A. Hasil Pengamatan
1. Tabel Pengamatan
NaCl (M)
a. Pengenceran NaCl
1) NaCl 1,5 M
Diketahui:
M1 =3M
V1 = 100 mL
1
M2 = x 3 = 1,5 M
2
Ditanyakan:
V2 = …?
Penyelesaian:
V1 x M1 = V2 x M2
100 mL x 3 M = V2 x 1,5
3 M x 100 mL
V2 =
1,5 M
V2 = 200 mL
2) NaCl 0,75 M
Diketahui:
M1 =3M
V1 = 100 mL
1
M2 = x 3 = 0,75 M
4
Ditanyakan:
V2 = …?
Penyelesaian:
V1 x M1 = V2 x M2
100 mL x 3 M = V2 x 0,75 M
3 M x 100 mL
V2 =
0,75 M
V2 = 400 mL
3) NaCl 0,375 M
Diketahui:
M1 =3M
V1 = 100 mL
1
M2 = x 3 = 0,375 M
8
Ditanyakan:
V2 = …?
Penyelesaian:
V1 x M1 = V2 x M2
100 mL x 3 M = V2 x 0,375 M
3 M x 100 mL
V2 =
0,375 M
V2 = 112,5 mL
4) NaCl 0,1875 M
Diketahui:
M1 =3M
V1 = 100 mL
1
M2 = x 3 = 0,1875 M
16
Ditanyakan:
V2 = …?
Penyelesaian:
V1 x M1 = V 2 x M2
100 mL x 3 M = V2 x 0,1875 M
3 M x 100 mL
V2 =
0,1875 M
V2 = 1.600 mL
b. Konsentrasi 0,1875 M
1. Penentuan densitas (d)
Diketahui:
W = 81,9178 g
We = 32,8014 g
W0 = 81,6183
d0 = 0,995646 g/cm3
Ditanyakan:
d = ……?
Penyelesaian:
W-We
d = x d0
W0-We
81,9178−32,8014
d= x 0,995646 g/cm3
81,6183−32,8014
49,1164
d= x 0,995646 g/cm3
48,8169
d = 1,0118 g/cm3
2. Penentuan molalitas larutan (m)
Diketahui:
d = 1,0118 g/cm3
M = 0,1875 M
BM = 58,44 g/mol
Ditanyakan:
m = ……?
Penyelesaian:
1
m=
( )(
d
M
-
BM
1000 )
1
(
m = 1 ,0118
3 )(-
58,44
1000 )
1
m=
( 0,3373−0,0584 )
1
m=
0,2789
m = 3,5855 mmol/g
3. Penentuan volume molal parsial semu (Φ)
Diketahui:
W = 81,9178 g
We = 32,8014 g
W0 = 81,6183
d0 = 0,995646 g/cm3
d = 1,0118 g/cm3
m = 3,5855 mmol/g
Ditanyakan:
Φ1 = ……?
Φ2 = ……?
Penyelesaian:
a) Rumus pertama
Φ1 =
1
d( (
M2 -
1000
m
×
d-do
do ))
Φ1 =
1
(
1,0118 (
0,1875 -
1000
3,5855
×
1,0118 - 0,9956
0,9956 ))
1
(
Φ =0,9883 0,1875 - (
1000
3,5855
×
0,9956 ) )
0,0162
Φ1 =0,9883 (−4,3306 )
Φ1 =−4,2799
b) Rumus Kedua
Φ2 =
1
d ( (
M2 -
1000 W - Wo
m
×
Wo - We ))
Φ2 =
1
(
1,0118 (
0,1875 -
1000
3,5855
×
81.9178 - 81,6183
81,6183 - 32,8014 ))
2
(
Φ = 0,9883 0,1875 - (
3,5855 48,8169 ))
1000
×
0,2995
Φ2 = 0,9883 (−1,4859 )
Φ2 = −1,4685
c. Konsentrasi 0,375 M
1. Penentuan densitas (d)
Diketahui:
W = 82,2856 g
We = 32,8014 g
W0 = 81,6183
d0 = 0,995646 g/cm3
Ditanyakan:
d = ……?
Penyelesaian:
W-We
d = x d0
W0-We
82,2856−32,8014
d= x 0,995646 g/cm3
81,6183−32,8014
49,4842
d= x 0,995646 g/cm3
48,8169
d = 1,0137 g/cm3
Diketahui:
d = 1,0137 g/cm3
M = 0,375 M
BM = 58,44 g/mol
Ditanyakan:
m = ……?
Penyelesaian:
1
m=
( )(
d
M
-
BM
1000 )
1
3(
m = 1,0137
)(
-
58 ,44
1000 )
1
m=
( 0,3379−0,0584 )
1
m=
0,2795
m = 3,5778 mmol/g
3. Penentuan volume molal parsial semu (Φ)
Diketahui:
W = 82,2856 g
We = 32,8014 g
W0 = 81,6183
d0 = 0,995646 g/cm3
d = 1,0137 g/cm3
m = 3,5778 mmol/g
Ditanyakan:
Φ1 = ……?
Φ2 = ……?
Penyelesaian:
a) Rumus pertama
Φ1 =
1
d ( (
M2 -
1000
m
×
d-do
do ))
Φ1 =
1
1,0137(0,375 - (
1000
3,5778
×
1,0137 - 0 ,9956
0,9956 ))
(
Φ1 =0,9864 0,375 - (1000
3,5778
×
0,9956 ) )
0,0181
Φ1 =0,9864 (−4,7119 )
Φ1 =−4,6478
b) Rumus Kedua
Φ2 =
1
d
M2 -
( (
1000 W - Wo
m
×
Wo - We ))
Φ2 =
1
(
1,0137 (
0,375 -
1000
×
82,2856 - 81,6183
3,5778 81,6183 - 32,8014 ))
2
(
Φ = 0,9864 0,375 - (
3,5778 48,8169 ) )
1000
×
0,6673
Φ2 = 0,9864 (−3,454 )
Φ2 = −3,4070
d. Konsentrasi 0,75
Diketahui:
W = 82,9165 g
We = 32,8014 g
W0 = 81,6183
d0 = 0,995646 g/cm3
Ditanyakan:
d = ……?
Penyelesaian:
W-We
d = x d0
W0-We
82.9165−32,8014
d= x 0,995646 g/cm3
81,6183−32,8014
50,1151
d= x 0,995646 g/cm3
48,8169
d = 1,0265 g/cm3
Diketahui:
d = 1,0265 g/cm3
M = 0,75 M
BM = 58,44 g/mol
Ditanyakan:
m = ……?
Penyelesaian:
1
m=
( )(
d
M
-
BM
1000 )
1
(
m = 1,0265
3 )(
-
58 ,44
1000 )
1
m=
( 0,3422−0,0584 )
1
m=
0,2838
m = 3,5236 mmol/g
3. Penentuan volume molal parsial semu (Φ)
Diketahui:
W = 82,9165 g
We = 32,8014 g
W0 = 81,6183
d0 = 0,995646 g/cm3
d = 1,0265 g/cm3
m = 3,5236 mmol/g
Ditanyakan:
Φ1 = ……?
Φ2 = ……?
Penyelesaian:
a) Rumus pertama
Φ1 =
1
d( (
M2 -
1000
m
×
d-do
do ))
Φ1 =
1
( (
1,0265
0,75 -
1000
3,5236
×
1,0265 - 0 ,9956
0,9956 ))
( (
Φ1 =0,9741 0,75 -
1000
3,5236
×
0,0309
0,9956 ))
Φ1 =0,9741 ( 0,75 - ( 283 ,8007 × 0,0310 ) )
Φ1 =0,9741 (−8,0478 )
Φ1 =−7,8393
b) Rumus Kedua
Φ2 =
1
d ( (
M2 -
1000 W - Wo
m
×
Wo - We ))
Φ2 =
1
( (
1,0265
0,75 -
1000
×
82.9165 - 81,6183
3,5236 81,6183 - 32,8014 ))
( (
Φ2 = 0,9741 0,75 -
1000
×
1,2982
3,5236 48,8169 ))
Φ2 = 0,9741 ( 0,75 - ( 283,8007 × 0,0265 ) )
Φ2 = 0,9741 (−6,7707 )
Φ2 = −6,5953
e. Konsentrasi 1,5 M
Diketahui:
W = 83,8192 g
We = 32,8014 g
W0 = 81,6183
d0 = 0,995646 g/cm3
Ditanyakan:
d = ……?
Penyelesaian:
W-We
d = x d0
W0-We
83.8192−32,8014
d= x 0,995646 g/cm3
81,6183−32,8014
51,0178
d= x 0,995646 g/cm3
48,8169
d = 1,0450 g/cm3
Diketahui:
d = 1,0450 g/cm3
M = 1,5 M
BM = 58,44 g/mol
Ditanyakan:
m = ……?
Penyelesaian:
1
m=
( )(
d
M
-
BM
1000 )
1
(
m = 1,0450
3 )(
-
58 ,44
1000 )
1
m=
( 0,3483−0,0584 )
1
m=
0,2899
m = 3,4494 mmol/g
3. Penentuan volume molal parsial semu (Φ)
Diketahui:
W = 83,8192 g
We = 32,8014 g
W0 = 81,6183
d0 = 0,995646 g/cm3
d = 1,0450 g/cm3
m = 3,4494 mmol/g
Ditanyakan:
Φ1 = ……?
Φ2 = ……?
Penyelesaian:
a) Rumus pertama
Φ1 =
1
d( (
M2 -
1000
m
×
d-do
do ))
Φ1 =
1
( (
1,0450
1,5-
1000
3,4494
×
1,0450 - 0 ,9956
0,9956 ))
( (
Φ1 =0,9569 1,5 -
1000
3,4494
×
0,0494
0,9956 ))
Φ1 =0,9569 ( 1,5 - ( 289 ,9054 × 0,0496 ) )
Φ1 =0,9569 (−12,8739 )
Φ1 =−12,3190
b) Rumus Kedua
Φ2 =
1
d ( (
M2 -
1000 W - Wo
m
×
Wo - We ))
Φ2 =
1
( (
1,0450
1,5-
1000
×
83.8192 - 81,6183
3,4494 81,6183 - 32,8014 ))
( (
Φ2 = 0,9569 1,5 -
1000
×
2,2009
3,4494 48,8169 ))
Φ2 = 0,9569 ( 1,5 - ( 289,9054 × 0,0451 ) )
Φ2 = 0,9569 (−11,5747 )
Φ2 = −11,0758
f. Konsentrasi 3 M
Diketahui:
W = 84,6862 g
We = 32,8014 g
W0 = 81,6183
d0 = 0,995646 g/cm3
Ditanyakan:
d = ……?
Penyelesaian:
W-We
d = x d0
W0-We
84.6862−32,8014
d= x 0,995646 g/cm3
81,6183−32,8014
51,8848
d= x 0,995646 g/cm3
48,8169
d = 1,0701 g/cm3
Diketahui:
d = 1,0701 g/cm3
M =3M
BM = 58,44 g/mol
Ditanyakan:
m = ……?
Penyelesaian:
1
m=
( )(
d
M
-
BM
1000 )
1
(
m = 1,0701
3 )(
-
58 ,44
1000 )
1
m=
( 0,3567−0,0584 )
1
m=
0,2983
m = 3,3523 mmol/g
3. Penentuan volume molal parsial semu (Φ)
Diketahui:
W = 84,6862g
We = 32,8014 g
W0 = 81,6183
d0 = 0,995646 g/cm3
d = 1,0450 g/cm3
m = 3,4494 mmol/g
Ditanyakan:
Φ1 = ……?
Φ2 = ……?
Penyelesaian:
a) Rumus pertama
Φ1 =
1
d( (
M2 -
1000
m
×
d-do
do ))
Φ1 = ( (
1
1,0701
3-
1000
3,3523
×
1,0701- 0 ,9956
0,9956 ))
( (
Φ1 =0,9344 3 -
1000
3,3523
×
0,0745
0,9956 ))
Φ1 =0,9344 ( 3 - ( 298 ,3027 × 0,0748 ) )
Φ1 =0,9344 ( 3 - 22 ,3130 )
Φ1 =0,9344 (−19,3130 )
Φ1 =−18,0460
b) Rumus Kedua
Φ2 =
1
d ( (
M2 -
1000 W - Wo
m
×
Wo - We ))
Φ2 =
1
1,0701 ( (
3-
1000
×
84.6862 - 81,6183
3,3523 81,6183 - 32,8014 ))
( (
Φ2 = 0,9344 3 -
1000
×
3,0679
3,3523 48,8169 ))
Φ2 = 0,9344 ( 3 - ( 298,3026 × 0,0628 ))
Φ2 = 0,9344 ( 3 -15,7334 )
Φ2 = 0,9344 (−12,7334 )
Φ2 = −11,8981
BAB V
PENUTUP
A. Kesimpulan
M 0,375 M dan 0,1875 M secara berturut-turut adalah 1,0701 g/cm; 1,0450 g/cm;
1,0265 g/cm; 1,0137 g/cm dan 1,0118 g/cm. Setelah nila densitas diperoleh, maka
molalitas dan volume molal parsial larutan NaCl dapat ditentukan dengan
perhitungan Dari hasil perhitungan didapatkan mula molalitas dari larutan NaCl
3,3523 mmol/g, 3,4494 mmol/g, 3,5236 mmol/g, 3,5778 mmol/g dan 3,5855 mmol/g.
Nilai volume molal parsial berdasarkan hasil pengolahan data untuk larutan NaCl
adalah 1= -18,0460 cm3/mol dan 2= -11,8981 cm3/mol untuk NaCl 3 M. 1 = -
12,3190 cm3/mol dan 2= -11,0758 cm3/mol untuk NaCl 1,5 M. 1= -7,8393
cm3/mol dan 2= -6,5953 cm3/mol untuk NaCl 0,75 M. 1= -4,6478 cm3/mol dan
2= -3,4070 cm3/mol untuk NaCl 0,375 M dan 1= -4,2799 cm3/mol dan 2= -
konsentrasi NaCl dalam larutan maka densitas dari larutan tersebut juga semakin
besar. Perolehan data tersebut sesuai dengan teori yang dijelaskan oleh Rahma,dkk
(2020: 9) yang menyebutkan bahwa semakin besar konsentrasi maka massa jenisnya
juga akan semakin besar. Sedangkan dari hasil volume molal parsial yang telah
NaCl
0,1875M.
- Dihomogenkan.
Hasil