Bentuk Pangkat, Akar, Dan Logaritma
Bentuk Pangkat, Akar, Dan Logaritma
maka didefinisikan : a = a a a ... a sebanyak n faktor. a disebut bilangan pokok (dasar) dan n disebut eksponen (pangkat) Contoh 1 : Tentukan nilai dari Jawab :
aR
dan
n A
2 5 dan 3 1
2 5 = ..
1 = .. 3
4
Contoh 2 : Dengan menguraikan menjadi perkalian, tentukan bentuk eksponen yang paling sederhana dari : a) b) Jawab : a)
2 2
3
c) d)
( )
23
2 e) 3
37 32
( pq ) 5
2 3 2 4 = . 37 b) 2 = . 3
3 c) ( 2 ) 4
= .
5
d)
( pq ) = ..
4
2 e) 3
Dari contoh 2 di atas dapat disimpulkan : Jika a , b R , m A dan n A maka berlaku sifat-sifat eksponen sbb:
a m . a n =.... am 2. =... an
m .... 3. ( a ) = n
1.
.... 4. ( ab) =
a 5. =.... b
x2 .x7 n7 b) 2 n
2 d) ( x y )
2 p2 e) q
-2-
2 c) ( x )
3 2 f) ( 2 xy ) . x y 4
Jawab
: a)
x 2 . x 7 = ... n7 b) 2 = ... n
2 c) ( x ) = .... 5 2 d) ( x y ) 3
= ...
2 p2 e) = .... q
3 2 f) ( 2 xy ) . x y = ... 4
f)
b) 4a 2a 3
2 5 c) 2 p p 6 p
x10 : x 3 g) 8k 5:2 k 2 h) 4 d 3x 2 d 2 : d 4
10 2 3 i) 12 a : 2 a .3a
3k 3 ) k) (
2 l) 2( 5 p ) 3
m) ( 3 p 2 q 3 )
1 d) 2 2 e) 3
n) o)
( 4 p qr )
2
5 3
8 pq 2 r 2
2 x2 y3
2 j) ( 2 p )
8x 5 y 4
2. Sederhanakan a)
a n +1 a
n +2 ) p n 1 b) ( 2 p
c)
2 x +3
d)
5.2 2 x +1
Jawab
23 35 b) 23 35 23 : a) 3 = .. 2 35 b) 5 = 3
a) c)
c)
23 25
d)
32 36
23 = .. 25 32 = . 36
d)
Dari contoh 1 di atas dapat disimpulkan bahwa : Untuk setiap a R , a 0 dan n R berlaku sifat-sifat :
-3-
1.
a 0 =... 2. a n =...
Contoh 2: Sederhanakan dan jadikan pangkat positif dari : a) Jawab : a)
53
b)
1 2 3
2x 2 y) c) (
53 = ... 1 b) = ... 2 3
2x 2 y) c) (
= ...
f) a
b a b
4 2
5q 2 k) 3 h
3k 2
g) 4m 7 n 4 2m 6 n 3
l) 3a 2 b 3
2 4 k c) 5
d)
4 x 3
2
8a 6 h) 2a 4 56t 5 i) 7 t 2
8x 2 y 3 j) 16x 5 y
3
5 p 2 q 3r m) 6 pq 5r 3
) ( 2a )
3
4 2
e) ( 4 a )
b)
( 2bc )
4a
2 3
c)
a 2 b 5 4c b 3 c a 2
2 2 =... maka 2 = ... maka 2 = ... 2 4 =.... 4 3 =.... maka 3 = ... Misal a = x m / n , jika kedua ruas dipangkatkan n, maka :
a n = xm/ n
2 3 = 8 maka 2 = 3 8
a n = x ....
Jadi :
a =
......
x m / n =.......
sehingga
x1/ n =.......
-4-
c)
2 x 3/ 2
3 3 = ...
b)
1
3
x2
1 x2
= .....
163/ 4
= .........
c)
1 2 / 3 x 3
4 3/ 4
d)
x4/9
e)
b)
1 2
c)
52
d)
3
3
e)
25 x 2 7
64
b)
2/3
c)
32
3/ 5
d)
81
3/ 8
27 e) 64
2/3
2 3/ 4 .21/ 8
b)
c) 2 2 . 18
d)
2 2
e)
12 2. 3
b + b 2 4 ac 2a
-5-
2 , 3 , 5 , 3 2 , 3 4 , 5 7 dsb 4 , 9 , 3 8 , 4 16 dsb
a0
a = b
a b
20
b)
75
c)
x3
d)
a8
a 8 = ....
b) 4 3 + 7 3 5 3
c)
8 + 18
b) = ....
5+ 3
)(
5 3
c)
(2
2+ 3
( 5 + 3)( 5 3) ( 2 2 + 3) = ....
2
6 3 = ....
b)
160
c) h)
1200
d) 2 80 i)
e) j) 2
8x 2
f) 3 12 a 5b 3 g)
2 2
9 3
8 9
a 3b 2 4 c4
2. Sederhanakan a)
12 + 50 48
d)
72 + 180 45 + 18
-6-
b) 2 16 3 18 + 27 c)
e)
2x 2 + x 8 4x
3 20 + 4 45 2 5
3. Sederhanakan 2 +3 2 3 a)
( b) (
)( 3) (
5+ 3
c) 3 5 + 2 3 3 5 2 3 d)
(x
)(
2
1. Pecahan Bentuk
a b
b b
Jawab
2. Pecahan Bentuk
a b+ c
b c b c
8 3 5
= ....
8 8 = x ... 3 5 3 5
3. Pecahan Bentuk
a b+ c
b+ c b+ c 12 3 6 2
12 3 = 6 2
12 3 x .... 6 2
= ........
-7-
12 3 9 5+ 7
b)
10 5 20 4 6 10 2 7
c)
9 2 3 5 11 + 6
8 3 11 7
d)
7 3 7 2 5 7 13
e)
4 3 5 2 4 6 8 2 3
2. Rasionalkan penyebutnya a) b) c) d) e)
3. Rasionalkan penyebutnya a)
14 b) 10 + 13
c)
d)
6 3 2 e) 10 + 2 3 3 5 4 2
b)
82 x 1 = 163x + 2 82 x 1 = 163x + 2
.... = ....
42x + 3 = 8
.... 2 x =3
b)
(2 )
2
= 2....
............
=2
...
27 x + 2 = 812 x 5 8
2 x +1
6.
5x 9 = 253 x
x
=1
1 7. = 82 x 2
-8-
4 x +5 = 3. 9
1 27
4. 52 x = 5.
5 5
=1
1 = 1253x + 2 x 25 8 2 x 1 = x +1 9. 16 2
8. 10.
x 5
82 x + 3 1 = 8 4 32
23 = .... maka 2 = .... Jika 25 = .... maka 2 = Pada 23 = 8 , bagaimana menyatakan 3 dengan 2 dan 8?
Jadi jika
2 23 = 8 maka 3 = log 8 dibaca 2 log 8
Untuk itu diperlukan notasi yang disebut Logaritma untuk menyatakan pangkat dengan bilangan pokok (basis) dengan hasil pangkat (numerus). Sehingga logaritma merupakan invers dari perpangkatan. Secara umum dapat dinyatakan : Jika
a x = y maka x = .
syarat :
a : basis logaritma y : numerus x : hasil logaritma Khusus untuk bilangan pokok 10, bisa dituliskan bisa juga tidak. Jadi jika log 5 maksudnya
10
log 5 .
34 = 81 4 = . b. 2 n = 128 n = . c. a b = c b = .
-9-
a. Jawab : a.
4 = 3 log 81
b. log 100 = 2
c.
log q = r
log 64 log1
b. f.
log
c. log 1000 g.
1 3
d.
log 27
5 2
1 2
log 4
log
1 81
log1 = x = x = .
LATIHAN SOAL 1.
log 4 = x = x = . 1 1 g. 3 log = x = x = . 81
5 = 25
2
b.
1 = 9
c.
5 =1
0
d.
1/ 2
=3
1 1 e. = 16 2 1 2 1 =2 16
log
1 = 4 16
c.
log1 = 0
d.
log 3 =
e.
1 4
log
b. g.
log 4 log
c. h. m.
d. log 0,1 i.
1 2
log 8
1 27 1 3 log l. 81
3
1 2
log 8
1 4 1 1 j. 2 log 8
e.
2
log
3 3
3.2SIFAT-SIFAT LOGARITMA
Jika 1. 2. 3. 4.
a
a > 0, b > 0, c > 0 dan a 1 , maka : a log bc = a log b+ a log c 5. a log b = b b n a am log = a log b a log c log b n = a log b 6. c m a a b a log b c =c a log b 7. log b. log c = log c c 1 log b a a log b = b 8. log b = c log a log a
-10-
=
m
Sifat 6: Misal
Sifat 8: Misal
3
2
log 5
b. e.
25
2
log 3
c. f.
log 210
3 log 5 = . 5 25 log 3 = .. 2 log 3+ 2 log 6+ 2 log 2 = . 2 log 3.5 log 8.3 log 5 = .. 2 log 210 = ..
2 2 8
log 256 = .
Contoh 2: Jika log 2 = 0,3010 dan log 3 = 0,4771, maka tentukan log 24 Jawab : log 24 = .
log 86 log 2+ 6 log 9 2 2 2 b. log 50+ log 4 log10 c. 2 log 3 + log 2 log18
a.
6
d.
log 625
-11-
e.
j.
2. Jika log 2 = 0,3010 dan log 5 = 0,6990, maka tentukan : a. log 20 3. Jika
2
b. log 500
c. log 40
d.
log 5
e.
log 8
d.
log 25
e.
125
log 4