TEMA: ASAS BIOLOGI

BAB 3: PERGERAKAN BAHAN

MERENTASI MEMBRAN SEL
3.1 STRUKTUR MEMBRAN PLASMA
1. Mewajarkan keperluan pergerakan bahan merentasi
membran plasma.
2. memerihalkan komponen membran plasma dan
fungsinya berdasarkan model mozek bendalir
3. melukis dan melabelkan komponen membran plasma
beradarkan model mozek bendalir
4. menghuraikan ketelapan membran plasma
 Bab 3 Pergerakan Bahan Merentasi Membran Plasma
Pergerakan Merentasi Membran Plasma

Struktur Membran Plasma

glikoprotein
liang

dwilapisan
fosfolipid

protein pembawa

liang protein ekor bukan

polar fosfolipid
kolesterol
kepala polar

ITeach – Biologi Tingkatan 4

Model protein liang dan protein pembawa
Pergerakan bahan merentasi plasma membrane
 Air, nutrient adalah bahan yang diperlukan oleh sel.
Manakala bahan yang perlu disingkirkan adalah gas karbon
dioksida, urea dan asid urik
 Keperluan pergerakan bahan merentasi membran plasma
a. Mengekalkan nilai pH optima.
b. Membekalkan nutrient untuk metabolisma
c. Menyingkirkan bahan buangan
d. Mengekalkan kepekatan ion-ion yang sesuai untuk aktiviti
sel.
 Pergerakan bahan ini dikawalatur oleh membran plasma
 Struktur membran plasma
Model struktur plasma membrane dikemukakan oleh s.Singer & G.
Nicholson tahun 1972 dikenali sebagai model Mozek Bendalir
1.Fosfolipid
 Sejenis trigliserida (lipid)
 Terdiri daripada 2 bahagian
 kepala berkutub – kepala hidrofilik (tertarik kepada air)
 Ekor tidak berkutub – ekor hidrofobik (tidak tertarik kepada air)
 Disusun dalam bentuk dwilapisan yang bertindak sebagai penghalang bagi
mengasingkan kedua-dua belah membrane
2. Protein
 Protein pembawa- mempunyai tapak aktif
 Protein liang- berbentuk liang
 Glikoprotein – mengandungi karbohidrat

3. Kolesterol
 Menjadikan plasma membran lebih fleksibel, stabil, kurang telap kepada
bahan larut air seperti ion
3.2 KONSEP PERRGERAKAN
BAHAN MERENTASI MEMBRAN
PLASMA
 menyatakan ciri bahan yang dapat merentasi membran
plasma dari aspek saiz molekul, kekutuban molekul
dan cas ion
 menjalankan eksperimen untuk mengkaji pergerakan
bahan merentasi membran telap memilih menggunakan
tiub visking dan osmometer.
 menghuraikan contohpergerakan bahan merentasi
membran plasma, pengangkutan pasif dan
pengangkutan aktif
 membandingkan dan membezakan antara
pengangkutan pasif dan pengangkutan aktif
 Bab 3 Pergerakan Bahan Merentasi Membran Plasma
Menghargai Pergerakan Bahan Merentasi Membran Plasma

Ketelapan Membran Plasma

Membran plasma adalah separa telap.

Faktor yang menentukan sesuatu molekul dapat merentasi membran

plasma adalah saiz dan kekutuban molekul.

Liang protein hanya membenarkan molekul kecil yang larut air dan ion
untuk merentasi membran plasma.

Protein pembawa hanya membenarkan molekul besar berkutub yang tidak

mempunyai cas untuk merentasi membran.

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Sifat membran plasma

sifat membrane plasma ialah separa telap

 Hanya membenarkan pergerakan sesetengah molekul melaluinya
 Faktor-faktor yang membenarkan bahan melaluinya
 (a) saiz – molekul kecil tidak bercas
 (b) sifat kekutuban molekul – molekul hidrofobik yang larut lemak.
 molekul besar yang tidak larut dalam lemak, atau molekul kecil
bercas memerlukan bantuan (protein pembawa @ liang protein)
Aktiviti 3.1 (m/s : 50-51)
Aktiviti 3.2 (m/s : 51-52)
 Pergerakan bahan merentas membran plasma
Jenis pengangkutan

Pengangkutan pasif Pengangkutan aktif

Ikut cerun kepakatan (dari Melawan cerun kepekatan

kawasan kepekatan tinggi ke (dr kawasan kepekatan
rendah) rendah ke tinggi
[↑]  [↓] [↓] [↑]
Tidak memerlukan tenaga Memerlukan tenaga

Resapan ringkas Osmosis Pergerakan Resapan berbantu

Pergerakan rawak molekul air dari kawasan Dengan bantuan protein
molekul@ion mengikut zat terlarut rendah ke tinggi pembawa & protein liang
kecerunan kepekatan melalui membran separa
sehingga keseimbangan telap
tercapai
Faktor-faktor yang mempengaruhi kadar
resapan

 Cerun kepekatan bahan antara dua tempat.

 Suhu.
 Saiz and jenis partikel
 Ketebalan membran (osmosis)
 SPM 08: ESSAY- 6(b)
Perbezaan antaran pengangkutan aktif
dan pasif
pengangkutan pasif Pengangkutan aktif
mengikut cerun kepekatan ([↑][↓] ) Menentang cerun kepekatan ( [↓] 
[↑] )
Tidak memerlukan tenaga Memerlukan tenaga
Proses berlaku sehingga keseimbangan Proses berlaku sehingga
tercapai menyebabkan pengumpulan dan
penyingkiran bahan
memerlukan protein liang atau protein Memerlukan protein pembawa
pembawa untuk resapan pembantu

Persamaan
Kedua-dua mengangkut bahan keluar dan kedalam sel
Berlaku dalam sel hidup.
 Bab 3 Pergerakan Bahan Merentasi Membran Plasma
Pergerakan Merentasi Membran Plasma

Pengangkutan Pasif

Resapan Ringkas
Resapan Ringkas

Pergerakan bersih
Pergerakan bersih molekul
molekul atau
atau ion
ion daripada
daripada kawasan
kawasan berkepekatan
berkepekatan tinggi
tinggi ke
ke
kawasan berkepekatan
kawasan berkepekatan rendah
rendah sehingga
sehingga keseimbangan
keseimbangan dicapai.
dicapai.

Keseimbangan dinamik adalah apabila

kecerunan kepekatan tidak lagi wujud.
ITeach – Biologi Tingkatan 4
 Bab 3 Pergerakan Bahan Merentasi Membran Plasma
Pergerakan Merentasi Membran Plasma
Pengangkutan Pasif

Osmosis : Resapan Air

Molekul air:

Bahan larut:

 Pergerakan bersih molekul air daripada kawasan berkepekatan bahan laut rendah ke
kawasan berkepekatan bahan larut tinggi melalui membran separa telap.

 Kepekatan air tinggi = kepekatan bahan larut rendah.

 Membran separa telap- Telap kepada air tetapi tidak kepada bahan larut
seperti sukrosa.
 Penting kerana sel memerlukan air yang cukup untuk berfungsi
dengan baik.

ITeach – Biology Form 4

 Bab 3 Pergerakan Bahan Merentasi Membran Plasma
Pergerakan Merentasi Membran Plasma

Pengangkutan Pasif

Resapan berbantu


 Pergerakan
Pergerakan bahan
bahan merentasi
merentasi membran
membran plasma
plasma dengan
dengan bantuan
bantuan
protein
protein pembawa
pembawa dan
dan liang
liang protein
protein mengikut
mengikut kecerunan
kecerunan kepekatan.
kepekatan.


 Ion,
Ion, asid
asid nukleik,
nukleik, asid
asid amino
amino dan
dan glukosa
glukosa dapat
dapat merentasi
merentasi membran
membran
plasma
plasma melalui
melalui resapan
resapan berbantu.
berbantu.

ITeach – Biologi Tingkatan 4

Resapan berbantu
Jenis protein yang terlibat dalam resapan berbantu
 SPM 07: STRUCTURED- Q2

Resapan berbantu
(a) (b) (c) (d)

(b) Molekul (c) protein (a) Kemudian

(a) Asid amino,
bergabung di pembawa akan protein
glukosa, (molekul
tapak aktif berubah bentuk pembawa akan
besar) akan
protein untuk membawa kembali pada
bergabung
pembawa molekul merentasi bentuk asal
dengan protein
plasma membran untuk
pembawa
mengangkut
molekul yg lain.
Pengangkutan pasif

Resapan Resapan
ringkas berbantu

osmosis
 Bab 3 Pergerakan Bahan Merentasi Membran Plasma
Pergerakan Merentasi Membran Plasma

Pengangkutan Aktif

Pergerakan
Pergerakan molekul
molekul atau
atau ion
ion menentang
menentang kecerunan
kecerunan kepekatan
kepekatan
merentasi
merentasi membran
membran plasma.
plasma.

Memerlukan protein
protein pembawa
pembawa dan tenaga.

Tenaga
Tenaga didapati
didapati daripada
daripada ATP yang dihasilkan sewaktu respirasi
di
di dalam
dalam mitokondrion.
mitokondrion.

ITeach – Biologi Tingkatan 4

Contoh pengangkutan aktif
 Bab 3 Pergerakan Bahan Merentasi Membran Plasma
Pergerakan Merentasi Membran Plasma

Mekanisme Pengangkutan Aktif Bagi Ion Natrium

Protein
pembawa Na+

Na+

Na+
Protein pembawa Bahan larut bergerak
mengubah bentuknya merentasi membran.
Protein pembawa apabila kumpulan
mempunyai tapak aktif fosfat daripada molekul
untuk perlekatan ATP melekat
dengan molekul dan kepadanya.
tapak aktif lain untuk
perlekatan dengan ATP.
ITeach – Biologi Tingkatan 4
 Bab 3 Pergerakan Bahan Merentasi Membran Plasma
Pergerakan Merentasi Membran Plasma

Pengangkutan
Pengangkutan Aktif
Aktif Ion
Ion Natrium-Kalium
Natrium-Kalium Dalam Sel Haiwan

Protein pembawa
selalu dipanggil Kepekatan
Kepekatan ion
ion K+
K+ didi
dalam
dalam sel
sel adalah
adalah lebih
lebih Pam
Pam natrium-kalium
natrium-kalium
pam. membantu
membantu
tinggi
tinggi berbanding
berbanding
kepekatan
kepekatan didi luar
luar sel
sel mengekalkan
mengekalkan
sementara
sementara kepekatan
kepekatan kecerunan
kecerunan kepekatan
kepekatan
ion
ion Na+
Na+ adalah
adalah dengan
dengan mengepam
mengepam
sebaliknya.
sebaliknya. ion
ion Na+
Na+ ke
ke luar
luar sel
sel
dan
dan ion
ion K+
K+ keke dalam
dalam
sel.
sel.

ITeach – Biologi Tingkatan 4

3.3 pergerakan bahan merentasi
 Menjelaskan dengan contoh proses
pengangkutan pasif dalam
organisma
 Menjelaskan dengan contoh proses
pengangkutan aktif dalam
organisma,
 Mendefinisikan larutan hipotonik,
hipertonik dan isotonik
LARUTAN ISOTONIK, HIPOTONIK DAN
 Osmosis

A simple rule to remember is:

Salt is a solute, when it is concentrated inside or outside the cell, it will
draw the water in its direction. This is also why you get thirsty after
eating something salty.
Jenis larutan
Kesan larutan dalam kepekatan berbeza keatas sel haiwan
dan tumbuhan
Jenis larutan Type of cell process Keadaan sel

Larutan Sel haiwan Hemolisis pecah

hipotonik
Sel tumbuhan - segah

Larutan Sel haiwan Krenasi mengecut

hipertonik
Sel tumbuhan Plasmolisis Flasid

Air suling Sel tumbuhan deplasmolisis segah

 SEL DARAH MERAH

LARUTAN LARUTAN LARUTAN

HIPERTONIK ISOTONIK HIPOTONIK
 SEL EPIDERMIS BAWANG

LARUTAN LARUTAN
LARUTAN
HIPERTONIK HIPOTONIK
ISOTONIK
Water relations in a plant cell
Water relations and cell shape in
blood cells
Water relations in a plant cell

SPM 08: STRUCTURED- Q1

Aktiviti 3.3: m/s 61
Aktiviti 3.3: m/s 62
Aktiviti 3.3: m/s 63
 3.4 pergerakan bahan merrentasi
membran plasma dalam kehidupan harian
 Mengeksperimen untuk menentukan kepekatan sap
sel tisu tumbuhan
 Menghubung kait kepekatan sap sel suatu tisu
tumbuhan dengan fenomena kelayuan tumbuhan
 Menghuraikan dengan contoh aplikasi konsep
pergerakan bahan merentasi membran plasma dalam
kehidupan harian
 Berkomunikasi tentang proses osmosis berbalik
dalam penulenan air
Aktiviti 3.6: m/s 65
 Proses pengangkutan dalam organisma
 Resapan ringkas
 Pertukaran gas melalui stoma
semasa fotosintesis
 Pertukaran gas antara alveolus dan
kapilari darah.
 Pertukaran gas dalam organisma
unisel dengan persekitarannya.
Proses pengangkutan dalam organisma
Osmosis
 Pengawalaturan osmosis dalam organisma aquatik
 Pergerakan air dalam tumbuhan
 Tanah mempunyai kepekatan air yang tinggi berbanding
kepekatan air dalam sap sel. Oleh itu molekul air akan
meresap masuk ke dalam sap sel

Resapan berbantu
 Pergerakan asid amino dan glukosa
kedalam kapilari darah di vilus

Pengangkutan aktif
-Pergerakan garam mineral dan ions
oleh sel akar.
- Kepekatan ion dan mineral dalam sap sel
lebih tinggi berbanding sap sel. Tenaga
diperlukan untuk mengangkut ion &
mineral menentang cerun kepekatan.
Kesan & aplikasi osmosis dalam kehidupan harian.
Kelayuan pokok
 Baja berlebihan(potasium nitrate) menyebabkan tanah menjadi hipertonik.
 Air meresap keluar daripada sap sel ke dalam tanah secara osmosis.
 Sel mengalami plasmolisis/ flasid.
 Pokok menjadi layu dan mati
Pokok kekurangan air
apabila tanah kering, air dalam sap sel tumbuhan adalah hipotonik menyebabkan
molekul air adripada pokok meresap keluar melalui osmosis.
Sel menjadi flasid dan akhirnya mati
Mengawetan makanan
 Menggunakan kosep osmosis dan resapan.
 Molekul air meresap keluar melalui osmosis.
SPM 08: ESSAY- Q6
 Makanan(sel) menjadi kontang & bakteria dan kulat akan kehilangan air dan
akhirnya mati.
 Contoh bahan pengawet semulajadi adalah garam, gula dan cuka.
 Bahan pengawet (garam & gula) adalah lariutan hipertonik, menyebabkan molekul
air akan meresapan keluar drpd sal sel.
 Oleh itu makanan akan menjadi tahan lama.
 Cuka mempunyai pH yang rendah menyebabkan tisu buah-buahan atau sayur
berasid.
 pH yang rendah menghalang perrtumbuan mikroorganisma dalam makanan yang
diawet
 Bab 3 Pergerakan Bahan Merentasi Membran Plasma
Pergerakan Bahan Merentasi Membran Plasma Dalam Kehidupan Harian

Penggunaan baja berlebihan menyebabkan

tumbuhan menjadi layu.

Kalium nitrat menyebabkan tanah menjadi

hipertonik terhadap sel tumbuhan bila dilarutkan
dalam air.
Fenomena
Layu Pada Dengan itu, air akan meresap keluar daripada sap
sel ke tanah secara osmosis dan plasmolisis
Tumbuhan berlaku.

Kekurangan air dalam tanah juga menyebabkan

tumbuhan layu.

Air tanah yang tinggal menjadi lebih pekat.

Tumbuhan akan kehilangan air dan sel mengalami
plasmolisis.

ITeach – Biologi Tingkatan 4