LEMBAR PENGESAHAN

LAPORAN
PRAKTIKUM KRISTALOGRAFI DAN MINERALOGI
DISUSUN OLEH :
Juneidi G Sabuna
Nim.0706103116

DIPERIKSA OLEH:
Staf Asisten Dosen Pengasuh Mata Kuliah
Kristalografi dan Mineralogi

Wilhelmus A. Ria Biru

Nim. 0806103353

Christi B. Sirituka
Nim. 0806103307

Yohanes Jone
NIM. 0706103098

Kornelis Eko Patty

Nim. 0806103329

Feki N.E.T Pellang

NIM. 0706103114

MENGETAHUI
Dosen Pengasuh Mata Kuliah Kristalografi dan Mineralogi
Jurusan Teknik Prtambangan
Universitas Nusa Cendana

DR. Heri Z. Kotta, ST, MT

NIP. 196907101997031

HALAMAN PERSEMBAHAN
Dengan mengucap syukur kepada Tuhan Yang Maha Esa atas tuntunan dan penyertaan-Nya
maka penulis mempersembahkan laporan ini kepada:
1. Orang Tuaku dan kakak-adik yang selalu memberiku cinta dan kasih sayang yang begitu
besar hingga akhirnya saya dapat menyelesaikan laporan praktikum kristalografi dan
mineralogi (krismin).
2. Bapak DR. Herry Z. Kotta ST,MT yang telah membimbing serta memberikan materi
Kuliah Kristalografi Dan Mineralogi.
3. Para staf asisten mata kuliah kristalografi dan mineralogi Christi B. Sirituka, Kornelis
Eko Patty, Wilhelmus A. Ria Biru, Feki pellang dan Yohanes Jone yang telah membantu
dan memberikan arahan selama praktikum ini berlangsung.
4. Teman-temanku angkatan 2007 yang telah menolong dan saling membantu dalam proses
praktikum krisatalografi dan mineralogi berlangsung.
5. Teman-teman yang lain yang tidak dapat saya sebutkan satu persatu kuucapkan terima
kasih banyak atas bantuannya.

KATA PENGANTAR
Puji dan syukur penulis panjatkan kehadirat Tuhan Yang Maha Kuasa-Nya, serta oleh
bantuan dan dorongan dari berbagai pihak, sehingga penulisan Laporan Kristalografi dan
Mineralogi dapat diselesaikan dengan baik.
Penyelesaian Laporan kristalografi dan Mineralogi ini tidak akan berhasil baik tanpa
adanya dukungan dan sumbangan pemikiran yang terus menerus dari berbagai pihak. Pada
kesempatan ini saya ingin menyampaikan terima kasih yang mendalam kepada:
1. Bapak Yusuf Rumbino, ST. MT selaku ketua jurusan Teknik Pertambangan yang telah
memberikan tempat untuk Kami menimbah ilmu.
2. Bapak DR. Hery Z. Kotta,ST. MT selaku dosen mata kuliah Kristalgrafi dan Mineralogi
yang telah membantu serta memberikan arahan kepada penulis dalam menyelesaikan
laporan ini.
3. Para staf Asisten Dosen mata kuliah Kristalografi dan mineralogy telah meluangkan
waktu, tenaga, dan pikiran untuk memberikan materi dan penjelasan kepada penulis
ketika melakukan praktikum
4. Bapak dan ibu yang telah bersusah payah membesarkan dan menyekolahkan penulis
serta kedua kakak tersayang yang selalu mendukung Penulis dalam doa.
5. Seluruh rekan rekan mahasiswa Teknik Pertambangan Fakultas Sains dan Teknik,
Universitas Nusa Cendana Kupang, Khususnya untuk angkatan 2007.
6. Seluruh Pihak yang secara tidak langsung turut membantu dalam menyelesaikan
penulisan laporan ini.
7.
Penulis menyadari akan segala kekurangan dalam penulisan laporan ini, maka segala
sasaran yang bersifat konstruktif sangat penulis harapkan demi menyempurnakan laopran ini.
Akhir kata dengan kerendahan hati penulis berharap semoga laporan ini dapat berguna
bagi pihak yang memerlukannya.

Kupang,

Januari 2011
Penulis

DAFTAR ISI

ii

Lembar Pengesahan ..................................................................................................i

Halaman Persembahan ..............................................................................................ii
Kata Pengantar ..........................................................................................................iii
Daftar Isi ..................................................................................................................iv
Daftar Tabel .............................................................................................................v
Daftar Gambar

......................................................................................................vi

Bab I Praktikum Kristal Dan Mineral .......................................................... ...........1

1.1 Pendahuluan ...............................................................................................1
1.1.1 Latar Belakang

................................................................................1

1.1.2 Maksud dan Tujuan .............................................................................1

1.1.3 Manfaat ...............................................................................................2
1.2 Ruang lingkup ............................................................................................2
1.3 Alat yang digunakan ...................................................................................2
Bab II Kristalografi ..................................................................................................3
2.1 Dasar Teori ................................................................................................3
2.1.1 Kristal ....................................................................................... ........3
2.1.2 Sumbu Kristalografi ............................................................................3
2.1.3 Sudut Kristalografi ..............................................................................4
2.1.4 Unsur-unsur simetri kristal ..................................................................5
2.1.4.1 Bidang Simetri ..........................................................................5
2.1.4.2 Sumbu Simetri ..........................................................................6
2.1.4.3 Pusat Simetri .............................................................................6
2.1.5 Kristalogarfi

.....................................................................................7

2.2 Cara kerja ...................................................................................................7

2.2.1Sistem Reguler .....................................................................................8
2.2.2 Sistem Tetragonal ................................................................................8
2 2.3 Sistem Orthorombic ............................................................................9
2.2.4 Sistem Heksagonal .............................................................................10
2.2.5 Sistem Trigonal

................................................................................11

2.2.6 Sistem Monoklin ...............................................................................11

2.2.7 Sistem Triklin........................................................................................12
2.3 Deskripsi Kristal ............................................................................ ...........12
2.3.1 Penentuan Kelas Simetri .....................................................................12
2.3.1.1 Menurut Herman Maguin ........................................................13
2.3.1.2 Menurut Schoenflish ................................................................14
Bab III Mineralogi ..................................................................................................24
3.1 Dasar Teori ............................................................................................... 24
3.1.1 Pengertian Mineralogi ......................................................................... 24
iii

3. 2 Cara Pemberian Nama Mineral .................................................................25

3. 2.1 Sifat Fisik Mineral .............................................................................. 25
3.2.1.1 Warna ......................................................................................25
3.2.1.2 Perawakan Kristal
3.2.1.3 Kilap

.................................................................26

.......................................................................................27

3.2.1.4 kekerasan ...................................................................................28

........................................................................................................................
3.2.1.5 Gores atau cerat ........................................................................29
3.2.1.6 Belahan ....................................................................................29
3.2.1.7 Pecahan .....................................................................................30
3.2.1.8 Daya Tahan terhadap Pukulan

...............................................30

3 2.1.9 Berat Jenis ...............................................................................30

3.2.1.10 Sifat Kemagnetan ..................................................................31
3.2.1.11 Derajat Ketransparanan ..........................................................31
3.3 Deskripsi Mineral .......................................................................................32
3.4 Klasifikasi mineral .....................................................................................35
Bab IV Penutup

.....................................................................................................44

4.1 Kesimpulan ..............................................................................................44

4.2 Saran ..........................................................................................................46
Daftar Pustaka
Lampiran-lampiran

DAFTAR TABEL
Tabel 3.1. Kekerasan Mineral .............................................................................................28
iv

DAFTAR GAMBAR
Gambar 2.1.Sumbu dan sudut kristalografi .......................................................................4
Gambar 2.2. Tujuh prinsip letak bidang kristal terhadap susunan salib sumbu
v

kristalografi ...................................................................................................5
Gambar 2.3. Sistem kubik .................................................................................................8
Gambar 2.4. Sistem tetragonal ...........................................................................................9
Gambar 2.5. Sistem Orthorombik ......................................................................................10
Gambar 2.6. Sistem Heksagonal ........................................................................................10
Gambar 2.7. Sistem Trigonal .............................................................................................11
Gambar 2.8. Sistem monoklin ............................................................................................11
Gambar 2.9. Sistem Triklin ................................................................................................12
Gambar 3.1. Contoh beberapa perawakan mineral dan asal mulanya
(Klein & Hurlbut, 1993) ...............................................................................27

vi