw mUi%$/ ik••–˜Þ
mAnux tAr sAmen nt h•yù. 16ŒeD•Rk• k•AW elAek•
ŒAÙn ‰ˆAlAr k•Aej“ b•Yb•h•Ar k•er. elAek• mAMs rAåA
k•ret ŒAÙn b•Yb•h•Ar k•er. tArpr esw• KAyù epw
B˜r• py$•–˜ÿ. elAek• inej“ek• grm rAKet k•AW ‰ˆAlAyù.
elAek• b•el/ "B˜Ael•. ŒAim ŽKn Ÿ\•. ŒAÙn eTek•
ŒAel• ŒAsAyù ŒAim ed•Keto pAi•C.® 17ik••–˜Þ ŒÂ˜¯
ik•C¢ k•AW Œb•izX TAek•. tA” elAek• k•AW id•eyù mUi%$
b•Aineyù tAek• ed•b•tA b•el. es Ž” mUi%$r sAmen mAT•
nt k•er Žb•M tAr pUj“A k•er. elAek• Ï mUi%$r k•AeC
öATRn• k•ret k•ret b•elÉ "&u“im” ŒAmAr ed•b•t•.
ŒAmAek• r(•• k•r?®
18
es” elAek•rA j“Aen n• tAr• ik• k•reC. tAr•
b•uJ“eto pAer n•. Žw• tAed•r ec•AK eFek• rAKAr
met• Œb•S˜î• yAet tAr• ed•Ket n• pAyù. tAed•r
h•äd•yù eb•AJ“Ar ec•X• k•er n•. 19es”sb• elAek•rA Žsb•
eB˜eb•o ed•eK n•. Ž”sb• elAek•r• eb•AeJ“ n• tA”
tAr• inej“ed•r ineyùo B˜Aeb• n•. "ŒAim ŒAÙen ŒeD•kR •
k•AW epA¼AlAm. ŒAim grm k•yùl• r¨iw o mAMs rAåA
k•ret b•Yb•h•Ar k•rlAm. es” mAMs eKlAmo. tArpr
ey k•AW b<•Ac•el• tA” id•eyù B˜yù¿•r ik•C¢ b•AnAlAm.
ŒAim k•AeWr KeØr pUj“A k•riC.®
20
es” elAk• j“Aen n• es ik• k•reC? es ib•‹A•–˜ÿ/
tA” tAr mn tAek• Bu˜l peT c•Ailt k•reC. es
inej“ek• r(•• k•ret pAreb• n•. inej“r Bu˜lo b•Ju “et
pAreb• n•. es b•leb• n•/ "ŒAim ey mUi%$ek• D•er
ereKiC esw• ‹A•–˜ÿ ed•b•tA.®
öB˜u / sitYk•Aerr ö½rV ”•S•ˆó Aeyl
sAh•AyY k•ern
ù ek•
21
"yAek•Ab•/ Ž”sb S•årŠ k•er•? ”•S•óˆAeyùl S•årŠ
k•er ed•K &u“im ŒAmAr esb•k•. etAmAr s]iXk•t$• ŒAim;
&u“im ŒAmAr d•As. tA” ”•S•óˆAeyùl/ &u“im ŒAmAek• Bu˜el
eyo n•.
22
etAmAr pAp ib•zAl emeG•r mt iCl. ŒAim es”
pAp D•ueyù id•eyùiC. h•A˜𘕠b•AtAes eymn emG• Œ#•
h•eyù yAyù etmin etAmAr pApo c•el igeyùeC. etAmAek•
ŒAim r(•• k•eriC/ Ÿß“Ar k•eriC/ tA” ŒAmAr k•AeC
iP•er Žes•?®
23
eh• S•VˆgR/ gAn k•r/ k•Ar, öBu˜ mh•í k•Aj“Ùil
k•ereCn. p]iTb•I/ Žmnik• p]iTb•Ir inîS˜îlo ŒAneª•
c•Iík•Ar k•r? pbR•tz]Ò˜r•? Œre,Yr sb• gAC gAn egeyù
ŸWeC. ek•nÀ k•ArŠ öBu˜ yAek•Ab•ek• r(•• k•ereCn.
öBu˜ ”•S•óˆAeyùel t¡Ar mih•m• öd•zRn k•ereCn.
24
etAmr• ŽKn yA/ es s]iX öBu˜r. &u“im mAïj“Wer
TAk•Ar smyù” öBu˜ Ž”sb• k•ereCn. öBu b•eln/ "ŒAim
öBu˜/ sb•ik•C¢ b•AineyùiC? ŒAk•Azek• ŒAim inej“” ewen
ib•iCeyùiC? ib•½eV k• ŒAim Žk•A” Ci¼eyù id•eyùiC. ŒAmAek•
sAh•AyY k•rb•Ar j“‘ ŒAmAr seÒ˜ ŒAr ek•Ÿ iCl nA.®
25
‹A•–˜ÿ B˜Ab•b•Ad•Ir• imTY• k•T• b•el. ik••–˜Þ öBu˜
tAed•r ed•iKeyù ed•n ey tAed•r B˜ib•`íb•A,I imTYA.
itin yAék•red•r h•t b•iu ß“ k•er ed•n. |•AnI elAk•ed•ro
itin ib•‹A•–˜ÿ˜ k•er ed•n. yid•o tAr• B˜Aeb• tAr• Œenk•
ik•C¢ j“Aen ik••–˜Þ öBu˜ tAed•r eb•Ak•Ar met• k•er ed•eb•n.
26
öBu˜ elAek•ed•r k•AeC t¡Ar b•At$• ep<QeC id•et t¡Ar
esb•k•ed•r pAWAeb•n. öBu˜ es” b•At$•ek• stY k•reb•n?
elAek•ed•r ik• k•r• Ÿic•í t• j“Anet itin
b•At$•b•Ah•k•ed•r pAWAeb•n. Žb•M öBu˜ ed•KAn ey tAed•r
Ÿped•ziw B˜Ael•.
iyh•dÝ ••ek• pnu inmA$ , k•ret ö½rV
ek•Arsek• eb•eC enn
ej“r¨zAelmek• öBu˜ b•eln/ "elAek•r• ŒAb•Ar
etAmAr meD•Y b•As k•reb•?® öBu˜ iyh•Ýd•Ar zh•rÙilek•
b•leln/ "etAmr• ŒAb•Ar pungRiWt h•eb•?® Db•Ms h•eyù
yAoyù• zh•rÙilek• itin b•leln/ "etAmAed•r ŒAim
ŒAb•Ar ge¼ &u“lb•.®
27
öBu˜ gB˜Ir j“lAzyùek• b•eln/ "Zk•en• h•eyù yAo?
ŒAim etAmAr j“löb•Ah•ek•o Zik•eyù ed•b•?®
28
öBu˜ ek•Arsek• b•eln/ "&u“im ŒAmAr emxpAlk•/
ŒAim y• c•A”b• tA” k•reb• &u“im. ej“r¨zAelmek• &u“im
b•leb•/ 'etAmAek• ŒAb•Ar g¼• h•eb•.¾ ej“r¨zAelemr
miª•er• &u“im b•leb•/ 'etAmAr iB˜tek• ŒAb•Ar inm$A,
k•r• h•eb•?®¾
”•S•ˆó Aeyl
ù ek• m)
u ˜ k•ret ö½rV ek•Arsek•
eb•eC ineln
t¡Ar menAnIt rAj“• ek•Aresr ib•xeyù öBu˜
45 Ž” k•T• b•eln/
"ŒAim ek•Aresr fAn h•At D•reb••. rAj“Aed•r k•AC
eTek• (•mt• iCineyù inet/ ŒAim tAek• sAh•AyY k•rb•.
ek•Arsek• ngrþˆAr ŒAwk•Aeb• n•. ŒAim P•wk•ÙelA
Kuel ed•b• Žb•M ek•Ars öeb••z k•reb•.®
2
"ek•Ars etAmAr esnAr• yA^• k•reb•. ŒAim yAb•
etAmAr sµ•åueK. ŒAim pbR•tek• smtl k•er ed•b•.
eº•Aeã•r ngrþˆAr eB˜eÒ˜ ed•b•. þˆAerr elQh•-d•Ø ek•ew
ed•b•.
 669
3
ey sµpd• ŒÞ“k•Aer ri(•t iCl tA ŒAim etAmAek•
ed•b•. ŒAim etAmAek• sb• Ùˆ¹ˆÿD•n id•eyù ed•b•. ŒAim
Žsb• k•rb• yAet &u“im b•Ju “et pAr/ ŒAim” öBu˜. ŒAim”
”•S•ˆó Aeyùelr ö½Vr Žb•M ŒAim etAmAek• nAm D•er fAk•iC.
4
ŒAim ŒAmAr d•As yAek•Aeb•r j“‘ Ž”sb• k•ir.
ŒAim Ž”sb• k•ir ŒAmAr inbR•Aic•t elAk•/ ”•S•óˆAeyùelr
elAek•ed•r j“‘. ek•Ars nAm D•er fAk•iC etAmAek•/
&u“im j“Aen• n• ŒAmAek•/ tb•u ŒAim etAmAek• nAm D•er
fAk•iC.
5
ŒAim” öBu˜. ŒAim” Žk•mA^ ö½Vr. ŒAr ek•An
ö½Vr en”. ŒAim etAmAek• k•Ap¼ prAb•. ik••–˜Þ ŽKno
&u“im ŒAmAek• j“Anet pArel n•?
6 15
ŒAim Ž”sb• k•ir/ yAet elAek• j“Aneb• ey ŒAim”
Žk•mA^ ö½Vr. pUb•R eTek• piü‚m/ sb• elAek•r• j“Aneb•
ey ŒAim” öBu˜. ŒAr ek•An ö½Vr en”.
7
ŒAim ŒAelAr s]iXk•t$•/ s]iXk•t$• ŒÞ“k•Aerro.
ŒAim zAi–˜ÿ s]iX k•ir/ ŒAim sMk•wsmUh• qtrI k•ir.
ŒAim” öBu˜/ ŒAim Ž” sb•ik•C¢ k•ir.
8
"ŒAk•Aezr emG•ÙelA b•]iXr mt p]iTb•Ir b•uek•
suib•c•Ar b•xRn k•r¨k•. p]iTb•I Ÿ›˜åu)˜ eh•Ak• Žb•M mui)˜
eb•e¼ ŸW¦k•. Žb•M tAr seÒ˜ D•AimRk•t• b•]iß“ pAk•.
ŒAim öBu˜/ tAek• qtrI k•eriC.
ö½rV inej“r si] Xek• inyˆù –˜Š
¤ k•ern
9 19
"Ž” elAk•Ùilek• ed•eK•? tAr• tAed•r s]iXk•t$•r
seÒ˜ tk$• k•reC. ŒAmAr seÒ˜ tAed•r tk$• l(•Y k•r.
tAr• B˜A[˜• mAiwr pAe^r Žk• Žk•iw w¦k•erAr mt.
Žk•j“n elAk• nrm iB˜ej“ mAiw id•eyù pA^ qtrI k•er
Žb•M k•Ad•• mAiw ij“|•As• k•er n•/ 'mAnux &u“im ik•
k•reC•À¾ ey ij“inxiw qtrI h•e•C/ esiwr/ ey elAk•iw
qtrI k•reC tAek• ö½Í k•rb•Ar Žb•M b•lAr (•mtA
TAek• n•/ "ŒAmAr ek•n Žk•iw h•Atl en”À 10Žk•j“n
iptA tAr izZed•r j“Ib•n ed•n. izZr• ij“|•As• k•ret
pAer n•/ 'ek•n &u“im ŒAmAek• j“Ib•n id•eyùeC•.¾ izZr•
tAr mAek• ö½Í k•ret pAer n•/ 'ek•n &u“im ŒAmAek•
j“›˜å id•eyùeC•À®¾
11
öBu˜ ö½Vr ”•S•óˆAeyùelr pib•^tm. itin ”•S•óˆAeyù-
elr s]iXk•t$•. itin b•eln/
"etAmr• ik• ŒAmAek• ŒAmAr s•–˜ÿAned•r k•T•
ij“|•As• k•rC/ ŒTb•• ŒAim inej“ h•Aet y• qtrI
k•eriC t• ineyù ik• k•ret h•eb• t• etAmr• ŒAmAyù
ŒAed•z id••CÀ
12
tA” ed•eK•? ŒAim p]iTb•Iek• b•AineyùiC. p]iTb•Ir
b•Aisª•• sb• mAnuexr s]iXk•ArI ŒAim. inej“r h•At
id•eyù ŒAk•Az b•AineyùiC. Žb•M ŒAim ŒAk•Aezr smˆS˜ÿ
qs‘smUh•ek•* i ŒAed•z k•ir.
13
ŒAim ek•Arsek• tAr (•mt• id•eyùiC. tA” es
B˜Al k•Aj“ k•reb•. ŒAim tAr k•Aj“ sh•j“ k•er ed•b•.
Œ A k • A e z r Ö Ö Ö q s ‘ s m Uh • Ž” nAemr ŒTR k•Kno ed•b•dU•tgŠ
ŒAb•Ar k•Kno tArk•AgŠ.
iyzA”yù 45:3-22
ek•Ars ŒAb•Ar ŒAmAr zh•r ge¼ &u“leb• Žb•M ŒAmAr
elAek•ed•r mu)˜ k•reb•. es ŒAmAr elAek•ed•r ŒAmAr
k•AeC ib•ß*I k•reb• n•. Ž” sb• k•Aej“r j“‘ ŒAmAek•
k•AŸek• ek•An mUlY id•et h•eb• n•. elAek•r• mu)˜ h•eb•
Žb•M ŒAmAek• k•AŸek• Ÿíek•Ac• id•et h•eb• n•. öBu˜
sb•Rzi)˜mAn Ž”sb• ik•C¢ b•eleCn.®
14
öBu˜ b•eln/ "imzr o kU•z ed•z D•nI ed•z. ik••–˜Þ
”•S•óˆAeyùl &u“im Ž”sb• sµpd• epeyù yAeb•. sb•AyùIyùr
lµ•ˆV • elAk•Ùil h•eb• etAmAr ŒiD•k•ArBu˜)˜. tAr• glAyù
izk•l Ju“ileyù etAmAr ipC¢ ipC¢ h•¡Aweb•. tAr• etAmAr
sAmen mATA nt k•er öATRnA k•reb•.® ”•S•óˆAeyùl/ ö½Vr
etAmAr seÒ˜ ŒAeCn Žb•M ŒAr ek•An ö½Vr en”.
öˆ½Vr &u“im” ö½Vr/ &u“im” ”•S•óˆAeyùelr pir^At•?
elAek• etAmAek• ed•Ket pAyù n•.
16
b•æ elAk• mUi%$smUh• qtrI k•er. ik••–˜Þ tAr• h•tAz
h•eyù/ liÆï“t h•eyù c•el yAeb• b•æ dU•er.
17
ik••–˜Þ ”•S•óˆAeyùlek• öBu˜ r(•• k•reb•n. pir^AŠ
c•leb• ic•rk•Al/ k•Kn”/ ŒAr k•Kn” ”•S•óˆAeyùl liÆï“t
h•eb• n•.
18
öBu˜” ö½Vr. itin” ŒAk•Az o p]iTb•I s]iX
k•ereCn. öBu˜ p]iTb•Iek• tAr j“AyùgAyù D•er ereKeCn.
p]iTb•Iek• qtir k•rAr smyù itin t• KAil rAKet
c•Anin. p]iTb•Iet öAe,r sÇ•ˆAr k•ereCn itin? "ŒAim”
öBu˜/ Œ‘ ek•An ö½Vr en”.
ŒAim egApen ik•C¢ b•il in. ŒAim eKAlAKuil
k•T• b•eliC.•ŒAim ŒAmAr k•T•Ùil p]iTb•Ir ŒÞ“k•Ar
S˜îAen luik•eyù rAiK in. ŒAim yAek•Aeb•r elAek•ed•r
pirtY)˜ j“AyùgAyù ŒAmAr eK<Aj“ k•ret b•ilin. ŒAim”
öBu˜/ ŒAim sitY k•T• b•il/ ŒAmAr muK in>s]t sb•
sitY.®
öB˜u ömAŠ k•ern ey itin” Žk•mA^ ö½rV
20
"etAmr• Œ‘A‘ j“Ait eTek• pAileyù ŽesC.
tA” Žk•i^t h•eyù ŒAmAr sAmen Žs. Ž” mAnuxÙil
‹A•–˜ÿ ed•b•tAr mUi%$ b•h•n k•eriCl. Ž”sb• elAek•r•
ŒsAr ed•b•tAed•r k•AeC öATRnA k•er. ik••–˜Þ tAr• j“Aen
n• tAr• ik• k•reC. 21Žed•r ŒAmAr k•AeC ŒAset
b•l. tArA tAed•r mAmlA ŸpiS˜ît k•r¨k• Žb•M Ÿped•z
ink•.
"Œenk•id•n ŒAeg ey G•wn• G•ewiCl es sµpek$•
etAmAed•r ek• b•eliClÀ Œenk• Œenk•id•n ŒAeg eTek•
ek• etAmAed•r Ž”sb• ij“insÙilr k•T• b•el ŒAseCÀ
ŒAim/ Žk• o ŒiþˆtIyù ö½Vr es”sb• b•eliClAm.
ŒAim” Žk•mA^ ö½Vr. ŽKAen ik• ŒAmAr met• Œ‘
ek•An ö½Vr ŒAeCÀ Œ‘ ek•An Ÿík]•X öˆ½Vr ŒAeC ik•À
Œ‘ ek•An ‘AyùprAyù, ö½Vr ŒAeC ik• ey tAr elAek•ed•r
r(•• k•ret pAerÀ n•? Œ‘ ek•An öˆ½Vr en”.
22
dU•rb•tI$ ŽlAk•Ar elAek•r• etAmr• mUi%$r Œnusr,
b•Þ“• k•r. inej“ed•r r(•• k•ret etAmAed•r Ÿic•í
ŒAmAek• Œnusr, k•r•. ŒAim” öˆ½r V . Œ‘ ek•An öˆ½r
V
iyzA”yù 45:23-47:7 670
en”. ŒAim” Žk•mA^ öˆ½Vr. 23ŒAim ŒAmAr inj“
(•mtAb•el Ž” zpT k•riC Žb•M yKn ŒAim öitš¨it
k•ir tKn t• sitY h•eb•”. ŒAim y• öitš¨it k•eriC
t• G•web•” Žb•M ŒAmAr öitš¨it öetYk• elAk•
ŒAmAr sAmen mATA nt k•reb•. öetYk• elAk•
öitš¨itb•ß“ h•eb• ey tAr• ŒAmAek• Œnusr, k•reb•.
24
elAek• b•leb•/ 'Žk•mA^ öBu˜r k•AC eTek•” (•mt•
o D•Aim$k•t• ŽeseC.®¾
25
es b•leb•/ "ZD•umA^ ö½Ver” ib•c•Ar Žb•M zi)˜
K<uej“ pAoyù• yAyù.® ek•Ÿ ek•Ÿ öBu˜r opr ß*uß“.
ik••–˜Þ tArA t¡Ar k•AeC ŒAseb• Žb•M tKn Ž”sb• ß*uß“
elAek•rA liÆï“t h•eb•. 26öBu˜ ”•S•óˆAeyùelr elAek•ed•r
B˜Al k•Aj“ k•ret sAh•AyY k•reb•n Žb•M tArA tAed•r
ö½Verr j“‘ Kub• gibR•t h•eb•.
miU %r$ ed•b•tAr• Œpd•ATR
46 b•Aib•elr eb•l o neb•Ar mUi%$ ŒAmAr sAmen
mAT• nt k•reb•. Ž”sb• ‹A•–˜ÿ ed•b•tArA ZD•mu A^
mUi%$. elAek•r• Ž” mUi%$Ùil pZr ipeW c•ApAyùÐŽ”
mUi%$Ùil ŒAsel B˜ArI eb•AJ“•/ b•”et h•yù ek•b•l. mUi%$r•
ik•C¢ k•ret n• pArelo mAnuxek• ûL•A•–˜ÿ˜ k•er etAel.
2
Ïsb• mUi%$ed•r mAT• nt h•eb•. tAed•r sk•elr” ptn
h•eb•. tAr• ek•Ÿ pAlAet pAreb• n•. b•ª•Ied•r mt
tAed•r dU•er b•eyù ineyù yAoyù• h•eb•.
3
"yAek•Aeb•r pirb•Ar ezAn? ”•S•óˆAeyùelr ey sb•
elAk• ŽKno eb<•ec• ŒAeC• ezAn? ŒAim etAmAed•r
b•eyù ineyù yAi•C. etAmr• yKn mAeyùr geB˜$ iCel
tKn eTek•” ŒAim etAmAed•r b•”iC. 4 etAmr• yKn
BU˜imX h•el tKn eTek• b•”iC Žb•M b•]ß “ Œb•S˜îAeto
ŒAim etAmAed•r b•”eb••. etAmAed•r c•¢l yKn D•Usr
re[˜r h•eyù yAeb• tKno ŒAim b•”eb••. ŽKno b•”iC
ŒAim. k•ArŠ ŒAim etAmAed•r s] i Xk•t$ • . ŒAim
etAmAed•r b•eyù ineyù yAeb••. r(•Ao k•rb•.
5 4
"k•Aro seÒ˜ ik• ŒAmAr &u“ln• k•ret pArÀ n•?
ek•An b•Yi)˜ ŒAmAr smAn nyù? &u“im ik• ek•Ano elAk•
K<uej“ pAeb• ey h•eb• ŒAmAr s#zÀ 6 ek•An ek•An elAk•
tAed•r Til eTek• esAn• eb•r k•er. Žb•M tAr• tAed•r
räep• d¡•Ai¼pA˜ñAyù mAep. es”sb• elAek•r• mUi%$ b•AnAet
iz˜¯Iek• pyùs• ed•yù. tArpr tAr• Ž” mUi%$Ùilr
sAmen mAT• nt k•er Žb•M tAed•r k•AeC öATRn• k•er.
7
el•ek•rA mUi%$ek• inej“r k<•AeD• &u“el enyù Žb•M tAek•
b•h•n k•er. Ï mUi%$iw ŒöeyùùAj“nIyùÐ elAk•ek•” b•h•n
k•ret h•yù. yKn elAek• mUi%$iwek• mAiwet öitþ•
k•er/ es esKAen d¡•Ai¼eyù TAek• Žb•M es n¼Ac•¼•
k•ret pAer n•. yid• elAek•r• mUi%$r öit ic•ík•Ar
k•er/ esiw Ÿ%r ed•eb• nA. Žw• elAk•ek• tAed•r ib•pd•
eTek• mu)˜ k•ret pAer n•.
8
"etAmr• pAp k•ereC•. etAmAed•r Ž”sb• ineyù
B˜Ab•• Ÿic•í. purAen• id•enr k•T• eB˜eb• z)˜ h•o.
9
Œenk• k•Al ŒAeg y• G•ewiCl t• S•årŠ k•r. S•årŠ
k•r ŒAim” es” ö½Vr. Œ‘ ek•An ö½Vr en”. ŒAmAr
mt ek•Ÿ en”.
10
"ezex ik• h•eb• Zr¨et” ŒAim etAmAed•r b•el
id•eyùiC. Œenk•id•n ŒAeg/ ŒAim y• b•eliC t• ik••–˜Þ
sb• ŽKno G•ewin. ŒAmAr y• pirk•Â˜¯n• t• ik••–˜Þ
G•web•”. ŒAim y• k•ret c•A” tA” ik••–˜Þ k•ir. 11ŒAim
pUbR•id•k• eTek• Žk•j“n elAk•ek• fAk•iC. es” elAk•iw
ögelr met• h•eb•. es dU•err ek•An ed•z eTek• ŒAseb•
Žb•M ŒAim y• k•rAr isß“A•–˜ÿ˜ enb• esÙil” k•reb•.
ŒAim etAmAed•r b•liC/ ŒAim ik••–˜Þ Žsb• k•reb•A”.
ŒAim tAek• b•AineyùiC Žb•M ŒAim” tAek• ineyù ŒAsb•?
12
"etAmAed•r ek•Ÿ ek•Ÿ men k•er etAmAed•r öc•Ø
(•mt• ŒAeC. ik••–˜Þ etAmr• B˜Al k•Aj“ k•r n•. ŒAmAr
k•T• ezAn? 13ŒAim B˜Al k•Aj“ k•rb•. Kub• zIG•ˆœ” ŒAim
ŒAmAr elAek•ed•r r(•• k•rb•. ŒAim iseyùAn o ŒAmAr
ŒAü‚y$Yj“nk• ”•S•óˆAeyùelr j“‘ pir^AŠ ŒAnb•.®
b•Aib••elr öit ö½eV rr b•AtA$
47 "pe¼ yAo ŒAb•j$“nAyù Žb•M esKAen” b•es
p¼? k•lad•Iyùed•r :b•Aib•elr Œpr nAmò ku•mArI
k•‘•. k•‘• b•es p¼ mAiwet. &u“im ŽKn ŒAr zAsk•
no? elAek•r• etAmAek• ek•Aml• (•I,k•AyùA yub•tI
mih•l• b•el men k•reb• n•.
2
ŽKn etAmAek• k•iWn piršm k•ret h•eb•.
y¡AtAk•el KA†zs´ eTek• etAmAek• ŒAwA b•AnAet h•eb•.
etAmAr ŒAb•rŠ sireyù d•Ao/ Kuel eP•l etAmAr ezQiKn
epAzAk•. etAmAek• etAmAr ed•z CA¼et h•eb•. etAmAr
p• ed•Ket n• pAoyù• py$•–˜ÿ &u“im etAmAr G•AG•r•
etAl Žb•M nd•I pAr h•eyù yAo.
3
pur¨exr• etAmAr egApn ŒÒ˜ ed•Keb•/ etAmAek•
b•Yb•h•Ar k•reb• eyQnk•em$. b•Aej“ k•Aj“ k•rAr j“‘ mUlY
id•et b•AD•Y k•reb• etAmAek•/ ek•Ÿ etAmAek• sAh•AyY
k•ret ŒAseb• n•.
"ŒAmAr elAek•r• b•el/ 'ö½Vr ŒAmAed•r r(••
k•ern. t¡Ar nAm h•lÉ öBu˜ sbR•zi)˜mAn/ ”•S•óˆAeyùelr
pib•^tm.®¾
5
"tA” b•Aib•l/ eyKAen” b•es TAek•A/ zA–˜ÿ h•o.
k•lad•Iyùed•r k•‘•/ ŒÞ“k•Aer ŒAšyù nAo. ek•nÀ
k•ArŠ etAmAek• ŒAr 'rAj“YÙilr rA,I¾ b•el fAk••
h•eb• n•.
6
"ŒAim ŒAmAr elAek•ed•r opr ß*uß“ iClAm. Ï
elAek•r• ŒAmAr sµpi%. ik••–˜Þ ŒAim tAed•r opr
ß*uß“ iClAm/ tA” ŒAim tAed•r Œsµ•åAn k•eriC. ŒAim
tAed•r etAmAr h•Aet &u“el id•eyùiClAm. &u“im tAed•r
zAiS˜ÿ id•eyùC. ik••–˜Þ &u“im tAed•r (•m• öd•zRn k•erAinÐ
b•]ß “ek•o &u“im k•iWn piršm k•ret b•AD•Y k•erC.
7
&u“im b•lel/ 'ŒAim ic•rk•Al TAk•b•. ic•rk••l ŒAim”
TAk•b• mh•ArA,I.¾ es”sb• elAek•r opr &u“im ey Œpk•m$
k•erC/ tAo &u“im l(•Y k•rin. ik• G•web• es sµpek$•o
B˜Ab•in.
 671 iyzA”yù 47:8-48:14
8 3
tA”/ ŽKn/ 'eh• ib•lAslAilt rm,I¾ ŒAmAr k•T• "ik• G•web• b•æid•n ŒAeg ŒAim t• b•el id•eyùiC.
ezAn? &u“im inej“ek• inrApd• eB˜eb• inej“r seÒ˜ Žb•M tArpr h•WAí” ŒAim t• G•iweyùiC.
4
k•T• b•el c•elC. 'ŒAim” Žk•mA^ Ùr¨ ׈pU,R mih•l•. ŒAim esw• k•eriClAm k•ArŠ ŒAim j“Ain etAmr•
ŒAr ek•Ÿ” ŒAmAr met• Ùr¨ ׈pU,R nyù. ŒAim k•Kno Žk•erAK• ej“d•I. ŒAim y• b•eliClAm tAr ek•An
ib•D•b•• h•b• n•. ŒAmAr sbR•d•• eCel emeyù TAk•eb•.¾ ik•C¢ek•” etAmr• ib•½VAs k•rin. etAmr• iCel b•¼
9
Ž” éiw G•wn• etAmAr j“Ib•en G•web•. öTmt> Žk•erAK• elAh•Ar mt yAek• b<•Ak•Aen• yAyù n•/ Žk•erAK•
&u“im etAmAr eCelemeyùed•r h•ArAeb•. &u“im h•ArAeb• iCel eº•Aeã•r met•.
etAmAr S•VˆAmIek•o. ç<•/ Žsb•” etAmAr j“Ib•en sitY 5
tA” b•æ id•n ŒAeg ŒAim b•eliClAm ik• ik• G•web•.
sitY” G•web•. etAmAr yAéib•†•/ etAmAr k•lAek•Qzl ek•An ik•C¢ G•wAr Œenk•id•n ŒAeg” ŒAim etAmAed•r
etAmAek• r(•• k•ret pAreb• n•. es”sb• ij“insÙil G•wAr k•T• b•eliClAm. ŒAim
10
&u“im b•Aej“ k•Aj“ k•ero inej“ek• inrApd• men Žw• k•eriClAm yAet etAmr• b•let n• pAr/
k•r. &u“im inej“ inej“ men k•r/ 'ŒAmAr Œpk•m$ 'ŒAmrA ey sb• ed•b•tAed•r qtrI k•eriC tAr• Žsb•
ek•Ÿ ed•Ket pAyù n•.¾ &u“im men k•r etAmAr ib•c•(•,t• k•ereC.¾ ŒAim ŽÙil k•eriC/ yAet etAmr• b•let
o |•An etAmAek• b<•Ac•Aeb•. &u“im men men B˜Ab•/ 'ŒAim” n• pAer• 'ŒAmAed•r öitm•/ ŒAmAed•r mUi%$ Ž”sb•
Œn‘•. ek•Ÿ ŒAmAr met• Ùr¨ ׈pUŠR nyù.¾ G•iweyùeCn.®¾
11
"ik••–˜Þ ib•pd• etAmAr k•AeC ŒAseb•. &u“im j“An
n• k•Kn Žw• G•web•. ik••–˜Þ ib•py$yù ŒAseC. Ž” s¿•w tA¡ ed•r Zß“ k•rb•Ar j“‘ ö½rV ”•S•ˆó Aeyl ù ek• zAˆiS˜ÿ ed•n
b•Þ“ k•ret &u“im ik•C¢” k•ret pAreb• n•. &u“im Žt 6
"ik• G•eweC etAmr• ed•eKeC•. ZeneC•o. tA”
tA¼AtAi¼ Db•Ms h•eb• ey &u“im b•uJ“eto pAreb• n• ik• Ž” Kb•rÙil etAmAed•r Œ‘ed•ro b•l• Ÿic•í. ŽKn
G•wl. etAmAed•r ŒAim n&u“n ij“inesr k•T• j“AnAb•. y•
12
&u“im sArAj“Ib•n k•eWAr piršm k•er yAéib•†• etAmr• ŽKno ezAn in.
7
ŒAr ClAk•l• izKel. tA” ClAk•l• ŒAr yAéib•†• Ž”sb• G•wn• ŒAeg k•Kno G•ewin/ Ž”sb• G•wn•
Zr¨ k•r. h•yùet• Ž” ek•Qzl etAmAek• sAh•AyY k•reb•. ŽKn” G•ew yAe•C. ŒAj“ek•r ŒAeg Žsb• k•T• etAmr•
&u“im h•yùet• k•AŸek• B˜yùc•ik•t k•ret pAreb•. ezAn in. etAmr• tA” b•let pAreb• n• ey ŒAmr•
13
etAmAr Œenk• Ÿped•X• reyùeC. tAed•r Œenk• Ž”sb• ”itmeD•Y” ej“eniC.
8
Ÿped•ez &u“im ik• ûL•A–˜ÿÀ etAmAr ej“YAitixr• yAr• "tb•uo etAmr• ŒAmAr k•T• ezAnin? etAmr•
n(•^ ed•eK tAr• ŒAsuk• Žb•M etAmAek• sAh•AyY k•r¨k•. ek•An ik•C¢” ezeKAin? ŒAim y• b•eliC etAmr• t•
öit mAes tAr• etAmAek• b•luk• etAmAr ik• G•web•. Znet ŒS•IV k•Ar k•erC. ŒAim j“Ain Zr¨ eTek•” etAmr•
14
"ik••–˜Þ es” elAek•r• inej“ed•r b<•Ac•Aet” s(•m ŒAmAr ib•r¨ß“Ac•rŠ k•reb•. j“›˜åAb•Ar smyù eTek•”
h•eb• n•. Ke¼r met• tAr• pu¼eb•. tAr• Žt Ët etAmr• ŒAmAr ib•r¨eß“ ib•e@•Ah• k•erC.
9
pue¼ yAeb• ey r¨iw b•AnAenAr j“‘ ek•An k•yùl• pe¼ ik••–˜Þ ŒAim qD•y$YzIl TAk•b•. ŒAim Žw• inej“r
TAk•eb• n•. epA¼AenAr j“‘ ek•An ŒAÙn pe¼ TAk•eb• j“‘” k•rb•. ß*uß“ n• h•oyùA Žb•M etAmAed•r Db•Ms n•
n•. k•rAr j“‘ elAek• ŒAmAr özMs• k•reb•.
15 10
ey sb• b•YApAerr j“‘ &u“im Žt k•iWn piršm "ed•eKA/ ŒAim etAmAed•r ib•Zß“ k•rb•. elAek•
k•rel tAr öitiw ib•xeyù Žiw G•web•. eysb• elAek•ed•r räepAek• K<Aiw k•er &u“let ŒAÙenr b•Yb•h•Ar k•er.
seÒ˜ &u“im etAmAr eyQb•nk•Al eTek• b•Yb•s• k•erC/ ik••–˜Þ ŒAim yˆ–˜¤,A id•eyù etAmAed•r K<Aiw k•er &u“lb•.
tArAo etAmAed•r tYAg k•er yAeb•. öetYek•” c•el 11
ŒAim inej“r j“‘ Ž”sb• k•rb•/ inej“r j“‘?
yAeb• tAr inej“r pT D•er Žb•M etAmAek• r(•• k•rAr k•ArŠ ŒAim ŒAmAr nAemr Œsµ•åAn h•et id•et pAir
j“‘ ek•Ÿ TAk•eb• n•.® n•. ŒAim Œ‘ ŒAr ek•An ik•C¢ek•” ŒAmAr özMs• o
mih•m• inet ed•b• n•?
12
ö½rV tA¡ r pi] Tb•I zAsn k•ern "yAek•Ab• ŒAim etAmAek• ŒAmAr elAk• b•el
öBu˜ b•eln/ "yAek•Aeb•r pirb•Ar ŒAmAr k•T• efek•iC. tA” ŒAmAr k•T• ezAn? ŒAim” ŒAid•? ŒAim”
48 ezAn? etAmr• inej“ed•r '”•S•óˆAeyùl¾ b•l. Œ•–˜ÿ˜?
etAmr• ŽeseC• iyh•Ýd••r pirb•Ar eTek•. öitš¨it 13
ŒAim inej“r h•Aet p]iTb•Ir s]iX k•eriC/ ŒAmAr
k•rAr j“‘ etAmr• öBu ˜ r nAm k•er•/ etAmr• fAn h•At s]iX k•ereC ŒAk•Az. fAk•el” tAr• Žk•seÒ˜
”•S•óˆAeyùelr ö½Verr özMs• k•r. ik••–˜Þ Žsb• k•rAr ŒAmAr sAmen c•el ŒAseb•.
14
smyùo etAmr• sí o ŒA•–˜ÿirk• no.® "etAmr• sb•A” Žes• ŽKAen/ ŒAmAr k•T• ezAn?
2
ç<•/ tAr• pib•^ zh•err nAgirk•. tAr• ”S•ˆóAeyùelr ek•Aen• mUi%$ ik• b•eleC ey ŽÙel• G•web•À n•?® öBu˜
ö½Verr opr inB˜$r k•er. sbR•zi)˜mAn öBu˜ h•l t¡Ar yAek• B˜AelAb•Aesn/ pCª• k•ern b•Aib•l o k•lad•Iyùed•r
nAm. öit y• c•A”eb• tA” k•reb•n.
iyzA”yù 48:15-49:10
15
öBu˜ b•eln/ "ŒAim b•eliC tAek• ŒAim fAk•b•.
ŒAim tAek• b•eyù ŒAnb•? ŒAim tAek• sP•l k•er
&u“lb•?
16
ŽKAen Žs Žb•M ŒAmAr k•T• ezAn? b•Aib•elr
j“Ait ih•eseb• Ÿ§Aenr smyù ŒAim esKAen iClAm.
Žb•M öTm eTek•” ŒAim SpX k•T• b•eliC/ yAet
elAek•r• b•uJ“et pAer ŒAim ik• b•eliC.®
tKn iyzA”yù b•leln/ "ŽKn öBu˜/ ŒAmAr sd•AöBu˜
ŒAmAek• pAiWeyùeCn. t¡Ar ŒA ™• etAmAed•r Ž”sb•
k•T• b•leb•. 17öBu˜/ pir^AtA/ ”•S•óˆAeyùelr pib•^
Žk•j“n b•eln/
"ŒAim” öBu˜/ etAmAed•r ö½Vr. ŒAim etAmAed•r
es” sb• ij“inx ezKA” y• sh•Ayùk•. etAmAed•r
ey peT yAoyù• Ÿic•í es” peTr ŒAim enï ׈
ed•b•.
18
etAmr• yid• ŒAmAek• emen c•let tAh•el
etAmAed•r j“Ib•en B˜r• nd•Ir met• zAi–˜ÿ ŒAseb•.
smue@•r treÒ˜r met• B˜Al ij“ins etAmAed•r k•AeC
ŒAseb• b•Ar b•Ar.
19
etAmr• yid• ŒAmAek• mAnet/ etAmAed•r Œenk•
izZ s•–˜ÿAn TAk•t. tAr• ŒsMKY b•Alu k•,Ar met•.
etAmr• yid• ŒAmAek• mAnet/ etAmr• Db•Ms h•et
pAret n•. etAmr• ŒAmAr seÒ˜ c•Aileyù eyet
pAret•.®
20
ŒAmAr elAek•r• b•Aib•l tYAg k•er•? ŒAmAr
elAek•r• k•lad•Iyùed•r k•AC eTek• pAlAo. ŒAneª•r
seÒ˜ elAek•ed•r Ž” sMb•Ad• d•Ao. p]iTb•Ir dU•r dU•r
S˜îAen Ž” b•At$• ep<QeC d•Ao? elAk•ek• b•el•/ "öBu˜
t¡Ar Bˆ]•tY yAek•Ab•ek• Ÿß“Ar k•ereCn?
21
öBu˜ t¡Ar elAek•ed•r mr¨BU˜imr opr id•eyù ineyù
egeln ik••–˜Þ tAr• k•Kno ï\•At$ h•yùin. ek•nÀ k•ArŠ
öBu˜ t¡Ar elAek•ed•r j“‘ pATr eTek• j“löb•Aeh•r
s]iX k•eriCeln. itin pATriw B˜A[˜eln Žb•M j“l
öb•Aih•t h•et lAgl?®
22
öBu˜ ŒAro b•eleCn/ "zyùtAn elAek•ed•r j“‘
ek•ATAo zAi•–˜ÿ˜ TAk•eb• n•?®
ö½rV tA¡ r ib•ezx esb•k•ek• fAk•eCn
49 dU•rb•tIR S˜îAenr sb• elAek•r• ŒAmAr k•T• ezAn.
p]iTb•Ib•AsI sb•A” ŒAmAr k•T• ezAn? ŒAim
j“›˜åAb•Ar ŒAeg” öBu˜ ŒAmAek• t¡Ar esb•• k•ret ŒAmˆ–˜¤,
j“AineyùiCeln. ŒAim mAïj“Wer TAk•Ar smeyù” öBu˜
ŒAmAr nAm D•er fAk• ed•n.
2
öBu˜ ŒAmAek• t¡Ar k•T• b•let b•Yb•h•Ar k•ern?
itin ŒAmAr muKek• D•ArAel• trb•Airr met• qtrI
k•ereCn. itin ŒAmAek• inej“r h•Aet luik•eyù ereK
ŒAmAek• r(••o k•ereCn. öBu˜ ŒAmAek• Žk•iw D•ArAel•
tIerr met• b•Yb•h•Ar k•relo/ itin ŒAmAek• t¡Ar
tIerr Tilet luik•eyù rAeKn. 3öBu˜ ŒAmAek• b•leln/
672
"”•S•óˆAeyùl &u“im ŒAmAr Bˆ]•tY? etAmAr j“‘ ŒAim y•
k•ir tAr j“‘ ŒAim sµ•åAint h•b•.¾¾
4
ŒAim b•llAm/ "ŒAim k•eWAr piršm k•eriC.
ŒAim inej“ek• (•yù k•eriC/ ik••–˜Þ ek•An öeyùA-j“nIyù
k•Aj“ k•ir in. ŒAim ŒAmAr smˆS˜ÿ˜ zi)˜ b•Yyù k•eriC.
ik••–˜Þ ŒAim sitYk•Aerr ik•C¢” k•ret pAirin. tA”
öBu˜ek•” iWk• k•ret h•eb•. itin ŒAmAek• ineyù ik•
k•reb•n. ö½Vr” ŒAmAr purSˆð˜Aerr b•YApAer isß“A–˜ÿ
eneb•n.
5
öBu˜ ŒAmAek• ŒAmAr mAïgeB˜$ s]iX k•ereCn/ yAet
ŒAim t¡Ar d•As h•et pAir Žb•M yAek•Ab• o ”•S•ˆó Aeyùlek•
pT öd•zRn k•er t¡Ar k•AeC iP•ireyù ŒAnet pAir.
öBu˜ ŒAmAek• sµ•åAn ed•eb•n. ö½Verr k•AC eTek• ŒAim
ŒAmAr zi)˜ pAb•.®
öBu˜ ŒAmAek• b•eln/
6
"&u“im ŒAmAr Kub•” Ùr¨ ׈pU,R d•As. ”•S•óˆAeyùelr
elAek•r• ŽKn b•ª•I. ik••–˜Þ tAed•r ŒAmAr k•AeC ŒAn•
h•eb•. yAek•Aeb•r pirb•AregAþI ŒAmAr k•AeC” iP•er
ŒAseb•. ik••–˜Þ etAmAr Œ‘ k•Aj“ ŒAeC/ Žr eTek•
eb•iz Ùr¨ ׈pU,R es” k•Aj“? ŒAim etAmAek• smˆS˜ÿ
j“Aitr ŒAel• ih•eseb• qtir k•rb•. ib•½Vb•AsIek• r(••
k•ret &u“im” h•eb• ŒAmAr pT.®
7
öBu˜/ ”•S•óˆAeyùelr pib•^ Žk•j“n/ ”•S•óˆAeyùelr
pir^AtA b•eln/ "ŒAmAr d•As G•]i,t. es zAsk•ed•r
esb•• k•er. elAek• tAek• G•],• k•er. ik••–˜Þ rAj“Ar•
tAek• ed•Keb• Žb•M tAek• sµ•åAn j“AnAenAr j“‘ ŸeW
d¡•A¼Aeb•. mh•An entAr• tAr sAmen mAT• nt k•reb•.®
Ž”sb• G•web• k•ArŠ öBu˜/ ”•S•ˆó Aeyùelr pib•^tm Ž”sb•
c•An. Žb•M öBu˜ek• ib•½VAs k•r• eyet pAer. itin” es
j“n iyin etAmAek• eb•eC ineyùiCeln.
pir^Ae,r id•n
8
öBu˜ b•eln/ "Žk•w• ib•ezx smyù ŒAseb•/ yKn
ŒAim ŒAmAr d•yù• ed•KAb•. tKn ŒAim etAmAed•r
öATRnAr j“b•Ab• ed•b•. ib•ezx id•n ŒAseb• yKn ŒAim
etAmAed•r r(•• k•rb•. ŒAim etAmAed•r sAh•AyY k•rb•/
ŒAim etAmAed•r inrAp%• ed•b•. elAek•r seÒ˜ ŒAmAr
ey c•¢i)˜ ŒAeC tAr ömAŠ h•eb• etAmr•. ey ed•z
ŽKn Db•MsöAˆˆ¹ˆÿ/ es” ed•zek• etAmr• tAr inej“r
j“im iP•ireyù ed•eb•.
9
etAmr• k•eyùd•Ied•r b•leb•É 'k•ArAgAr eTek• eb•ireyù
Žes•.¾ ŒÞ“k•Aer TAk•A elAek•edr etAmr• b•leb•/
'eb•ireyù Žes• ŒÞ“k•Ar j“gt eTek•?¾ ‹mŠ k•ret
k•ret elAek•r• KAeb•. inÅ“¸•l• pAh•Ae¼o tAr• KAb•Ar
pAeb•.
10
elAek•r• (u•D•At$ h•eb• n•/ elAek•r• ï\•At$ h•eb•
n•. tAed•r tˆ¹ˆÿ sUy$ o b•AtAs k•X ed•eb• n•. ek•nÀ
k•Ar, ö½Vr tAed•r ŒArAm ed•eb•n. ö½Vr tAˆed•r enï ׈
ed•eb•n. j“löb•Ah•Ùilr k•AeC itin tAed•r enï ׈
ed•eb•n.
 673
11
"ŒAim•ŒAmAr elAek•ed•r j“‘ s¼k• b•AnAb•.
pAh•A¼Ùilek• k•r• h•eb• smtl Žb•M nIc•¢ rAˆS˜ÿAÙilek•
k•rA h•eb• Ÿ<c•¢.
12
"ed•K? dU•r dU•r S˜îAn eTek• ŒAmAr k•AeC elAek•
c•el ŒAseC. Ÿ%r o piü‚m eTek• elAek•r• ŒAseC.
imzerr sInIm ed•z eTek• elAek•r• ŒAseC.®
13
S•VˆgR o p]iTb•I suKI h•o? pAh•A¼ ec•¡ic•eyù oW
ŒAneª•? ek•nÀ k•ArŠ öBu˜ t¡Ar elAek•ed•r ŒArAm
ed•eb•n. öBu˜ grIb• elAek•ed•r öit sd•yù h•eb•n.
iseyAù n/ pirtY)˜ mih•lAiw
14
ik••–˜Þ iseyùAn ŽKn b•el/ "öBu˜ ŒAmAek• tYAg
k•ereCn. ŒAmAr öBu˜ ŒAmAek• Bu˜el igeyùeCn.®
15
ik••–˜Þ ŒAim b•il/ "ek•An mih•l• ik• inej“r izZek•
Bu˜let pAerÀ n•? tAr zrIr eTek• BU˜imX h•oyùA
izZek• Bu˜let pAer ek•An nArIÀ n•? ek•An nArI tAr
izZek• Bu˜let pAer n•. ŒAimo etAmAed•r Bu˜el
eyet pAir n•.
16
Ž” ed•eK•/ ŒAim inj“ h•Aet etAmAed•r nAm
eKAd•A” k•er ereKiC? etAmAed•r k•T• sb• smyù” B˜Aib•.
17
etAmAed•r izZr• iP•er ŒAseb•/ elAek•r•
etAmAed•r prAij“t k•reb• ik••–˜Þ tAr• etAmAed•r
Žk•Ak•I eP•el yAeb•.®
”•S•ˆó Aeyeù lr elAek•rA ötYAb•tn$ k•er
18
tAk•Ao? inej“ed•r c•Airid•ek• tAk•Ao? etAmAed•r
sb• eCelemeyùr• Žk•i^t h•eyù etAmAed•r k•AeC ŒAseb•.
öBu˜ b•eln/ "inej“r j“Ib•en etAmAed•r k•AeC Ž”
öitš¨it k•riCÉ etAmAed•r eCelemeyùr• h•eb• re ͈r
met•. eyw• etAmr• glAyù eb<•eD• rAKeb•. etAmAed•r
eCelemeyùr• Žk•j“n b•D•r U glAr mUlYb••n h•Aerr met•
h•eb•.
19
ŽKn etAmr• prAij“t o etAmrA Db•Ms h•eyùeCA.
etAmAed•r ed•z Db•Ms h•eyùeC. ik••–˜Þ ik•C¢ k•Al per/
etAmAed•r ed•ez etAmrA Œenk• eb•zI elAk• pAeb•
Žb•M ey smˆS˜ÿ elAek•r• etAmAed•r Db•Ms k•eriCl
tAr• Œenk• dU•er ser yAeb•.
20
etAmr• h•Aireyù yAoyù• izZr ezAek• é>iKt
iCel. es” izZrA” ik••–˜Þ etAmAed•r b•leb•/ 'Ž”
j“Ayùg• b•Äf eCAw? ŒAmAed•r b•sb•Aesr j“‘ b•¼
j“Ayùg• d•Ao?¾
21
tArpr etAmr• inej“rA” b•leb•/ "ek• ŒAmAed•r
Ž”sb• izZed•r id•eyùeCÀ Žw• Kub• B˜Ael•? ŒAim ib•i•Cå
iClAm/ inj$“en iClAm. prAˆS˜ÿ h•eyù inej“ed•r elAk•
eTek• dU•er iClAm. tA” Ž” izZed•r ek• id•elnÀ
ed•eK•/ ŒAim Žk•• pe¼iClAm. ek•AT• eTek• Ž”
izZr• ŽesiClÀ®¾
22
ŒAmAr öBu˜/ sd•AöBu˜ b•eln/ "ed•K/ ŒAmAr h•Aˆt
j“Aited•r opr eFŸ &u“leb•. ŒAim sb• mAnuxek• ed•KAet
ptAk•• &u“lb•. tKn tAr• etAmAed•r izZed•r ineyù
iyzA”yù 49:11-50:4
ŒAseb•? tAr• etAmAed•r izZed•r k<•AeD• k•er ŒAneb•/
b•Aæ id•eyù izZed•r D•er rAKeb•.
23
tAed•r sèAwr• iz(•k• h•eb•n. rAj“ku•mArIr•
tAed•r y ͈ k•reb•. es” sb• rAj“• o rAj“ku•mArIr•
etAmAed•r sAmen šß“Ayù• mAT• nt k•reb• . tAr•
etAmAed•r pAeyùr pAtAr D•Uilet c•¢µ•Vˆn k•reb•. tKn
etAmr• b•Ju “eb• ey ŒAim” öBu˜. tArpr etAmr• j“Aneb•/
ŒAmAr opr ŒAS˜îAzIl h•oyùA ek•An elAk•” h•tAz
h•eb• n•.®
24
yKn ek•An b•lb•An esn• yuß “ j“yù k•er öc•¢r
sµpd• ineyù ŒAes/ tKn etAmr• tA iCineyù inet
pAer• n•. yKn ek•An zi)˜zAlI esn• ek•An b•ª•Iek•
pAh•Ar• ed•yù/ tKn b•ª•Iiw pAileyù eyet pAer n•.
25
ik••–˜Þ öBu˜ b•eln/ "b•ª•I pAileyù yAeb•. ek•Ÿ
Žk•j“n b•ª•Ied•r zi)˜zAlI esnAr k•AC eTek• dU•er
ineyù yAeb•. ik• k•er G•web• Ž”sb•À ŒAim etAmAed•r
h•eyù yuß“ k•er ed•eb••. ŒAim” etAmAed•r izZed•r
b<•Ac•Aeb••.
26
"etAmAed•r yAr• d•Aib•eyù ereKiCl ŒAim tAed•r
inej“ed•r mAMs eKet b•AD•Y k•rb•. @•A(•Ars pAn k•er
mAtAl h•b•Ar mt tArA tAed•r inej“ed•r r)˜ eKeyù
mAtAl h•eb•. tKn sb•A” ej“en yAeb• ey öBu˜ etAmAed•r
pir^AtA. öetYk•iw elAk• ej“en yAeb• ey yAek•Aeb•r
zi)˜zAlI 'Žk•j“n¾ etAmAed•r r(•• k•eriCeln.®
inej“ed•r pAepr j“‘ zAiˆS˜˜ÿ epeyeù C ”•S•ˆó Aeyl
ù
öBu˜ b•eln/ "”•S•óˆAeyùlb•AsIr•/ etAmr• b•l ey
50 ŒAim etAmAed•r mA/ ej“r¨zAelemr seÒ˜
ib•b•Ah•-ib•e•Cd• k•eriC. ik••–˜Þ ek•ATAyù es” ömA,p^/
y• sµpk$• iCnÍ h•b•Ar k•T• ömAŠ k•erÀ ŒAmAr eCelr•/
ŒAim ik• k•Aer• k•AeC ŒTR -, k•eriClAmÀ -, ezAD•
k•rb•Ar j“‘ ŒAim ik• etAmAed•r ib•iß* k•eriCÀ n•?
etAmr• inej“ed•r KArAp k•Aej“r j“‘ ib•iß* h•eyùiCel.
etAmAed•r KArAp k•Aej“r j“‘ etAmAed•r m•
:ej“r¨zAelmò Œenk• dU•er c•el egeC.
2
ŒAim G•er Žes ed•iK ek•Ÿ en”. ŒAim b•Ar b•Ar
fAk•lAm. ik••–˜Þ ek•Ÿ Ÿ%r id•l n•. etAmr• ik• men
k•r/ ŒAim etAmAed•r r(•• k•ret pArb• n•À ŒAmAr
sb• sms´• eTek•” Ÿß“Ar k•rAr (•mt• ŒAeC. ed•K?
ŒAim yid• ined$•z id•” smu@• Zik•eyù yAo/ smu@• tKn”
Zik•eyù yAeb•. j“l n• epeyù mer yAeb• mAC/ mAeCed•r
zrIr pec• yAeb•.
3
ŒAim ezAek•r k•Ael• k•Ape¼r met• ŒAk•Azek•
ŒÞ“k•Ar k•er id•et pAir. ŒAk•Azek• ŒÞ“k•Armyù k•er
id•et pAir.®
ö½eV rr d•As sitY” ö½eV rr opr inB˜r$ zIl
4
ŒAmAr öBu ˜ ŒAmAek• iz(•• ed•b•Ar (•mt•
id•eyùeCn. tA” ŒAim ŽKn Ž” é>KI elAek•ed•r iz(••
id•”. öitid•n sk•Ael itin iz(•ek•r metA ŒAmAek•
iyzA”yù 50:5-51:13
d•zRn id•eyù iz(•• ed•n. 5ŒAmAr öBu˜ sd•AöBu˜ ŒAmAek•
iz(•• ýh•eŠ sAh•AyY k•ern. ŒAim tAr ib•r¨ß“Ac•rŠ
k•ir n•. t¡Aek• Œnusr, k•r• ŒAim b•Þ“• k•rb• n•.
6
ŒAim elAek•ed•r ŒAmAek• ŒAG•At k•ret ed•b•. ŒAim
tAed•r ŒAmAr d•Ai¼ eTek• c•¢l &u“el inet ed•b•. yKn
tAr• ŒAmAr nAem b•Aej“ k•T• b•leb•/ ŒAmAr gAeyù
Tu&u“ eP•leb• tKno ŒAim inej“r muK luek•Ab• n•.
7
öBu˜ ŒAmAr sd•AöBu˜ ŒAmAek• sAh•AyY k•reb•n. tA”
tAed•r b•Aej“ k•T• ŒAmAek• ŒAG•At k•reb• n•. ŒAim
zi)˜zAlI h•b•. ŒAim j“Ain ŒAim h•tAz h•b• n•.
8
öBu˜ ŒAmAr seÒ˜ ŒAeCn. itin” ed•KAeb•n ŒAim
ined$•Ax. tA” ek•Ÿ ŒAmAek• ed•AxI sAb•YˆS˜ÿ k•ret pAreb•
n•. ek•Ÿ yid• ŒAmAek• Bu˜l ömAŠ k•ret c•Ayù teb•
tAek• ŒAmAr sAmen Žes yui)˜ ed•KAet h•eb•. 9 tAik•eyù
ed•eK•/ ŒAmAr öBu˜ sd•AöBu˜ ŒAmAek• sAh•AyY k•reCn.
tA” ŒAmAek• ek•Ÿ pApI sAb•YˆS˜ÿ k•ret pAreb• n•.
tAed•r purAenA mUlYh•In k•Ape¼r met• Œb•S˜î• h•eb•.
epAk•AmAk•¼ tAed•r KAeb•.
10
ö½Verr öit yArA šß“AzIl tArA öBu˜r d•Aesr
k•T• Zneb•. ik• h•eb• t• n• ej“en” öBu˜r d•As öBu˜r
öit ŒgAD• ib•½VAs ineyù eb<•ec• TAek•. es sitY sitY
öBu˜r nAemr opr ŒAS˜î• rAeK Žb•M es tAr ö½Verr
opr inB˜$r k•er.
11
"ed•K/ etAmr• etAmAed•r inej“ed•r mt k•er
b<•Ac•et c•Ao. etAmr• etAmAed•r inej“ed•r ŒAÙen
ŒAel• ‰ˆAlAo. tA” inej“r peT” TAek••. ik••–˜Þ
etAmr• zAiS˜ÿ pAeb•. etAmr• etAmAed•r ŒAÙenr
ŒAelAet pue¼ yAeb•. ŒAim” esw• G•wAeb••.®
”•S•ˆó Aeyeù lr Œº•Ah•Aemr mt hoy•ù Ÿic•í
51 "etAm•ed•r meD•Y yArA B˜Ael• j“Ib•nyApn
k•ret Žb•M B˜AelA k•Aj“ k•ret ec•X• k•r/
yAr• öBu˜r k•AeC sAh•AeyYr j“‘ yAo/ tArA ŒAmAr
k•T• ezAn. ey pATrw• ek•ew etAmr• h•eyùiCel/ es”
pATr/ etAmAed•r ipt• Œº•Ah•Aemr k•T• ic••–˜ÿ• k•r.
2
Œº•Ah•Am” etAmAed•r ipt•/ t¡Ar id•ek• tAk•Aen• Ÿic•í.
etAmAed•r j“›˜åd•A^I mAt• sArAr id•ek• tAk•Ao.
Œº•Ah•Amek• yKn ŒAim efek•iClAm tKn es Žk••
iCl. tKn ŒAim tAek• ŒAzIb•RAd• k•eriClAm Žb•M es
Žk•iw mh•An pirb•Ar Zr¨ k•eriCl. or k•AC eTek•
b•æ elAk• ŽeseC.®
3
Žk•”B˜Aeb•/ öBu˜ iseyùAenr opro k]•p• k•reb•n.
iseyùAn o tAr elAek•ed•r itin ŒArAm ed•eb•n. itin
iseyùAenr j“‘ mh•An k•Aj“ k•reb•n. öBu˜ mr¨BU˜imr
pirb•t$n k•reb•n. mr¨BU˜im Žd•enr b•AgAenr met•
suª•r h•eyù ŸWeb•. iseyùAenr j“im iCl pirtY)˜
ik••–˜Þ t• öBu˜r b•AgAenr mt h•eyù ŸWeb•. esKAnk•Ar
elAek•r• suKI/ Kub• suKI h•eb•. tAr• tAed•r ŒAneª•r
b•ih•>ök•Az G•wAeb•. tAr• D•‘b•Ad• o j“yùsUc•k• gAn
gA”eb•.
674
4
"ŒAmAr elAek•r•/ ŒAmAr k•T• ezAn? ŒAmAr
ib•iD• ŒAmAr k•AC eTek• yAeb•. ŒAmAr ib•c•Ar h•eb• ŒAelAr
mt eyÙelA elAek•ed•r ed•KAeb• ik•B˜Aeb• b<•Ac•et h•yù.
5
zIç•” ŒAim ŒAmAr ‘Ayù ök•Az k•rb•. zIç•”
ŒAim etAmAed•r r(•• k•reb••. ŒAim ŒAmAr (•mt•
b•Yb•h•Ar k•rb• Žb•M sb• j“AitÙilek• ib•c•Ar k•rb•.
dU•rb•t$I ŽlAk•Ar elAek•r• ŒAmAr ötI(•Ayù ŒAeC.
ŒAmAr (•mt• tAed•r r(•• k•reb•/ Ž” B˜rsAyù tAr•
Œep(•Ayù ŒAeC.
6
S•VˆegRr id•ek• ec•AK emel•? c•Airid•ek• ec•AK emel
p]iTb•Iek• ed•eK•? eD•<AyùAr emeG•r mt ŒAk•Az Œ#•
h•eyù yAeb•. purAen• k•Ape¼r mt p]iTb•I mUlYh•In h•eyù
yAeb•. p]iTb•Iet öetYek• mAr• yAeb•/ ik••–˜Þ ŒAmAr
pir^AŠ ic•rk•Aelr j“‘ eTek• yAeb•. ŒAmAr D•Aim$k•tA
k•Kno ezx h•eb• n•.
7
etAmr• yAr• D•AimRk•t• eb•AJ“ tAed•r ŒAmAr k•T•
Znet h•eb•. elAek•rA/ yAed•r h•äd•eyù ŒAmAr ib•iD• rAK•
ŒAeC/ ŒAmAr k•T• tAed•r Znet h•eb•. yAr• etAmAed•r
ib•erAD•It• k•er es” KArAp elAek•ed•r etAmr• B˜yù
epeyù• n•. ŒiB˜zAp epeyù B˜yù epeyùA• n•.
8
ek•nÀ k•ArŠ tAed•r d•z• h•eb• purAen• k•Ape¼r
met•. tAed•r epAk•AmAk•¼ eKeyù eneb•. tAed•r pzemr
met• d•z• h•eb•/ k]•im tAed•r eKeyù eneb•. ik••–˜Þ ŒAmAr
D•AimRk•tA ic•rk•Aelr j“‘ eTek• yAeb•. ic•rk•Al TAk•eb•
pir^AŠ/ ic•rk•Al k•er yAb• pir^AŠ.®
ö½eV rr ŒApn (•mt• tA¡ r elAek•ed•r r(•• k•reb•
9
öBu˜r b•Aæ :zi)˜ò ej“eg oeW•. ej“eg oeW•?
z)˜ h•o? b•æ id•n ŒAegk•Ar mt/ öAc•Ink•Aelr metA
etAmAr zi)˜ b•Yb•h•Ar k•r. &u“im h•e•CA es” zi)˜ ey
rh•b•ek• prAij“t k•eriCl. &u“im es” ök•AØ j“lc•rek•
prAˆS˜ÿ k•eriCel.
10
smu@• Zik•eyù yAb•Ar k•ArŠ h•eyùiCel &u“im? &u“im
gB˜Ir j“lAzeyù j“l Zik•eyù id•eyùiCel? smue@•r
Œtel pT ge¼ ŸeWiCl etAmAr j“‘”? etAmAr
elAek•r• inrAped• smu@• pArAp•r k•eriCl.
11
öBu˜ inej“r elAek•ed•r r(•• k•reb•n/ tAr•
ŒAneª•r sAeT iseyùAen iP•er yAeb•. tAr• Kub•/ Kub•
suKI h•eb•. tAed•r suK h•eb• ic•rk•AlIn rAj“muku•ewr
mt. tAr• ŒAneª• gAn gA”et TAk•eb•. sb• é>K c•el
yAeb• Œenk• dU•er.
12
öBu˜ b•eln/ "ŒAim” es-” ey et•mAed•r ŒArAm
ed•yù. tb•uo etAmr• ek•n elAek•r B˜eyù B˜It h•eyù
oWÀ tAr• et• ZD•umA^ mAnux yAed•r j“›˜å m]&u“Y ŒAeC.
tAr• et• ek•b•l” mAnuxÐ G•Aesr metA” mer
tAr•.®
13
öBu˜ h•eln etAmAed•r s]iXk•t$•. inej“r (•mtAyù
itin p]iTb•I s]iX k•ereCn. inej“r (•mtAet” itin
ŒAk•Aezr s]iX k•ereCn. ik••–˜Þ etAmr• öBu˜ o t¡Ar
(•mt•r k•TA Bu˜el igeyùC. tA” etAmr• es” ß*uß“
 675
elAek•ed•r B˜yù pAo. tAed•r pirk•Â˜¯nA h•l etAmAed•r
ib•nAz k•r•/ ik••–˜Þ tAr• ŽKn ek•ATAyù reyùeCÀ
14
k•eyùed•r iB˜ter eysb• elAk• iCl tArA mu)˜
h•eb•. tAr• mreb• n•/ teb• k•ArAgAer pc•eb•. tAed•r
j“‘ TAk•eb• yeTX KAb•Ar.
15
"ŒAim öBu˜/ etAmAed•r ö½Vr. ŒAim smue@• nA¼•
id•” Žb•M eFŸ qtrI k•ir.® :öBu˜ sbR•zi)˜mAn t¡Ar
nAm.ò
16
"ŒAmAr d•Asg,/ ey k•T• ŒAim etAmAed•r b•let
c•A”/ es” k•T•Ùel• ŒAim etAmAed•r ed•b•. ŒAim
etAmAed•r ŒAmAr inej“r h•At id•eyù ŒA¼Al k•reb••
Žb•M etAmAed•r inrAp%• ed•b•. ŒAim S•VˆegRr piriD•
b•A¼Aet Žb•M p]iTb•Ir iB˜t b•AnAet etAmAed•r b•Yb•h•Ar
k•rb•. 'etAmr• ŒAmAr” elAk•®¾ Žk•T• iseyùAnek•
b•lb•Ar j“‘ ŒAim etAmAed•r b•Yb•h•Ar k•rb•.
”•S•ˆó Aeyl
ù ek• ö½rV zAiˆS˜ÿ id•eln
17
j“Aeg•? j“Aeg•? ej“r¨zAelm ŸeW d¡•A¼Ao? öBu˜
etAmAr opr öc•Ø ß*uß “ iCeln. tA” etAmr• zAiS˜ÿ
epeyùiCel. Žk• epyùAl• ib•x etAmAed•r pAn k•ret
h•eyùiCl Žb•M etAmr• pAn k•eriCel. etAmAed•r
esrk•m” zAiS˜ÿ˜ iCl.
18
ej“r¨zAelemr elAk•j“n Œenk•. ik••–˜Þ tAr• ek•Ÿ
tAr ent• h•et pAerin. ej“r¨zAelm ey s•–˜ÿAned•r
pAln k•ereC tAed•r meD•Y ek•Ÿ” tAek• enï ׈ ed•b•Ar
j“‘ ent• h•eyù oeWin. 19ej“r¨zAelemr sms´•
ŽesiCl éB˜Aeb•. KAe†r b•ôn Žb•M c•¢ir/ éiB˜$( Žb•M
yuß “.
ek•Ÿ etAmAed•r k•eXr id•en sAh•AyY k•ret ŒAesin.
ek•Ÿ etAmAed•r (•m• ed•KAyùin. 20etAmAed•r elAek•r•
ébR•l h•eyù igeyùiCl. tAr• mAiwet pe¼ igeyù esKAen”
Zeyù pe¼. tAr• peTr ŒAnAec•-k•AnAec• pe¼iCl.
tAed•r d•zAˆ h•eyùiCl j“Ael p¼• h•ire,r met•. ytid•n
py$•–˜ÿ tAr• öBu˜r zAiS˜ÿ ŒAr inet pAriCl n• ttid•n
tAr• iCl öBu˜r ß*uß“ zAiS˜ÿr k•b•el. tAr• t¡Ar k•AC
eTek• ŒAr itrSˆð˜Ar inet pAriCl n•.
21
d•ir@• ej“r¨zAelmb•AsI/ Ž” k•T•wA ezAn.
etAmr• @•A(•Ars pAn n• k•relo etAmr• mAtAled•r
met• ébR•l.
22
etAmAed•r ö½Vr o öBu˜/ t¡Ar elAek•ed•r j“‘
l¼A” k•ern. itin etAmAed•r b•eln/ "ed•K/ ŒAim
etAmAed•r ed•z eTek• 'ib•exr pAnpA^¾ eb•r k•er
ineyù yAi•C. ŒAmAr eß*AeD•r pAnpA^ eTek• etAmAed•r
ŒAr pAn k•ret h•eb• n•. 23ŽKn ŒAim ŒAmAr eß*AD•
b•Yb•h•Ar k•rb• yAr• etAmAed•r ŒAG•At k•eriCl/ tAed•r
opr. ŒAG•At k•rb• tAed•r opr yAr• etAmAed•r
h•tY• k•rAr ec•X• k•eriCl. tAr• etAmAed•r b•eliCl/
'ŒAmAed•r sAmen mAT• nt k•r Žb•M ŒAmr• etAmAed•r
mATAr opr id•eyù eh•¡ew yAb•.¾ tAr• etAmAed•r mAT•
iyzA”yù 51:14-52:12
nt k•ret b•AD•Y k•eriCl. tArpr tAr• etAmAed•r
ipeWr opr id•eyù myùlAr met• eh•¡ew igeyùiCl.
etAmr• tAed•r pAeyù h•¡Aw• peTr met• iCel.®
”•S•ˆó Aeyl
ù r(•• pAeb•
52 ej“eg oeW•? ej“eg oeW•? etAmAed•r c•mík•Ar
epAzAk•Ùil pr? inej“ed•r zi)˜ pirD•An
k•er•. pib•^ ej“r¨zAelm ŸeW d¡•A¼Ao? es”sb• ŒZic•
elAek•r• Žb•M yAed•r suåí h•yù in/ tAr• ŒAr etAmAr
k•AeC ŒAseb• n•.
2
ŒAb•j$“n• eJ“e¼ eP•l? etAmr• suª•r epAzAk•
pr? iseyùAenr k•‘• ej“r¨zAelm &u“im b•ª•I iCel.
etAmAr glAyù b<•AD•• izk•l eTek• inej“ek• mu)˜ k•r.
3
öBu˜ b•eln/ "etAmr• wAk•Ar j“‘ ib•iß* h•oin.
tA” etAmAed•r mu)˜ k•reto wAk•Ar öeyùAj“n h•eb•
n•.®
4
öBu˜/ ŒAmAr sd•AöBu˜ b•eln/ "ŒAmAr elAek•r•
öTem imzer igeyùiCl. tAr• esKAen igeyù ß*Itd•As
h•eyù yAyù. per ŒzUr tAed•r ß*Itd•As k•er rAeK.
5
öBu˜ b•eln/ ŽKn ed•eK• ik• G•ew? Œ‘ j“Ait ŒAmAr
elAek•ed•r ß*Itd•As k•er ineyù igeyùiCl. ŒAmAr
elAek•ed•r enb•Ar j“‘ Ž” j“Ait ek•An mUlY ed•yùin.
Ž” j“Ait ŒAmAr elAek•ed•r opr zAsn k•er Žb•M
tA ineyù b•¼A” k•er. tAr• sb•smyù ŒAmAek• ŒpmAn
k•er.®
6
öBu˜ b•eln/ "ŒAmAr elAek•r• ŒAmAr nAm j“Aneb•.
es”id•n tAr• Ÿpliß“ k•reb• ey ŒAim” es ey tAed•r
seÒ˜ k•T• b•liC. es h•l ŒAim?®
7
Žw• Žk•w• Kub•” c•mík•Ar b•YApAr ey pAh•A¼ eTek•
b•At$Ab•Ah•k• susMb•Ad• ineyù ŽeseC. b•At$Ab•Ah•ek•r
eG•Ax,Aiwo c•mík•Ar/ "esKAen zAi•–˜ÿ ib•r•j“ k•reC.
r(•• pAi•C ŒAmr•. etAmAed•r ö½Vr ŒAmAed•r rAj“•?®
8
ngerr þˆArr(•Ir• ic•ík•Ar k•reC. tAr• Žk•i^t
h•eyù punrAyù ŒAneª• emeteC? ek•nÀ k•Ar, tAr•
sk•el” iseyùAen öBu˜r ötY•b•t$n ed•eKeCn.
9
ej“r¨zAelm etAmAr Db•Ms h•eyù yAoyù• b•Ai¼et
ŒAb•Ar suK ŒAseb•. etAmr• sb•A” Žk•seÒ˜ ŒAniª•t
h•eb•. ek•nÀ k•ArŠ öBu˜ ŒAb•Ar ej“r¨zAelemr öit
Ÿd•Ar h•eb•n. öBu˜ t¡Ar elAek•ed•r Ÿß“Ar k•reb•n.
10
öetYk• j“Aitr opr öBu˜ t¡Ar pib•^ (•mt•
ed•KAeb•n. öetYk• j“Ait dU•er eTek•o ed•Ket pAeb•
ö½Vr t¡Ar elAek•ed•r r(•• k•reCn.
11
etAmAed•r b•Aib•l tYAg k•r• Ÿic•í? Ÿic•í Ï
S˜îAn tYAg k•r•? yAj“k•r• etAmr• etAmAed•r ŸpAsnAr
@•b•YsAmýI ineyù Žes•. inej“ed•r ib•Zß“ k•er etAl.
ŒZß“ ij“ins SpzR k•reb• n•.
12
etAmrAˆ b•Aib•l tY•g k•reb•. teb• tA¼Aæe¼A
k•er b•Aib•l tYAg k•rAr j“‘ or• etAmAed•r b•AD•Y
k•reb• nA. etAmAed•r pAileyù eyet ek•Ÿ b•AD•Y k•reb•
iyzA”yù 52:13-54:6
n•. etAmr• eh•¡ew eh•¡ew c•el yAeb• Žb•M öBu˜o etAmAr
seÒ˜ h•¡Aweb•n. öBu˜ etAmAed•r sAmen TAk•eb•n Žb•M
”•S•óˆAeyùelr ö½Vr etAmAed•r ipCen TAk•eb•n.*
ö½eV rr éd•$ zAýˆS˜ÿ d•As
13
"ŒAmAr d•Asek• ed•eK•. es |•An Œj$“n o
iz(••d•Aen Kub•” sP•l h•eb•. es Kub•” Ùr¨ ׈pU,R h•eb•.
B˜ib•`et elAek• tAek• öc•¢r šß“• o sµ•åAn j“AnAeb•.
14
"ik••–˜Þ ŒAmAr d•Asek• ed•eK Œenek•r Kub• menAk•X
h•eb•. es Žt b•Aej“B˜Aeb• ŒAG•AtöA¹ˆÿˆ h•eyùiCl ey
Œenek•r” tAek• mAnux b•el ic•net k•X h•eb•. 15Žmnik•
Œenk• elAk• ib•hb•l h•eyù yAeb• Žb•M Žk•w• k•T•o
b•let pAreb• n•. rAj“Ar• tAek• ed•eK ib•hb•l h•eyù
igeyù Žk•iw k•TAo b•let pAreb•n n•. tAr• ŒAmAr
d•Aesr g˜¯ ezAenin/ ik••–˜Þ ik• G•ewiCl t• ed•eKiCl.
es” g˜¯ tAr• Znet n• epelo b•uJ“et pAreb• ik•
G•ewiCl.®
53 ek• sitY” ib•½AV s k•eriCl/ ŒAmAed•r eG•Ax,Ar
k•T•À ek• sitY sitY” ýh•Š k•eriCl öBu˜r
zAiS˜ÿÀ
2
es öBu˜r sAmen/ eCAw gAeCr met b•¼ h•et
lAgl. es iCl Zk•en• j“imet gAeCr izk•e¼r b•¼
h•oyùAr met•. tAek• ed•Ket ib•ezx ik•C¢ lAgt n•.
tAr ek•An ib•ezx mih•m• iCl n•. yid• ŒAmr• tAr
id•ek• tAk•AtAm teb• tAek• B˜Ael• lAgAr mt ib•ezx
ik•C¢” ec•AeK p¼t n•. 3elAek• tAek• G•],A k•eriCl/
tAr b•Þu“r• tAek• tYAg k•eriCl. tAr öc•¢r é>K
iCl. ŒsuS˜îtAr ib•xeyù tAr ŒiB˜|•tA iCl. elAek•r•
t•r k•AC eTek• luik•eyù TAk•t. ŒAmr• tAek• G•],•
k•rtAm. ŒAmr• tAr k•TA ic••–˜ÿAo k•irin.
4 2
ik••–˜Þ es ŒAmAed•r ŒsuKÙelAek• b•eyù eb•i¼eyù-
iCl. es ŒAmAed•r yˆ–˜¤,• eB˜Ag k•eriCl. Žb•M ŒAmr•
men k•eriClAm öˆ½Vr tAek• zAiS˜ÿ˜ id•e•Cn. tAr ek•An
k]•tk•em$r j“‘ ö½Vr tAek• zAiS˜ÿ˜ id•e•Cn b•el ŒAmr•
men k•eriClAm.
5
ik••–˜Þ ŒAmAed•r” Bu˜l k•Aej“r j“‘ tAek• ŒAh•t
h•et h•eyùiCl. ŒAmAed•r pAepr j“‘ es (•t-ib•(•t
h•eyùiCl. ŒAmAed•r k•Aižt zAiS˜ÿ es epeyùiCl. tAr
ŒAG•Aetr j“‘ ŒAmAed•r ŒAG•At eser ŸeWiCl.
6
ŒAmr• sb•A” h•Aireyù yAoyù• emexr mt G•uer
eb•i¼eyùiClAm. ŒAmr• sb•A” ŒAmAed•r inej“ed•r peT
igeyùiClAm yKn öBu˜ ŒAmAed•r sb• zAiS˜ÿ tAek• id•eyù
eB˜Ag k•rAi•Celn.
7
tAr seÒ˜ inþur b•Yb•h•Ar k•r• h•eyùiCl Žb•M es
ŒA ™smpRŠ k•eriCl. es k•Kno öitb•Ad• k•erin.
emxek• eymn h•tYAr j“‘ ineyù yAoyù• h•el es nAilz
k•er n• etmin eso c•¢pc•Ap iCl. emx eymn tAr
pzm k•AwAr smyù ek•An z€• k•er n•/ eso etmin
tAr muK eKAel in. 8 mAnux zi)˜ öeyùùAg k•er tAek•
öB˜u ÖÖÖ TAk•eb•n Žr ŒTR ö½Vr etAmAed•r r(•• k•reb•n.
676
ineyùiCl Žb•M tAr öit ‘AyY ib•c•Ar k•erin. t¡Ar
B˜ib•`í pirb•Ar sµpek$• ek•Ÿ ik•C¢ b•elin. k•ArŠ es
j“Iib•ted•r ed•z eTek• ib•i•Cå h•eyùiCl. ŒAmAr
elAek•ed•r pAepr j“‘ es zAiS˜ÿ epeyùiCl.
9
tAr m]&u“Y h•eyùiCl Žb•M D•nIed•r seÒ˜ tAek•
smAih•t k•r• h•eyùiCl. tAek• éX elAek•ed•r seÒ˜
smAih•t k•r• h•eyùiCl yid•o es ek•An ih•M•S•óˆ k•Aj“
k•erin. es k•Kno k•AŸek• ötAr,• k•erin.
10
öBu˜ tAek• emer ipex eP•lAr isß“A–˜ÿ enn.
yid• es ed•AxemAc•enr b•il ih•eseb• inej“ek• ŸísgR
k•er/ es tAr s•–˜ÿAenr muK ed•Keb• Žb•M d•IG•$ id•n
b<•Ac•eb•. ö½Verr ŒiB˜öAyù tAr h•Aet sP•l h•eb•.
11
tAr ŒA ™• b•æ k•X epelo es Œenk• B˜Ael•
ij“ins G•w• ed•Ket pAeb•. es eysb• ij“ins izeKeC
t• ineyù s•–˜ÞX h•eb•. ŒAmAr B˜Ael• d•Asiw Œenk•
mAnuxek• D•Aim$k• k•reb•. es tAed•r ŒprAeD•r d•r¨Š
zAiS˜ÿ eB˜Ag k•reb•. 12Ž” k•Are, ŒAim tAek• Œenk•
elAek•r meD•Y purSˆ˜ð t
] k•rb•. eysb• elAek•r• zi)˜zAlI
tAed•r seÒ˜ smˆS˜ÿ ij“ines tAr ŒMz TAk•eb•.
ŒAim Žw• tAr j“‘ k•rb• k•ArŠ es elAek•r j“‘
inej“r j“Ib•n ŸísgR k•er mAr• igeyùiCl. tAek•
Žk•j“n ŒprAD•I ih•eseb• g,Y k•rA h•t. ik••–˜Þ stYw•
h•l es Œenk• elAek•r pAp b•h•n k•er iCl. Žb•M
ŽKn es pApI elAek•ed•r spe(• k•T• b•leC.
ö½rV tA¡ r elAk•ed•r G•er iP•ireyù ŒAneln
54 mih•lAr• suKI h•o? etAmAed•r ek•An s•–˜ÿAn
en” ik••–˜Þ etAmAed•r suKI h•oyù• Ÿic•í. öBu˜
b•eln/ "ey mih•l• Žk•• ŒAeC es ib•b•Aih•t mih•lAr
ec•eyùo eb•zI s•–˜ÿAn pAeb•.®
etAmAed•r t<Ab•u b•¼ k•r. d•rj“• b•¼ k•er Kuel
rAeK•. inej“ed•r G•r b•¼ k•rb•Ar k•Aj“ b•Þ“ ereK•
n•. etAmAed•r t¡Ab•u z)˜ k•r.
3
ek•nÀ k•ArŠ etAmAed•r Ët b•]iß“ h•eb•. etAmAed•r
izZr• Œ‘A‘ j“Aited•r eTek•o mAnu x pAeb•.
etAmAed•r izZr• Db•MsöAˆ¹ˆÿ zh•ero b•sb•As k•reb•.
4
B˜It h•eyù• n•? etAmr• h•tAz h•eb• n•. etAmAr
ib•r¨eß“ elAek• b•Aej“ k•T• b•leb• n•. etAmr• k•Kno
ib•º•t h•eb• n•. yKn eCAw iCel etAmr• lÆï“• epet.
ik••–˜Þ ŽKn etAmr• es” lÆï“• Bu˜el yAeb•. S•VˆAmI
h•Aireyù etAmr• ey lÆï“• epeyùiCel es” lÆï“Ar
k•T• etAmr• ŒAr S•årŠ k•reb• n•.
5
ek•nÀ k•Ar, etAmAr S•VˆAmI es” Žk•j“n :ö½Vrò
iyin etAmAek• s]iX k•ereCn. t¡Ar nAm sbR•zi)˜mAn
öBu˜. itin ”•S•óˆAeyùelr pir^AtA. itin ”•S•óˆAeyùelr
pib•^tm. tAek•” egAw• p]iTb•Ir ö½Vr b•el fAk••
h•eb•.
6
etAmr• iCel S•VˆAmI pirtY)˜• mih•lAr mt?
etAmr• men öAe, Kub• é>KI TAk•elo öBu˜ etAmAed•r
t¡Ar mAnux h•b•Ar fAk• ed•n. etAmr• iCel S•VˆAmI
 677
pirtY)˜• yub•tI S˜¤Ied•r met•. ik••–˜Þ ö½Vr etAmAed•r
fAk• id•eyùeCn.
7
ö½Vr b•eln/ "ŒAim etAmAed•r ŒÂ˜¯ smeyùr j“‘
tYAg k•eriClAm. ŒAim etAmAed•r inej“r ŒAsen
ŒAb•Ar Žk•i^t k•rb•. ŒAim etAmAed•r mh•í Ÿd•Art•
ed•KAeb•A.
8
ŒAim ß*uß “ h•eyùiClAm/ tA” ŒÂ˜¯k•Aelr j“‘ ŒAim
etAmAed•r k•AC eTek• ŒAmAek• luik•eyù ereKiClAm.
teb• ŽKn sd•yù h•eyù ic•rk•Aelr j“‘ etAmAed•r ŒArAm
ed•b•.® etAmAed•r pir^AtA öBu˜ Ž”sb• b•eleCn.
ö½rV sb•R d•• tA¡ r elAek•ed•r B˜AelAb•Aesn
9
ö½Vr b•eln/ "enAh•r smeyùr k•T• S•årŠ k•r.
ŒAim p]iTb•Iek• b•‘• id•eyù zAiˆS˜ÿ˜ id•”. ik••–˜Þ ŒAim
enAh•ek• öitš¨it id•eyùiClAm punrAyù b•‘• id•eyù
p]iTb•Iek• Db•Ms k•rb• n•. iWk• esrk•m etAmAed•r
k•T• id•i•C/ etAmAed•r opr ŒAr ß*uß“ h•b• n•.
etAmAed•r ŒAr k•Kno b•Aej“ k•T• b•lb• n•.®
10
öBu˜ b•eln/ "pbR•t Œ#• h•et pAer. pAh•A¼ c•Ý,R
h•et pAer. ik••–˜Þ ŒAmAr d•yù• etAmAed•r eTek• dU•er
yAeb• n•. etAmAed•r zAi–˜ÿ ed•eb•• Žb•M Ž” zAi–˜ÿ k•Kno
ezx h•eb• n•.® öBu˜ etAmAed•r (•m• öd•zRn k•er Ž”
k•T•Ùil b•eliCeln.
11
"&u“im grIb• zh•r? zߨr• J“e¼r mt etAmAr
opr•ŒACe¼ pe¼iCl. ek•An b•Yi)˜ etAmAed•r ŒArAm
ed•yù in. etAmAed•r ed•oyùAel pATr g<ATb•Ar j“‘
ŒAim Žk•iw suª•r mUlYb•An Œl¿•Ar imišt h•AmAn
b•Yb•h•Ar k•rb•. Žb•M izlA‘Aesr smyù b•Yb•h•Ar k•rb•
nIlk•A•–˜ÿmi, pATr.
12
öAc•Ierr mATAyù ey pATr TAk•eb• t• b•AnAen•
h•eb• pAå• id•eyù. P•wek• b•Yb•h•Ar k•rb• ŸÆ‰ˆl r ͈.
etAmAr c•Airid•ek•r öAc•Ier b•Yb•h•Ar k•rb• mUlYb•An r ͈.
13
etAmAr izZr• ö½Vrek• Œnusr, k•reb• Žb•M
itin tAed•r iz(•• ed•eb•n. izZed•r j“‘ TAk•eb•
ök]•t zAi•–˜ÿ.
14
etAmAed•r D•AimRk•t• id•eyù g¼A o öitþA k•rA
h•eb•. ih•Ms• o ib•eþˆx eTek• &u“im TAk•eb• inr¨p@•b•.
B˜eyùr ik•C¢ TAk•eb• n•. ik•C¢” etAmAek• ŒAG•At k•ret
ŒAseb• n•.
15
ŒAmAr ek•An esnAd•l etAmAek• ŒAß*mŠ k•reb•
n•. yid•o b•• k•er teb• &u“im tAed•r prAS˜ÿ k•reb•.
16
"ed•eK•/ ŒAim k•AmArek• s]iX k•eriC. es ŒAÙen
Pu•< id•eyù tAek• Ÿ%ˆ¹ˆÿ k•er. tArpr es ŒAÙn b•Yb•h•Ar
k•er grm elAh•Ar sAh•AeyY inej“r ”e•Cmt yˆ–˜¤ b•AnAyù.
iWk• esB˜Aeb•” ŒAim s]iX k•eriC 'Db•Msk•Ark•ed•r¾
ij“ins Db•Ms k•rAr j“‘.
17
"mAnux etAmAek• Db•Ms k•rAr j“‘ ŒS˜¤ b•AnAeb•.
ik••–˜Þ es” ŒS˜¤Ùil etAmAek• prAˆS˜ÿ˜ k•ret pAreb•
n•. ek•Ÿ ek•Ÿ etAmAr ib•r¨eß“ k•T• b•leb•. teb• ey
iyzA”yù 54:7-55:10
ey elAk• etAmAr ib•r¨eß“ k•T• b•leC tAed•r Bu˜l
b•el ömAŠ k•r• h•eb•.®
öBu˜ b•eln/ "öBu˜r d•Asr• ik• pAyùÀ ŒAmAr k•AC
eTek• ŒAs• B˜Ael• ij“ins tAr• pAyù?®
sitYk•Aerr se•–˜Aÿ xj“nk• ''KA†¾¾ ed•n ö½rV
"ŒAmAr ï\•At$ mAnuexr• Žes j“l pAn k•er•.
55 inej“ed•r ŒTR n• TAk•elo ib•x²ø h•eyù• n•.
yt(•Š n• (u•D••-ï\•• emew tt(•Š KAo Žb•M pAn
k•r. KA† o @•A(•Aresr j“‘ ek•An ŒTR lAgeb• n•.
2
sitY KA† nyù Žmn ij“inexr j“‘ etAmrA ek•n
ŒTR nX k•reb•À etAmAed•r s•–˜ÿˆX k•er n• Žmn ij“inexr
j“‘ ek•n k•Aj“ k•reb•À ŒAmAr Kub• k•AeC Žes ezAn/
etAmr• Kub• B˜Ael• KAb••r KAeb•. etAmAed•r ŒA ™•
s•–˜ÞX h•b•Ar met• KA† etAmr• eB˜Ag k•reb•.
3
"ŒAmAr k•AeC Žes ezAn ŒAim ik• b•liC/ tAh•el
etAmAed•r ŒA ™• b<•Ac•eb•. ŒAim etAmAed•r seÒ˜
ic•rk•Aelr mt Žk•w• c•¢i)˜ k•rb•. d•AyùUed•r mt
etAmAed•r seÒ˜o ŒAim c•¢i)˜ k•rb•. d•AyùUed•r k•AeC
ŒAim öitš¨it k•eriC ic•rk•Al ŒAim oek• B˜Alb•Asb•.
ic•rk•Al ŒAim tAr öit ib•½VˆS˜ÿ TAk•b•. etAmr• Ž”
c•¢i)˜r opr ŒAS˜îAzIl TAk•et pAer•.
4
d•Ayù U d •ek• ŒAim Œ‘A‘ j“Aitr j“‘ sA(•I
b•AineyùiC. ŒAim tAek• öitš¨it id•eyùiC b•æ j“Aitr
zAsk• o esnApit b•Aineyù ed•b•.®
5
etAmAed•r Œec•n• S˜îAeno Œenk• j“Ait ŒAeC.
etAmrA es”sb• j“Aited•r fAk•eb•. tAr• etAmAed•r
n• ic•nelo etAmAed•r k•AeC C¢ew yAeb•. Žsb•
G•web• k•ArŠ etAmAed•r öBu˜ Ž”sb• c•An. Žsb•
G•web• k•ArŠ ”•S•óˆAeyùelr pib•^ Žk•j“n etAmAed•r
sµ•åAn k•ern.
6
tA” etAm•ed•r Ÿic•í eb•zI ed•ir n• k•er öBu˜r
id•ek• #iX ine(•p k•r•. itin ŽKn k•AeC ŒAeCn
etAmAed•r Ÿic•í ŽKn” t¡Aek• fAk••.
7
éX elAek•ed•r éX k•Aj“ pirtYAg k•ret h•eb•.
tAed•r ku•-ic••–˜ÿ• eCe¼ id•et h•eb•. tAed•r öBu˜r k•AeC
iP•er ŒAset h•eb•. ö½Vr tAed•r opr k•r¨,• k•reb•n.
es” elAek•ed•r öBu˜r k•AeC iP•er ŒAs• Ÿic•í; k•ArŠ
ŒAmAr ö½Vr (•m• k•ern.
elAek• ö½rV ek• b•Ju “et pAer n•
8
öBu˜ b•eln/ "etAmAed•r ic••–˜ÿ• ŒAr ŒAmAr ic••–˜ÿ•
Žk• nyù. etAmAed•r rA•ˆS˜ÿ• ŒAmAr rAˆS˜ÿArù mt nyù.
9
p]iTb•Ir eTek• S•VˆgR Œenk• Ÿ<c•¢et. iWk• esrk•m”
etAmAed•r eTek• ŒAmAr pTo Œenk• Ÿ<c•¢ Žb•M ic••–˜ÿ•o
Œenk• Ÿ<c•e¢ t ib•c•rŠ k•er.® öBu˜ inej“ inej“” Žk•T•
b•eln.
10
"b•]iX o b•rP• k•,• ŒAk•Az eTek• pe¼. Žb•M
t• ŒAr ŒAk•Aez iP•er yAyù n•/ yt(•Š n• tAr• mAiw
SpzR k•er mAiwek• eB˜j“Ayù. tKn mAiw gACek• Œ¿u•irt
iyzA”yù 55:11-57:7 678
k•er b•¼ k•er etAel. Ž” gACÙil k]•xk•ed•r j“‘
b•Ij“ b•AnAyù. ŒAr elAek• Ž” b•Ij“ b•Yb•h•Ar k•er KAb•Ar
r¨iw b•AnAyù.
11
iWk• esB˜Aeb•” ŒAmAr muK in>s]t b•A,I inej“ek•
b•AˆS˜ÿb•Aiyùt n• k•er iP•er ŒAes n•. ŒAim y• k•ret
c•A” ŒAmAr k•T• tA” k•er. ŒAim y• k•ret pAWA”
ŒAmAr k•T• sP•lB˜Aeb• tA” k•er iP•er ŒAes.
12
etAmrA ŒAneª•r seÒ˜ c•el yAeb• Žb•M zAi•–˜ÿet
iP•er ŒAseb•. pAh•A¼-pbR•t etAmAed•r sAmen ŒAneª•
gAn egeyù ŸWet Zr¨ k•reb•. mAeWr sb• gAC h•AttAil
id•eyù ŸWeb•.
13
eyKAen eyKAen eJ“ApJ“A¼ iCl esKAen esKAen
eb•e¼ ŸWeb• ib•zAl ib•zAl ed•b•d•Ar¨ gAC. ŒAgACAr
S˜îAen gij“eyù ŸWeb• Ùlem¡id• gAC. Ž”sb• G•wn• öBu˜ek•
ib•KYAt k•er &u“leb•. Ž”sb• G•wn• ömAŠ k•reb• ey
öBu˜ zi)˜zAlI Žb•M Ž” ömAŠ k•Kn” nX h•eb• n•.®
sb• j“Ait” öB˜u ek•• Œns
u r, k•reb•
öBu˜ Ž”Ùil b•eleCn/ "sb• elAek•r öit
56 ‘AyùprAyù, h•o. siWk• k•Aj“ k•er•. ek•nÀ
k•ArŠ ŒAmAr pir^AŠ zIç• etAmAed•r k•AeC ŒAseb•.
egAw• ib•½V ed•Keb• ŒAmAr D•Aim$k•tA.®
2
ey Ž”rk•m k•reb• es ŒAniª•t h•eb• Žb•M Žk•j“n
elAk• Œb••” ŽwAek• D•er rAKeb•. ey ö½Verr ib•šAemr
id•enr ib•iD• mAneb• es ŒAzIb•RAd•öAˆ¹ˆÿ h•eb•. ey ek•An
ku•k•m$ k•reb• n• eso suKI h•eb•.® 3 ik•C¢ elAk• yAr•
”æd•I nyù tAr• öBu˜r seÒ˜ yu)˜ h•eb•. Ï elAek•ed•r
b•l• Ÿic•í nyù/ "öBu˜ ŒAmAed•r t¡Ar elAk• ih•eseb•
ýh•Š k•reb•n n•.® Ï ib•ezx k•tk•Ùil ß*Itd•As
yAed•r npuMsk• k•r• h•eyùeC tAed•r b•l• Ÿic•í nyù/
"ŒAim Žk•wA Zk•en• k•AeWr w¦k•er• mA^/ ŒAmAr ek•An
s•–˜ÿ•enr j“›˜å ed•oyùAr (•mt• en”.®
4-5
Ž” npuMsk•ed•r Žk•T• b•l• Ÿic•í nyù. k•ArŠ
öBu˜ b•eln/ "Ž” npuMsk•ed•r meD•Y Œenek• ŒAmAr
ib•šAemr id•enr ib•iD• emen c•el. tAr• ŒAmAr pCeª•r
k•Aj“ k•er. tAr• sitY” ŒAmAr c•¢i)˜ emen c•el.
tA” tAed•r j“‘ ŒAim miª•er S•åArk• S˜îApn k•rb•.
tAed•r nAm ŒAmAr zh•er S•årŠ k•r• h•eb•. ç<•/ ŒAim
Ž”sb• npuMsk•ed•r eCelemeyùed•r ec•eyùo B˜Al ij“ins
ed•b•. ŒAim tAed•r Žmn Žk•iw nAm ed•b• y• ic•rk•Al
eTek• yAeb•. ŒAmAr elAek•ed•r k•AC eTek• tAed•r
ib•i•Cå k•rA h•eb• n•.®
6
”æd•I nyù Žmn ek•Ÿ ek•Ÿ öBu˜r seÒ˜ eyAg
ed•eb•. tAr• Ž”sb• k•reb• öBu˜r esb•Ar j“‘ Žb•M
tAr• öBu˜r nAmek• B˜Alb•Aes b•el tAr• öBu˜r seÒ˜
eyAg ed•eb• tAr d•As h•oyùAr j“‘. tAr• ib•šAmek•
ib•ezx ŸpAsnAr id•n ih•sAeb• rAKeb• Žb•M ŒAmAr
c•¢i)˜ ib•iD• emen c•leb•.
7
öBu˜ b•eln/ "ŒAim tAed•r ŒAmAr pib•^ pb•Ret
ineyù ŒAsb•. ŒAmAr öATRnAg]eh• tAed•r suKI k•er
&u“lb•. tAed•r qneb•† o ŸísegR ŒAim Kuiz h•b•.
ek•nÀ k•ArŠ ŒAmAr miª•rek• b•l• h•eb• sb• j“Aitr
öATRnAg]h•.® 8 öBu˜/ ŒAmAr sd•AöBu˜ Ž”sb• b•eleCn.
”•S•óˆAeyùelr elAek•ed•r ed•ztYAeg b•AD•Y k•r• h•eb•/
ik••–˜Þ öBu˜• tAed•r ŒAb•Ar Žk•i^t k•reb•n. öBu˜
b•eln/ "ŒAim Ž” elAek•ed•r ŒAb•Ar Žk•i^t k•rb•.®
tA¡ ek• esb•• k•rAr j“‘ ö½rV sb• elAek•ed•r
ŒAmˆ–˜Š¤ j“AnAn
9
Œre,Yr b•‘ pZrA Žes KAo?
10
Ž” r(•Ir• :B˜Ab•b•Ad•Iò sb•A” ŒÞ“. tAr• inej“rA”
j“Aen n• ey tAr• ik• k•reC. tAr• es” nIrb• ku•ku•err
met•/ yAr• eG•Ÿ eG•Ÿ k•ret pAer nA. tAr• mAiwet
Zeyù G•uimeyù pe¼. h•Ayù? tAr• G•uemAet B˜Alb•Aes.
11
tAr• (u•D•At$ ku•ku•err met•/ tAr• k•Kn” s•–˜ÞX
h•yù n•. emxpAlek•r• j“Aen n• tAr• ik• k•reC. pT
eB˜Al• ib•‹A•–˜ÿ emxed•r metA” tAed•r Œb•S˜î•. tAr•
elAB˜I. tAr• inej“rA” inej“ed•r s•–˜ÞX k•rAr ec•X•
k•reC.
12
tAr• Žes b•ll/ "ŒAmr• ik•C¢w• @•A(•Ars pAn
k•rb•. ŒAmr• ik•C¢w• surA pAn k•rb•. Žk•” ij“ins
k•reb•• ŒAgAmIk•Alo. Žk•mA^ @•A(•Ars” pAn k•er
yAb• ŒAer• eb•zI k•er.®
”•S•ˆó Aeyl
ù ö½rV ek• Œns
u r, k•er nA
57 sb• B˜Ael• elAek•r• ezx h•eyù egeC ik••–˜Þ
ek•Ÿ l(•Y k•erin. smˆS˜ÿ B˜Al elAek•ed•r
sireyù enoyù• h•eyùeC/ ik••–˜Þ ek•Ÿ j“Aen n• ek•n. Žr
k•ArŠ h•l mª• k•Aj“/ yAr j“‘ D•Aim$k• elAek•ed•r
sireyù enoyù• h•eyùeC.
2
ik••–˜Þ zAi–˜ÿ ŒAseb•. Ž” elAek•r• inej“ed•r m]&u“Y
zyYAyù ib•šAm K<uej“ inet pAreb•. öˆ½Vr eyB˜Aeb• c•An
tArA es”B˜Aeb•” j“Ib•nyApn k•reb•.
3
"etAmr•/ fA”inr b•A•CArA/ ŽKAen Žes•. Ž”
ey b•YAiB˜c•ArIr o gi,k•Aed•r b•A•CAr•? etAmr• ŽKAen
Žes•?
4
etAmr• pApI o imeTYb•Ad•I izZ. etAmr• ŒAmAek•
ineyù mj“• k•r. etAmr• ŒAmAek• muK eB˜[˜Ao. ŒAmAek•
ed•eK ij“B˜ eB˜[˜Ao.
5
öitiw sb•uj“ gAeCr nIec• etAmr• mUi%$r pUj“•
k•ret c•Ao. etAmr• izZed•r h•tY• k•r Žb•M tAed•r
ŸísgR k•r pATuer j“AyùgAyù.
6
etAmr• nd•Ir ms] Š pATrek• pU j “• k•ret
B˜Alb•As. etAmr• tAed•r pUj“A k•ret tAed•r opr
@•A(•Ars FAel•. etAmr• tAed•r j“‘ pZb•il d•Ao.
ik••–˜Þ etAmr• yA pAeb• t• h•l ZD•u Ž” pATrÙel•.
etAmr• ik• men k•r Žet ŒAim suKI h•”À n•? Ž”sb•
ŒAmAek• suKI k•er n•?
7
etAmr• öitiw pAh•A¼ pbR•et zyY• epetC.
eyÙil h•l mUi%$r ŸpAsnA e(•^.
 679 iyzA”yù 57:8-58:5
8
etAmr• esKAen igeyù zyY• ýh•, k•er Ïsb• TAk•b• n•. ŒAim yid• sb•smyù ß*uß“ TAik• tAh•el
mUi%$ÙelAr pUj“A k•er ŒAmAr ib•r¨eß“ pAp k•r. mAnuexr ŒA ™•/ ey j“Ib•n ŒAim tAed•r id•eyùiC esw•
etAmr• Ï mUi%$ed•r B˜AelAb•Aes•; oed•r ŸlÒ˜ ed•h• ŒAmAr sAmen mer yAeb•. ŒAim tAed•r et• n&u“n
ed•eK mj“• pAo. etAmr• ŒAmAr seÒ˜ TAk•elo j“Ib•n id•eyùiC.
17
ŽKn etAmrA ŒAmAek• tYAg k•ereCA Ï mUi%$ÙelAr Ž” elAek•r• KArAp k•Aj“ k•eriCl b•el ŒAim”
k•AeC TAk•Ar j“‘. ŒAmAek• S•årŠ k•rAr j“‘ ey sb• ß*uß“ h•eyùiClAm. tA” ŒAim ”•S•óˆAeyùlek• zAiS˜ÿ
ij“ins etAmAed•r sAh•AyY k•rt essb• etAmr• luik•eyù id•eyùiClAm Žb•M ”•S•óˆAeyùl ŒAmAek• tYAg k•eriCl.
ereKeCA. etAmr• Ïsb• ij“insÙilek• d•rj“Ar ipCen es tAr ”e•Cmet• eyKAen Kuiz c•el igeyùiCl.
18
luik•eyù ereKC. tArpr etAmr• es” mUi%$ÙelAr seÒ˜ ”•S•óˆAeyùl ek•ATAyù igeyùiCl ŒAim ed•eKiC. tA”
Žk•iw c•¢i)˜b•ß“ h•eyùeC•. ŒAim ”•S•óˆAeyùlek• (•m• k•rb•. ŒAim ”•S•óˆAeyùl Žb•M
9
etAmAed•r mUi%$ emAelek•r j“‘ etAmr• etAmAedr yAr• tAr j“‘ ib•lAp k•er tAed•r enï ˆ× Žb•M ŒArAm
ösAD•nI etl Žb•M Œ‘A‘ ij“inx b•Yb•h•Ar k•r yAet ed•b•.
19
etAmAed•r su ª •r ed•KAyù . etAmr• etAmAed•r ŒAim tAed•r n&u“n z€• ezKAb• 'zAi•–˜ÿ.¾ ŒAim
b•At$Ab•Ah•k•ed•r dU•r ed•ez pAiWeyùiCel. etAmr• Žmnik• ŒAmAr k•AeCr o dU•err elAek•ed•r zAi–˜ÿ ed•b•. ŒAim
tAed•r pAtAel pAiWeyùiCel/ ŽwA etAmAed•r m]&u“Yr tAed•r (•m• k•er ed•eb••?® öBu˜ inej“ inej“” Ž”
S˜îl. k•T• b•eln.
20
ik••–˜Þ éX elAek•r• iWk• Žk•iw ß*uß“ smue@•r
”•S•ˆó Aeyeù lr ö½rV ek• ib•½AV s k•r• Ÿic•í/ miU %e$ k• nyù met•. tAr• zA–˜ÿ o zAi•–˜ÿiöyù h•et pAer n•. tArAo
10
"Ž”sb• ij“insÙil k•ret &u“im k•eWAr piršm smue@•r met• ß*uß “. Žb•M smue@•r met• tAr•o
k•ereC•. ik••–˜Þ etAmr• k•Kno ûL•A•–˜ÿ˜ h•oin/ etAmr• k•Ad•Aek• ŒAelAi¼t k•er. 21ŒAmAr öˆ½Vr b•eln/ "éX
n&u “ n zi)˜ epeyù e C•. k•ArŠ etAmr• Ïsb• elAek•ed•r zAi–˜ÿ en”.®
ij“insÙilek• ŸpeB˜Ag k•eriCel.
11
etAmr• ŒAmAek• S•årŠ k•rin/ etAmr• ŒAmAek• ö½rV ek• emen c•lAr k•T• elAek•ed•r b•let h•eb•
l(•Y k•rin. tAh•el/ k•Ar j“‘ etAmr• ic••–˜ÿAyù iCelÀ
k•Ar B˜eyù B˜It iCelÀ ek•n imTYAr ŒAšyù ineyùiCelÀ 58 yt ej“Aer pAer• ic•ík•Ar k•er•? inej“ek•
TAimeyù• n•. iz[˜Ar met• ec•¡ic•eyù oeW•.
ed•K/ ŒAim Œenk•id•n D•er zA•–˜ÿ˜ reyùiC ik••–˜Þ &u“im mAnuxek• tAed•r Bu˜l k•Aej“r k•T• b•el d•Ao. yAek•Aeb•r
ŒAmAek• šß“• k•rin. pirb•Arek• tAed•r pAepr k•T• j“Aineyù d•Ao?
12
ŒAim etAmAed•r b•let pArtAm etAmAed•r 2
tAr• ŒAmAr eK<Aej“ öitid•n ŒAes Žb•M ŒAmAr
'B˜Alk•Aj“¾ o 'D•mIR yù k•Aj“¾ Žr ib•xeyù. b•let pArtAm pT izKet c•Ayù/ eyn tAr• siWk• peTr j“Ait/ yAr•
ik••–˜Þ Ïsb• ŒöeyùAj“nIyù. tAed•r ö½Verr ib•iD• Œnusr, k•r• b•Þ“ k•erin. tAr•
13
yKn etAmAed•r sAh•AeyYr d•rk•Ar h•t tKn ŒAmAr k•AeC tAed•r ‘AyY ib•c•Ar c•Ayù. tAr• ö½Vrek•
etAmr• mUi%$r sAmen/ yAed•r etAmrA etAmAed•r k•AeC pAb•Ar ”•CA k•er. 3 ŽKn tAr• b•el/ "ŒApnAek•
c•ArpAez j“e¼• k•erC/ k•AåAk•Aiw k•ret. tAed•r sµ•åAn j“AnAet/ ŒAmr• KAoyù• eCe¼ id•eyùiC. ŒApin
etAmAed•r sAh•AyY k•ret d•Ao. ik••–˜Þ ŒAim b•il/ b•AtAs ek•n ŒAmAed•r id•ek• tAk•Ae•Cn n•À ŒAmr• ŒApnAek•
tAed•r Œenk• dU•er ineyù c•el yAeb•. ŒAk•iS•åk• sµ•åAn j“AnAet ŒAmAed•r zrIrek• ŒAG•At k•riC.
b•Ayùö
u b•Aeh• tAr• sb• c•el yAeb• dU•er b•ædU•er. ik••–˜Þ ŒApin ek•n ŒAmAed•r l(•Y k•reCn n•À®
ŒAmAr öit ŒAS˜îAzIl elAek•r• ŒAmAr öitš¨it ik••–˜Þ öBu˜ b•eln/ "Ÿpb•Aesr id•nÙilet etAmr•
met• ed•z epeyù yAeb•. ŒAmAr pib•^ pbR•t tAed•r etAmAed•r y• ”e•C tA” k•er•. Žb•M etAmr• etAmAed•r
j“‘ TAk•eb•. Bˆ]•tYed•r k•X d•Ao; inej“r zrIrek• nyù. 4etAmr•
(u•D•At$/ ik••–˜Þ KAe†r j“‘ nyù. etAmAed•r iKed• tk$•
öB˜u tA¡ r elAek•ed•r r(•• k•reb•n ŒAr yuß “ k•rAr j“‘/ r¨iwr j“‘ nyù. etAmr• etAmAed•r
14
rAˆS˜ÿ• pirâ•Ar k•erA? rAˆS˜ÿ• pirâ•Ar k•erA? ŒAmAr zyùtAn h•At id•eyù elAk•ek• ŒAG•At k•rAr j“‘ (u•D•At$.
elAek•ed•r rAS˜ÿ• eTek• b•AD•• srAo. etAmr• yKn KAoyù• b•Þ “ k•er• esw• ŒAmAr j“‘
15
ö½Vr oper/ ŒAer• oper. itin TAk•eb•n nyù. etAmr• ŒAmAr özMsAr j“‘ etAmAed•r k•ãS•Vˆr
ic•rk•Al. t¡Ar nAm pib•^. ö½Vr b•eln/ ŒAim Œenk• b•Yb•h•Ar k•er• n•. 5 etAmr• ik• men k•r Ïsb• ib•ezx
Ÿ<c•¢ o pib•^ S˜îAen b•As k•relo yAr• é>KIt o id•en ŒAim c•A” etAmr• Ÿpb•As k•er inej“ed•r zrIrek•
ib•nIt tAed•r seÒ˜o ŒAim TAik•. yAed•r ŒA ™• k•X d•AoÀ etAmr• ik• men k•r/ ŒAim etAmAed•r é>KI
ŒinXk•ArI tAed•r ŒAim n&u“n j“Ib•n ed•b•. yAed•r ed•Ket c•A”À etAmr• ik• men k•r ŒAim etAmAed•r
men é>K reyùeC ŒAim tAed•r n&u“n j“Ib•n ed•b•. Žk•iw G•Aesr mt mAT• enAyùAet c•A”À etAmr• ik•
16
ŒAim ic•rk•Al yuß“ k•rb• n•. sb•smyù ŒAim ß*uß “ men k•r ŒAim et•mAed•r ezAk•b•S˜¤ prAet c•A”À
iyzA”yù 58:6-59:9
etAmr• ik• men k•r ey ŒAim c•A” elAek•r• CA”eyùr
oper b•es tAed•r é>K ed•KAk•À KAb•Ar n• eKeyù
etAmr• etAmAed•r ib•ezx id•en tA” k•er•. etAmr•
ik• B˜Aeb•• ey sitY” öBu˜ Žsb• c•AnÀ
6
"ŒAim etAmAed•r j“AnAeb•• ek•An D•re,r ib•ezx
id•n ŒAim c•A”/ Žw• elAek•ed•r mu)˜ k•rAr id•n. ŒAim
Žk•w• id•n c•A” eyid•n etAmr• elAek•ed•r tAed•r
eb•AJ“Ar B˜Ar eTek• mui)˜ ed•eb•. ŒAim c•A” Žk•w• id•n/
eyid•n etAmr• elAk•ek• k•X mu)˜ k•reb•. ŒAim c•A”
Žk•w• id•n eyid•n etAmr• mAnuexr eb•AJ“• nAimeyù
ed•eb•. 7ŒAim c•A” etAmr• etAmAed•r KA† B˜Ag k•er
eneb• (u•D•At$ mAnuexr seÒ˜. ŒAim c•A” etAmr•
g]h•h•Ined•r K<eu j“ inej“r G•er ineyù Žes rAeK•. ek•An
mAnuxek• b•S˜¤h•In ed•Kel tAek• inej“r epAzAk• ed•eb•.
tArAo etAmAed•r mt/ tAed•r ed•eK inej“ek• luik•eyù
ereK• n•.® 8etAmr• yid• Ž”sb• k•er• teb• etAmAed•r
ŒAel• eB˜Aerr ŒAelAr met• ik•rŠ id•et Zr¨ k•reb•.
tKn etAmAed•r sb• (•t inrAmyù h•eb•. etAmAed•r
''D•Aim$k•tA¾¾ :ö½Vrò etAmAed•r sAmen id•eyù h•¡Aweb•/
Žb•M öBu˜r mih•mA *• etAmAed•r epCn epCn c•leb•.
9
tKn etAmr• öBu˜r seÒ˜ k•TAb•At$• c•AlAet pAreb•.
öBu˜ etAmAed•r öe½Ír j“b•Ab• ed•eb•n? etAmr• öBu˜r
j“‘ ic•ík•Ar k•reb• Žb•M itin b•leb•n/ ''ŒAim
Ž”KAen.¾¾
ö½eV rr elAk•ed•r Ÿic•í k•Aj“ k•r• k•tb$ •Y
etAmAed•r Ÿic•í Œe‘r sms´• o eb•AJ“• b•AnAen•
b•Þ“ k•r•. etAmAed•r Œ‘ek• ŒAG•At k•er b•• ed•AxAerAp
k•er k•T• b•l• b•Þ“• k•r• Ÿic•í. 10(u•D•At$ mAnuxed•r
j“‘ é>KI h•eyù tAed•r KA† ed•oyù• Ÿic•í. yAr• sms´Ayù
pe¼eC tAed•r öeyùùAj“n met• etAmAed•r sAh•AyY k•r•
Ÿic•í. tAh•el ŒÞ“k•Aerr meD•Y etAmr• ŒAelAr id•z•
pAeb• Žb•M etAmAed•r ek•An é>K TAk•eb• n•. épuerr
sUy$AelAek•r met• ŸÆï“l h•eb• etAmr•.
11
öBu˜ etAmAed•r sbR•d•• enï ׈ ed•eb•n. Zk•en•
j“imeto itin etAmAed•r ŒA ™Aek• s•–˜ÞX k•reb•n.
öBu˜ etAmAed•r h•A¼ek• zi)˜ ed•eb•n. etAmr• yeTX
j“l pAoyù• b•AgAenr met•. etAmr• h•eb• sbR•d•• j“el
B˜r• J“,RAr met•.
12
b•æ b•Cr D•er Db•Ms h•elo etAmrA etAmAed•r
zh•rÙil pun$gWn k•reb• Žb•M b•æ b•Cr D•er eTek•
yAeb•. etAm•ed•r b•l• h•eb• "yArA eb•¼• emrAmt k•er®
Žb•M "yArA rAS˜ÿAsmUh• o b•A¼IÙil qtrI k•er.®
13
ö½Verr ib•šAemr ib•r¨eß“ pAp b•Þ “ k•rel” Ž”sb•
G•web•. etAmAed•r b•Þ“ k•ret h•eb• ib•ezx id•en inej“ed•r
Kuizr j“‘ k•Aj“k•m$. etAmAed•r ib•šAemr id•nek• sueKr
öB˜u r mih•mA ö½Verr Žk•iw räp/ eyiw mAnuexr k•AeC ŒAib•B$U˜t
h•et itin b•Yb•h•Ar k•eriCeln. Žiw iCl Žk•iw ŸÆ‰ˆl c•k•mek•
ŒAelAr mt.
680
id•n b•l• Ÿic•í. öBu˜r ib•ezx id•nek• etAmAed•r sµ•åAn
j“AnAen• Ÿic•í. Œ‘A‘ id•en etAmr• eysb• k•T•
b•el• o eysb• k•Aj“ k•er• es”sb• ib•ezx id•en
etAmAed•r t• b•Þ “ rAK• Ÿic•í.
14
tKn etAmr• öBu˜ek• etAm•ed•r öit sd•yù h•et
b•let pAreb• Žb•M itin etAmAed•r p]iTb•I eTek•
Œenk• Ÿ<c•e¢ t ineyù yAeb•n. etAmAed•r ipt• yAek•Ab•ek•
itin y• y• id•eyùiCeln etAmAed•ro tA” ed•eb•n.
öBu˜ inej“” Ž”sb• b•eleCn.
éX elAek•ed•r tAed•r j“Ib•nyA^Ar
pirb•tn$ k•r• Ÿic•í
ed•eK•/ etAmAed•r r(•• k•rAr j“‘ öBu˜r
59 (•mtA” yeTX. etAmr• yKn” t¡Ar sAh•AyY
c•A”eb• tKn” itin t• Znet pAn. 2 ik••–˜Þ etAmAed•r
pAp ö½Vr eTek• etAmAed•r ib•i•Cå k•ereC. öBu˜
etAmAed•r pAp ed•eK etAmAed•r k•AC eTek• dU•er c•el
yAn.
3
etAmAed•r h•At enAMr• Žb•M re)˜ eB˜j“•.
etAmAed•r ŒAÒu˜lÙil ŒprAD• id•eyù ŒA•CAid•t.
etAmr• etAmAed•r muK id•eyù eb•iz imTY• k•T• b•el•.
etAmAed•r ij“hb•A ku•-k•T• b•el. 4 ek•Ÿ Œe‘r nAem
sitY k•T• b•el n•. Žek• Œe‘r ib•r¨eß“ ŒAd•Alet
l¼A” k•er Žb•M inej“ed•r mAml• ij“tet BU˜eyùA
tek$•r opr inB˜$r k•er. Žek• Œe‘r ib•r¨eß“ imTY•
k•T• b•el. tAr• sb• sms´Ayù B˜r• Žb•M tAr• zyùtAinr
j“›˜å ed•y.ù 5tAr• ib•xA)˜ sAepr ifemr met• zyùtAinr
j“›˜å ed•yù. etAmr• yid• Ï ifmÙilr Žk•iwo KAo
teb• m]&“u Y Œinb•Ay$ Žb•M yid• Žk•iw ifm B˜Ae[˜• tAh•el
ib•xA)˜ sAp eb•ireyù ŒAseb•. imTYAb•Ad•Ied•r k•T•
mAk•¼sAr j“Aelr met•. 6 Ž” j“Al k•Ap¼ b•AnAenAr
k•Aej“ b•Yb•h•Ar k•r• yAyù n•. etAmr• Ž”sb• j“Al
id•eyù inej“ed•r ŒAb•]t k•ret pAr n•.
ik•C¢ elAk• éX k•Aj“ k•er Žb•M Œ‘ elAek•ed•r
ŒAG•At k•rAr j“‘ tAed•r h•At b•Yb•h•Ar k•er. 7tAr•
tAed•r p• zyùtAinr ipCen ed•Q¼b•Ar k•Aej“ b•Yb•h•Ar
k•er. yAr• ek•An Bu˜l k•Aj“ k•erin tAed•r h•tY• k•rb•Ar
j“‘ tAr• tA¼Aæe¼• k•er. tAr• ZD•u” éX ic••–˜ÿ•
k•er. ih•M•S•ˆó tA/ c•i¢ r-ej“A•c•i¢ r h•l tAed•r Žk•mA^ b<•Ac•Ar
pT. 8 tAr• j“Aen n• zAi–˜ÿr pT. tAed•r meD•Y Žk•j“no
sí nyù. tAr• Kub• ŒsAD•u j“Ib•nyApn k•er. Žb•M yAr•
Ž”sb• elAek•ed•r met• j“Ib•nyApn k•er tAr• sAr•
j“Ib•n k•Kno zAi–˜ÿ pAyù n•.
”•S•ˆó Aeyeù lr pAp sms´• ineyù ŒAes
9
sb• stt• o D•AimRk•t• Œ#• h•yùeC. ŒAmAed•r
k•ACAk•AiC reyùeC ek•b•l” ŒÞ“•k•Ar. tA” ŒAmrA ŒAelAr
j“‘ Œep(•• k•ir ik••–˜Þ tAr pirb•et$ ŒAmr• ŒÞ“k•Ar
pA”/ ŒAmr• ŒAz• k•ir ŸÆ‰ˆl ŒAel• ŒAseb•/ ik••–˜Þ
ŒAmr• ŒÞ“k•Aer pT c•il.
 681
10
ŒAmr• ec•AKh•In mAnuexr met•. ŒÞ“ elAek•ed•r
mt ŒAmrA ed•oyùAel D•AO•A KA”. ŒAmrA rAetr
met• eh•¡Ac•w eKeyù pe¼ yA”. Žmnik• id•b•AelAek•o
ed•Ket pA” n•. id•n épuer mr• mAnuexr met• pe¼
yA”.
11
ŒAmr• sb•A” Kub• é>iKt/ G•uG•u o B˜A˜ñuek•r met•
é>eKr z€• k•ir. ŒAmr• mAnuexr ‘Ayùeb•AeD•r j“‘
Œep(•• k•riC. ik••–˜Þ ŽKno py$•–˜ÿ ek•An ‘Ayùeb•AeD•r
l(•Š en”. ŒAmr• r(•• pAb•Ar j“‘ Œep(•• k•riC.
ik••–˜Þ pir^AŠ ŽKno Œenk• dU•er.
12
ek•nÀ k•ArŠ ŒAmr• ŒAmAed•r öˆ½Verr öit
Œenk• Œenk• KArAp k•Aj“ k•eriC. ŒAmAed•r pAp
ed•iKeyù id•e•C ey ŒAmr• Bu˜l k•eriC. ŒAmr• j“Ain
Žsb• k•er ŒAmr• ed•AxI h•eyùiC.
13
ŒAmr• pAp k•er öBu˜r k•AC eTek• ser igeyùiC.
ŒAmr• t¡Ar eTek• dU•er c•el igeyùiC/ t¡Aek• tYAg
k•eriC. ŒAmAed•r pAp ömAŠ k•er ey ŒAmr• ed•AxI.
ŒAmr• j“Ain ey Ž”sb• k•Aj“ k•er ŒAmr• ed•Ax k•eriC.
ŒAmr• pAp k•eriC Žb•M öBu˜r ib•r¨ß“Ac•rŠ k•eriC.
ŒAmr• t¡Ar ib•r¨ß“Ac•rŠ k•er t¡Aek• tYAg k•eriC.
ŒAmr• ö½Verr ib•r¨eß“ KArAp k•Aej“r pirk•Â˜¯n•
k•eriC. ŒAmr• Ž”sb• ij“insÙilr k•T• eB˜eb•iC
Žb•M men men tAr pirk•Â˜¯n• k•eriC.
14
ŒAmr• ib•c•Areb•AD•zUnY h•eyù pe¼iC. ‘Ayùeb•AD•
c•el egeC Œenk• dU•er. stY rAS˜ÿAyù eh•¡Ac•w eKeyù
pe¼eC. D•Aim$k•tAek• zh•er öeb•z k•ret ed•oyù•
h•e•C n•.
15
stY Œ•–˜ÿih$•t h•eyùeC. yAr• B˜Al k•ret c•Ayù
tAed•r ŒAß*m, k•rA h•e•C. öBu˜ l(•Y rAKelo itin
ek•An ‘Ayù ed•Ket pAe•Cn n•. öBu˜ Ž”sb• pCª•
k•ern n•.
16
öBu˜ ed•eK Œb•Ak• h•e•Cn ey mAnb• j“Aitr S•ˆV pe(•
b•lb•Ar j“‘ ek•Ÿ d¡•A¼Ae•C nA. tA” öBu˜ t¡Ar inej“r
(•mt• o D•AimRk•tA þˆAr• ib•j“yùI h•e•Cn. itin smTRn
pAe•Cn/ t¡Ar inej“r mh•e%Ñr þˆAr•.
17
öBu˜ yueß“r j“‘ öˆS˜Þt h•e•Cn. itin pern
D•AimRk•tAr b•mR/ mui)˜r izrS˜¤•,/ zAiˆS˜ÿr epAzAk•-smUh•
o t¡Ar #â ŒAýh•zIltAr ŒAb•rŠ.
18
öBu˜ inej“r •zߨed•r öit ß*uß“. ŒtŽb• itin
tAed•r Ÿpyu)˜ zAiS˜ÿ ed•eb•n. öBu˜ t¡Ar zߨed•r opr
ß*uß“. tA” itin dU•rb•t$I ŽlAk•Ar elAek•ed•r zAiS˜ÿ
ed•eb•n.
19
piü‚emr elAek•rA öBu˜ek• B˜yù pAeb• Žb•M öBu˜r
nAemr öit šß“AzIl h•eb•. pUebR•r elAek•rA tAek• B˜yù
pAeb• Žb•M tAr• öBu˜r mih•mAek• šß“• k•reb•. öBu˜
ö½Verr b•AtAesr ej“Aer b•h•mAn Kre•S•Aó t• nd•Ir met•
Ët ŒAseb•n.
20
tKn iseyùAen Žk•j“n pir^AtA ŒAseb•. itin
yAek•Aeb•r elAek•ed•r k•AeC ŒAseb•n yAr• pAp k•Aj“
k•ero ö½Verr k•AeC iP•er ŽeseC.
iyzA”yù 59:10-60:10
21
öBu˜ b•eln/ "Ïsb• elAek•ed•r seÒ˜ ŒAim Žk•w•
c•¢i)˜ k•rb•. ŒAim öitš¨it k•riC ey/ ŒAmAr ŒA ™•
o ŒAmAr b•Ak•Y eyÙil ŒAim etAmAed•r mueK id•i•C
esÙelA etAmAed•r tYAg k•reb• n•. essb• etAmAed•r
s•–˜ÿAn o tAed•r s•–˜ÿAned•r meD•Yo eTek• yAeb•. es”sb•
etAmAed•r meD•Y ŽKn eTek• ic•rk•Al eTek• yAeb•.®
ö½rV ŒAseCn
60 "ej“r¨zAelm/ ŒAmAr ŒAel• ŸeW p¼? etAmAr
ŒAel• :ö½Vrò ŒAseCn. etAmAr Ÿpr öBu˜r
mih•mA öitB˜At h•eb•.
2
ŒÞ“k•Ar p]iTb•Iek• eFek• id•eyùe C. elAek•rA
ŒÞ“k•ArA•Cå. ik••–˜Þ öBu˜ etAmAr Ÿpr t¡Ar ik•rŠ
ib•k•IrŠ k•reb•n. t¡Ar mih•m• etAmAr Ÿpr ed•KA
yAeb•.
3
sb• j“Ait etAmAr ŒAelAr k•AeC ŒAseb•.
rAj“•rAo etAmAr ŸÆ‰ˆl ŒAelAr :ö½Vrò k•AeC
ŒAseb•n.
4
etAmAr c•ArpAez ed•eKA? ed•K/ elAek•rA etAmAr
c•ArpAez j“e¼A h•e•C Žb•M etAmAr k•AeC ŒAseC.
etAmAr pu^ed•r seÒ˜ dU•rdU•rA•–˜ÿ eTek• k•‘ArAo ŒAseC.
5
B˜ib•`et Žsb• G•web• Žb•M es”smyù &u“im etAmAr
elAek•ed•r ed•Ket pAeb•. etAmAr mu e K su e Kr
b•ih•>ök•Az TAk•eb•. öTm &u“im B˜It h•elo per
Ÿ•Cist h•eyù ŸWeb•. sAgr pAerr smˆS˜ÿ D•nsµpd•
etAmAr sAmen rAK• h•eb•. j“AitsmUeh•r D•nsµpd•o
etAmAr k•AeC ep<QCeb•.
6
imid•yùn o ÏP•• eTek• Ÿewr d•l etAmAr j“im
pAr h•eb•. izb•• eTek• d•IG•$ Ÿewr sAir ŒAseb• etAmAr
k•AeC. tAr• b•eyù ŒAneb• esAn• o D•Up. tAr• öBu˜r
özMs• k•er gAn gA”eb•.
7
elAek•r• ek•d•err smˆS˜ÿ emxek• Žk•i^t k•er
etAmAek• Žen ed•eb•. nb•AeyùAt eTek• tAr• emxo
ŒAneb•. &u“im esÙil ŒAmAr eb•d•Iet qneb•† ih•sAeb•
ed•eb•. Žb•M ŒAim t• ýh•Š k•rb•. ŒAim ŒAmAr miª•r
ŒAro suª•r k•er b•Aineyù &u“leb••.
8
elAek•r id•ek• tAk•Ao. ŒAk•Aez Ët pAr h•eyù
yAoyù• emeG•r met• tAr• etAmAr id•ek• Œýsr h•e•C.
tAr• h•l Kub• @•¨t b•AsAyù Ÿe¼ yAoyù• G•uG•u pAKIed•r
mt.
9
dU•rb•tRI ŽlAk•Ayù elAek•r• ŒAmAr j“‘ Œep(••
k•reC. ib•zAl yA^Ib•Ah•I j“Ah•Aj“Ùil j“lyA^Ar j“‘
öS˜ÿut. Ž” j“Ah•Aj“Ùil etAmAed•r eCelemeyùed•r
dU•red•z eTek• ŒAnAr öit(•Ayù reyùeC. tAr• tAed•r
ö½Vr ”•S•óˆAeyùelr pib•^ Žk•j“nek• šß“• j“AnAenAr
j“‘ esAn• Žb•M räep• ineyù ŒAseb•. öBu˜ etAmAed•r
j“‘ c•mík•Ar k•Aj“ k•reb•n.
10
Œ‘ ed•ezr eCelemeyùrA etAmAed•r öAc•IrÙelA
ŒAb•Ar ge¼ &u“leb•. tAed•r rAj“•rA etAmAed•r esb•A
k•reb•. "ŒAim yKn etAmAed•r Ÿpr ß*uß “ iClAm/
iyzA”yù 60:11-61:9 682
tKn ŒAim etAmAed•r zAiS˜ÿ id•eyùiClAm. ik••–˜Þ ŽKn
etAmr• ŒAmAr S•Vpe(•/ Žb•M ŒAim etAmAed•r j“‘
k•r¨,Amyù h•b•.
11
etAmAr P•wk• sb• smyù eKAl• TAk•eb•. esÙil
id•nrAt k•Kn” b•Þ“ h•eb• n•. sb• j“Ait o rAj“Ar•
etAmAek• tAed•r sµpd• ed•eb•.
12
ek•An j“Ait b•• ed•z yid• etAmAr esb•A n• k•er
teb• tArA Db•Ms h•eyù yAeb•.
13
ilb•AenAenr sb• mh•í @•b•Y” &u“im pAeb•. elAek•r•
etAmAek• pA”n/ P•Ar o sA”öAesr met• mUlYb•An
gAC ed•eb•. Ž” gACÙil ej“r¨zAelem ŒAmAr
ej“r¨zAelmiS˜ît ŸpAsn•g]h•ek• ŒAro suª•r k•er
qtir k•ret b•Yb•h•ät h•eb•. Ž” j“AyùgAw• ŒAmAr
isMh•Asenr sAmen ec•Qik•r met• h•eb•. Žb•M ŒAim
Ž” j“AyùgAiwek• yeTX sµ•åAn ed•b•.
14
ŒtIet yAr• etAmAek• k•X id•eyùeC tAr• ŽKn
etAmAr sAmen mATA nt k•reb•. ŒtIet yAr• etAmAek•
G•,
] • k•rt tAr• ŽKn etAmAr pAeyù mATA nt k•reb•.
tArA etAmAek• fAk•eb•/ 'öBu˜r ngrI?¾ '”•S•óˆAeyùelr
pib•^ Žk•j“enr iseyùAn.®¾
n&“u n ”•S•ˆó Aeyl
ù É zAi•–˜rÿ B˜U im
15
"&u“im ŒAr k•Kno pirtY)˜ h•eb• nA. &u“im punrAyù
G•],Ar pA^ h•eb• n•. &u“im k•Kno zUnY h•eb• n•. ŒAim
etAmAek• ic•rk•Aelr j“‘ mh•An k•er ed•b•. &u“im
ic•rk•Aelr j“‘ ŽKn eTek•” suKI h•eb•.
16
j“AitÙil etAmAr öeyùAj“nIyù sb• ik•C¢”
ed•eb•. &u“im h•eb• mAïéÿ“pAyùI izZr met•.
ik••–˜Þ &u“im rAj“Ar D•n 'pAn¾ k•reb•. tKn &u“im b•uJ“eb•
ey itin ŒAim/ öBu˜/ iyin etAmAek• r(•• k•ern. &u“im
j“Anet pAreb• yAek•Aeb•r mh•An ö½V r etAmAr
pir^AtA.
17
"ŽKn etAmAr tAm• reyùeC. ŒAim etAmAek•
esAn• Žen ed•b•. ŽKn etAmAr elAh•• reyùeC. ŒAim
etAmAek• ed•b• räp•. ŒAim etAmAr k•AWek• tAmAyù
pir,t k•rb•. ŒAim etAmAr pATrek• elAh•Aet pir,t
k•rb•. ŒAim etAmAr zAiS˜ÿek• zAi•–˜ÿet räpA•–˜ÿirt k•rb•.
ŽKn etAmAek• elAek•r• k•X id•elo per tArA” etAmAr
j“‘ B˜Al B˜Al k•Aj“ k•reb•.
18
"etAmAr ed•ez ŒAr k•Kno ih•MsA ™k• G•wnAr
Kb•r TAk•eb• n•. elAek• ŒAr etAmAek• b•• etAmAr
ed•zek• ŒAß*m, k•reb• n•. &u“im etAmAr öAc•IrsmUeh•r
nAm ed•eb• 'pir^AŠ¾ Žb•M etAmAr P•wk•Ùilr nAm
ed•eb• 'özMs•.¾
19
"id•enr eb•lAyù sUy$ ŒAr k•Kno etAmAr ŒAel•
h•eb• n•. rAe^ ŒAr k•Kno c•¡Ad• etAmAr ŒAelA h•eb•
n•. k•ArŠ öBu˜” etAmAr ic•rk•Aelr ŒAel•. etAmAr
ö½Vr” etAmAr ej“YAit.
20
etAmAr 'sUy$¾ k•Kno ŒˆS˜ÿimt h•eb• n•. etAmAr
'c•¡Ad•¾ ŒAr k•Kno ŒÞ“k•Ar h•eb• n•. k•ArŠ öBu˜
ic•rk•Aelr j“‘ etAmAr ŒAel• h•eb•n Žb•M ezAek•r
smyù ezx h•eb•.
21
"etAmAr sb• elAk• B˜Al h•eb•. tAr• p]iTb•Iek•
ic•rk•Aelr j“‘ pAeb•. tAed•r ŒAim s]iX k•eriC. tAr•
ŒAmAr inej“r h•Aet ge¼ etAl• c•mík•Ar b•](•.
22
sb• c•A”et eCA· pirb•Ar h•eb• b•¼ pirb•AregAþI.
(u•@•tm pirb•Ar h•eb• zi)˜zAlI j“Ait. siWk• smeyù/
ŒAim öBu˜ Ët c•el ŒAsb•. ŒAim Ž”sb• G•wn•ÙelA
G•wAb•.®
öB˜u r S•ˆV AD•IntAr b•AtA$
öBu˜r d•As b•eln/ "öBu˜/ ŒAmAr sd•AöBu˜/ t¡Ar
61 ŒA ™• ŒAmAr meD•Y id•eyùeCn.¾ grIb•ed•r seÒ˜
k•T• b•lb•Ar j“‘ tAed•r B˜©Íh•äd•eyùr (•et b•Þ“nI
j“¼Ab•Ar j“‘ Žb•M é>KIek• ŒArAm ed•b•Ar j“‘ öBu˜
ŒAmAek• menAnIt k•ereCn. ö½Vr ŒAmAek• pAiWeyùeCn
iny$Aitted•r o b•ª•Ied•r j“AnAet ey/ tAr• mu)˜
h•e•C. 2ö½Vr ŒAmAek• pAiWeyùeCn t¡Ar Ÿd•Art• k•Kn
ed•K• yAeb• es smeyùr k•T• eG•AxŠ• k•rAr j“‘. éX
elAek•ed•r tAed•r zAiS˜ÿr smyù eG•Ax,• k•rb•Ar j“‘
öBu˜ ŒAmAek• pAiWeyùeCn .•ö½Vr ŒAmAek• pAiWeyùeCn
é>KIed•r S•VˆiS˜ÿ˜ id•et. 3 ö½Vr ŒAmAek• iseyùAenr ib•mxR
elAek•ed•r k•AeC pAiWeyùeCn. ŒAim tAed•r t• eB˜Ag
k•rAr j“‘ öˆS˜Þt k•er &u“lb•. ŒAim tAed•r mATAr
CA” dU•er sireyù ed•b•. ŒAim tAed•r rAj“muku•w ed•b•.
ŒAim tAed•r é>Kek• sireyù id•eyù sueKr etl ed•b•.
ŒAim tAed•r é>K dU•r k•rb• Žb•M ŸpAc•Aerr b•S˜¤ ed•b•.
ö½Vr ŒAmAek• pAiWeyùeCn Ž”sb• elAk•ed•r 'B˜Al b•( ] •¾
Žb•M 'öBu˜r ib•S•åyùk•r c•ArAg•C¾ ih•eseb• nAm id•et.
4
"es” smeyù eysb• purAen• zh•rÙil Db•Ms
h•eyùiCl t• ŒAb•Ar n&u“n k•er ge¼ ŸWeb•. es”
zh•rÙil öAri•µ˜õk• s]iXr smeyùr mt ŒAb•Ar n&u“n
h•eyù ŸWeb•. zh•rÙil b•æk••l ŒAeg Db•Ms h•eyùiCl.
ik••–˜Þ ŒAb•Ar t• n&u“n k•er ge¼ ŸWeb•.
5
"tKn etAmAr zߨr• etAmAr k•AeC Žes
emexed•r y ͈ eneb•. etAmAr zߨed•r izZr• etAmAr
mAeW o b•AgAen k•Aj“ k•reb•. 6 etAmAek• b•l• h•eb•
'öBu˜r yAj“k•.¾• 'ŒAmAed•r ö½Verr d•As.¾ p]iTb•Ir
sb• j“Aited•r D•nsµpd• &u“im pAeb• Žb•M Žr j“‘
&u“im gibR•t h•eb•.
7
"ŒtIet/ elAek• etAmAek• lÆï“Ayù eP•lt Žb•M
etAmAr k•AeC KArAp k•TA b•lt. &u“im Œ‘ elAek•ed•r
ec•eyù Œenk• eb•zI liÆï“t h•eyùiCel. tA” &u“im
Œ‘ed•r &u“lnAyù etAmAr BU˜KeØ iþˆÙŠ suib•D•• pAeb•.
&u“im ic•rk•Aelr j“‘ suK pAeb•. 8Žsb• ek•n G•web•À
k•ArŠ ŒAim öBu˜r D•Aim$k•t• o ‘Ayùeb•AD•ek• B˜Alb•Ais.
ŒAim c•¢ir k•r• Žb•M Œ‘A‘ mª•k•Aj“ek• G•],• k•ir.
tA” ŒAim elAek•ed•r tAed•r öApY purSˆð˜Ar ed•b•.
ŒAim ic•rk•Aelr met• ŒAmAr elAek•ed•r seÒ˜ Žk•iw
c•i¢ )˜ k•rb•. 9sb• j“Aitr öitiw elAk• ŒAmAr elAek•ed•r
 683 iyzA”yù 61:10-63:6
j“Aneb•. yArA” tAed•r ed•Keb•/ j“Anet pAreb• ey inej“r (•mt• öeyùAg k•reb•n. Žb•M öitš¨it pAlen
öBu˜” tAed•r ŒAzIb•RAd• k•ereCn.® inej“r (•mt• b•Yb•h•Ar k•reb•n.
8
öBu˜ b•eleCn/ "ŒAim ŒAr k•Kno etAmAr KA†
ö½eV rr d•As miu )˜ ŒAen zߨed•r ed•eb•• n•. ŒAim öitš¨it k•riC etAmAr
10
"öBu˜ ŒAmAek• Kub• suKI k•ereCn. ŒAmAr smý qtir @•A(•Ars zߨr• ŒAr eneb• n•.
9
s%ÑA ŒAmAr ö½Ver suKI. ö½Vr ŒAmAek• pir^Ae,r eysb• elAek•r• zs´ sMýh• k•reb• tArA” t•
b•S˜¤ pireyùeCn. Žw• h•e•C eymn Žk•j“n ib•eyùr b•r KAeb• Žb•M Ž”sb• elAek•r• öBu˜r özMs• k•reb•.
inej“ek• mAl• id•eyù sAj“Ayù es”•rk•m. ö½Vr ŒAmAr eysb• elAek•r• @•A(•A sMýh• k•reb• tArA” @•A(•• eTek•
opr D•AimRk•tAr ŒAb•rŠ b•S˜¤ pireyùeCn. eyn ib•eyùr Ÿípå @•A(•Ars pAn k•ret pAreb•. Ž” sb•” ŒAmAr
b•D•U ib•b•Aeh•r c•mík•Ar epAzAk• pereC. pib•^S˜îAen G•web•.®
11 10
p]iTb•I” gAeCed•r j“›˜åAenAr k•ArŠ. elAek•r• P•wk• id•eyù Žes•? pTwAek• elAek•ed•r j“‘
b•AgAen b•Ij“ lAgAyù Žb•M b•AgAn tAed•r b•¼ k•er pirˆâ•Ar k•er•. rAˆS˜ÿ• öˆS˜Þt k•er•. rAˆS˜ÿAr pATr
etAel. Žk•”rk•mB˜Aeb• öBu˜ D•Aim$k•t• b•]iß“ k•ret sireyù d•Ao. mnu`j“Aitr j“‘ ötIk• ih•sAeb• Db•j“•iw
sAh•AyY k•reb•n. öBu˜ smˆS˜ÿ j“Aitr sAmen özMs•ek• o¼Ao.
b•]iß“ k•reb•n.® 11
ezAn/ öBu˜ dU•rb•tIR ed•zÙilr elAek•ed•r b•eleCn/
"iseyùAenr elAek•ed•r b•lÉ ed•K/ etAmAed•r pir^AtA
ej“r¨zAelmÉ D•Aiµ•åR k•tAyù p,U R Žk•iw zh•r ŒAseCn. itin etAmAed•r purSˆð˜Ar ŒAneCn. itin

62 "iseyùAnek• ŒAim B˜Alb•Ais/ tA” ŒAim tAr es” purSˆð˜Ar seÒ˜ k•er ŒAneCn.®
j“‘ k•T• b•el yAb•. ej“r¨zAelmek• ŒAim 12
t¡Ar elAek•ed•r b•l• h•eb• ''pib•^ elAk•.¾¾ ''öBu˜r
B˜Alb•Ais/ tA” ŒAim k•T• b•Þ “ k•rb• n•. yt(•Š n• r(•• k•r• mAnu x .® ej“r¨zAelmek• b•l• h•eb•/
D•Aim$k•t• ŸÆ‰ˆl ŒAelAr met• ik•rŠ ed•yù tt(•Š ''ŒAk•Aižt zh•r.® "es” zh•r y• pirtYAg k•r•
ŒAim k•T• b•el yAb•. Œi©ÍizKAr mt pir^AŠ ‰ˆel h•yùin.®
nA oW• py$•–˜ÿ˜ ŒAim k•T• b•lb•.
2
tKn sb• j“Ait etAmAr D•Aim$k•t• ed•Ket pAeb•. öB˜u tA¡ r elAk•ed•r ib•c•Ar k•ern
smˆS˜ÿ rAj“Ar• etAmAek• sµ•åAn ed•KAeb•. tKn etAmAr
n&u“n nAm h•eb•. öBu˜ inej“” es” nAm ed•eb•n. 63 ”ed•Am eTek• ek• ŒAseCÀ itin ŒAseCn b••S•óˆA
zh•r eTek•. Žb•M t¡Ar b•S˜¤ ŸÆ‰ˆl lAl re[˜
3
öBu˜ etAmAr j“‘ gibR•t h•eb•n. &u“im h•eb• öBu˜r ri㕈 t . t¡Aek• t¡Ar b•eS˜¤ mih•mAi–•Vˆt ed•KAe•C. itin
h•Aetr suª•r muku•ewr mt. t¡Ar mh•An (•mt•b•el mAT• Ÿ<c•¢ k•er h•¡AweCn. itin
4
etAmAek• ŒAr ek•Ÿ tYAj“Y elAk• b•leb• n•. b•eln/ "etAmAed•r r(•• k•rAr (•mt• ŒAmAr ŒAeC
etAmAr BU˜imek• ek•Ÿ 'Db•MsS˜îAn¾ b•leb• n•. tArA Žb•M ŒAim stY k•T• b•lb•.®
2
etAmAek• b•leb•/ 'B˜AelAb•AsAr elAk•.¾ etAmAr ed•zek• "ek•n ŒApnAr b•S˜¤ lAlÀ @•A(•AP•l eTek• yAr•
b•l• h•eb•/ 'k•en.¾ ek•nÀ k•ArŠ ö½Vr etAmAed•r @•A(•Ars b•AnAyù tAed•r mt lAl?®
3
B˜Alb•Aesn. etAmAed•r ed•z ib•b•Aih•t h•eb•. t¡Ar j“b•Ab•/ "ŒAim @•A(•Ars b•AnAb•Ar j“AyùgAyù/
5 eyKAen @•A(•AP•l p• id•eyù c•wik•eyù rs eb•r k•r• h•yù/
yKn ek•An yub•k• ek•An yub•tIek• B˜Alb•Aes tKn
es tAek• ib•eyù k•er Žb•M yub•tIiw ib•eyùr pr tAr S˜¤I esKAen eh•¡ewiC. ŒAmAek• ek•Ÿ sAh•AyY k•erin. ŒAim
h•yù. Žk•” peT etAmAr j“im h•eb• etAmAr izZed•r. ß*uß“ iClAm Žb•M @•A(•Ar opr id•eyù eh•¡ew yA”. es”
Žk•j“n elAk• tAr n&u“n S˜¤Iek• epeyù Kub• KuzI h•yù. rs* ŒAmAr k•Ape¼r opr Clek• pe¼iCl. tA”
Žk•”rk•mB˜Aeb•/ ö½Vro etAmAed•r ineyù Kub• suKI ŽKn ŒAmAr b•S˜¤ enAMr•.
4
h•eb•n.® ŒAim elAk•ek• zAiS˜ÿ id•et Žk•w• smyù eb•eC
ineyùiC. ŽKn ŒAmAr elAek•ed•r r(•• k•rAr smyù
ö½rV tA¡ r öitš¨it r(•• k•reb•n ŽeseC.
5
6
"ej“r¨zAelm/ etAmAr öAc•Ier ŒAim r(•I ŒAim c•Airid•ek• tAk•AlAm. ik••–˜Þ ŒAmAek• sAh•AyY
emAtAeyùn k•rb•. es” r(•Ir• nIrb• TAk•eb• n•. tAr• k•rAr mt k•AŸek• ed•KlAm n•. ŒAim Žw• ed•eK
id•n rAt öATRnA k•reb•.® r(•Ir•/ etAmr• öBu˜r öit ŒAü‚y$Y h•eyù eglAm ey ek•Ÿ ŒAmAek• smTRn k•rl
öATRnA Œb•YAh•t ereK•. etAmr• Œb••” tAek• t¡Ar n•. tA” ŒAim ŒAmAr elAek•ed•r r(•• k•ret ŒAmAr
öitš¨itr k•T• S•årŠ k•ireyù ed•eb•. k•Kn” öATRn• inej“r (•mtA b•Yb•h•Ar k•eriClAm. ŒAmAr inej“r
TAmAeb• n•. eß*AD• ŒAmAek• smTRn k•eriCl.
7
yt(•Š n• öBu˜ ej“r¨zAelmek• elAek•r özMsAr
6
yKn ŒAim ß*uß “ iClAm/ tKn mAnuexr opr
zh•r k•er &u“leCn tt(•Š &u“im öATRn• c•AlAeb•. öBu˜ id•eyù eh•¡ew igeyùiC. ŒAim yKn rAeg Ÿ›˜å% iClAm
Žk•iw öitš¨it k•ereCn. öBu˜ ömA, ih•eseb• t¡Ar rs ŒTb•• "zi)˜zAlI pAnIyù® ŒTb•• "r)˜.®
iyzA”yù 63:7-64:8 684
ŒAim tAed•r zAiS˜ÿ˜ id•eyùiC Žb•M tAed•r r)˜ mAiwet
eP•eliC.®
öB˜u tA¡ r elAek•ed•r öit sd•yù iCeln
7
ŒAim S•årŠ k•rb• ey öBu˜ Ÿd•Ar. ŒAim t¡Aek•
özMs• k•rb•Ar k•T• S•årŠ k•rb•. ”•S•ó ˆ A eyù e lr
pirb•Arek• öBu˜ Œenk• B˜Al ij“ins id•eyùeCn. öBu˜
ŒAmAed•r opr Kub• sd•yù. öBu˜ ŒAmAed•r (•m• öd•zRn
k•ereCn.
8
öBu˜ b•eln/ "Žr• sb•A” ŒAmAr elAk•. Žr• stY”
ŒAmAr izZ.® tA” öBu˜ Žed•r r(•• k•ereCn.
9
tAed•r smˆS˜ÿ ib•ped•/ itino tAed•r sAeT Ÿiþˆ©Í
iCeln. öBu˜ Ž”sb• elAek•ed•r B˜Alb•Asetn Žb•M
tAed•r j“‘ é>K eb•AD• k•retn. tA” öBu˜ tAed•r
r(•• k•ern. tA” itin tAed•r r(•• k•ret t¡Ar ib•ezx
dU•t pAiWeyùiCeln. itin tAed•r ŸiWeyù b•eyù ineyù
yAn Žb•M ic•rk•Aelr j“‘ t¡Aed•r y ͈ enn.
10
ik••–˜Þ mAnux t¡Ar ib•r¨ß“Ac•rŠ k•er. tAr• t¡Ar
pib•^ ŒA ™Aek• é>KI k•er &u“eliCl. tA” öBu˜ tAed•r
zߨ h•eyù igeyùiCeln. öBu˜ tAed•r ib•r¨eß“ yuß“ k•ern.
11
ik••–˜Þ öBu˜ ŽKno S•årŠ k•ern b•æk•Al ŒAeg
ik• G•ewiCl. itin S•årŠ k•ern emAiz o t¡•r elAk•ed•r.
öBu˜ es” Žk•j“n iyin mAnuxek• smue@•r mD•Y id•eyù
ineyù ŽeseCn. öBu˜ t¡Ar elAk•ed•r enï ׈ ed•b•Ar
k•Aej“ emxpAlk•ed•r b•Yb•h•Ar k•ereCn. ik••–˜Þ emAizr
meD•Y t¡Ar ŒA ™• sÇ•ˆArk•ArI öBu˜ ŽKn ek•ATAyùÀ
12
öBu ˜ t¡ A r fAnh•At id•eyù emAizek• enï ׈
id•eyùiCeln. öBu˜ mAnuxek• smue@•r meD•Y id•eyù h•¡AwAr
j“‘ j“lek• éB˜Ag k•er ed•n. Ž” sb• mh•í k•Aj“
k•er öBu˜ inej“ek• ib•KYAt k•er etAeln.
13
gB˜Ir smue@•r mD•Y id•eyù öBu˜ t¡Ar elAek•ed•r
enï ׈ id•eyùiCeln. eG•A¼ArA eymn k•er mr¨BU˜im pAr
h•yù/ etmin k•er elAek•r• pe¼ n• igeyù eh•¡ewiCl.
14
mAeW ib•c•reŠr smyù gr¨ eymn pe¼ yAyù n•
etmin smue@•r mD•Y id•eyù yAoyùAr smyùo elAek•rA
pe¼ yAyùin. elAek•ed•r ib•šAmS˜îelr id•ek• öBu˜r ŒA ™•
ineyù yAyù. sbR•d•A” elAek•r• esKAen inrAped• iCl.
öBu˜ es” peT” t¡Ar elAek•ed•r enï ׈ id•eyùeCn.
ŒApin enï ׈ id•eyù inej“r nAmek• c•mík]•t k•er
&u“eleCn.
t•¡ r elAek•ed•r sAh•AyY k•ret ö½eV rr
j“‘ Žk•iw öATnR A
15
öBu˜/ S•VˆgR eTek• inej“ tAik•eyù ed•Kun. ŽKn ik•
G•ew c•eleCÀ ŒApin S•VˆgRiS˜ît ŒApnAr pib•^ ŒAb•As
eTek• ŒAmAed•r ed•Kun. ŒAmAed•r öit ŒApnAr es”
gB˜Ir eöm ek•ATAyùÀ ŒApnAr iB˜tr eTek• eb•r h•eyù
ŒAs• zi)˜zAlI k•m$k•AØ ek•ATAyùÀ ŒAmAr j“‘
ŒApnAr (•m• ek•ATAyùÀ ŒAmAr eTek• ek•n ŒApnAr
Ÿd•Ar eöm sireyù ereKeCnÀ
16
ed•Kn u / ŒApin ŒAmAed•r ipt•? Œº•Ah•Am ŒAmAed•r
j“Aen n•. ”•S•óˆAeyùl :yAek•Ab•ò ŒAmAed•r S•VˆIk•Ar k•er
n•. öBu˜/ ŒApin ŒAmAed•r ipt•? ŒApin ŒAmAed•r
ö½Vr iyin sbR•d•• ŒAmAed•r r(•• k•ern.
17
öBu˜/ ek•n ŒApin ŒAmAed•r ŒApnAr k•AC eTek•
dU•er eWel id•e•CnÀ ek•n ŒApin ŒApnAek• Œnusr,
k•r• ŒAmAed•r pe(• k•iWn k•er &u“eleCnÀ öBu˜
ŒAmAed•r k•AeC iP•er ŒAsun. ŒAmr• ŒApnAr d•As.
ŒAmAed•r k•AeC Žes ŒAmAed•r sAh•AyY k•r¨n. ŒAmAed•r
pirb•ArsmUh• ŒApnAr ŒiD•k•ArBu˜)˜.
18
ŒApnAr pib•^ elAek•r• mA^ ik•C¢ smeyùr j“‘
tAed•r j“AyùgAyù b•As k•rt. tKn ŒAmAed•r zߨr•
ŒApnAr pib•^ miª•err opr id•eyù eh•<ew igeyùiCl.
19
b•æk•Al D•er ŒAmr• es” elAk• iClAm yAr•
ŒApnAr þˆAr• zAist iClAm n•. yAed•r ŒApnAr nAem
fAk•• h•yùin. ek•n ŒApin ŒAk•Az iCå k•er enem
ŒAesn n•À tAh•el pbR•tÙil ŒApnAr sAmen k<•Apeb•.
64 ŒApin yid• ŒAk•Az iC¡e¼ Kuel eP•el p]iTb•Iet
Žes pe¼n teb• sb• pirb•t$n h•eyù yAeb•.
pAh•A¼ ŒApnAr sAmen gel yAeb•.
2
‰ˆl•–˜ÿ Ù˜åltAr met• pAh•A¼ pu¼eb•. ŒAÙenr
opr j“elr met• pAh•A¼ esß“ h•eb•. tKn ŒApnAr
zߨr• ŒApnAr ib•xeyù j“Anet pAreb•. tAr• yKn
ŒApnAek• ed•Keb• tKn öetYk• j“Ait” B˜yù pAeb•.
3
ik••–˜Þ sitY” ŒAmr• Žsb• c•A” n•. ŒApnAr sAmen
pAh•A¼ gel yAeb•.
4
ŒApnAr elAek•r• sitY” ŒApnAr k•T• ezAenin.
ŒApnAr elAek•r• k•Kno ŒApnAr k•T• ezAenin.
ek•Ÿ k•Kno ŒApnAr met• Žk•j“n ö½Vr ed•eKin.
ŒApin” Žk•mA^/ ŒAr ek•An ö½Vr en”. yid• elAek•r•
qD•y$Y sh•k•Aer ŒApnAr sAh•AeyYr j“‘ Œep(•• k•er
teb•” ŒApin tAed•r j“‘ mh•An k•Aj“ k•reb•n.
5
yAr• B˜Al k•Aj“ k•er tAed•r seÒ˜” ŒApin TAek•n.
ey peT ŒApin c•An es” peT” t¡Ar• j“Ib•nyApn
k•ern. ik••–˜Þ ŒtIet ŒAmr• pAp k•eriC Žb•M tA”
ŒApin ß*uß “ iCeln. ik••–˜Þ ŽKn ŒAmr• ik•B˜Aeb• r(••
pAeb••À
6
ŒAmrA sb•A” pAepr j“‘ enAMr• h•eyù ŸeWiC.
Žmn ik• ŒAmAed•r B˜Al k•Aj“o ŒZß“. ŒAm•ed•r
B˜Ael• k•Aj“Ùel• re)˜ riã•t epAzAek•r mt. ŒAmrA
sb•A” mr• pAtAr mt. ŒAmAed•r pAp ŒAmAed•r
b•AtAesr met• b•eyù ineyù c•eleC.
7
ŒAmrA ŒApnAr ŸpAsn• k•ir n•. ŒAmr• ŒApnAr
nAem ib•½AV s rAiK n•. ŒAmr• ŒApnAek• Œnusr, k•ret
ŸísAih•t n”. tA” ŒApin ŒApnAr muK ŒAmAed•r
k•AC eTek• luik•eyù ereKeCn. ŒApin ŒAmAed•r pAepr
j“‘ ŒAmAed•r gileyù id•eyùeCn.
8
ik••–˜Þ öBu˜ ŒApin ŒAmAed•r ipt•. ŒAmr• mAiwr
ipeØr met• Žb•M ŒApin m]íiz˜¯I. ŒApnAr h•At
ŒAmAed•r s]iX k•ereC.
 685
9
öBu˜/ ŒAmAed•r opr eß*AD• puex rAKeb•n n•.
ŒAmAed•r pAp ic•rk•Al men rAKeb•n n•. ŒAmAed•r
id•ek• d•yù• k•er tAk•An? ŒAmr• ŒApnAr” elAk•.
10
ŒApnAr pib•^ zh•rÙil pirtY)˜. es”
zh•rÙil ŽKn mr¨BU˜imr met•. iseyùAno Žk•w•
mr¨BU˜im? ej“r¨zAelm Db•MsöAˆ¹ˆÿ?
11
ŒAmAed•r pUbR•pur¨xr• ŒApnAr pib•^ miª•erù
ŒApnAr ŸpAsn• k•ereC. ŒAmAed•r miª•rù iCl
c•mík•Ar. ik••–˜Þ es” miª•rù pue¼ igeyùeC. ŒAmAed•r
smˆS˜ÿ mUlYb•An ib•xyù sµpd•Ùil Db•Ms h•eyù egeC.
12
Ž”sb• ij“ins ik• ŒApnAek• ŒAmAed•r öit
ŒApnAr B˜Alb•AsA ed•KAen• eTek• dU•er rAKeb•À ŒApin
ik• nIrb•t• c•Aileyù yAeb•nÀ ŒApin ik• ŒAmAed•r
ic•rk•Al zAiS˜ÿ ed•eb•nÀ
elAek•rA ö½rV sµpek•$ j“Aneb•
öBu˜ b•eln/ "yAr• ŒAmAr k•AeC Ÿped•z inet
65 ŒAesin ŒAim tAed•ro sAh•AyY k•eriC. ŒAmAek•
yAr• epeyùeC tAr• ek•Ÿ ŒAmAr id•ek• tAik•eyù iCl
n•. ŒAim Žk•w• j“Aitr seÒ˜ k•T• b•eliClAm yAr•
ŒAmAr nAem nAmAi¿•t nyù. ŒAim b•eliClAm/ 'ŒAim
ŽKAen? ŒAim ŽKAen?¾ 2 yAr• ŒAmAr ib•r¨eß“ igeyùiCl
Žmn elAk•ed•r ýh•, k•rAr j“‘ ŒAim sArAid•n öˆS˜Þt
h•eyù d¡•Ai¼eyùiClAm. tAr• ŒAmAr k•AeC ŒAsuk•Ð ŒAim
tAed•r Œep(•Ayù iClAm. ik••–˜Þ tAr• ŒAmAr k•AC eTek•
dU•er iCl. tAr• Œsí peT j“Ib•nyApn c•Aileyù
ig•eyùiCl. tAed•r h•äd•yù y• k•ret ec•eyùiCl tAr•
tA” k•eriCl. 3tAr• ŒAmAr sAmen ŒAmAek• sbR•d••
ß*uß“ k•eriCl. tAr• tAed•r ib•ezx b•AgAen pZb•il
id•t o D•Uen• ‰ˆAlAt. 4tArA k•b•rS˜îAen b•es TAek•.
tAr• m]t mAnuxed•r k•AC eTek• B˜Al b•At$• pAb•Ar
j“‘ ötI(•Ayù TAk•t. m]ted•r seÒ˜o tAr• b•sb•As
k•rt. tAr• ZeyùAerr mAMs eKt. tAed•r C¢ir o
k<•AwAc•Amc• b•Aej“ mAMs eKeyù enAMr• h•eyù igeyùiCl.
5
"ik••–˜Þ tAr• Œ‘ed•r b•lt/ 'ŒAmAr k•AeC ŒAseb•
n•? ŒAim yt(•Š n• etAmAed•r pirâ•Ar k•riC tt(•,
etAmArA ŒAmAek• SpzR k•reb• n•.¾ Žr• ŒAmAr ec•AeK
eD•<AyùAr mt Žb•M Žed•r ŒAÙn sbR•d•A” ‰ˆel.®
”•S•ˆó Aeyl
ù ek• zAiS˜ÿ epet” h•eb•
6
"ed•K/ ŽKAen ih•sAb• ŒAeC. emwAet h•eb•. ih•sAb•
ŒnuyAyùI &u“im etAmAr pAepr j“‘ ed•AxI. Ž” ih•sAb•
n• emwAen• py$•–˜ÿ ŒAim zA•–˜ÿ h•b• n• Žb•M etAmAek•
zAiS˜ÿ id•eyù” ih•sAb• pirezAD• k•rb•.
7
"etAmAr o etAmAr iptAr pAp sb•” smAn.
öBu˜ b•eln/ "pb•Retr opr D•Up ‰ˆAlAb•Ar smyù
etAmAed•r iptAr• pAp k•ereC. tAr• Ï pbR•tÙelAr
opr ŒAmAyù Œb•mAnn• k•ereC. Žb•M ŒAim” öTm
ey tAed•r zAiS˜ÿ id•eyùiClAm. ŒAim tAed•r Ÿic•í öApY elAek•rA ŒtIetr k•T• men rAKeb• n•. es”sb• k•T•
zAiS˜ÿ id•eyùiClAm.®
iyzA”yù 64:9-65:17
ö½rV ”•S•ˆó Aeyl
ù ek• peu rApiu r Db•Ms k•reb•n nA
8
öBu˜ b•eln/ "@•A(•Aet yKn n&u“n surA TAek• mAnux
tKn t• eb•r k•er enyù. ik••–˜Þ tAr• @•A(•AÙilek•
puer•pir Db•Ms k•er n•. tAr• Ž”sb• k•er k•ArŠ
@•A(•A Žrpero b•Yb•h•Ar k•r• yAyù. ŒAim ŒAmAr
d•Ased•r öit iWk• Žk•” ij“inx k•rb•. tAed•r ŒAim
puerApuir Db•Ms k•reb•• n•. 9yAek•Aeb•r :”•S•óˆAeyùlò
ik•C¢ elAk•ek• ŒAim r(•• k•rb•. iyh•Ýd••r ik•C¢ mAnux
ŒAmAr pAh•A¼ pAeb•. ŒAmAr d•Asr• esKAen b•As k•reb•.
ŒAim pCª• k•er iWk• k•rb• k•Ar• oKAen b•As k•reb•.
10
tKn pelˆXIyù sMl©Í zAerA, ŸptYk•• h•eb• emexed•r
mAW. ej“r¨zAelemr Ÿ%err d•z mA”l ŒAeKAr
ŸptYk•• h•eb• gr¨r pAelr ib•šAmS˜îl. Ž”sb• h•eb•
ŒAmAr elAk•ed•r j“‘Ð eysb• elAek•r• ŒAmAr eK<Aj“
k•er.
11
"ik••–˜Þ etAmr• öBu˜ek• tYAg k•ereC•/ tA” etAmr•
zAiS˜ÿ˜ eB˜Ag k•reb•. etAmr• ŒAmAr pib•^ iseyùAn
pbR•etr k•T• Bu˜el igeyùeC•. etAmr• "B˜AgY® o "Œ#X®
mUi%$ÙelAek• pUej“• k•ret Zr¨ k•eriCel. etAmr•
tAed•r qneb•† id•eyùiCel. 12ik••–˜Þ ŒAim etAmAed•r
B˜ib•`í in,Ryù k•eriC. etAmr• trb•Airr þˆAr• ezx
h•eb•. etAmr• sb•A” Kun h•eb•. ek•nÀ k•ArŠ ŒAim
etAmAed•r fAk•elo etAmr• Ÿ%r id•et ŒS•VˆIk•Ar
k•eriCel? ŒAim k•T• b•lelo etAmr• ezAn in.
ŒAim eysb• k•Aj“ek• Œpk•m$ b•eliClAm etAmr•
esÙil” k•ereC•. ŒAim y• pCª• k•ir n• tA” etAmr•
k•reb• b•el iWk• k•eriCel.®
13
tA” öBu˜/ ŒAmAr sd•AöBu˜ b•eln/ "yid•o ŒAmAr
d•Asr• KAeb•/ etAmr• (u•D•At$ eTek• yAeb•. ŒAmAr d•Asr•
pAn k•ret pArelo etAmr• ï\•At$ TAk•eb•. ŒAmAr
d•Asr• suKI h•elo etAmr• éX elAek•r• liÆï“t
h•eb•.
14
ŒAmAr d•Asr• ŒAneª• mAetAh•Ar• h•eb• ik••–˜Þ
etAmr• é>eK ek<•ed• B˜AsAeb•. etAmAed•r h•äd•yù eB˜eÒ˜
yAeb• Žb•M etAmr• Kub•” é>iKt h•eb•.
15
etAmAed•r nAm ŒAmAr d•Ased•r k•AeC b•Aej“ ze€•r
met• ezAnAeb•.® ŒAmAr öBu˜ etAmAed•r h•tY• k•reb•n.
ŒAr t¡Ar d•Ased•r ed•eb•n n&u“n nAm.
16
elAek• ŽKn p]iTb•Ir k•AeC ŒAzIb•RAd• öATRnA
k•reC. ik••–˜Þ B˜ib•`et tAr• ŒAzIb•AR d• c•A”eb• ŒAS˜îAb•An
ö½Verr k•AeC. ŽKn yAr• p]iTb•Ir nAm ineyù ek•An
öitš¨it k•ereC tAr• B˜ib•`et ö½Verr nAem
öitš¨it k•reb•. ek•nÀ k•ArŠ/ ŒtIetr sms´Ar
k•T• sb•A” Bu˜el yAeb•. tArA ŒAmAr c•(u•r Œ•–˜ÿrAel
ŒAeC.
Žk•iw n&“u n smyù ŒAseC
17
"ŒAim n&u“n p]iTb•I o n&u“n S•VˆgR qtrI k•rb•.
tAr• emAew” ic••–˜ÿ• k•reb• n•.
iyzA”yù 65:18-66:11 686
18
ŒAmAr elAek•r• suKI h•eb•. ŽKn eTek• ic•rk•Al
tAr• ŒAnª• k•reb•. ek•nÀ ŒAim tA” k•rb•.
ej“r¨zAelmek• ŒAim qtrI k•rb• ŒAnª• ngrI Žb•M
esKAnk•Ar elAk•ed•r ŒAim k•rb• Kub• suKI.
19
"tArpr ej“r¨zAelemr j“‘ ŒAimo suKI h•b•.
ŒAim ŒAmAr inej“r elAek•ed•r j“‘ suKI h•b•. zh•er
ŒAr ek•An k•AåA ŒTb•• k•AåAr z€• Žb•M é>K TAk•eb•
n•.
20
é-c•Arid•enr ŒAyùu ineyù ek•An izZ j“›˜åAeb• n•.
ŒÂ˜¯ smyù eb<•ec• eTek• ek•Ÿ” mreb• n•. öitiw izZ
o b•]ß “ b•æ b•æ b•Cr b<•Ac•eb•. 100 b•Cr eb<•ec• TAk•Ar
pro ey ek•An b•Yi)˜ek• yub•k•ed•r mt lAgeb•. Žk•j“n
elAk• yid• 100 b•Cr b•yùs py$•–˜ÿ n• b<•Aec• elAek• tAek•
ŒiB˜zˆ¹ˆÿ mAnux b•el ib•eb•c•n• k•reb•.
21
"zh•er ek•Ÿ yid• b•Ai¼ b•AnAyù es es” b•Ai¼et
b•sb•As k•ret pAreb•. ek•Ÿ yid• b•AgAen @•A(•A c•Ax
k•er teb• es es” @•A(•• P•l eKet pAreb•.
22
ŒAr k•Kno Žmn h•eb• n• ey Žk•j“n b•A¼I
qtrI k•reb• ŒAr Œ‘j“n tAet b•As k•reb•. ŒAr
k•Kno Žmn h•eb• n• ey Žk•j“n b•AgAn qtrI k•reb•
ŒAr Œ‘j“n tAr P•l KAeb•. ŒAmAr elAek•rA gAeCr
mt d•IG•$ j“Ib•n pAeb•. ŒAmAr menAnIt elAek•rA y•
ik•C¢ k•reb• t• ŸpeB˜Ag k•reb•.
23
Žk•iw m]t izZek• j“›˜å ed•b•Ar j“‘ mih•lAr•
ŒAr k•Kno ösb• yˆ–˜¤n• eB˜Ag k•reb• n•. izZr j“›˜å
id•et igeyù mih•lAr• ösb• yˆ–˜¤,•yù ŒAr B˜It h•eb•
n•. öBu˜ ŒAmAr sb• elAek•ed•r o tAed•r izZed•r
ŒAzIb•RAd• k•reb•n.
24
tAr• c•A”b•Ar ŒAeg” j“Anet pAreb• tAed•r
c•Aih•d•• Žb•M tAr• c•A”b•Ar ŒAeg” sAh•AyY pAeb•.
25
enk•e¼ b•AG• Žb•M emxzAb•k• Žk•seÒ˜ KAeb•.
isMh• eCA· b•led•r seÒ˜ Žk•seÒ˜ ib•c•Ail KAeb•. ŒAmAr
pib•^ pbR•et sAp TAk•elo es k•AŸek• k•Am¼Aeb• n•.
Žmnik• k•Aro B˜eyùro k•ArŠ h•eb• n•.® Ž”sb• öBu˜
b•eleCn.
ö½rV sb• j“Aitr ib•c•Ar k•reb•n
öBu˜ y• b•eleCn t• h•l/ "ŒAk•Az ŒAmAr
66 isMh•Asn. ŒAr p]iTb•I h•l ŒAmAr pAd•Ain.
tA” etAmr• ik• men k•r ŒAmAr j“‘ Žk•w• b•Ai¼
b•AnAet pAreb•À n•/ pAreb• n•. etAmr• ik• ŒAmAr
j“‘ Žk•iw ib•šAmS˜îl b•AnAet pAreb•À n•? pAreb•
n•?
2
ŒAim inej“” Ž”sb• s]iX k•eriC. y• ik•C¢ ŽKAen
reyùeC t• sb•” ŒAmAr s]iX.® öBu˜ inej“ eTek• b•eleCn
Ž”sb• k•T•. "ŒAmAek• b•l/ ŒAim ek•An D•re,r
elAek•ed•r j“‘ ic••–˜ÿ• k•irÀ ŒAim grIb•ed•r öit
y ͈b•An. yAr• Kub• é>KI ŒAim y ͈ in” tAed•r. ŒAr
yAr• ŒAmAr k•T• mA‘ k•er ŒAim tAed•ro y ͈ k•ir.
3
ek•An ek•An elAk• b•ilr j“‘ x¡A¼ h•tY• k•er ik••–˜Þ
tAr• mAnuxek•o inyRAtn k•er. tAr• emxb•il id•elo
ku•ku•err G•A¼ mwek• ed•yù? tAr• zs´ qneb•† id•elo
ZeyùAerr r)˜o qneb•† ed•yù. es” mAnuxÙil D•Up
‰ˆAlAelo B˜Alb•Aes mUlYh•In mUi%$ÙelAek•. tAr•
inej“ed•r peT c•let B˜Alb•Aes Žb•M B˜Alb•Aes tAed•r
B˜yù¿•r mUi%$Ùilek•.
4
tA” ŒAim iWk• k•eriC oed•r inej“ed•r ek•Qzl”
b•Yb•h•Ar k•rb•. mAen ŒAim b•let c•A”iC or• eysb•
ij“insek• B˜yù pAyù es”sb• ij“ins b•Yb•h•Ar k•er”
oed•r zAiS˜ÿ ed•b•. ŒAim oed•r efek•iClAm. ik••–˜Þ
or• ezAen in. ŒAim k•T• b•eliClAm. or• ezAen
in. tA” ŒAim tAed•r öit Žk•” ij“ins k•rb•. ŒAim
yAek• KArAp b•il tAr• es”sb• ij“ins” k•eriCl.
ŒAmAr yA ŒpCª• or• es” k•Aj“” k•ret mnS˜î
k•eriCl.®
5
etAmr• yAr• öBu˜r ŒAed•z mA‘ k•r tAed•r Ÿic•í
öBu˜r k•T• ezAn•. "etAmAed•r B˜A”eyùr• etAmAed•r
G•],• k•eriCl. etAmr• eyeh•&u“ ŒAmAek• Œnusr,
k•eriCel eseh•&“u tAr• etAmAed•r ib•r¨ß“Ac•rŠ k•eriCl.
etAmAed•r B˜A”eyùr• b•eliCl/ 'öBu˜ek• sµ•åAn j“AnAb•Ar
smyù ŒAmr• etAmAed•r k•AeC ŒAsb•. tKn etAmAed•r
seÒ˜ ŒAmrAo suKI h•b•.¾ Ï b•Aej“ elAk•Ùil zAiS˜ÿ
pAeb•.
zAiˆS˜ÿ o Žk•iw n&“u n j“Ait
6
ezAn? zh•r o miª•r eTek• Žk•wA ej“ArAelA
z€• ŒAseC. es” z€• zߨed•r öBu˜r zAiS˜ÿ öd•Aenr.
öBu˜ inej“r zߨed•r öApY zAiS˜ÿ id•e•Cn.
7-8
"yˆ–˜¤,• eB˜Ag k•rAr ŒAeg Žk•j“n mih•lA izZr
j“›˜å id•et pAer n•. yAek• j“›˜å id•e•C tAek• ed•KAr
ŒAeg” Žk•j“n mih•l• Œb••” yˆ–˜¤,• eB˜•g k•er.
Žk•”B˜Aeb• ek•An elAk• ik• Žk•id•en n&u“n p]iTb•I s]iX
h•et ed•eKeCÀ ek•An elAk• ik• Žk•id•en Žk•iw n&u“n
j“Aitr s]iX h•et ed•eKeCÀ ösb• yˆ–˜¤,•r mt Ï
ed•ziwro öTm yˆ–˜¤,• TAk•eb•. j“›˜å yˆ–˜¤,Ar pr”
ed•ziw tAr eCelemeyùed•r ŒTRAí Žk•iw n&u“n j“Aitr
j“›˜å ed•eb•. 9Žk•”B˜Aeb• ek•An n&u“n ij“insek•
j“›˜åýh•e,r Œnumit n• id•eyù ŒAim k•AŸek• yˆ–˜¤,•
ed•b• n•.®
öBu˜ b•eln/ "ŒAim öit|•• k•riC/ ek•An n&u“n
ij“inxek• j“›˜å ed•oyùA b•Yiterek• ŒAim etAmAed•r
ösb• yˆ–˜¤,• ed•b• n•.®
10
ej“r¨zAelm suKI h•o. ej“r¨zAelmek• yAr•
B˜Alb•Aes tAr• su K I h•o. é>Kj“nk• G•wn•
ej“r¨zAelem G•eweC. tA” etAmAed•r ek•Ÿ ek•Ÿ ib•x²ø.
ik••–˜Þ ŽKn etAmAed•r Kuiz h•oyùA Ÿic•í.
11
ek•nÀ k•ArŠ tAr ˆ S˜ÿn eTek• éD• eb•ireyù ŒAsAr
met• etAmr• k•r¨,A pAeb•. es” éD• sitY etAmAed•r
s•–˜ÞX k•reb•. etAmr• es” éD• pAn k•er tAr sm]iß$“et
inej“ed•r s•–˜ÞX k•reb•.
 687 iyzA”yù 66:12-24
12
öBu˜ b•eln/ "ed•eK•? ŒAim etAmAed•r zAi–˜ÿ˜ ed•b•. Žes ŒAmAr (•mt• ed•Keb•. ŒAim k•AŸek• k•AŸek•
zAi–˜ÿ ŒAseb• nd•Ir met•. p]iTb•Ir sb• j“Aitr k•AC ib•ezx ic•H id•eyù rAKb• Žb•M tAed•r r(•• k•rb•. 19yAr•
eTek• ŒAseb• ϽVy.$ ϽVy$ ŒAseb• b•‘Ar j“elr met•. r(•• epeyùeC tAed•r k•eyùk•j“nek• ŒAim tzRIz/
etAmr• izZr met• es” 'éD•¾ pAn k•reb•. ŒAim ilib•yù•/ lUd•/ &U“b•l/ ýIs o Œ‘A‘ dU•rb•t$I ed•zsmUeh•
etAmAed•r ek•Ael &u“el enb•/ h•¡Aw¦et b•iseyù ed•Al pAWAb•. Ïsb• elAek•r• k•Kno ŒAmAr sµ•ˆV eÞ“ ezAenin.
KAoyùAb•. tAr• k•Kno ŒAmAr mih•m• ed•eKin. tA” r(•• pAoyù•
13
m• eymn tAr eCelek• ŒArAm ed•yù/ ŒAim o”sb• elAek•r• Œ‘A‘ j“AitÙilek• ŒAmAr mih•mAr
etAmAed•r es”B˜Aeb• ŒArAm ed•b• Žb•M etAmr• k•T• j“AnAeb•.
20
ej“r¨zAelem ŒArAm pAeb•.® tArA” etAmAed•r B˜A”eb•Aned•r Œ‘A‘ smˆS˜ÿ
14
etAmr• y• ed•Keb• tAet” ŒAnª• pAeb•. etAmr• j“Ait eTek• ineyù ŒAseb•. tAr• etAmAed•r
G•Aesr mt mu)˜ Žb•M b•¼ h•eb•. öBu˜r d•Asr• ed•Ket B˜A”eb•Aened•r ŒAneb• ej“r¨zAelem/ ŒAmAr pib•^
pAeb• t¡Ar (•mt• ik••–˜Þ zߨr• ed•Ket pAeb• öBu˜r pbR•t iseyùAen. etAmAed•r B˜A”eb•Aenr• ŒAseb• eG•A¼•/
eß*AD•. gAD••/ Ÿw/ yueß“ b•Yb•h•ät eCAw eCAw yAn öBˆ]•itet
ec•ep. öBu˜r miª•er ”•S•ˆó Aeyùelr mAnuxr• eymn Ÿph•Ar
15
tAk•Ao/ öBu˜ ŒAÙn ineyù ŒAseCn. J“e¼r met• ineyù yAyù etmin etAmAed•r B˜A”-eb•Aenr• Ÿph•Ar h•eyù
öBu˜r rT ŒAseC. öBu˜ es”sb• elAek•r opr t¡Ar ŒAseb•. 21ŒAim eb•eC k•AŸek• yAj“k• Žb•M k•AŸek•
zAˆiS˜ÿ öd•An k•reb•n. yKn itin ß*uß“/ tKn itin yAj“k•ed•r sAh•AyYk•ArI b•AnAeb••.® tA öBu˜ S•VˆyùM
o”sb• elAek•ed•r ŒAÙenr izK• id•eyù zAiS˜ÿ ed•eb•n. Žk•TAÙil b•eleCn.
16
öBu ˜ elAk•ed•r ib•c•Ar k•reb•n. tArpr itin
elAek•ed•r ŒAÙn ŒAr trb•Air id•eyù Db•Ms k•reb•n. n&“u n S•ˆV gs
R mhU • Žb•M n&“u n pi] Tb•I
b•æ mAnuexr” itin ib•nAz G•wAeb•n. 22
"ŒAim Žk•iw n&u“n p]iTb•I qtrI k•rb• Žb•M Ž”
17
es”sb• elAek•r• tAed•r ib•ezx b•AgAnÙilet n&u “n p]iTb•I o n&u“n S•ˆV gR TAk•eb• Œn•–˜ÿk•Al. Žk•”B˜Aeb•
pUej“Ar ŒAeg inej“ed•r Zß“ k•rb•Ar j“‘ S•÷ˆAn k•er. etAmAed•r nAm o etAmAed•r izZr• ŒAmAr seÒ˜ TAk•eb•
inej“ed•r ib•ezx b•AgAen tAr• Žek• Œ‘ek• sbR•(•Š. 23sb• elAek•r• öATRnAr id•en ŒAmAr ŸpAsn•
Œnusr, k•er. yKn tAr• tAed•r mUi%$r pUj“A k•er k•ret ŒAseb•. tAr• öit mAesr öTm id•n Žb•M
tArpr öBu˜ Ïsb• elAk•ed•r Db•Ms k•reb•n. ib•šAemr id•n ŒAmAr ŸpAsn• k•ret ŒAseb•.
24
"Ïsb• elAek•r• ZeyùAr o ”<éerr mAMs Žb•M "Ïsb• elAek•r• TAk•eb• ŒAmAr pib•^ zh•er Žb•M
Œ‘A‘ enAMr• ij“ins KAyù. teb• tAr• sb•A” Žk•seÒ˜ tAr• zh•err b•A”er egel” ŒAmAr ib•r¨eß“ pAp
Db•Ms h•eb•.® öBu˜ S•VˆyùM Žk•T• b•eleCn. k•Aej“ ilˆ¹ˆÿ mAnuxed•r m]ted•h• ed•Ket pAeb•. es”
18
"Ïsb• elAk•ed•r ic••–˜ÿAyù o k•Aej“ reyùeC Œpk•m$. ed•eh• k]•im TAk•eb• Žb•M es” k]•imr• k•Kno mreb•
tA” ŒAim ŒAsiC oed•r zAiS˜ÿ˜ id•et. ŒAim sb• j“Aitr n•. ŒAÙn pui¼eyù ed•eb• ed•h•Ùilek• Žb•M Ï ŒAÙn
sb• mAnuxek• Žk•i^t k•rb•. sb• elAek•r• Žk•seÒ˜ k•Kno inB˜eb• n•.®
License Agreement for Bible Texts
World Bible Translation Center
Last Updated: September 21, 2006

Copyright © 2006 by World Bible Translation Center

All rights reserved.

These Scriptures:
• Are copyrighted by World Bible Translation Center.
• Are not public domain.
• May not be altered or modified in any form.
• May not be sold or offered for sale in any form.
• May not be used for commercial purposes (including, but not limited to, use in advertising or Web banners used
for the purpose of selling online add space).
• May be distributed without modification in electronic form for non-commercial use. However, they may not be
hosted on any kind of server (including a Web or ftp server) without written permission. A copy of this license
(without modification) must also be included.
• May be quoted for any purpose, up to 1,000 verses, without written permission. However, the extent of
quotation must not comprise a complete book nor should it amount to more than 50% of the work in which
it is quoted. A copyright notice must appear on the title or copyright page using this pattern: “Taken from
the HOLY BIBLE: EASY-TO-READ VERSION™ © 2006 by World Bible Translation Center, Inc. and used by
permission.” If the text quoted is from one of WBTC’s non-English versions, the printed title of the actual text
quoted will be substituted for “HOLY BIBLE: EASY-TO-READ VERSION™.” The copyright notice must appear
in English or be translated into another language. When quotations from WBTC’s text are used in non-saleable
media, such as church bulletins, orders of service, posters, transparencies or similar media, a complete copyright
notice is not required, but the initials of the version (such as “ERV” for the Easy-to-Read Version™ in English)
must appear at the end of each quotation.

Any use of these Scriptures other than those listed above is prohibited. For additional rights and permission for
usage, such as the use of WBTC’s text on a Web site, or for clarification of any of the above, please contact World
Bible Translation Center in writing or by email at distribution@wbtc.com.

World Bible Translation Center

P.O. Box 820648
Fort Worth, Texas 76182, USA
Telephone: 1-817-595-1664
Toll-Free in US: 1-888-54-BIBLE
E-mail: info@wbtc.com

WBTC’s web site – World Bible Translation Center’s web site: http://www.wbtc.org

Order online – To order a copy of our texts online, go to: http://www.wbtc.org

Current license agreement – This license is subject to change without notice. The current license can be found at:
http://www.wbtc.org/downloads/biblelicense.htm

Trouble viewing this file – If the text in this document does not display correctly, use Adobe Acrobat
Reader 5.0 or higher. Download Adobe Acrobat Reader from:
http://www.adobe.com/products/acrobat/readstep2.html

Viewing Chinese or Korean PDFs – To view the Chinese or Korean PDFs, it may be necessary to
download the Chinese Simplified or Korean font pack from Adobe. Download the font packs from:
http://www.adobe.com/products/acrobat/acrrasianfontpack.html