Tugas Ini Disusun Untuk Memenuhi Ujian Tengah Semester (UTS) Mata Kuliah
Hidrometeorologi
Disusun Oleh:
Garda Satria Pinayungan
NIM. 205060401111038
No. Tahun Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec
1 2015 30 27 28 27 27 26 23 22 18 29 29 30
2 2016 31 28 29 28 28 27 24 23 19 30 30 31
3 2017 31 27 31 27 26 26 23 17 15 23 30 31
4 2018 31 27 29 25 20 21 23 12 18 11 30 30
5 2019 31 28 31 30 18 18 12 9 18 20 27 29
6 2020 29 28 31 28 23 22 21 17 16 26 29 30
Sumber: Website BMKG, 2023
Tabel 6. Data Iklim DAS Ciliwung
Kecepatan Evapotranspirasi
Bulan Suhu Kelembaban
Angin Harian
Januari 24.9 90.2 2.4 4.1
Februari 24.2 91.6 3.2 4.6
Maret 25.8 87.9 3.0 5.0
April 26.3 87.8 2.4 5.9
Mei 26.4 85.1 3.2 4.8
Juni 26.1 84.6 4.4 4.4
Juli 25.9 85.1 2.8 5.7
Agustus 26.3 84.3 2.8 6.2
September 26.5 85.9 2.8 5.2
Oktober 26.8 85.5 2.2 4.0
November 26.2 89.3 2.4 5.0
Desember 25.5 83.2 3.2 6.2
Sumber: Jurnal Pengelolaan Sumber Daya Alam dan Lingkungan, IPB University, 2023
Evapotranspirasi Potensial
(Metode Penmann)
I DATA HUJAN
1 Curah Hujan (P) Data mm 311.00 328.00 405.00 253.25 239.50 72.00 26.50 57.25 58.25 87.00 598.75 273.25
2 Hari Hujan (h) Data hari 30 27 28 27 27 26 23 22 18 29 29 30
Evapotranspirasi
3 Potensial (ETo) ETo mm 127.10 133.40 155.00 177.00 148.80 132.00 176.70 192.20 156.00 124.00 150.00 192.20
Permukaan Lahan
4 Terbuka (m) Tentukan % 30.00 30.00 30.00 30.00 30.00 40.00 40.00 50.00 50.00 50.00 40.00 30.00
5 (m/20) * (18 - h) Hitungan - 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
E = (ETo) *
6 (m/20) * (18 - h) (3) * (5) mm 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
7 Et = (ETo) - (E) (3) - (6) mm 127.10 133.40 155.00 177.00 148.80 132.00 176.70 192.20 156.00 124.00 150.00 192.20
8 Ds = P - Et (1) - (7) mm 183.90 194.60 250.00 76.25 90.70 -60.00 -150.20 -134.95 -97.75 -37.00 448.75 81.05
9 Soil Storage mm 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 -60.00 -150.20 -134.95 -97.75 -37.00 50.00 0.00
10 Soil Moisture SMC mm 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 50.00 50.00 50.00 50.00 50.00 100.00 100.00
Kelebihan Air
11 (WS) (8)- (9) mm 183.90 194.60 250.00 76.25 90.70 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 398.75 81.05
Evapotranspirasi
3 Potensial (ETo) ETo mm 127.10 133.40 155.00 177.00 148.80 132.00 176.70 192.20 156.00 124.00 150.00 192.20
Permukaan Lahan
4 Terbuka (m) Tentukan % 30.00 30.00 30.00 30.00 30.00 40.00 40.00 50.00 50.00 50.00 40.00 30.00
5 (m/20) * (18 - h) Hitungan - 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
E = (ETo) *
6 (m/20) * (18 - h) (3) * (5) mm 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
7 Et = (ETo) - (E) (3) - (6) mm 127.10 133.40 155.00 177.00 148.80 132.00 176.70 192.20 156.00 124.00 150.00 192.20
8 Ds = P - Et (1) - (7) mm 156.15 105.60 148.00 100.75 40.70 13.75 -38.45 -10.20 -2.75 63.75 74.50 1.05
9 Soil Storage mm 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 -38.45 -10.20 -2.75 50.00 0.00 0.00
10 Soil Moisture SMC mm 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 61.55 51.35 50.00 100.00 100.00 100.00
Kelebihan Air
11 (WS) (8)- (9) mm 156.15 105.60 148.00 100.75 40.70 13.75 0.00 0.00 0.00 13.75 74.50 1.05
IV ALIRAN DAN PENYIMPANAN
AIR TANAH
12 Infiltrasi (I) (11) * (i) mm 62.46 42.24 59.20 40.30 16.28 5.50 0.00 0.00 0.00 5.50 29.80 0.42
No URAIAN Hitungan Satuan Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Agst Sept Okt Nov Des
13 0.5 (1 + k) In Hitungan - 46.85 31.68 44.40 30.23 12.21 4.13 0.00 0.00 0.00 4.13 22.35 0.31
14 k * V (n - 1) Hitungan - 50.00 48.42 40.05 42.23 36.23 24.22 14.17 7.09 3.54 1.77 2.95 12.65
Volume
Penyimpanan (13) +
15 (Vn) (14) mm 96.85 80.10 84.45 72.45 48.44 28.34 14.17 7.09 3.54 5.90 25.30 12.96
Perubahan
Volume Air Vn - V(n-
16 (DVn) 1) mm -3.16 -16.74 4.35 -12.00 -24.02 -20.09 -14.17 -7.09 -3.54 2.35 19.40 -12.33
17 Aliran Dasar (BF) (12) - (16) mm 65.62 58.98 54.85 52.30 40.30 25.59 14.17 7.09 3.54 3.15 10.40 12.75
Aliran Langsung
18 (DR) (11) - (12) mm 93.69 63.36 88.80 60.45 24.42 8.25 0.00 0.00 0.00 8.25 44.70 0.63
(17) +
19 Aliran (R) (18) mm 159.31 122.34 143.65 112.75 64.72 33.84 14.17 7.09 3.54 11.40 55.10 13.38
V DEBIT ALIRAN SUNGAI
Debit Aliran
20 Sungai A * (19) m3/dtk 2.01 1.65 1.81 1.47 0.82 0.44 0.18 0.09 0.05 0.14 0.72 0.17
Debit Aliran
21 Sungai lt/det 2010.88 1650.81 1813.29 1470.67 816.89 441.43 178.88 89.44 46.21 143.86 718.68 168.95
22 Jumlah hari hari 31 29 31 30 31 30 31 31 30 31 30 31
Debit Aliran
23 (dibaca : 10E^6) m3 5.39 4.14 4.86 3.81 2.19 1.14 0.48 0.24 0.12 0.39 1.86 0.45
8 Ds = P - Et (1) - (7) mm 276.15 492.35 200.75 222.63 135.70 104.25 31.18 16.23 163.45 313.13 182.75 139.05
9 Soil Storage mm 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
10 Soil Moisture SMC mm 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00
11 Kelebihan Air (WS) (8)- (9) mm 276.15 492.35 200.75 222.63 135.70 104.25 31.18 16.23 163.45 313.13 182.75 139.05
AIR TANAH
No URAIAN Hitung Satuan Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Agst Sept Okt Nov Des
(11) *
12 Infiltrasi (I) (i) mm 110.46 196.94 80.30 89.05 54.28 41.70 12.47 6.49 65.38 125.25 73.10 55.62
Hitunga
13 0.5 (1 + k) In n - 82.85 147.71 60.23 66.79 40.71 31.28 9.35 4.87 49.04 93.94 54.83 41.72
Hitunga
14 k * V (n - 1) n - 50.00 66.42 107.06 83.64 75.22 57.96 44.62 26.99 15.93 32.48 63.21 59.02
Volume (13) +
15 Penyimpanan (Vn) (14) mm 132.85 214.13 167.29 150.43 115.93 89.24 53.97 31.85 64.96 126.42 118.03 100.73
Perubahan Volume Vn -
16 Air (DVn) V(n-1) mm 32.85 81.28 -46.84 -16.86 -34.51 -26.69 -35.27 -22.12 33.11 61.46 -8.38 -17.30
(12) -
17 Aliran Dasar (BF) (16) mm 77.62 115.66 127.14 105.91 88.79 68.39 47.74 28.61 32.27 63.79 81.48 72.92
Aliran Langsung (11) -
18 (DR) (12) mm 165.69 295.41 120.45 133.58 81.42 62.55 18.71 9.74 98.07 187.88 109.65 83.43
(17) +
19 Aliran (R) (18) mm 243.31 411.07 247.59 239.48 170.21 130.94 66.44 38.35 130.34 251.67 191.13 156.35
A*
20 Debit Aliran Sungai (19) m3/dtk 3.07 5.55 3.13 3.12 2.15 1.71 0.84 0.48 1.70 3.18 2.49 1.97
3071.2 3176.7 2493.0 1973.6
21 Debit Aliran Sungai lt/det 0 5546.69 3125.27 3123.70 2148.48 1707.90 838.68 484.04 1700.13 7 8 1
22 Jumlah hari hari 31 29 31 30 31 30 31 31 30 31 30 31
23 Debit Aliran m3 8.23 13.90 8.37 8.10 5.75 4.43 2.25 1.30 4.41 8.51 6.46 5.29
No URAIAN Hitung Satuan Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Agst Sept Okt Nov Des
(dibaca : 10E^6)
I DATA HUJAN
1 Curah Hujan (P) Data mm 261.75 364.88 234.13 254.88 226.13 219.25 49.13 66.25 107.00 210.38 321.75 214.63
2 Hari Hujan (h) Data hari 31 27 29 25 20 21 23 12 18 11 30 30
Evapotranspirasi
3 Potensial (ETo) ETo mm 127.10 133.40 155.00 177.00 148.80 132.00 176.70 192.20 156.00 124.00 150.00 192.20
Permukaan Lahan Tentuka
4 Terbuka (m) n % 30.00 30.00 30.00 30.00 30.00 40.00 40.00 50.00 50.00 50.00 40.00 30.00
Hitunga
5 (m/20) * (18 - h) n - 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.15 0.00 0.18 0.00 0.00
E = (ETo) * (m/20) *
6 (18 - h) (3) * (5) mm 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 28.83 0.00 21.70 0.00 0.00
7 Et = (ETo) - (E) (3) - (6) mm 127.10 133.40 155.00 177.00 148.80 132.00 176.70 163.37 156.00 102.30 150.00 192.20
8 Ds = P - Et (1) - (7) mm 134.65 231.48 79.13 77.88 77.33 87.25 -127.58 -97.12 -49.00 108.08 171.75 22.43
9 Soil Storage mm 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 -127.58 -97.12 -49.00 50.00 0.00 0.00
10 Soil Moisture SMC mm 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 50.00 50.00 50.00 100.00 100.00 100.00
11 Kelebihan Air (WS) (8)- (9) mm 134.65 231.48 79.13 77.88 77.33 87.25 0.00 0.00 0.00 58.08 171.75 22.43
No URAIAN Hitung Satuan Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Agst Sept Okt Nov Des
AIR TANAH
(11) *
12 Infiltrasi (I) (i) mm 53.86 92.59 31.65 31.15 30.93 34.90 0.00 0.00 0.00 23.23 68.70 8.97
Hitunga
13 0.5 (1 + k) In n - 40.40 69.44 23.74 23.36 23.20 26.18 0.00 0.00 0.00 17.42 51.53 6.73
Hitunga
14 k * V (n - 1) n - 50.00 45.20 57.32 40.53 31.95 27.57 26.87 13.44 6.72 3.36 10.39 30.96
Volume Penyimpanan (13) +
15 (Vn) (14) mm 90.40 114.64 81.06 63.89 55.14 53.75 26.87 13.44 6.72 20.78 61.92 37.69
Perubahan Volume Air Vn -
16 (DVn) V(n-1) mm -9.60 24.25 -33.58 -17.17 -8.75 -1.40 -26.87 -13.44 -6.72 14.06 41.13 -24.23
(12) -
17 Aliran Dasar (BF) (16) mm 63.47 68.35 65.23 48.32 39.68 36.30 26.87 13.44 6.72 9.17 27.57 33.20
(11) -
18 Aliran Langsung (DR) (12) mm 80.79 138.89 47.48 46.73 46.40 52.35 0.00 0.00 0.00 34.85 103.05 13.46
(17) +
19 Aliran (R) (18) mm 144.26 207.23 112.71 95.04 86.07 88.65 26.87 13.44 6.72 44.01 130.62 46.66
20 Debit Aliran Sungai A * (19) m3/dtk 1.82 2.80 1.42 1.24 1.09 1.16 0.34 0.17 0.09 0.56 1.70 0.59
1820.9
21 Debit Aliran Sungai lt/det 1 2796.23 1422.69 1239.68 1086.49 1156.27 339.22 169.61 87.63 555.55 1703.70 588.92
No URAIAN Hitung Satuan Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Agst Sept Okt Nov Des
22 Jumlah hari hari 31 29 31 30 31 30 31 31 30 31 30 31
Debit Aliran (dibaca :
23 10E^6) m3 4.88 7.01 3.81 3.21 2.91 3.00 0.91 0.45 0.23 1.49 4.42 1.58
I DATA HUJAN
1 Curah Hujan (P) Data mm 273.00 187.75 213.00 471.50 138.25 97.13 62.93 109.75 31.25 186.13 193.50 310.00
2 Hari Hujan (h) Data hari 31 28 31 30 18 18 12 9 18 20 27 29
Evapotranspirasi
3 Potensial (ETo) ETo mm 127.10 133.40 155.00 177.00 148.80 132.00 176.70 192.20 156.00 124.00 150.00 192.20
Permukaan Lahan
4 Terbuka (m) Tentukan % 30.00 30.00 30.00 30.00 30.00 40.00 40.00 50.00 50.00 50.00 40.00 30.00
5 (m/20) * (18 - h) Hitungan - 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.12 0.23 0.00 0.00 0.00 0.00
E = (ETo) *
6 (m/20) * (18 - h) (3) * (5) mm 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 21.20 43.25 0.00 0.00 0.00 0.00
7 Et = (ETo) - (E) (3) - (6) mm 127.10 133.40 155.00 177.00 148.80 132.00 155.50 148.96 156.00 124.00 150.00 192.20
8 Ds = P - Et (1) - (7) mm 145.90 54.35 58.00 294.50 -10.55 -34.88 -92.57 -39.21 -124.75 62.13 43.50 117.80
9 Soil Storage mm 0.00 0.00 0.00 0.00 -10.55 -34.88 -92.57 -39.21 -124.75 50.00 0.00 0.00
10 Soil Moisture SMC mm 100.00 100.00 100.00 100.00 89.45 54.58 50.00 50.00 50.00 100.00 100.00 100.00
Kelebihan Air
11 (WS) (8)- (9) mm 145.90 54.35 58.00 294.50 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 12.13 43.50 117.80
12 Infiltrasi (I) (11) * (i) mm 58.36 21.74 23.20 117.80 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 4.85 17.40 47.12
13 0.5 (1 + k) In Hitungan - 43.77 16.31 17.40 88.35 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 3.64 13.05 35.34
14 k * V (n - 1) Hitungan - 50.00 46.89 31.60 24.50 56.42 28.21 14.11 7.05 3.53 1.76 2.70 7.88
Volume
15 Penyimpanan (Vn) (13) + (14) mm 93.77 63.19 49.00 112.85 56.42 28.21 14.11 7.05 3.53 5.40 15.75 43.22
Perubahan
Volume Air
16 (DVn) Vn - V(n-1) mm -6.23 -30.58 -14.20 63.85 -56.42 -28.21 -14.11 -7.05 -3.53 1.87 10.35 27.46
17 Aliran Dasar (BF) (12) - (16) mm 64.59 52.32 37.40 53.95 56.42 28.21 14.11 7.05 3.53 2.98 7.05 19.66
Aliran Langsung
18 (DR) (11) - (12) mm 87.54 32.61 34.80 176.70 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 7.28 26.10 70.68
19 Aliran (R) (17) + (18) mm 152.13 84.93 72.20 230.65 56.42 28.21 14.11 7.05 3.53 10.25 33.15 90.34
Debit Aliran
20 Sungai A * (19) m3/dtk 1.92 1.15 0.91 3.01 0.71 0.37 0.18 0.09 0.05 0.13 0.43 1.14
Debit Aliran 1145.9 1140.2
21 Sungai lt/det 1920.31 9 911.31 3008.47 712.23 367.98 178.06 89.03 46.00 129.39 432.40 9
22 Jumlah hari hari 31 29 31 30 31 30 31 31 30 31 30 31
Debit Aliran
23 (dibaca : 10E^6) m3 5.14 2.87 2.44 7.80 1.91 0.95 0.48 0.24 0.12 0.35 1.12 3.05
I DATA HUJAN
1 Curah Hujan (P) Data mm 299.38 306.88 330.38 145.13 194.63 79.88 85.50 91.25 161.63 414.50 195.75 123.50
2 Hari Hujan (h) Data hari 29 28 31 28 23 22 21 17 16 26 29 30
Evapotranspirasi
3 Potensial (ETo) ETo mm 127.10 133.40 155.00 177.00 148.80 132.00 176.70 192.20 156.00 124.00 150.00 192.20
Permukaan Lahan
4 Terbuka (m) Tentukan % 30.00 30.00 30.00 30.00 30.00 40.00 40.00 50.00 50.00 50.00 40.00 30.00
5 (m/20) * (18 - h) Hitungan - 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.03 0.05 0.00 0.00 0.00
E = (ETo) * (m/20)
6 * (18 - h) (3) * (5) mm 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 4.81 7.80 0.00 0.00 0.00
7 Et = (ETo) - (E) (3) - (6) mm 127.10 133.40 155.00 177.00 148.80 132.00 176.70 187.40 148.20 124.00 150.00 192.20
KESEIMBANGA
III
N AIR
8 Ds = P - Et (1) - (7) mm 172.28 173.48 175.38 -31.88 45.83 -52.13 -91.20 -96.15 13.43 290.50 45.75 -68.70
9 Soil Storage mm 0.00 0.00 0.00 -31.88 31.88 -52.13 -91.20 -96.15 13.43 36.58 0.00 -68.70
10 Soil Moisture SMC mm 100.00 100.00 100.00 68.13 100.00 50.00 50.00 50.00 63.43 100.00 100.00 50.00
Kelebihan Air
11 (WS) (8)- (9) mm 172.28 173.48 175.38 0.00 13.95 0.00 0.00 0.00 0.00 253.93 45.75 0.00
Debit Aliran
20 Sungai A * (19) m3/dtk 2.15 2.32 2.20 0.68 0.45 0.20 0.10 0.05 0.02 2.26 0.92 0.33
Debit Aliran 2324.5 2255.5
21 Sungai lt/det 2153.36 5 2198.95 678.62 451.63 196.95 95.30 47.65 24.62 9 920.69 330.00
22 Jumlah hari hari 31 29 31 30 31 30 31 31 30 31 30 31
Debit Aliran
23 (dibaca : 10E^6) m3 5.77 5.82 5.89 1.76 1.21 0.51 0.26 0.13 0.06 6.04 2.39 0.88
Debit (m3/dt)
No Tahun Jumlah
Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec
1 2015 2.256 2.548 2.909 1.547 1.358 0.465 0.225 0.112 0.058 0.028 3.655 1.478 16.640
2 2016 2.011 1.651 1.813 1.471 0.817 0.441 0.179 0.089 0.046 0.144 0.719 0.169 9.550
3 2017 3.071 5.547 3.125 3.124 2.148 1.708 0.839 0.484 1.700 3.177 2.493 1.974 29.390
4 2018 1.821 2.796 1.423 1.240 1.086 1.156 0.339 0.170 0.088 0.556 1.704 0.589 12.967
5 2019 1.920 1.146 0.911 3.008 0.712 0.368 0.178 0.089 0.046 0.129 0.432 1.140 10.081
6 2020 2.153 2.325 2.199 0.679 0.452 0.197 0.095 0.048 0.025 2.256 0.921 0.330 11.678
Rerata 2.205 2.669 2.063 1.845 1.096 0.723 0.309 0.165 0.327 1.048 1.654 0.947 15.051
Max 3.071 5.547 3.125 3.124 2.148 1.708 0.839 0.484 1.700 3.177 3.655 1.974 29.390
Min 1.821 1.146 0.911 0.679 0.452 0.197 0.095 0.048 0.025 0.028 0.432 0.169 9.550
Didapatkan faktor K sebesar 2.342 atau > 1, sehingga persediaan air dapat
tercukupi selama 1 tahun atau 12 bulan.
*) (Sumber: Jurnal Pengelolaan SDA dan Lingkungan Vol 7, IPB University)
III. Kesimpulan
Berdasarkan hasil analissi peta Isohyet dan water balance pada DAS Ciliwung
dapat ditarik kesimpulan sebagai berikut:
1. Dari hasil perhitungan ketersediaan air DAS Ciliwung didapat debit maksimum yang
terjadi pada bulan Februari sebesar 5.547 m3/det dandebit minimum terjadi pada bulan
September sebesar 0.025 m3/det. Berdasarkan analisis FJ Mock total inflow rerata
tahunan DAS Ciliwung sebesar 15.051 m3/det.
2. Dari hasil analisis keseimbanga air (water balance) diperoleh faktor K lebih dari atau
sama dengan 1 sehingga nilai kebutuhan air dapat tersedia selama 1 tahun atau 12 bulan.