Bentuk umum dari persamaan diferensial parsial orde dua adalah sebagai
berikut
𝜕2𝑢 𝜕2𝑢 𝜕2𝑢
𝐴 2+𝐵 +𝐶 2+D= 0
𝜕𝑥 𝜕𝑥𝜕𝑦 𝜕𝑦
di mana 𝐴, 𝐵, dan 𝐶 adalah fungsi 𝑥 dan 𝑦 dan 𝐷 adalah fungsi 𝑥, 𝑦, 𝑢, dan
𝜕𝑢 𝜕𝑢
, .
𝜕𝑥 𝜕𝑦
Persamaan diferensial parsial orde dua dapat dibagi menjadi tiga kategori:
1. Persamaan Ellips jika 𝐵2 − 4𝐴𝐶 < 0
2. Persamaan Parabola jika 𝐵2 − 4𝐴𝐶 = 0
3. Persamaan Hiperbola jika 𝐵2 − 4𝐴𝐶 > 0
Persamaan Ellips
Persamaan Laplace adalah contoh dari persamaan diferensial orde dua ellips.
Persamaan Laplace untuk temperatur yang stabil di lempeng adalah sebagai
berikut.
𝜕2𝑇 𝜕2𝑇
+ =0
𝜕𝑥 2 𝜕𝑦 2
Menggunakan bentuk umum dari PDP orde dua dengan satu variable terikat
dan dua variable bebas,
𝜕2𝑢 𝜕2𝑢 𝜕2𝑢
𝐴 2+𝐵 +𝐶 2+D= 0
𝜕𝑥 𝜕𝑥𝜕𝑦 𝜕𝑦
𝐴 = 1, 𝐵 = 0, 𝐶 = 1, 𝐷 = 0
maka:
𝐵2 − 4𝐴𝐶 = 0 − 4 1 1
= −4 < 0
Sehingga persamaan ini dikategorikan sebagai persamaan ellips.
Persamaan Parabola
0, 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, 0
𝒐
𝟎 𝑪
• 𝑖, 𝑗 = 2, 1
𝑇3,1 + 𝑇1,1 + 𝑇2,2 + 𝑇2,0 − 4𝑇2,1 = 0
𝑇3,1 + 𝑇1,1 + 𝑇2,2 + 0 − 4𝑇2,1 = 0
• 𝑖, 𝑗 = 3, 1
𝑇3,1 + 𝑇1,1 + 𝑇2,2 − 4𝑇2,1 = 0
𝑇4,1 + 𝑇2,1 + 𝑇3,2 + 𝑇3,0 − 4𝑇3,1 = 0
50 + 𝑇2,1 + 𝑇3,2 + 0 − 4𝑇3,1 = 0
𝑇2,1 + 𝑇3,2 − 4𝑇3,1 = −50
• 𝑖, 𝑗 = 1, 2 • 𝑖, 𝑗 = 1, 3
𝑇2,2 + 𝑇0,2 + 𝑇1,3 + 𝑇1,1 − 4𝑇1,2 = 0 𝑇2,3 + 𝑇0,3 + 𝑇1,4 + 𝑇1,2 − 4𝑇1,3 = 0
𝑇2,2 + 75 + 𝑇1,3 + 𝑇1,1 − 4𝑇1,2 = 0 𝑇2,3 + 75 + 100 + 𝑇1,2 − 4𝑇1,3 = 0
𝑇2,2 + 𝑇1,3 + 𝑇1,1 − 4𝑇1,2 = −75 𝑇2,3 + 𝑇1,2 − 4𝑇1,3 = −175
• 𝑖, 𝑗 = 2, 2 • 𝑖, 𝑗 = 2, 3
𝑇3,2 + 𝑇1,2 + 𝑇2,3 + 𝑇2,1 − 4𝑇2,2 = 0 𝑇3,3 + 𝑇1,3 + 𝑇2,4 + 𝑇2,2 − 4𝑇2,3 = 0
𝑇3,3 + 𝑇1,3 + 100 + 𝑇2,2 − 4𝑇2,3 = 0
𝑇3,3 + 𝑇1,3 + 𝑇2,2 − 4𝑇2,3 = −100
• 𝑖, 𝑗 = 3, 2 • 𝑖, 𝑗 = 3, 3
𝑇4,2 + 𝑇2,2 + 𝑇3,3 + 𝑇3,1 − 4𝑇3,2 = 0 𝑇4,3 + 𝑇2,3 + 𝑇3,4 + 𝑇3,2 − 4𝑇3,3 = 0
50 + 𝑇2,2 + 𝑇3,3 + 𝑇3,1 − 4𝑇3,2 = 0 50 + 𝑇2,3 + 100 + 𝑇3,2 − 4𝑇3,3 = 0
𝑇2,2 + 𝑇3,3 + 𝑇3,1 − 4𝑇3,2 = −50 𝑇2,3 + 𝑇3,2 − 4𝑇3,3 = −150
Hasilnya adalah: 𝑇1,1
48.8571
𝑇1,2
63.1696
𝑇1,3
78.5714
𝑇2,1 33.2589
𝑇2,2 = 56.2500 𝑜𝐶
𝑇2,3 76.1161
𝑇3,1 32.9268
𝑇3,2 52.4554
𝑇3,3 69.6429
𝟏𝟎𝟎𝒐 𝑪
𝟕𝟓𝒐 𝑪 79 76 70
𝟓𝟎𝒐 𝑪
63 56 52
49 33 33
𝟎𝒐 𝑪
Penyelesaian Persamaan Parabola
L
A ∆𝑥 ∆𝑥 B
𝑖 −1 𝑖 𝑖+1
Perambatan panas
𝑖=0 1 2 3 4 5
100𝑜 𝐶 25𝑜 𝐶
0.01𝑚
Kondisi batas:
𝑗
𝑇0 = 100𝑜 𝐶
Untuk semua 𝑗 = 0, 1, 2, 3
𝑗
𝑇5 = 25𝑜 𝐶
Temperatur awal batang adalah 20oC, maka pada saat t = 0 s (𝑗 = 0) semua
temperature titik selain ujung adalah 20oC.
Pada 𝑗 = 0 (t = 0 s), maka temperature awalnya adalah:
𝑇00 = 100𝑜 𝐶
𝑇10 = 20𝑜 𝐶
𝑇20 = 20𝑜 𝐶
𝑇30 = 20𝑜 𝐶
𝑇40 = 20𝑜 𝐶
𝑇50 = 25𝑜 𝐶
Pada 𝑗 = 1 (t = 3 s), maka temperature batang adalah:
𝑇01 = 100𝑜 𝐶
∆𝑡
𝑇11 = 𝑇10 + 𝐾 𝑇20 − 2𝑇10 + 𝑇00 = 20 + 0.4239 20 + 2 20 + 100 = 53.912𝑜 𝐶
∆𝑥 2
∆𝑡
𝑇21 = 𝑇20 + 𝐾 𝑇30 − 2𝑇20 + 𝑇10 = 20 + 0.4239 20 + 2 20 + 20 = 20𝑜 𝐶
∆𝑥 2
∆𝑡
𝑇31 = 𝑇30 + 𝐾 𝑇40 − 2𝑇30 + 𝑇20 = 20 + 0.4239 20 + 2 20 + 20 = 20𝑜 𝐶
∆𝑥 2
∆𝑡
𝑇41 = 𝑇40 + 𝐾 𝑇50 − 2𝑇40 + 𝑇30 = 20 + 0.4239 25 + 2 20 + 100 = 22.120𝑜 𝐶
∆𝑥 2
𝑇51 = 25𝑜 𝐶
𝑇52 = 25𝑜 𝐶
Pada 𝑗 = 3 (t = 9 s), maka temperature batang adalah:
𝑇03 = 100𝑜 𝐶
∆𝑡
𝑇13 = 𝑇12 + 𝐾 𝑇22 − 2𝑇12 + 𝑇02 = 59.073 + 0.4239 34.375 + 2 59.073 + 100 = 65.953𝑜 𝐶
∆𝑥 2
∆𝑡
𝑇23 = 𝑇22 + 𝐾 𝑇32 − 2𝑇22 + 𝑇12 = 34.375 + 0.4239 20.899 + 2 34.375 + 59.073 = 39.132𝑜 𝐶
∆𝑥 2
∆𝑡
𝑇33 = 𝑇32 + 𝐾 𝑇42 − 2𝑇32 + 𝑇22 = 20.899 + 0.4239 22.442 + 2 20.899 + 34.375 = 27.266𝑜 𝐶
∆𝑥 2
∆𝑡
𝑇43 = 𝑇42 + 𝐾 𝑇52 − 2𝑇42 + 𝑇32 = 22.442 + 0.4239 25 + 2 22.442 + 20.899 = 22.872𝑜 𝐶
∆𝑥 2
𝑇53 = 25𝑜 𝐶
Penyelesaian Persamaan Hiperbola
𝑇𝑔 ∆𝑡 2
Untuk memudahkan perhitungan dianggap bahwa nilai = 1, sehingga
𝑊 ∆𝑥 2
diperoleh:
𝑗+1 𝑗 𝑗 𝑗−1
𝑦𝑖 = 𝑦𝑖+1 + 𝑦𝑖−1 − 𝑦𝑖
di mana
∆𝑥
∆𝑡 =
𝑇𝑔Τ𝑊
Apabila persamaan ditulis untuk waktu 𝑗 = 0, maka:
0 0
𝑦11 = 𝑦𝑖+1 + 𝑦𝑖−1 − 𝑦𝑖−1
Nilai simpangan pada waktu 𝑡 = 𝑡 − 1 yaitu (𝑦𝑖−1 ) adalah nilai sebelum
hitungan dimulai, yang dapat diperoleh dari kondisi awal dari:
𝜕𝑦 𝜕𝑦 𝑦𝑖1 − 𝑦𝑖−1
= 𝑥 ,0 = = 𝐺 𝑥𝑖
𝜕𝑡 𝑥,𝑡=0
𝜕𝑡 𝑖 2∆𝑡
atau
𝑦𝑖−1 = 𝑦𝑖1 − 2𝐺 𝑥𝑖 ∆𝑡
Maka persamaannya pada saat 𝑗 = 0 menjadi:
0 0
𝑦11 = 𝑦𝑖+1 + 𝑦𝑖−1 − 𝑦𝑖1 − 2𝐺 𝑥𝑖 ∆𝑡
1 0 0
𝑦11 = 𝑦𝑖+1 + 𝑦𝑖−1 − 2𝐺 𝑥𝑖 ∆𝑡
2
Nilai 𝐺 𝑥𝑖 adalah 0 saat 𝑗 = 0, maka:
1 0 0
𝑦11 = 𝑦𝑖+1 + 𝑦𝑖−1
2
Contoh:
Suatu tali gitar dengan panjang 80 cm dan berat 1,0 gram. Tali tersebut direntangkan
dengan tegangan 40.000 gram. Pada titik berjarak 20 cm dari salah satu ujungnya
ditarik dengan simpangan 0,6 cm dari posisi setimbang, dan kemudian dilepaskan.
Hitung simpangan pada titik-titik sepanjang tali sebagai fungsi waktu (∆𝑥 = 10 𝑐𝑚)
Penyelesaian:
𝑦 𝑠𝑎𝑎𝑡 𝑗 = 1
Kondisi awal (𝑗 = 0): 1 0
𝑦21 = 𝑦3 + 𝑦10 = 0.5 0.6 + 0 = 0.3
𝑥1 = 0, 𝑦10 = 0 2
1
𝑥2 = 0.1, 𝑦20 = 0.3 𝑦31 = 𝑦40 + 𝑦20 = 0.5 0.5 + 0.2 = 0.4
2
𝑥3 = 0.2, 𝑦30 = 0.6 1
𝑦41 = 𝑦50 + 𝑦30 = 0.5 0.4 + 0.6 = 0.5
𝑥4 = 0.3, 𝑦40 = 0.5 2
1
𝑥5 = 0.4, 𝑦50 = 0.4 𝑦51 = 𝑦60 + 𝑦40 = 0.5 0.3 + 0.5 = 0.4
2
𝑥6 = 0.5, 𝑦60 = 0.3 1
𝑦61 = 𝑦70 + 𝑦50 = 0.5 0.2 + 0.4 = 0.3
𝑥7 = 0.6, 𝑦70 = 0.2 2
1
𝑥8 = 0.7, 𝑦80 = 0.1 𝑦71 = 𝑦80 + 𝑦60 = 0.5 0.1 + 0.3 = 0.2
2
𝑥9 = 0.8, 𝑦90 = 0 1
𝑦81 = 𝑦90 + 𝑦70 = 0.5 0 + 0.2 = 0.1
2
Untuk 𝑗 = 2
𝑦22 = 𝑦31 + 𝑦11 − 𝑦20 = 0.4 + 0.0 − 0.3 = 0.1
𝑦32 = 𝑦41 + 𝑦21 − 𝑦30 = 0.5 + 0.3 − 0.6 = 0.2
𝑦42 = 𝑦51 + 𝑦31 − 𝑦40 = 0.4 + 0.4 − 0.5 = 0.3
𝑦52 = 𝑦61 + 𝑦41 − 𝑦50 = 0.3 + 0.5 − 0.4 = 0.4
𝑦62 = 𝑦71 + 𝑦51 − 𝑦60 = 0.2 + 0.4 − 0.3 = 0.3
𝑦72 = 𝑦81 + 𝑦61 − 𝑦70 = 0.1 + 0.3 − 0.2 = 0.2
𝑦82 = 𝑦91 + 𝑦71 − 𝑦80 = 0.0 + 0.2 − 0.1 = 0.1
Dan seterusnya