Bukti :
a. Misal f(x) =sin x , Maka :
1 1
sin(𝑥+ℎ)−sin 𝑥 2 cos 2𝑥+ℎ .sin ℎ
𝑓′ 𝑥 = lim = lim 2 2
h→0 ℎ h→0 ℎ
1
1 sin ℎ
2
= lim 2 cos 2𝑥 + ℎ . lim
h→0 2 h→0 ℎ
1
= 2 . cos 𝑥 . = cos 𝑥
2
Turunan Fungsi Sinus dan Cosinus
a. f(x) = sin x f’(x) = cos x Ingat Definisi turunan fungsi
𝑓 𝑥+ℎ −𝑓(𝑥)
b. f(x) = cos x f’(x) = sinx 𝑓 ′ 𝑥 = lim
h→0 ℎ
,∀𝑥 ∈𝐼
Bukti :
b. Misal f(x) =cos x , Maka :
1 1
cos(𝑥+ℎ)−cos 𝑥 −2 sin 2𝑥+ℎ .sin ℎ
𝑓′ 𝑥 = lim = lim 2 2
h→0 ℎ h→0 ℎ
1
1 sin ℎ
2
= lim −2 sin 2𝑥 + ℎ . lim
h→0 2 h→0 ℎ
1
= 2 . sin 𝑥 . = −sin 𝑥
2
Contoh
𝜋
Tentukan turunan pertama 𝑓(𝑥) = 2sin 3𝑥 pada 𝑥 = dengan
9
menggunakan definisi turunan! Ingat Definisi turunan fungsi
𝑓 𝑥+ℎ −𝑓(𝑥)
𝑓 ′ 𝑥 = lim ,∀𝑥 ∈𝐼
h→0 ℎ
2sin(3𝑥+ℎ)−2 sin3 𝑥 (sin(3𝑥+ℎ)−sin3 𝑥)
𝑓′ 𝑥 = lim =2 lim
h→0 ℎ h→0 ℎ
1 1
2 cos 6𝑥+3ℎ .sin (3ℎ)
2 2
= 2 lim
h→0 ℎ
3
1 sin ℎ
2
= 2 lim 2 co𝑠 6𝑥 + 3ℎ . lim
h→0 2 h→0 ℎ
3
= 2 . 2 cos 3𝑥 . = 6 cos 3𝑥
2
𝜋
Akibatnya turunan pertama 𝑓(𝑥) = 2sin 3𝑥 pada 𝑥 = adalah
𝜋 𝜋 1 9
′
𝑓 𝑥 =𝑓 ′ = 6 cos 3 = 6. = 3
9 9 2
Latihan
Dengan menggunakan definisi tersebut,tunjukkan bahwa:
1. Jika 𝑓(𝑥) = tan 𝑥, maka 𝑓’(𝑥) = sec 2 𝑥
2. Jika 𝑓(𝑥) = cot 𝑥, maka 𝑓’(𝑥) = csc 2 𝑥
3. Jika 𝑓(𝑥) = sec 𝑥, maka 𝑓’(𝑥) = sec 𝑥 tan 𝑥
4. Jika 𝑓(𝑥) = cosec 𝑥, maka 𝑓’ 𝑥 = −cosec 𝑥 cot 𝑥
1 tan 𝑥
5. Jika 𝑓(𝑥) = , maka 𝑓’(𝑥) =
cos 𝑥 2 cos 𝑥
1 1
6. Jika 𝑓(𝑥) = , maka 𝑓’(𝑥) = cot 𝑥. csc 𝑥
2 sin 𝑥 2
𝜋
7. Tentukan turunan pertama 𝑓 𝑥 = 3 cos 5𝑥 pada 𝑥 = dengan
6
menggunakan definisi turunan!
2 𝜋
8. Tentukan turunan pertama 𝑓 𝑥 = 3cos 𝑥+ sin 𝑥 pada 𝑥 =
3
dengan menggunakan definisi turunan!