Anda di halaman 1dari 9

46

BAGIAN III
DINAMIKA PARTIKEL

KESETIMBNGAN (MOMEN GAYA)


Besaran dan arah efek yang ditimbulkan oleh suatu gaya pada suatu benda
bergantung pada letak garis kerja gaya itu.

F2 * F1 Menimbulkan rotasi berlawanan arah jarum jam ( ↺ )

*
F1 * F2 menimbulkan rotasi searah jarum jam ( ↻ )

Momen gaya adalah hasil kali besar suatu gaya dengan lengan gaya.
∴ Lengan momen adalah jarak tegak lurus dari suatu titik ke garis kerja suatu gaya.

Momen gaya disebut juga gaya putar (torgue).


l1 = lengan momen F1
F1
l2 = lengan momen F2
Akibat F1
l1 ⇒ MO1 = F1.l1 (↶)
Garis kerja
O l2 gaya F1 Akibat F2
⇒ MO2 = F2.l2 (↷)

F2 Satuan Momen gaya :


Garis kerja Adalah lb.ft (pound feet) atau MKS
gaya F2 (Newton meter) ⇒ Nm

Syarat kesetimbangan :
ΣFx = 0 ⇒ ΣH = 0

ΣFy = 0 ⇒ ΣV = 0

ΣГ = 0 ⇒ ΣM = 0 (terhadap sembarang sumbu)

Garis kerja
F1 yang sama F1 = F2 (berlawanan sama besar & arah)
MO1 = MO2
l (F1.l = F2.l)
F2
O ↶ = ↷

Fisika Teknik (Momen Gaya) oleh Ir. Fauzi Rahman, M.T.


47

Contoh 1
Sepotong batang tegar yang beratnya sendiri dapat diabaikan berputar dititik O. Pada
ujung A batang ini tergantung beban W1. Tentukanlah berat W2 sebuah benda lagi yang
harus digantungkan di ujung B agar batang dalam keadaan setimbang ; dan tentukan
pula gaya oleh sumbu pada batang di O (P).

A O B

W1 = 4 lb W2

l1 = 3 ft l2 = 4 ft

Penyelesaian :
P
A B

O
W1 = 4 lb W2 = …?
l1 = 3 ft l2 = 4 ft

ΣFy = 0 ⇒ – W 1 – W2 + P = 0

P = W 1 + W2 ......................................................................... (1)
ΣГO = 0 ⇒ – W 1.l1 + W2.l2 = 0 ........................................................................ (2)

– 4 (3) + 4 W2 = 0
4 W2 = 12
12
W2 = = 3 lb
4
Persamaan (1) ⇒ P = W1 + W2

P = 4 + 3 = 7 lb

Coba hitung momen-momen terhadap sumbu lewat titik A untuk menjelaskan, bahwa
momen resultan terhadap sembarang sumbu sama dengan nol.
ΣГA = 0 ⇒ – P.l1 + W2 (l1 + l2) = 0

– 7 lb (3 ft) + 3 lb (3 ft + 4 ft) = 0
– 21 lb ft + 21 lb ft = 0
0 = 0 ⇒ OK!

Fisika Teknik (Momen Gaya) oleh Ir. Fauzi Rahman, M.T.


48

P
A B

O
W1 = 4 lb W2 = …?
l1 = 3 ft l2 = 4 ft

Syarat : ΣFy = 0 ⇒ – P – W1 – W 2 = 0

P – W2 = 4 lb
ΣГ = 0 ⇒ – W1.l1 + W2.l2 = 0

– 4 . 3 + W2 . 4 = 0
4 W2 = 12
12
W2 = = 3 lb
4
∴ P – W2 = 4

P–3 =4
P = 4 + 3 = 7 lb

Contoh 2

Sebuah tangga panjang 20 ft, berat 80 lb pusat beratnya


F1
ditengah-tengah dalam keadaan setimbang, bersandar
20 ft pada dinding vertikal tanpa gesekan dan membuat sudut
16 ft 53o dengan horisontal.
F2
F2y
Ditanya : F1 & F2 ⇒ supaya setimbang?

F2X

6 ft 6 ft

W = 80 lb

Fisika Teknik (Momen Gaya) oleh Ir. Fauzi Rahman, M.T.


49

Penyelesaian :
Bila dinding tanpa gesekan ⇒ F1 horisontal

F1
ΣFx = 0 ⇒ F2Cos Ɵ – F1 = 0 ............................. (1)

20 ft
ΣFy = 0 ⇒ F2y – W = 0
16 ft
F2
F2y F2 SinƟ – 80 = 0 .............................. (2)

53o ΣГA = 0 ⇒ – F1.16 + W . 6 = 0


Ɵ
F2X 16 F1 = 80 . 6 = 480
6 ft 6 ft
480
F1 = = 30 lb
W = 80 lb 16

Persamaan (1) ⇒ F2 Cos Ɵ – F1 = 0 Persamaan (2) :

F2X = F2 Cos Ɵ = 30 lb F2y = F2 Sin Ɵ = 80 lb

F2y F2 Dalil Pitaghoras :

F2 = F22X + F22y

Ɵ = 30 2 + 80 2
F2X
= 85,5 lb
F2 y 80 lb
tan Ɵ = ⇒ Ɵ = tan-1 = 69,5o
F2 X 30 lb

No. 3

Ty
T=?
N Kecepatan konstan
30o Tx
ɥk = 0,2
1 ft

fk
W = 20 lb
1 ft 1 ft

X= 1,084 ft

0,84 ft

Fisika Teknik (Momen Gaya) oleh Ir. Fauzi Rahman, M.T.


50

a) T = …….?
ΣFx = 0 ⇒ Tx – fk = 0

T Cos 30o – ηk.N = 0

0,866 T – 0,2 N = 0 .......................................................................... (1)


ΣFy = 0 ⇒ Ty – W + N = 0

T Sin Ɵ – 20 + N = 0

0,5 T + N = 20 ................................................................................. (2)


N = 20 – 0,5 T .................................................................................. (2)
Persamaan (1)
0,866 T – 0,2 (20 – 0,5T) = 0 N = 20 – 0,5 T
0,866 T – 4 + 0,1 T = 0 = 20 – 0,5 (4,141)
0,966 T = 4 = 20 – 2,071 = 17,93 lb
4
T = = 4,141 lb
0,966

Σ ГO = 0 ⇒ W . 1 – N . X – T SinƟ.2 + T Cos Ɵ . 1 = 0

20 – 17,93 . X – 4,141 . 0,5 . 2 + 4,141 (0,866) = 0


– 17,93 X + 20 – 4,141 + 5,586 = 0
17,93 X = 19,445
X = 1,084 ft

3.5. Resultan Gaya Sejajar

Y
F
F2
F1

X1
X
X2

Fisika Teknik (Momen Gaya) oleh Ir. Fauzi Rahman, M.T.


51

R = ΣFy = F1 + F2

ΣГO = F1 . X1 + F2 . X2

R X = ( F1 + F2 ) X

(F1 + F2 ) X = F1 . X1 + F2 . X2
F1 X 1 + F2 X 2
X =
( F1 + F2 )

Jika F1 = 10 N & F2 = 15 N
X1 = 2 m & X2 = 4 m

Cari : R dan X ?
ΣFy = R = F1 + F2 = 10 + 15 = 25 N

10 (2) + 15 (4) 20 + 60
X = =
10 + 15 25
80
X = = 3,2 m
25

Y
F2 = 15 N
F2 = 15 N

X
2m
4m
Χ = 3,2

3.6. Pusat Berat (Titik Berat)


W = W1 + W2 + W3 + . . . . = ΣW

W1 . X 1 + W2 . X 2 + W3 . X 3 + ... ∑W .X ∑W .X
Χ = = =
W1 + W2 + W3 + ... ∑W W
W1 . y1 + W2 . y 2 + W3 . y3 + ... ∑W . y ∑W . y
y = = =
W1 + W2 + W3 + ... ∑W W

Fisika Teknik (Momen Gaya) oleh Ir. Fauzi Rahman, M.T.


52

y
l1 l2

Χ
Diketahui :
I
X D1 = 5 cm
D1 II D2
R1 D2 = 2,5 cm
W1 W2 l1 = 2,5 cm
X1 l2 = 15 cm
X2

D2
R2

D1
R1
l2
l1

VI = πR12 .l1 = π (2,5) 2 .2,5 = 15,625 π

VII = πR22 .l 2 = π (1,25) 2 .15 = 2,438 π

Karena berat kedua bagian berbanding langsung dengan volumenya, maka :


W1 VI 15,625π
= = ⇒ 15,625 W2 = 23,438 W1
W2 VII 23,438π

23,438
∴ W2 = W1
15,625
W2 = 1,5 W1
X1 = 1,25 cm
X2 = 7,5 + 2,5 = 10 cm
W1 . X 1 + W2 . X 2 l1 l2
Χ = R2
W1 + W2
Titik berat
W1 .1,25 + 1,5W1 .10
=
W1 + 1,5W1
16,25W1
= = 6,5 cm W1 W2 R1
2,5W1
l1 l2
2 2
Χ =6,5 cm

Fisika Teknik (Momen Gaya) oleh Ir. Fauzi Rahman, M.T.


53

b
2

2h
3
h h
D
h
h 2
3
b b D

b 2b
3 3

• Tentukan titik berat terhadap sumbu X !

1 cm 3 cm

2 cm X

2 cm
1 cm
3 cm

3 cm

Penyelesaian :
6 cm
Y

1 cm III 3 cm
2 cm
I X 2 cm II

2 cm
1 cm
X1 3 cm
2(3)
=2
3
3 cm 1(4) 2(4)
X2 = 6 cm 3 3

Χ = ... ?

X3 = (9 +4/3) cm

AI . X 1 + AII . X 2 + AIII . X 3
Χ =
AI + AII + AIII

Fisika Teknik (Momen Gaya) oleh Ir. Fauzi Rahman, M.T.


54

3x4 2
AI = = 6 cm2 X1 = (3) = 2 cm
2 3
AII = 2 x 6 = 12 cm2 X2 = 6 cm
6x4 4
AIII = = 12 cm2 X3 = 9+ = 10,333 cm
2 3
6 (2) + 12 (6) + 12 (10,333) 12 + 72 + 123,996
Χ = =
6 + 12 + 12 30
207,996
Χ = = 6,933 cm
30
Y
Titik Berat

3 cm
Χ = 6,933 cm

6 cm
X
4 cm

3 cm
W1
2 cm W1
W1
Χ = ....... ?

Fisika Teknik (Momen Gaya) oleh Ir. Fauzi Rahman, M.T.

Anda mungkin juga menyukai