PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/1

Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar

Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi











Obj ektif Am:

v Mempelajari dan mengetahui kaedah menggunakan formula bagi
tujuan pengiraan untuk struktur hidraulik.



Obj ektif Khusus:

Di akhir unit ini anda sepatutnya dapat:-

v Mengguna dan mengaplikasi kaedah menggunakan formula bagi
tujuan pengiraan untuk struktur hidraulik.












Penggunaan Formula
Bagi Pengiraan
Unit 15
PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/2


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi











15. 1 Aliran Melalui Pintu Air (Sluice)

Aliran air di bawah pintu sluis yang tegak boleh dianggap sebagai
orifis segi empat tepat selagi tinggi bukaan di bawah pintu adalah kecil
berbanding dengan aras tenaga tentu dan aras air di hilir tidak
mempengaruhi aliran.

Pertimbangkan Rajah 15.1 di bawah:-





O pintu sluis


Lompatan hidraul


E
o
Y
o
Q
1

a y
1


Input 1

Raj ah 15. 1 : Aliran Melalui Pintu Sluis
PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/3


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi



V
2
o
/2g + P
o
/g + y
o
= V
2
1
/2g + P
1
/g + y
1
Persamaan 15. 1


Halaju pada titik 0 adalah terlalu kecil jika dibandingkan dengan halaju
pada titik 1. Oleh itu v
o
bersamaan dengan 0 dan y
o
bersamaan dengan E
o
.
Tekanan pada titik 0 dan pada titik 1 adalah tekanan udara atmosfera, oleh itu
P
o
= P
1
. Daripada kenyataan ini, persamaam 15.1 di atas menjadi;


y
o_
-

y
1
= V
2
1
/2g
atau,
V
1
= 2g (y
o
y
1
) Persamaan 15. 2


maka persamaan ini boleh ditulis sebagai,

Q = Bac 2g (y
o
y
1
) Persamaan 15. 3


di mana B sebagai lebar pintu dan c ialah pekali kadar alir. Nilai c terletak di
antara 0.596 hingga 0.607. Kadar alir dalam persamaan di atas perlu dikurangkan
sebanyak 100c% kerana terdapat tegasan ricih likat di antara zarah-zarah air itu
sendiri dan di antara zarah-zarah air dan unsur-unsur struktur pintu itu.
Penggunaan terus persamaan ini tidak boleh disahkan sebagai tepat kerana
ketidakpastian dalam penentuan y
1
iaitu ukur dalam vena kontrakta. Ole sebab y
1

bergantung pada tinggi bukaan pintu, a, maka ;

y
1
= a
di mana, sebagai pekali penurun dan nilainya terletak di antara 0.623 hingga
0.668.

Persamaan boleh diguna pakai sekiranya aras air di hilir, y
2
, tidak mempengaruhi
aliran. Ini benar jika terdapat lompatan hidraulik di hilir pintu sluis itu, iaitu ukur
dalam jodoh y
2
lebih besar daripada y
1
.
PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/4


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi








Sebuah pintu sluis dibina dalam sebuah saluran segi empat tepat 2.5m
lebar. Diberi y
o
= 2.0 m, = 0.625, c = 0.610 dan a = 0.4m. Tentukan kadar alir,Q
jika y
2
ialah 1.0m.


Penyelesaian;


y
1
= a
= 0.625 (0.4)
= 0.5 m
y
o
y
1
= 2.0 0.25
= 1.75 m

didapati bahawa (y
o
y
1
) > y
2
, maka terjadi kawalan di hulu. Oleh itu persamaan
tadi boleh digunakan.

Q = Bac 2g (y
o
y
1
)
= 2.5(0.4)(0.61) 2(9.81)(1.75)
= 3. 57 m
3
/ s







Contoh Permasalahan 15.1
PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/5


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi



15. 2 Aliran Melalui Takuk

Pertimbangkan aliran melalui takuk (sempak) segi empat berdasarkan
Rajah 15.2 di bawah:-



Garisan Tenaga




Ho H1






P










Katakan L adalah lebar bagi takuk (sempak),


dQ = L 2gh dh

Q = L 2g

1 H
o
h dh

= L 2g . 2/3 H
1
3/2

= 2/3L 2g H
1
3/2
Persamaan 15. 4



Raj ah 15. 2
PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/6


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi



Kadar alir sebenar, Q = 2/3 C
d
L 2g H
1
3/2
Persamaan 15. 5


di mana;
C
d
= pekali kadar alir









Kadar alir melalui satu takuk segiempat tepat ialah 0.14 m
3
/s apabila turus
di atas takuk ialah 23cm. Jika pekali kadar alir adalah 0.6, kirakan lebar takuk
yang diperlukan.


Penyelesaian;

Bagi kes ini apa yang perlu anda lakukan adalah maklumat yang diberikan, iaitu
seperti yang disenaraikan di bawah;

Kadar alir, Q = 0.14 m
3
/s
Turus, H = 23cm
Pekali kadar alir, C
d
= 0.6


Berdasarkan dari formula yang dinyatakan sebelum ini,

Q = 2/3 C
d
L 2g H
1
3/2


Contoh Permasalahan 15.2
PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/7


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi



Maka gantikan nilai yang telah dikenalpasti ke dalam formula bagi menentukan
lebar yang diperlukan bagi takuk tersebut. Ini dapat diperhatikan dalam
penyelesaian di bawah;


0.14 = 2/3L (0.6) 2 (9.81). 0.23
3/2


= 0.66B (2.66)(0.11)

= 0. 19B

b =
19 . 0
14 . 0


maka; b = 0. 74 m



15. 2 Aliran Melalui Empang Dasar Puncak Lebar

Secara amnya semua bebendul di atas dasar saluran yang
menyebabkan alirannya memecut untuk membolehkan air mengalir
melaluinya dianggap sebagai empang (weir). Sebuah empang dianggap
sebagai berpuncak lebar sekiranya ketebalan puncak empang melebihi
60% daripada ketebalan napah atau 0.08 < = H
1
/L < = 0.5 dengan H
1
ialah
garis tegak dari garis tenaga ke puncak empang dan L ialah ketebalan
empang.
Tinggi empang berpuncak lebar,h, menentukan sama ada ukurdalam
air di atasnya merupakan ukurdalam genting atau sebaliknya. Tinggi h
min

ialah tinggi empang yang minimum yang mula menyebabkan atau
menghasilkan ukurdalam genting di atasnya.
PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/8


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi



Empang yang tingginya lebih kecil daripada h
min
tidak dapat menghasilkan
ukurdalam genting di atas empang berkenaan. Sebaliknya jika tinggi empang lebih
besar daripada h
min
, ukurdalam air di atasnya merupakan ukurdalam genting.
Empang yang dibina lebih tinggi daripada h
min
juga akan menghasilkan keadaan air
balik di hulu empang dan jika empang dibina terlalu tinggi, keadaan air balik
mungkin menyebabkan banjir di hulu. Tinggi h
min
merupakan tinggi empang yang
akan menghasilkan ukurdalam genting di atasnya dan tidak menghasilkan keadaan
air balik di hulu.



Garis Tenaga


E
o
E
min
(A) (A)

Y
o

(B) (B)
Y
c

Y
o
Y
c

h
min


0 1 2 3
empang







Raj ah 15. 3 : Aliran melalui empang berpuncak lebar yang
tingginya h
min
(A) sub- genting dan (B) genting lampau
PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/9


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi



Pertimbangkan Rajah 15.3 di mana terdapat satu aliran melalui empang
yang tingginya bersamaan dengan h
min
..

Permukaan air (A) ialah untuk keadaan aliran sub-genting dan permukaan air
(B) ialah untuk keadaan aliran genting lampau. Garis tenaga tentu tidak berubah
iaitu selari dengan dasar saluran yang asal. Walaupun demikian, tenaga tentu
berubah daripada E
o
di hulu empang kepada

E
min
di atasnya dan menjadi E
o
semula
di hilir empang. Harus diingat bahawa tenaga tentu merupakan jarak dari dasar
saluran ke garisan tenaga. Tenaga tentu E
o
merupakan tenaga tentu aliran
seragam, iaitu;

E
o
= y
o
+ Q
2

2g A
0
2



Dengan y
o
sebagai ukurdalam normal aliran dan A
o
ialah fungsi y
o
yang
bergantung pada bentuk keratan saluran. Di hulu dan di hilir empang, bentuk
susuk permukaan air tidak dipengaruhi oleh kehadiran empang, maka aliran
seragam masih berlaku. Ukurdalam genting berlaku di atas empang kerana tinggi
empang ialah tinggi h
min
..

Apabila ukurdalam genting berlaku, tenaga tentu merupakan tenaga tentu
minimum, E
min
, iaitu;
E
o
= y
o
+ Q
2

2g A
0
2
Persamaan 15. 6


PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/10


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi



Untuk saluran empat segi tepat, E
min
= 3y
c
/2. Oleh sebab garis tenaga
adalah selari dengan saluran yang asal, maka;

h
min
= E
o
- E
min
Persamaan 15. 7








Sebuah saluran segi empat tepat yang panjangnya 3.0m lebar mempunyai
pekali Manning, n = 0.014 dan cerun dasar 0.0004. Air mengalir di dalamnya
dengan kadar alir 4.25 m
3
/s. Kira tinggi minimum empang berpuncak lebar mula
menghasilkan ukurdalam genting di atasnya.


Penyelesaian;

Tinggi minimum empang ialah;

H
min
= E
o
- E
min


dengan;
E
o
= y
o
+ Q
2
/ 2g A
0
2


Ukur dalam normal, Y
o
perlu dicari terlebih dahulu iaitu;

AR
2/3
= nQ/u S
o


bersamaan dengan faktor keratan

3y
o
[3y
o
/ 3 + 2y
o
]
2/3
= (0.014)(4.25)/ 0.004

Contoh Permasalahan 15.3
PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/11


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi



Jika persamaan di atas diselesaikan dengan kaedah cuba ralat, maka nilai y
o

yang diperolehi adalah 1.28m. Oleh itu, apabila digantikan ke dalam formula untuk
menetukan nilai E
o
, nilai yang diperolehi adalah, E
o
bersamaan dengan 1.34m.

Tenaga tentu minimum boleh ditentukan dengan menggunakan persamaan;

E
min
= 3y
c
/2

Dengan;

Y
c
= [(4.25/3)
2
/9.81]
1/3


= 0.589 m


Oleh sebab y
c
< y
o
, keadaan aliran ialah sub-genting. Jika nilai Y
c
digantikan ke
dalam persamaan untuk mendapatkan E
min
, maka;

E
min
= 3(0.589)/2

= 0.884 m


Oleh yang demikian, tinggi minimum empang itu ialah;

h
min
= 1.34 m 0.884 m

h
min
= 0. 456 m






PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/12


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi



15. 3 Aliran Melalui Flum Parshall








Sebuah Parshall Flum dibina untuk mengukur kadar alir 2.70 m
3
/s.
Tentukan keratan rentas saiz leher, panjang dan kadar alir aliran yang dapat
diukur pada bahagian tumpu. Kirakan nilai kadar alir maksimum untuk anggaran
dalam keadaan aliran bebas.


Penyelesaian;

Pada permulaan, anda perlu rujuk jadual bagi menentukan nilai-nilai yang
dikehendaki.
W = 1.83m

Panjang bahagian leher , F = 0.610m

Panjang bahagian tumpu, B = 2.094m

Panjang bahagian mencapah, G = 0.915m

Untuk mengira ukurdalam rekabentuk aliran pada bahagian tumpu (convergent),
gunakan persamaan berikut untuk nilai W = 1.83m.


Q = 0.371 W (3.2801 H
a
)
1.5697w0.026


Q = 0.371(1.83) (3.2801 H
a
)
1.5697(1.83)0.026


Q = 0.6800 (3.2801H
a
)
1.5946

Contoh Permasalahan 15.4
PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/13


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi








SILA UJI KEFAHAMAN ANDA SEBELUM MENERUSKAN INPUT
SELANJUTNYA!

SILA SEMAK JAWAPAN ANDA PADA HELAIAN MAKLUMBALAS
DI HALAMAN BERIKUTNYA.



15a.1 Sebuah pintu sluis dibina dalam sebuah saluran segi empat tepat
2.5m lebar. Diberi y
o
= 2.0 m, = 0.625, c = 0.610 dan a = 0.4m.
Tentukan kadar alir,Q jika y
2
ialah 1.0m.


15a.2 Kadar alir melalui satu takuk segiempat tepat ialah 0.14 m
3
/s apabila
turus di atas takuk ialah 23cm. Jika pekali kadar alir adalah 0.6,
kirakan lebar takuk yang diperlukan.















Aktiviti 15a

PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/14


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi












15a.1 Q = 3.57 m
3
/s


15a.2 b = 0.74 m
























Maklumbalas
Aktiviti 15a
PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/15


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi






15.1 Sebuah saluran segi empat tepat yang panjangnya 3.0m lebar
mempunyai pekali Manning, n = 0.014 dan cerun dasar 0.0004.
Air mengalir di dalamnya dengan kadar alir 4.25 m
3
/s. Kira tinggi
minimum empang berpuncak lebar mula menghasilkan ukurdalam
genting di atasnya.


















Penilaian
Kendiri
PENGGUNAAN FORMULA C4009/UNIT 15/16


Jabatan Kejuruteraan Awam Ezany B. Jaafar
Che Rogayah Bt. Desa
Hayazi Bt. Hanafi






15.1 h
min
= 0.456 m

























Maklumbalas
Penilaian Kendiri