Anda di halaman 1dari 12

cot α cot β−1 cot α cot β +1

9.13 Buktikan (a) cot ( α + β ) = dan (b) cot ( α −β ) =


cot β+ cot α cot β−cot α
1
(a) cot ( α + β ) =
tan ( α + β )
1−tan α tan β
=
tan α + tan β
1
1−
cot α cot β
=
1 1
+
cot α cot β
cot α cot β−1
=
cot β+ cot α

(b) cot ( α −β ) = cot [ α +(−β ) ]

cot α cot (−β )−1


=
cot (−β )+ cot α
−cot α cot β−1
=
−cot β+ cot α
cot α cot β +1
=
cot β−cot α
9.14 Buktikan rumus sudut ganda
sin ( α + β )=sin α cos β +cos α sin β, cos ( α + β )=cos α cos β−sin α sin β, dan
tan α +tan β
tan ( α + β )= , dengan β=α. Maka
1−tan α tan β
sin 2 α =sin α cos α +cos α sin α =2sin α cos α
cos 2 α =cos α cos α −sin α sin α

= cos 2 α −sin 2 α

= ( 1−sin 2 α ) −sin 2 α atau = cos 2 α −(1−cos 2 α )

= 1−2 sin 2 α = 2 cos2 α −1


tan α +tan α
tan2 α =
1−tan α tan α
2 tan α
=
1−tan 2 α
9.15 Buktikan rumus setengah sudut
1
Pada cos 2 α =1−2 sin2 α , biarkan α = θ. Maka
2
1
cos θ=1−2 sin 2 θ
2

1−cos θ 1 1−cos θ
=
2
, dan sin θ=±
2 2 √
1
Pada cos 2 α =2 cos2 α −1, biarkan α = θ. Maka
2
1 1
cos θ=2 cos2 θ−1 cos2 θ
2 2

1+ cos θ 1 1+cos θ
=
2
,dan cos θ=±
2 2 √
Maka,
1
sin θ
1 2 1−cos θ
tan θ=
2 1
cos θ
2


1+cos θ

1−cos 2 θ sinθ
= ± √¿ ¿ ¿ = ±
√ =
( 1+cos θ ) 1+cos θ
2

2
( 1−cos θ ) 1−cos θ
= ± √¿ ¿ ¿ = ±
√ 1−cos 2 θ
=
sin θ

1
Tanda ± tidak diperlukan disini karena tan θ dan sin θ selalu memiliki tanda yang sama dan
2
1−cos θ selalu bernilai positif.
9.16 Dengan menggunakan rumus setengah sudut, tentukan nilai eksak dari (a) sin 15°, (b)
π
sin 292°, dan (c) sin .
8

3
1− √
a)
sin 15° =
√1−cos 30
2
=−
2
°
2 1

= √ 2+ √3
2
1
b)
sin 292°=−
√ 1−cos 585
2
π
=−
2
°
1−cos 225
=−

°

√ 1+

2
√ 2 =−1 2+ √2
2

c) π
sin =
8 √ 1−cos
2
4
=
√ 1−√ 2/2
2
=
2−√ 2 1
4 √
= √ 2− √ 2
2
1 5
9.17 Temukan nilai dari sin, cos, dan tan dari θ, dengan (a) sin θ= ,θ berada pada
2 13 ,
3
kuadran II dan (b) cos θ= , θ berada pada kuadran IV.
7
5 −12 1
a) sin θ= , cos θ= dan θ berada di kuadran I , lihat bagian 9.4(a)
13 13 2
12
1
sin θ=
2
1−cos θ

2
=
√ 1+
2
13

12
=
25 5 √26
26
=

26

1
cos θ=
2
1+cos θ

2
=
√ 1−
2
13
=
1
26
=
√ √ √ 26
26

1 1−cos θ 1+12/ 13
tan θ= = =5
2 sin θ 5 /13
3 1
b) sin θ=−2 √10 /7 , cos θ= , dan θ berada di kuadran I I , lihat bagian 9.4 ( b ) .
7 2

3
1
sin θ=
2
1−cos θ

2
=
√ 1−
2
7
=

3
√14
7

1
cos θ=−
2
1+cos θ
2 √ =
√ 1+
2
7
=
√ 35
7

3
1−
1 1−cos θ 7 − 10
t ❑ an θ= = = √
❑ 2 sin θ −2 √ 10 /7 5

9.18 Tunjukkan bahwa:


1 1
a) sin θ=2sin θ cos θ
2 2
1−cos 2 A
b) sin A=±
√ 2
sin8 x
c) tan 4 x=
1+ cos 8 x
d) cos 6 θ=1−2 sin2 3 θ
21 1
e) sin θ= ¿
2 2
Penyelesaian:
1
a) Ini diperoleh dari sin 2 α =2sin α cos α dengan menempatkan α = θ.
2
1 1−cos θ
b) Ini diperoleh dari θ=±
2
1

sin θ
2
dengan menempatkan θ=2 A.

c) Ini diperoleh dari θ= dengan menempatkan θ=8 x.


2 1−cos θ
d) Ini diperoleh dari cos 2 α =1−2 sin2 α dengan menempatkan α =3 θ.
1 1−cos θ
e) Rumus-rumus ini diperoleh dengan mengkuadratkan sin θ=±

1 1+ cos θ
2 2
dan

cos θ=±
2 √2
9.19 Nyatakan (a) sin 3 αdalam bentuk sin α dan (b) cos 4 αdalam bentuk cos α.
a) sin 3 α =sin ( 2 α +α )=sin 2 α cos α +cos 2α sin α
= ( 2 sin α cos α ) cos α + ( 1−2 sin 2 α ) sin α=¿ 2 sin α cos 2 α + ( 1−2 sin 2 α ) sin α ¿
= 2 sin α ( 1−sin 2 α ) + ( 1−2sin 2 α ) sin α =3 sin α−4 sin3 α
2
b) cos 4 α =cos 2 ( 2 α ) =2 cos2 2α −1=2 ( 2 cos 2 α −1 ) −1=8 cos 4 α −8 cos2 α+ 1

9.20 Buktikan cos 2 x=cos 4 x−sin 4 x

cos 4 x−sin 4 x=( cos2 x+sin 2 x ) ( cos 2 x−sin 2 x )


= cos 2 x−sin 2 x
= cos 2 x

1 sin 3 x +cos 3 x
9.21 Buktikan 1− sin 2 x=
2 sin x +cos x
2 2
sin3 x +cos 3 x ( sin x+ cos x ) ( sin x−sin x cos x+ cos x )
=
sin x +cos x sin x +cos x

= 1−sin x cos x
1
= 1− 2 ¿

1
= 1− 2 sin 2 x
9.22 Buktikan cos θ=sin ( θ+30° ) +cos ( θ+ 60° )

sin ( θ+30 ° ) +cos ( θ+ 60° )= ( sin θ cos 30° +cos θ+ sin 30° ) + ( sin θ cos 6 0 °−cos θ +sin 6 0° )

=
√ 3 sin θ+ 1 cos θ+¿ 1 cos θ− √ 3 sin θ=cos θ ¿
2 2 2 2
1
1−tan 2 x
2
9.23 Buktikan cos x=
1
1+ tan 2 x
2
1
sin 2 x
2
1−
1 1
1−tan 2 x cos 2 x
2 2
=
1 1
1+tan 2 x sec 2 x
2 2

1
sin 2 x

= ( )
1−
2
1
cos 2 x

1
2
1
1
cos2 x
2

sec 2 x cos2 x
2 2
2 1 1
= cos x−sin 2 x
2 2
= cos x
cos x+ sin x cos x−sin x
9.24 Buktikan 2 tan 2 x= −
cos x−sin x cos x +sin x
2 2
cos x +sin x cos x−sin x ( cos x +sin x ) −( cos x −sin x )
− =
cos x−sin x cos x+ sin x (cos x−sin x)(cos x +sin x)

( cos2 x+ 2sin x cos x+ sin2 x ) −( cos 2 x−2 sin x cos x +sin2 x )


=
cos 2 x +sin2 x
4 sin x cos x
=
cos2 x+ sin2 x
2sin 2 x
=
cos 2 x
= 2 tan 2 x
4 3 1 1
9.25 Buktikan sin A= − cos 2 A + cos 4 A
8 2 8
2
sin 4 A=( sin 2 A )
2
1−cos 2 A
= (2 )
1−2 cos 2 A +cos2 2 A
=
4
1+cos 4 A
(
= ¼ 1−2cos 2 A+
2 )
3 1 1
= − cos 2 A + cos 4 A
8 2 8
9.26 Buktikan tan 6 x=tan 4 x sec 2 x−tan 2 x sec 2 x + sec 2 x−1

tan 6 x=tan 4 x tan 2 x=tan 4 x ( sec 2 x−1 ) =tan 4 x sec 2 x−tan 2 x tan 2 x

= tan 4 x sec 2 x−tan 2 x ( sec 2 x−1 ) =tan 4 x sec 2 x−tan 2 x sec 2 x + tan 2 x

= tan 4 x sec 2 x−tan 2 x sec 2 x+ sec 2 x−1

9.27 Ketika A+ B+C=180° , tunjukkan bahwa sin 2 A +sin 2 B+sin 2 C=4 sin A sin B sin C.
sin C=180° −( A+ B)

sin 2 A +sin 2 B+sin 2 C=sin 2 A+ sin 2 B+sin [ 360° −2( A+ B) ]

= sin 2 A +sin 2 B−sin 2( A + B)


= sin 2 A +sin 2 B−sin 2 A cos 2 B−cos 2 A sin 2 B
= ( sin 2 A )( 1−cos 2 B )+ ( sin2 B ) (1−cos 2 A )
= 2 sin 2 A sin2 B+2sin 2 B sin2 A

= 4 sin A cos A sin 2 B+ 4 sin B cos B sin 2 A


= 4 sin A sin B ¿ ¿ ¿
= 4 sin A sin B sin ( A + B )

= 4 sin A sin B sin [ 18 0° −( A+ B) ]

= 4 sin A sin B sin C


9.28 Ketika A+ B+C=180° , tunjukkan bahwa tan A+ tan B +tan C=tan A tan B tanC.
sin C=180° −( A+ B),

tan A+ tan B +tan C=tan A+ tan B+ tan [ 180° −( A + B ) ]

¿ tan A+ tan B−tan( A+ B)


tan A+ tan B
= tan A+ tan B−
1−tan A tan B
( 1−tan1A tan B )
= ( tan A+ tan B ) 1−

tan A tan B
= ( tan A+ tan B ) ( 1−
1−tan A tan B )
tan A+ tan B
= −tan A tan B
1−tan A tan B
= −tan A tan B tan ( A+ B )

= tan A+ tan B +tan [ 180° −( A + B ) ]

= tan A tan B tan C


Masalah-masalah Tambahan
9.29 Tentukan nilai sin, cos, dan tan dari (a) 75° dan (b) 22 5°
Jawaban:

a)
√ 6 + √ 2 , √ 6−√ 2 , 2+ √3
4 4
−√ 6+ √ 2 √ 6−√ 2
b) ,− , 2+ √ 3
4 4
7π 11 π
9.30 Tentukan nilai sin, cos, dan tan dari (a) dan (b)
12 12
Jawaban:

a)
√ 6 + √ 2 , √ 6+ √ 2 ,−2− √ 3
4 4
b)
√ 6−√ 2 ,− √ 6+ √2 ,−2+√ 3
4 4
9.31 Tuliskan kembali setiap ekspresi sebagai fungsi tunggal sudut
a) sin 173° cos 82° + cos 173° sin 82°
Jawaban:
sin 255°
b) cos 86 ° cos 73° +sin 86 ° sin 73°
Jawaban:
sin 13°
tan 87° −tan 21 °
c)
1+ tan 87 ° tan 21°
Jawaban:
tan66 °
d) sin 8 7° cos 8 7 °
Jawaban:
1
sin 174 °
2
e) 2 cos2 151° −1
Jawaban:
cos 302 °
f) 1−2 sin2 100 °
Jawaban:
cos 200 °
tan 42 °
g)
1−tan 2 42°
Jawaban:
1
tan 84 °
2
h) cos 2 81 °−sin 2 81 °
Jawaban:
cos 162 °
sin 56 °
i)
1+ cos 56 °
Jawaban:
tan28 °
1+cos 76°
j)

Jawaban:
2

cos 38 °

9.32 Temukan nilai dari sin ( α + β ) , cos ( α + β ) , dan tan(α + β), diberikan:
3 5
a) sin α = , cos β= , α dan β berada pada kuadran I
5 13
Jawaban:
63 16 63
,− ,−
65 65 16
8 5
b) sin α = , tan β= , α dan β berada pada kuadran I
17 12
Jawaban:
171 140 171
, ,
221 221 140
−12 24
c) cos α= ,cot β= , α di kuadran II dan β di kuadran III
13 7
Jawaban:
−36 323 36
, ,−
325 325 323
1 2
d) sin α = , sin β= , α di kuadran I dan β di kuadran II
3 5
Jawaban:
4 √2− √ 21 2+2 √ 42 4 √ 2−√ 21 −25 √2+9 √ 21
, , =
15 15 2+2 √ 42 82

9.33 Temukan nilai dari sin ( α −β ) ,cos ( α −β ) , dan tan(α −β), diberikan:
3 5
a) sin α = , sin β= , α dan β berada pada kuadran I
5 13
Jawaban:
16 63 16
, ,
65 65 63
8 5
b) sin α = , tan β= , α dan β berada pada kuadran I
17 12
Jawaban:
21 220 21
, ,
221 221 220
−12 24
c) cos α= ,cot β= , α dikuadran II dan β di kuadran I
13 7
Jawaban:
204 253 204
,− ,−
325 325 253
1 2
d) sin α = , sin β= , α di kuadran II dan β di kuadran I
3 5
Jawaban:
4 √2+ √ 21 2 √ 42−2 4 √2+ √ 21 25 √ 2+9 √21
,− ,− =
15 15 2 √ 42−2 82

9.34 Buktikan:

a) sin ( α + β )−sin ( α −β )=2 cos α sin β


b) cos ( α + β ) +cos ( α −β )=2 cos α cos β
1−tan θ
c) tan ( 45 °−θ )=
1+ tan θ
tan( α + β ) tan 2 α −tan 2 β
d) =
cot (α −β ) 1−tan 2 α tan 2 β
tan α + tan β + tan γ −tan α tan β tan γ
e) tan ( α + β +γ )=tan [ ( α+ β ) +γ ]=
1−tan α tan β−tan β tan γ−tan γ tan α
sin( x + y ) tan x+ tan y
f) =
cos( x− y) 1+ tan x tan y
cos θ+ sinθ
g) tan ( 45 °+θ )=
cos θ−sin θ
h) sin ( α + β ) sin ( α −β )=sin 2 α −sin 2 β
9.35 Jika A dan B adalah sudut lancip, temukan A + B, diberikan:
Petunjuk tan ( A+ B ) =1
1
a) tan A= , tan B=3 /5
4
Jawaban:
45 °
5
b) tan A= , tan B=4
3
Jawaban:
135 °

9.36 Jika tan ( x + y )=33dan tan x=3, tunjukkan bahwa tan y =0,3
9.37 Temukan nilai dari sin 2 θ ,cos 2θ , dan tan2 θ, diberikan:
3
a) sin θ= ,θ di kuadran I
5
Jawaban:
24 7 24
, ,
25 25 7
3
b) sin θ= ,θ di kuadran II
5
Jawaban:
−24 7 24
, ,
25 25 7
−1
c) sin θ= ,θ di kuadran IV
2
Jawaban:
−√ 3 1
, ,−√ 3
2 2
−1
d) tanθ= , θ di kuadran II
5
Jawaban:
−5 12 5
, ,−
13 13 12
e) tanθ=u , θ di kuadran I
Jawaban:
2u 1−u2 2u
, ,
1+ u2 1+u 2 1−u2
9.38 Buktikan:
a) tanθ sin 2 θ=2 sin 2 θ
b) cot θ sin 2θ=1+cos 2 θ
sin 3 x −cos3 x 1
c) =1+ sin 2 x
sin x −cos x 2
1−sin 2 A 1−tan A
d) =
cos 2 A 1+ tan A
1−tan 2 θ
e) cos 2 θ=
1+ tan 2 θ
1+ cos 2θ
f) =cot 2θ
sin 2 θ
g) cos 3 θ=4 cos3 θ−3 cos θ
4 3 1 1
h) cos x= + cos 2 x + cos 4 x
8 2 8
9.39 Temukan nilai sin, cos, dan tan dari:
a) 30 ° , diberikan cos 60 °=1/2
Jawaban:
1 √ 3 1 √3
, , =
2 2 √3 3

− √3
b) 105 ° ,diberikan cos 210° =
2
Jawaban:
1 1
2
√ 2+ √3 ,− 2 √2−√ 3 ,−( 2+ √3)

1 3
c) θ , diberikan sin θ= ,θ di kuadran I
2 5
Jawaban:
1 10 3 3 10 1
=√ , = √ ,
√ 10 10 √10 10 3
7
d) θ , diberikan cot 2 θ= , 2θ di kuadran I
24
Jawaban:
3 4 3
, ,
5 5 4

−5
e) θ , diberikan cot 2 θ= ,2 θ di kuadran II
12
Jawaban:
3 3 13 2 2 13 3
= √ , = √ ,
√ 13 13 √13 13 2
9.41 Buktikan:
21 21
a) cos x=2cos x−1=1−2 sin x
2 2
1 1
b) sin x=2 sin x cos x
2 2
2
1 1
( )
c) sin θ−cos θ =1−sin θ
2 2
1
d) tan θ=csc θ−cotθ
2
1
1−tan θ
2 1−sin θ cos θ
e) = =
1 cos θ 1+sin θ
1+tan θ
2
1
2 tan x
2
f)
1
1+ tan 2 x
2
9.42 Pada segitiga siku-siku ABC di mana C adalah sudut siku-siku, buktikan:
2 ab
a) sin 2 A=
c2
b 2−a2
b) cos 2 A= 2
c
1 c−b
c) sin A=
2
1
√2c
c +b
d) cos A=
2 √2c
9.43 Buktikan
sin 3 x cos 3 x
a) − =2
sin x cos x
b) tan50 °−tan 40 °=2 tan10 °
9.44 Jika A+ B+C=180 °, buktikan:
1 1 1
a) sin A+sin B+sin C=4 cos A cos B cos C
2 2 2
1 1 1
b) cos A+ cos B+ cos C=1+4 sin A sin B sin C
2 2 2
2 2 2
c) sin A +sin B−sin C=2 sin A sin B cos C
1 1 1 1 1 1
d) tan A tan B+ tan B tan C+ tan C tan A=1
2 2 2 2 2 2

Anda mungkin juga menyukai