LAPURAN

TRADHISI UPACARA TEDHAK SITEN

(Klegen, Kartoharjo, Kota Madiun, Jawa Timur)

Didamel Kaliyan:
Nurul Aulia Azzahra
XI MIPA 3
No Absen 24

SEKOLAH MENENGAH ATAS NEGERI 1 MADIUN

TAHUN AJARAN 2019/2020
 BEBUKANING ATUR

Alhamdulillah, puji syukur panyerat aturaken wonten ngarsanipun Gusti Allah Ingkang
Maha Agung sahengga laporan punika saged kasusun kanthi sae. Boten kesupen kula aturaken
matur sembah nuwun kagem tiyang sepuh kawula ingkang tansah paring donga pangestu saha
para dwija ingkang sampun paring kawruh lan seserepan sahengga laporan ingkang kasusun sae
punika saged purna.
Laporan karya tulis kanthi irah-irahan TRADHISI UPACARA TEDHAK SITEN punika
minangka salah satunggaling sarana gladhen nyerat. Laporan menika kasusun kagem njangkepi
tugas semester I mata pelajaran basa  Jawa.
Mugi-mugi laporan ingkang kaserat dening panyerat menika saged paring mapinten-
pinten manfaat dumateng para sinten kemawon ingkang maos. Kula minangka panyerat ugi
kathah kakirangan, pramila panyaruwe saha panyendu tansah kula antu-antu. 

Madiun, 12 Oktober 2021

Pangripta
 DAFTAR ISI

BEBUKANING ATUR..........................................................................................ii
DAFTAR ISI.........................................................................................................iii
TRADHISI UPACARA TEDHAK SITEN
A. Tedhak Siten.....................................................................................................1
B. Sejarah Tradhisi Upacara Tedhak Siten............................................................1
C. Makna Tradhisi Upacara Tedhak Siten ............................................................2
D. Wanci Kaleksanane Tradhisi Upacara Tedhak Siten........................................8
E. Papan Panggonan Tradhisi Upacara Tedhak Siten.........................................10
F. Umbarampe Tradhisi Upacara Tedhak Siten..................................................20
G. Tata Cara Tradhisi Upacara Tedhak Siten......................................................24
A. Analisis............................................................................................................24
KESIMPULAN
 TRADHISI UPACARA TEDHAK SITEN

A. Tedhak Siten
Tedhak siten utawa tedhak siti iku salah siji tradhisi upacara adat Jawa kanggo bocah
umur 7 wulan utawa 6 lapan. Tradhisi iki ing dhaerah liya ing Nusantara uga ana, contone
sing diarani tradhisi “injak tanah” ing dhaerah Jakarta dening suku Betawi utawa uga ana
sing ngarani “mudhun lemah” lan “udhun-udhunan”.
Tedhak siten iku asale saka tembung tedhak, idhak utawa mudhun lan siten (saka
tembung siti) utawa lemah (bumi). Tradhisi iki kanggo perlambang bocah sing siap-siap
njalani urip liwat tuntunan wong tuwa lan diselenggarakake yen umur bocah wis 7 selapan
utawa 245 dina (7x35 = 245). Iki amarga ing umur iki, perkembangan bocah wis ana ing
tataran ngadeg, lan ing wektu iki sikil bocah bisa mlaku ing lemah. Elinga uga ana limang
dina Pasaran (pasar) ing sak Selapan: Legi, Pahing, Pon, Wage, lan Kliwon. Mula, saben dina
diwenehi jeneng beda ing jaman Selapan.
Tedak siten nggunakake sesaji utawa sesaji sing nglambangake panjaluk lan panyuwun
marang Gusti Allah supaya entuk berkah lan perlindungan, berkah saka leluhur, lan nglawan
tumindak ala saka manungsa lan roh jahat.

B. Sejarah Tradhisi Upacara Tedhak Siten

Tedhak siten minangka salah sawijining tradhisi ritual ing masarakat Jawa sing ana
gandhengane karo lingkaran panguripan manungsa. Tradhisi iki ditindakake nalika bocah
(bayi) pisanan mlaku ing lemah.Minangka tradhisi, upacara iki anonim, tegese ora bisa
dingerteni kanthi pasti sapa sing pertama nindakake utawa pangripta. Nanging, cetha
manawa tradhisi iki diwarisake kanthi turun-tumurun ing panguripan masarakat sing
ndhukung. Para Leluhur nindakake upacara iki minangka wujud pakurmatan kanggo bumi
nalika bocah kasebut wiwit sinau nyiyegake sikil ing lemah kanthi ndonga saka wong tuwa
lan pinituwa.
Tedhak siten bisa dideleng minangka wujud pangarep-arep wong tuwa tumrap bayine
supaya bocah kasebut bakal siyap lan sukses nempuh urip sing kebak alangan lan alangan
kanthi tuntunan wong tuwa. Kajaba iku, uga minangka wujud pakurmatan kanggo siti (bumi)
sing dadi sumber kasucian uga sumber panguripan sing menehi akeh prekara ing uripe
manungsa.
Paling ora ana 41,7% pedunung Indonesia sing asale saka suku Jawa lan dadi klompok
etnis paling gedhe ing Indonesia. Wilayah kasebut kalebu ing wilayah Jawa Tengah, Jawa
Timur, lan Daerah Istimewa Yogyakarta. Umume, dheweke isih manut nindakake macem-
macem tradhisi sing diwarisake saka para leluhur. Mula, distribusi tradhisi Tedhak siten
kalebu telung bidang kasebut.
Upacara tedhak siten dianakake amarga ana kapitayan masyarakat Jawa yen lemah kuwi
nduweni makna ghoib lan dijaga Bathara Kala. Kanggo ngindari kadadeyan sing ora becik,
 mula dianakake upacara ngenalake putra-putrine marang Bathara Kala minangka sing njaga
lemah. Anggone nglakoni upacara iki, luwih becik miturut weton.

C. Makna Tradhisi Upacara Tedhak Siten

Makna tedhak siten yaiku saka basa jawa tedhak / idhak sing tegese mlaku, maju. Dene
siten minangka siti utawa lahan. Dadi tedhak siten lagi mlaku ing lemah, sing ditindakake
kanggo bayi sing bisa lungguh lan ngadeg kanthi nyekel kursi utawa meja ing sakiwa tengene.
Upacara iki minangka wujud rasa syukur amarga ing umur iki bocah bakal wiwit ngerti
sipat ing sakiwa tengene lan wiwit sinau mlaku. Tujuan liyane saka upacara iki yaiku
ngenalake bayi menyang ibu kelairan. Tradhisi iki uga ditindakake mung kanggo matur
nuwun amarga tuwuh lan perkembangan bayi sing sehat. Sandhangan sing dienggo wong
tuwa yaiku kain lan kebaya kanggo wanita, kain lan surjan lengkap kanggo pria (blangkon,
keris, lan sandal), kalebu bayi.

D. Wanci Kaleksanane Tradhisi Upacara Tedhak Siten

Diselenggarakake yen umur bocah wis 7 selapan utawa 245 dina (7x35 = 245), wanci
kaleksanane wektu wiwit dina Minggu Legi nganti Setu Kliwon yaiku 35 dina. Diarani
Weton nganggo basa Jawa. Kanggo wong Jawa, ngerti dina Pasaran utawa Weton iku
penting. Biasane, tedak siten kudu dianakake esuk.

E. Papan Panggonan Tradhisi Upacara Tedhak Siten

Upacara Tedhak siten biasanya dipandang sebagai sesuatu yang keramat sehingga tempat
pelaksanaannya pun tidak dapat dilakukan di sebarang tempat. Biasane, tedak siten kudu
dianakake esuk, ing plataran ngarep omah.

F. Umbarampe Tradhisi Upacara Tedhak Siten

Ubarampé kanggo upacara tedhak sitèn akèh, kayata:
 Pengaron sing diisi kembang setaman.
 Kurungan, kanggo nggambaraké yén donyané anak isih sithik utawa ciut.
 Werna-werna barang sing diséléhaké sajroning kurungan kang nggambaraké suwèné urip,
manungsa duwé kawajiban nggolèk "nafkah", kayata:
1. Pari sabengket
2. Kapuk sabengket
3. Piranti nulis
4. Bokor kang diisi beras kuning
5. Werna-werna jinis dhuwit
6. "Perhiasan"
 Klasa sing isih anyar, kanggo lémèk ning jeroning kurungan.
  Bakaran pitik, kang nggambaraké pedoman uripé anak.
 Tangga tebu "arjuna", yaiku tebu sing wernané ungu kang nggambaraké undhak-
undhakané urip sing arep dilakoni anak.
 Jadah pitung werna, yaiku abang, putih, ireng, kuning, biru, ungu lan jambon. Tegesé
kanggo ngemutaké anak yén urip kudu waspada saka godaan werna-werna.
 Jenang Bluwok, yaiku jenang sing digawe saka glepung beras sing kenthel minangka
simbol batu sentuh kanggo ngatasi macem-macem kangelan sajroning urip.
 Bancakan, kayata sega gudhangan sing dibagékake marang para tamu sing teka minangka
Jajanan Pasar.

G. Tata Cara Tradhisi Upacara Tedhak Siten

Susunan tedhak siten yaiku
1. Sungkeman: Sungkeman duwe filosofi minangka panjaluk berkah lan kabecikan kanggo
urip bocah. Ing sesi iki, ibune nggawa bocah cilik kanggo sungkem menyang simbah lan
simbah ibu lan terus menyang simbah lan simbah.
2. Tedhak jadah pitung warna: yaiku anak mlangkah utawa ngidak jadah pitung warna kang
diréwangi ngidak déning ibu, jadah ditata saka warna sing padhang nganti warna sing
peteng, iku kabèh perlambang déné urip iku ora gampang nanging kabéh alangan sing
dirasakake mengko mesthi bakal ana dalan kang padhang tumuju kamulyan lan
kasantosan.
3. Munggah andha tebu arjuna: tebu iku pralambang antebing kalbu, supaya anggoné nitih
urip ning donya iki bakal manteb lan tebu arjuna pralambang supaya anak sing munggah
tebu iku bisa duwéni solah bawa kaya déné arjuna.
4. Kurungan: kurungan iku pralambang urip ing donya iki, ing jero kurungan diwénéhi
akèh dolanan lan ubarampé pagawéan kayata kertas, gunting, pethèt lan liya liyané,
dolanan utawa ubarampé pagawéan sing dipilih déning anak iku kaya tandha bésuk bakal
duwéni pagawéan mau.
5. Siraman: kanggo nyucèni raga lan jiwa, muga muga bisa gawa jeneng arum kanggo
kaluwarga kayata banyu kembang sing kanggo acara siraman anak mau.

6. Nyebar dhuwit recehan: Sesi sabanjure yaiku mbagekake dhuwit recehan lan beras
kuning kanggo dipertandingake kanthi undhangan bocah-bocah sing ngemot donga
supaya bocah kasebut loma lan seneng menehi amal.

7. Pandonga lan foto bareng: Rerangkaian upacara tedak siten dipungkasi kanthi donga lan
foto klompok. Banjur ana sesi ngethok kerucut lan mangan bareng. Tumpeng
 nggambarake pangarep-arep wong tuwa supaya anake dadi wong sing migunani. Ing
njero kerucut, ana kacang panjang sing minangka simbol umur dawa, kale minangka
simbol kemakmuran, tunas minangka tandha kesuburan, lan pitik sing nuduhake
kamardikan.
KESIMPULAN

Tradhisi Tedhak siten minangka upacara tradhisional sajrone panguripan masarakat Jawa
sing ana gandhengane karo siklus urip sing isih ditindakake nganti saiki. Tradhisi iki minangka
piwulang sing mulya, amarga tujuwane minangka ekspresi rasa syukur marang Sang Pencipta
sing Kuwasa amarga kelairan anak sing ditresnani. Generasi mudha kudu ngerti lan bangga karo
tradhisi iki, amarga ngemot nilai-nilai spiritual lan akeh sing dikarepake. Kabeh mau kabukten
manawa wong Jawa minangka suku sing njaga masa depan bangsa.
Minangka salah sawijining wujud budaya dhaerah, Tedhak Siten nduweni nilai-nilai sing
ana gandhengane karo pendhidhikan saengga bisa dadi pigura referensi sajrone panguripane
masarakat. Mula, anane budaya dhaerah kayata Tedhak siten isih dilestarekake dening masarakat
panyengkuyunge.
Keuntungan sing bisa dipikolehi ing tradhisi Tedhak Siten yaiku supaya bisa ngerti
tahapan urip manungsa wiwit wiwit bayi nganti diwasa. Kajaba iku, uga mulang supaya tetep
syukur karo berkah panguripan sing diparingake dening Gusti Allah SWT lan kudu siyap-siyap
kanggo urip mbesuk ing donya lan akhirat.