PERENCANAAN TANGGA
Data tangga :
Fc’ = 28 MPa
Fy = 240 MPa
Tulangan tangga = 10 mm
Beban hidup = 250 kg/m = 0,25 t/m
Tebal pelat = 125 mm = 0,125 m
Berat Beton = 2400 kg/m3 = 2,4 t/m3
Panjang bordes = 1000 mm =1m
Panjang tangga rencana = 2600 mm = 2,6 m
Lebar tangga rencana = 1550 mm = 1,55 m
Berat Sandaran / Railling = 330 kg/m3 = 0,33 t/m3
Tinggi sandaran = 80 cm = 0,8 m
110
Rumus yang dipakai adalah 2 T + I = 61 - 65 cm
(61 - 65) = jarak satu langkah orang berjalan
200
Jumlah optrede = = 11,11 = 11 buah
18
Jumlah antrede = n – 1 = 11 – 1 = 10 buah
A. Pembebanan Tangga
Beban terfaktor
qu = 1,2 . qd + 1,6 . qℓ
= 1,2 (0,569) + 1,6 (0,25)
= 1,083 t/m
111
Beban Untuk Bordes
Beban mati
Berat plat setebal 125 mm = 0,125 x 2,4 x 1 =
0,300 t/m
Berat keramik = 0,004 x 0,024 =
0,0001 t/m
Berat spesi = 0,002 x 0,021 =
0,00004 t/m
Berat sandaran = 0,8 x (0,1 x 2) x0,33=
0,0528 t/m +
qd = 0,353 t/m
Beban hidup
qℓ = 0,25 t/m
Beban terfaktor
qu = 1,2 . qd + 1,6 . qℓ
= 1,2 (0,353) + 1,6 (0,25)
= 0,824 t/m
112
113
B. Penulangan Badan Tangga Bawah
1. Tulangan Lapangan
382, 5 . 0,85.27(600+240−225.0,85)
( 600+240 )2
= 8,071 Mpa
Mu 6 , 9 x 106
K = = = 0,767 MPa
∅ . b . d 2 0,9 .1000. 1002
K < Kmax 0,767 MPa < 8,071 MPa Ukuran pelat cukup (Tulangan
tunggal)
2. K 2.0 , 767
( √
a = 1− 1−
0,85. fc') ( √
.d = 1− 1−
0,85.27 )
. 100 = 3,398 mm
114
jadi dipakai s = 130 mm
1
. π . D2. S 0,25.3,14 .10.10 .1000
4
s 130
Luas Tulangan = =
= 603,846 mm2 >As,u = 583,333 mm2 (OK)
1 1
. π. D2. S . 3,14 . 82 .1000
4 4
Jarak Tulangan = s = ASb ,u = 250 = 200,96 mm
s ≤ 450 mm
1 1
. π . D2. S . 3,14 . 82 .1000
4 4
= s = 200
Luas Tulangan
115
Tulangan Bagi Asb = D8-200 = 251,2 mm2
2. Tulangan Tumpuan
382, 5 . 0,85.27(600+240−225.0,85)
( 600+240 )2
= 8,071 Mpa
Mu 9 , 795 x 106
K = = = 1,088 MPa
∅ . b . d 2 0,9 .1000. 1002
K < Kmax 1,088 MPa < 8,071 MPa Ukuran pelat cukup (Tulangan
tunggal)
2. K 2.1 , 088
( √
a = 1− 1−
0,85. fc') ( √
.d = 1− 1−
0,85.27 )
. 100 = 4,860 mm
116
s ≤ 450 mm
dipilih s paling kecil, = 134,571 mm
jadi dipakai s = 130 mm
1
. π . D2. S 0,25.3,14 .10.10 .1000
4
s 130
Luas Tulangan = =
= 603,846 mm2 >As,u = 583,333 mm2 (OK)
1 1
. π. D2. S . 3,14 . 82 .1000
4 4
Jarak Tulangan = s = ASb ,u = 250 = 200,96 mm
s ≤ 450 mm
1 1
. π . D2. S . 3,14 . 82 .1000
4 4
= s = 200
Luas Tulangan
117
Jadi dipakai; Tulangan Pokok As = D10 -130 = 603,846 mm2
382, 5 . 0,85.27(600+240−225.0,85)
( 600+240 )2
= 8,071 Mpa
Mu 9 , 5 x 106
K = = = 1,056 MPa
∅ . b . d 2 0,9 .1000. 1002
K < Kmax 1,056 MPa < 8,071 MPa Ukuran pelat cukup (Tulangan
tunggal)
2. K 2.1 , 056
( √
a = 1− 1−
0,85. fc') ( √
.d = 1− 1−
0,85.27 )
. 100 = 4,710 mm
118
1
. π ..D 2. S 0,25.3,14 .10.10 .1000
4
583,333
Jarak Tulangan = s ≤ AS ,u = = 134,571
mm
s ≤ (3.h = 3. 125 = 375 mm)
s ≤ 450 mm
dipilih s paling kecil, = 134,571 mm
jadi dipakai s = 130 mm
1
. π . D2. S 0,25.3,14 .10.10 .1000
4
s 130
Luas Tulangan = =
= 603,846 mm2 >As,u = 583,333 mm2 (OK)
1 1
. π. D2. S . 3,14 . 82 .1000
4 4
Jarak Tulangan = s = ASb ,u = 250 = 200,96 mm
s ≤ 450 mm
119
1 1
. π . D2. S . 3,14 . 82 .1000
4 4
= s = 200
Luas Tulangan
2. Tulangan Tumpuan
382, 5 . 0,85.27(600+240−225.0,85)
( 600+240 )2
= 8,071 Mpa
Mu 4 ,2 x 106
K = = = 0,467 MPa
∅ . b . d 2 0,9 .1000. 1002
K < Kmax 0,467 MPa < 8,071 MPa Ukuran pelat cukup (Tulangan
tunggal)
2. K 2.0 , 467
( √
a = 1− 1−
0,85. fc') ( √
.d = 1− 1−
0,85.27 )
. 100 = 2,055 mm
120
1,4 . b . d 1,4 .1000.100
fc’< 31,36 MPa, JadiAs,u ≥ = = 583,333 mm2
fy 240
Dipakai yang paling besar ,jadi As,u = 583,333 mm2
1
. π ..D 2. S 0,25.3,14 .10.10 .1000
4
583,333
Jarak Tulangan = s ≤ AS ,u = = 134,571
mm
s ≤ (3.h = 3. 125 = 375 mm)
s ≤ 450 mm
dipilih s paling kecil, = 134,571 mm
jadi dipakai s = 130 mm
1
. π . D2. S 0,25.3,14 .10.10 .1000
4
s 130
Luas Tulangan = =
= 603,846 mm2 > As,u = 583,333 mm2 (OK)
1 1
. π. D2. S . 3,14 . 82 .1000
4 4
Jarak Tulangan = s = ASb ,u = 250 = 200,96 mm
s ≤ 450 mm
121
jadi dipakai s = 200 mm
1 1
. π . D2. S . 3,14 . 82 .1000
4 4
= s = 200
Luas Tulangan
D. Penulangan Bordes
a. Tulangan Lapangan
Penulangan Mu (+) = 0,05 Tm = 0,5 kNm
ds = Sb + D/2 = 20 + 10/2 = 25 mm
d = 125 – 25 = 100 mm
Fc’ = 27 MPa β 1= 0,85 (untuk fc’ ≤ 30 MPa)
382, 5 . 0,85.27(600+240−225.0,85)
( 600+240 )2
= 8,071 Mpa
Mu 0 , 5 x 106
K = = = 0,056 MPa
∅ . b . d 2 0,9 .1000. 1002
K < Kmax 0,056 MPa < 8,071 MPa Ukuran pelat cukup (Tulangan
tunggal)
2. K 2.0 , 056
( √
a = 1− 1−
0,85. fc') ( √
.d = 1− 1−
0,85.27 )
. 100 = 0,242 mm
122
0,85 . f c ' . a . b 0,85.27 .20242 .1000
Tulangan Pokok ; As = = = 23,176
fy 240
mm2
1,4 . b . d 1,4 .1000.100
fc’< 31,36 MPa, JadiAs,u ≥ = = 583,333 mm2
fy 240
Dipakai yang paling besar ,jadi As,u = 583,333 mm2
1
. π ..D 2. S 0,25.3,14 .10.10 .1000
4
583,333
Jarak Tulangan = s ≤ AS ,u = = 134,571
mm
s ≤ (3.h = 3. 125 = 375 mm)
s ≤ 450 mm
dipilih s paling kecil, = 134,571 mm
jadi dipakai s = 130 mm
1
. π . D2. S 0,25.3,14 .10.10 .1000
4
s 130
Luas Tulangan = =
= 603,846 mm2 > As,u = 583,333 mm2 (OK)
1 1
. π. D2. S . 3,14 . 82 .1000
4 4
Jarak Tulangan = s = ASb ,u = 250 = 200,96 mm
s ≤ 450 mm
123
dipilih s paling kecil, = 200,96 mm
1 1
. π . D2. S . 3,14 . 82 .1000
4 4
= s = 200
Luas Tulangan
b. Tulangan Tumpuan
382, 5 . 0,85.27(600+240−225.0,85)
( 600+240 )2
= 8,071 Mpa
Mu 7 , 7 x 106
K = = = 0,856 MPa
∅ . b . d 2 0,9 .1000. 1002
124
K < Kmax 0,856 MPa < 8,071 MPa Ukuran pelat cukup (Tulangan
tunggal)
2. K 2.0 , 856
( √
a = 1− 1−
0,85. fc' ) ( √
.d = 1− 1−
0,85.27 )
. 100 = 3,80 mm
125
1 1
. π. D2. S . 3,14 . 82 .1000
4 4
Jarak Tulangan = s = ASb ,u = 250 = 200,96 mm
s ≤ 450 mm
1 1
. π . D2. S . 3,14 . 82 .1000
4 4
= s = 200
Luas Tulangan
E.
Perencanaan Kolom Pondasi Tangga
Data Perencanaan :
H = 1550 mm
B = 250 mm
Fy = 10(25+y) Mpa
= 310 Mpa
Pu = 2,79 T
= 27,9 kN
Mu = 0,98 T-m
= 9,8 kN-m
Vu = 0,8 T
126
= 8,0 kN
fc' = 27 Mpa
D = 19 Mm
Ds1 = Sb + Ø sengkang + ½ D d = h – ds
= 40 + 10 + 9,5 = 1550 – 60
= 59,5 mm = 60 mm = 1490 mm
Menghitung tinggi ekuivalen pada kondisi tulangan tarik at1 dan at2
600 .β ' .ds' 600.0,85 .60
at1 = 600−fy = 600−320 = 109,286 mm
at2 = β1.ds’ = 0,85 .60 = 51 mm
Menentukan nilai Ø
PuØ = Ø. Pn,b = Ø. 0,85. fc’. ab. b
= 0,65 .0,85 .27 . 835,055. 250
= 3.114.233,0 N
PuØ = 0,10. fc’. b. h
= 0,10 . 27 .250 .1550
= 1.046.250 N
Dipilih yang kecil 1.046.250 N = 1.046 kN
Karena Pu = 27,9 kN < PuØ = 1.046 kN maka nilai
Ø = 0,8 – (0,15.Pu/ PuØ)
= 0,8 – (0,15. 27,9/1046)
127
= 0,796
Ø = 0,796
Karena at2 > ac, maka penampang kolom termasuk kondisi VI yaitu
tulangan tarik menentukan tanpa tulangan tekan. (dihitung seperti balok
biasa)
2. K 2 . 0,195
( √
a = 1− 1−
0,85. fc') ( √
.d = 1− 1−
0,85.27 )
. 190 = 1,618 mm.
128
0,85 . f c ' . a . b 0,85 .27 . 1,618 .1550
Tulangan perlu ; As = = = 185,661
fy 310
mm2
1,4 . b . d 1,4 .1550.190
fc’< 31,36 MPa, Jadi As,u ≥ = = 1.330,00 mm2.
fy 310
Dipakai yang paling besar , jadi As,u = 1.330,00 mm2
Jumlah tulangan (n) :
n = As,u / ¼ .π . D2
= 1.330,00 / ¼ . 3,14 . 192
= 4,693 dipakai tulangan 5 buah (5D19)
Jadi dipakai :
Tulangan Tarik As = 5D19 = 5 .¼ .3,14.192 = 1.416,925 mm2 > As,u =
1.330,00 mm2 (OK)
Tulangan tekan As’ = 5D19 = 5.¼ .3,14.192 = 1.416,925 mm2
(ditambahkan, sebagai antisipasi arah lendutan kolom akibat momen,
sekaligus sebagai pembentuk)
Kontrol ρmin < ρ < ρmax 0,452% < 0,481% < 3,112% (OK)
As . fy 1416,925.310
a= ' = = 12,348 mm
0,85. f c . b 0,85.27 .1550
Mn = As .fy .(d – a/2)
= 1416,925 .310 (190 – 12,348/2)
= 80.744.988,38 Nmm = 80.744,988 kNm
129
Єy = fy/Es = 310/200000 = 0,0016
a 12,348
Єc’ = .Єy = . 0,0016 = 0,00013 ≤ 0,003 “OK”
β 1 . d−a 0,85.190−12,348
130
Vs . S −46.153,997 .1000
Av,u = = = -620,611
fy . d 310.190
mm2
0,062. √ fc' .b . S
Av,u = = 0,062. √ 27 .1550 .1000 = 1.610,807
fy 310
mm2
0,35.b . S 0,35.1550.1000
Av,u = = = 1.750,00 mm2
fy 310
Dipilih Av,u terbesar à Av,u = 1.750,00 mm2
Data perencanaan:
Pu = 27,9 KN
131
Mu = 9,8 KNm
Tebal tanah di atas pondasi (ht) = 1,70 m
Dimensi kolom (bK x hK) = 250 mm x 1550 mm
Berat tanah (ɣt) = 17,2 KN/m³
Daya dukung tanah (σt) = 130 Kpa
Tebal pondasi (hf) = 0,30 m
Berat beton (ɣc) = 24 KN/m³
Ø Pokok = 12 mm
Mutu beton (fc’) = 27 Mpa
Mutu baja (fy) = 240 Mpa
Asumsi lebar pondasi (B) =1m
q = berat pondasi + berat tanah
= hf .ɣc + ht .ɣt
= (0,30 x 24) + (1,7 x 17,2)
= 36,44 KN/m²
2
L1,2 = 18± √ (−18 ) −4 x 93 , 56 x (−37 , 94)
2 x 93 ,56
= 0,74 ≥ 0 (ok)
Dari perhitungan diperoleh L yaitu minimal 0,74 m. (L harus > B)
Dipakai B = 1,55 m dan L = 2 m.
132
Tegangan yang terjadi pada tanah :
Mu , x
Pu , k
σ maks = + 1 +q
B.L . B . L2
6
9,8
27 , 9
= + 1 + 36,44
1, 55 . 2 .1 ,55 . 22
6
= 54,924 kN/m² < 130 “AMAN”
Mu , x
Pu , k
σ min = – 1 +q
B.L . B . L2
6
9,8
27 , 9
= – 1 + 36,44
1,55.2 .1,55.1 22
6
= 35,956 kN/m²
b. Kontrol Tegangan Geser 1 Arah
ds = 75 + 12/2 = 81 mm
d = hf – ds = 300 - 81 = 219 mm
a = L/2 - hk/2 – d
= 2000/2 – 1550/2 – 219
= 6 mm = 0,06 m
133
Gaya tekan ke atas dari tanah (Vu) :
Vu = a .B .( σ maks+σa
2 )= 0,06 .1,55.(
5 4,924+54 , 355
2 ) = 5,082 kN
Gaya geser yang dapat ditahan oleh beton (Ø Vc):
Ø Vc = Ø.0,17.λ. √ fc ' .B .d = 0,75 . 0,17.1. √ 27. 1550 .219
= 144.854,884 N = 144,855 kN
Jadi Vu = 5,082 KN < Ø Vc = 144,855 kN “AMAN”
Vu ( σ maks2+σ min )
={ B . L−(b+ d).(h+ d) } .
54 , 924+ 35 ,956
= (1,55.2,0 - (0,469 .1,769)) .( ) = 103,164 kN
2
βc = hk/bk
= 1550/250 = 6,2
bo = 2 .((bk+d) + (hk+d))
= 2 .(469 + 1769) = 4476 mm
Gaya geser yang ditahan beton (Ø Vc):
2 √ fc ' . bo . d 2 √ 27 .44 76 .219
Vc (
= 1+
βc).
6 (
= 1+
6,2 )
.
6
= 1.250.490,118 N = 1.250,49 kN
αs . d √ fc ' . bo . d
Vc = 2+ ( bo ).
12
αs = 30 (pondasi kolom tepi)
134
30 .219 √2 7 . 44 76 .219
(
= 2+
44 76 ).
12
= 1.471.947,872 N = 1.471,948 kN
ds = 75 + 12/2 = 81 mm
d = hf – ds = 300 - 81 = 219 mm
x = L/2 – hk/2 = 2,0/2 – 1,55/2 = 0,225 m
σx = σ min + (L - x) .(σ max - σ min)/L
= 35 , 956+ (2,0 – 0,225) .( 54 , 924– 35 , 956)/2,0
= 52,79 KN/m²
Mu = ½ .σx .x² + 1/3 .(σmak - σx) .x²
= ½ .52,79.0,225² + 1/3 .(54 , 924 – 52,79) .0,225²
= 1,372 KNm
135
K = Mu / (Ø .b .d²) = 1,372 x 10⁶/(0,9 .1000 .219²)
= 0,032 MPa
2. K 2 .0 , 032
a ( √
= 1− 1−
0,85 . fc ') ( √
.d = 1− 1−
0,85 .27 ).219 = 0,306 mm
136
ds = sb + D + D/2 = 75 + 12 + 12/2 = 93 mm
d = hf – ds = 300 – 93 = 207 mm
x = B/2 - bk/2 = 1/2 - 0,25/2 = 0,375 m
Mu = ½ .σmax .x² = ½ . 54 , 924.0,375² = 3,862 kNm
K = Mu / (Ø .b .d²) = 3,862 x 10⁶/(0,9 .1000 .207²) = 0,10 MPa
382,5. β . fc' . ( 600+ fy −225 . β )
K maks =
(600+ fy)²
382,5. 0,85 .27 . ( 600+240−225 . 0,85 )
= = 8,071 Mpa
(600+240) ²
Jadi K (0,10 Mpa) < K max (8,071 Mpa) memenuhi syarat (OK)
2. K 2.0 , 10
a ( √
= 1− 1−
0,85 . fc ') ( √
.d = 1− 1− )
0,85 .2 7
.207 = 0,904 mm
137
Jadi dipakai tulangan D12 – 140
Untuk jalur tepi (di luar jalur pusat)
As,tepi = As,u - As,pusat = 1207,5 – 850 = 357,5 mm2
Jarak tulangan (s)
s = ¼ .π .D² .S / As,tepi = ¼ .3,14 .12² .1000 / 357,5 = 316,196 mm
s ≤ (2 .hf=2 .300=600 mm)
s ≤ 450 mm
Dipilih yang kecil, yaitu s = 316,196 mm dipakai s = 310 mm
Jadi dipakai tulangan D12 – 310
Luasnya As =1/4 .π .D2 .S/s =¼ .3,14 .122 .1000/310
= 364,645 mm2 > As tepi (357,5 mm2)
138
= 159,626 mm < 300 mm
Digunakan λd = 300 mm = 0,30 m
Panjang tersedia (λt) = B/2 – bk/2 – 75 = 1000/2 – 250/2 – 75
= 300 mm = 0,3 m
Panjang tersedia λt (300 mm) = λd (300 mm) ,maka lebar pondasi B sudah
cukup.
139