Anda di halaman 1dari 13

A.

Menghitung Panjang Mula-Mula (L


o
) dan Suhu Mula-Mula (T
o
) Ketiga
Logam
1) Panjang Mula-Mula (L
o
) Logam Aluminium, Besi, dan Tembaga
Nst mistar = 0.1 cm = 0.001 m
a) Panjang Mula-Mula (L
0
) Logam Tembaga
L
o
= 75 cm = 0.75 m
L
o
=

Nst =

0.1 = 0.05 cm = 0.0005 m


KR =

100 %
=

100 % = 0.06667 % (4 AP)


(L
o
L
o
) = (75 0.005) 10
-1
m
b) Panjang Mula-Mula (L
o
) Logam Besi
L
o
= 75 cm = 0.75 m
L
o
=

Nst =

0.1 = 0.05 = 0.0005 m


KR =

100 %
=

100 % = 0.06667 % (4 AP)


(L
0
L
0
) = (75 0.005) 10
-1
m
c) Panjang Mula-Mula (L
0
) Logam Aluminium
L
0
= 75 cm = 0.75 m
L
o
=

Nst =

0.1 = 0.05 = 0.0005 m


KR =

100 %
=

100 % = 0.06667 % (4 AP)


(L
o
L
o
) = (75 0.005) 10
-1
m



2) Suhu Mula-Mula (T
o
)Logam Aluminium, Besi, dan Tembaga
Nst termometer = 1
o
C

a) Suhu Mula-Mula (T
o
) Logam Aluminium
T
o
= 27
o
C
T
o
=

Nst =

1 = 0.5
o
C
KR =

100 %
=

100 % = 1.85 % ( AP)


(T
o
T
0
) = (2.70 0.05) 10
1

o
C
b) Suhu Mula-Mula (T
o
) Logam Besi
T
o
= 29
o
C
T
o
=

Nst =

1 = 0.5
o
C
KR =

100 %
=

100 % = 1.72 % ( AP)


(T
o
T
0
) = (2.90 0.05) 10
1

o
C
c) Suhu Mula-Mula (T
o
) Logam Tembaga
T
o
= 29
o
C
T
o
=

Nst =

1 = 0.5
o
C
KR =

100 %
=

100 % = 1.72 % ( AP)


(T
o
T
0
) = (2.90 0.05) 10
1

o
C

B. Menghitung Pertambahan Panjang (L) dan Perubahan Suhu (T) tiap
Logam.
1) Pertambahan Panjang (L)Logam Aluminium, Besi, dan Tembaga
Pertambahan Panjang (L) Logam Aluminium
L
1
= 0.47 mm = 0.00047 m
L
1
=

x 1 x 10
-5
= 5 x 10
-6
m
KR =

100 %
=

100 % = 0.106 % (3 AP)


(L
1
L
1
) = (4.70 0.05) 10
-4
m

L
2
= 0.50 mm = 0.00050 m
L
2
=

x 1 x 10
-5
= 5 x 10
-6
m
KR =

100 %
=

100 % = 0.10 % (3 AP)


(L
2
L
2
) = (5.00 0.05) 10
-4
m

L
3
= 0.55 mm = 0.00055 m
L
3
=

x 1 x 10
-5
= 5 x 10
-6
m
KR =

100 %
=

100 % = 0.9 % (4 AP)


(L
3
L
3
) = (5.50 0.05) 10
-4
m

Pertambahan Panjang (L) Logam Besi
L
1
= 0.33 mm = 0.00033 m
L
1
=

x 1 x 10
-5
= 5 x 10
-6
m
KR =

100 %
=

100 % = 1.515 % (3 AP)


(L
1
L
1
) = (3.30 0.05) 10
-4
m

L
2
= 0.35 mm = 0.00035 m
L
2
=

x 1 x 10
-5
= 5 x 10
-6
m
KR =

100 %
=

100 % = 1.42 % (3 AP)


(L
2
L
2
) = (3.50 0.05) 10
-4
m

L
3
= 0.37 mm = 0.00037 m
L
3
=

x 1 x 10
-5
= 5 x 10
-6
m
KR =

100 %
=

100 % = 1.35 % (3 AP)


(L
3
L
3
) = (3.70 0.05) 10
-4
m

Pertambahan Panjang (L) Logam Tembaga
L
1
= 0.50 mm = 0.00050 m
L
1
=

x 1 x 10
-5
= 5 x 10
-6
m
KR =

100 %
=

100 % = 0.10 % (3 AP)


(L
1
L
1
) = (5.00 0.05) 10
-4
m

L
2
= 0.53 mm = 0.00053 m
L
2
=

x 1 x 10
-5
= 5 x 10
-6
m
KR =

100 %
=

100 % = 0.94 % (3 AP)


(L
2
L
2
) = (5.30 0.05) 10
-4
m

L
3
= 0.55 mm = 0.00055 m
L
3
=

x 1 x 10
-5
= 5 x 10
-6
m
KR =

100 %
=

100 % = 0.90 % (3 AP)


(L
3
L
3
) = (6.30 0.05) 10
-4
m

2) Perubahan Suhu (T) Logam Aluminium, Besi, dan Tembaga
Nst Thermometer : 1
o
C


a. Perubahan Suhu (T) Logam Aluminium
T
1
= 29
o
C
T
1
=

Nst =

1 = 0.5
o
C
KR =

x 100%
=

x 100 = 1.72 % (3 AP)


(T
1
T
1
) = (2.90 0.05) 10
1

o
C

T
2
= 31
o
C
T
2
=

Nst =

1 = 0.5
o
C
KR =

x 100 %
=

x 100 % = 1.61 % (3 AP)


(T
2
T
2
) = (3.10 0.05) 10
1

o
C

T
3
= 33
o
C
T
3
=

Nst =

1 = 0.5
o
C
KR =

x 100 %
=

x 100 % = 1.51 % (3 AP)


(T
3
T
3
) = (3.30 0.05) 10
1

o
C

b. Perubahan Suhu (T) Logam Besi

T
1
= 31
o
C
T
1
=

Nst =

1 = 0.5
o
C
KR =

x 100 %
=

x 100 % = 1.61 % (3 AP)


(T
1
T
1
) = (3.10 0.05) 10
1

o
C

T
2
= 33
o
C
T
2
=

Nst =

1 = 0.5
o
C
KR =

x 100 %
=

x 100 % = 1.51 % (3 AP)


(T
2
T
2
) = (3.30 0.05) 10
1

o
C

T
3
= 35
o
C
T
3
=

Nst =

1 = 0.5
o
C
KR =

x 100 %
=

x 100 % = 1.42 % (3 AP)


(T
4
T
4
)= (3.50 0.05) 10
1

o
C

c. Perubahan Suhu (T) Logam Tembaga
T
1
= 31
o
C
T
1
=

Nst =

1 = 0.5
o
C
KR =

x 100 %
=

x 100 % = 1.61 % (3 AP)


(T
1
T
1
)= (3.10 0.05) 10
1

o
C

T
2
= 33
o
C
T
2
=

Nst =

1 = 0.5
o
C
KR =

x 100 %
=

x 100 % = 1.51 % (3 AP)


(T
2
T
2
)= (3.30 0.05) 10
1

o
C

T
3
= 35
o
C
T
3
=

Nst =

1 = 0.5
o
C
KR =

x 100 %
=

x 100 % = 1.42 % (3 AP)


(T
3
T
3
)= (3.50 0.05) 10
1

o
C
3) Tabel Hasil Pengolahan Data Logam Aluminium, Besi, dan Tembaga
a) Tabel Hasil Pengolahan Data Logam Tembaga
NO (T T) Satuan (LL) Satuan
1 (3.10 0.05) 10
1

o
C (5.00 0.05) 10
-4
m
2 (3.30 0.05) 10
1

o
C (5.30 0.05) 10
-4
m
3 (3.50 0.05) 10
1

o
C (5.50 0.05) 10
-4
m

b) Tabel Hasil Pengolahan Data Logam Besi
NO (T T) Satuan (LL) Satuan
1 (3.10 0.05) 10
1

o
C (3.30 0.05) 10
-4
m
2 (3.30 0.05) 10
1

o
C (3.50 0.05) 10
-4
m
3 (3.50 0.05) 10
1

o
C (3.70 0.05) 10
-4
m

c) Tabel Hasil Pengolahan Data Logam Aluminium
NO (T T) Satuan (LL) Satuan
1 (2.90 0.05) 10
1

o
C (4.70 0.05) 10
-4
m
2 (3.10 0.05) 10
1

o
C (5.00 0.05) 10
-4
m
3 (3.30 0.05) 10
1

o
C (5.50 0.05) 10
-4
m

4) Membuat Grafik Hubungan antara Perubahan Suhu (T) terhadap
Pertambahan Panjang (L)
a) Grafik Hubungan antara Perubahan Suhu (T) terhadap
Pertambahan Panjang (L) pada Tembaga

Interpretasi grafik
0 20 40 60 80 100
0
20
40
60
80
100
P
a
n
j
a
n
g

(
m
)
Suhu (
o
C)
Dari grafik diatas dapat disimpulkan bahwa pertambahaan
panjang terhadap perubahan suhu berbanding terbalik.

b) Grafik Hubungan antara Peruabahan Suhu (T) terhadap
Pertambahan Panjang (L) pada Besi

Interpretasi grafik
Dari grafik diatas dapat disimpulkan bahwa pertambahaan
panjang terhadap perubahan suhu berbanding terbalik.

c) Grafik Hubungan antara Peruabahan Suhu (T) terhadap
Pertambahan Panjang (L) pada Tembaga

Interpretasi grafik
Dari grafik diatas dapat disimpulkan bahwa pertambahaan
panjang terhadap perubahan suhu berbanding terbalik.

5) Mencari Kemiringan Grafik
a) Kemiringan Grafik pada Aluminium
T = T
2
T
1

= 31 29 = 2
o
C
0 20 40 60 80 100
0
20
40
60
80
100
P
a
n
j
a
n
g

(
m
)
Suhu (
o
C)
0 20 40 60 80 100
0
20
40
60
80
100
P
a
n
j
a
n
g

(
m
)
Suhu (
o
C)
L = L
2
L
1
= 0.00050 0.00047
= 0.00003 m

m =

= 0.00015 m/
o
C
L =

x 10
-4
= 0.00005 m
T =

x 10
1
5
o
C
m =

x m =

x m
=

x 0.00015
=

x 0.00015
= x 0.00015
= x 0.00015
= 3.00 x 0.00015
= 0.00045 m/
o
C
KR =

x 100 % =

x 100 %
= 300 % (3 AP)
(m m) = (15.04.50) x 10
-5
m/
o
C

b) Kemiringan Grafik pada Besi
T = T
2
T
1

= 33 31
= 2
o
C

m =

= 0.00001 m/
o
C
L =

10
-4
= 0.00005 m

T =

10
1
= 5
o
C


L = L
2
L
1
= 0.00035 0.00033
= 0.00002 m
m =

x m =

x m
=

x 0.00001
=

x 0.00001
= x 0.00001
= x 0.00001
= 3.53 x 0.00001
= 0.0000353 m/
o
C
KR =

x 100 % =

x 100 %
= 353 % (3 AP)
(m m) = (1.003.53) x 10
-5
m/
o
C
c) Kemiringan Grafik pada Tembaga
T = T
2
T
1
= 33 31
= 2
o
C
m =

= 0.000015 m/
o
C
L =

10
-4
= 0.00005 m

T =

10
1
= 5
o
C
m =

x m =

x m
=

x 0.000015
=

x 0.000015
= x 0.000015
= x 0.000015
= 3.00 x 0.000015
= 0.000045 m/
o
C
KR =

x 100 % =

x 100 %
= 300 % (3 AP)
(m m) = (5.5014.3) x 10
-5
m/
o
C
L = L
2
L
1
= 0.00053 0.00050
= 0.00003 m
C. Menghitung Koefisien Muai Linier untuk Masing-Masing Logam
1) Menghitung Koefisien Muai Linier untuk Logam Aluminium, Besi, dan
Tembaga
a. Koefisien Muai Linier untuk Logam Aluminium
k =

= 0.2 /
0
C


= 3.0
=

k = 3.0 x 0.2 = 0.6 /


0
C
KR =

100 % =

100 % = 150 % (1 AP)


(k k ) = (2.001.50) x 10
-1
/
0
C

b. Koefisien Muai Linier untuk Logam Besi
k =

= 0.1 /
0
C


= 3.5
=

k = 3.5 0.1 = 0.35 /


0
C
KR =

100 % =

100 % = 350 % (1 AP)


(k k ) = (1.003.50) x 10
-1
/
0
C

c. Koefisien Muai Linier untuk Logam Tembaga
k =

=


=

= 0.6 /
0
C


= 3.0
=

k = 3.0 x 0.6 = 1.8 /


0
C
KR =

100 % =

100 % = 300 % (3 AP)


(k k ) = (6.0018.0) x 10
-1
/
0
C

D. Membandingkan Nilai K Teori Dan K Eksperimen
No Jenis Logam K teori (/
o
C ) K eksperimen (/
o
C)
1 Tembaga 23 x 10
-6
1 x 10
-1
2 Besi 11 x 10
-6
2 x 10
-1
3 Aluminium 17 x 10
-6
6 x 10
-1

E. Interpretasi Perbandingan
1) Aluminium
% pembeda =


100 %
=

100 %
= 99.97 %
2) Besi
% pembeda =


100 %
=

100 %
= 99.99 %
3) Tembaga
% pembeda =


100 %
=

100 %
= 99,99 %
F. Kesimpulan
a) Dari percobaan yang telah dilakukan diketahui bahwa antara logam besi,
almunium dan tembaga yang mempunyai pertambahan panjang yang lebih
besar adalah almunium, itu dikarnakan almunium memiliki titik lebur yang
rendah dibanding dengan logam besi dan tembaga.
b) Logam dapat memuai karena adanya peubahan suhu yang tinggi.
c) Bertambahnya ukuran panjang suatu benda karena menerima kalor.

G. Kemungkinan Kesalahan
Kemungkinan kesalahan dalam percobaan ini, yaitu :
a) Kesalahan dalam pemakaian alat ukur..
b) Kesalahan dalam membaca skala
c) Kesalahan dalam pembulatan (round-off error)
d) Kesalahan dalam menentukan tingkat ketelitian

Anda mungkin juga menyukai