Kunci Jawaban

Bahasa Jawa
Untuk SD/MI

Kelas

6
SEMESTER I
WULANGAN 1
NJAGA LESTARINING ALAM

Gladhen 1: Nyemak Teks Informasi

Wangsulana pitakon-pitakon iki manut prentahe!
1. Bisa rupa tulisan utawa gambar
2. supaya bisa nyebarake pawarta apa bae.
3. Dene Informasi bisa wujud teks narasi faktual, teks dheskripsi, lan teks persuasi.
4. Miturut pangerten informasi kang wis dijlentrehake, informasi kaperang dadi 4 jenis
5. A. lelandhesan sifat
B. lelandhesan kagunan
C. Informasi Lelandhesan Bidang Penguripan,
D. Informasi Lelandhesan Lokasi Peristiwa

Gladhen 2: Niteni Teks Informasi

1. Coba saiki wenehana tandha centhang ing papan isen-isen sing cocok karo ciri-
ciri teks informasi!

Teks Informasi
No Pranyatan
pawarta persuasi Sesanti/slogan Pariwara/iklan
1 Isine: √
Prastawa
nyata
ajakan √
pamer √
ndayani √
ngelingake √
2 Wujude: √
Paragraf- √
paragraf
ukara √

2 Kunci Jawaban Bahasa Jawa Kelas 6

 2. Wenehana tandha centhang ing papan isen-isen sing cocok karo ciri-ciri
Teks Informasi
No Ukara
Sesanti/ Pariwara
pawarta persuasi
slogan /iklan
1. Sapa salah bakal seleh. √

2. Banjir bandhang √
nrajang, nuwuhake
korban jiwa.

3. Banyu resik, sumber √

panguripan, openana!

4. Ayo tandang njaga √

lestarine alam.

5 Ayo Nganggo Tas Plastik √ √

Ramah Lingkungan

3. Goleka tuladha teks informasi bisa wujud:

Teks pawarta, teks sesanti, utawa teks pariwara/iklan!
Kebijaksanaan guru

Gladhen 3: Mbedakake Teks Informasi

B. Wangsulana pitakon ing ngisor iki!
1. Wangsulan: Taman Nasional Bromo Tengger Semeru (TNBTS)
2. Wangsulan: Kawasan TNBTS dumunung ing 4 kabupaten, yaiku Probolinggo,
Pasuruan, Lumajang, lan Malang.
3. Wangsulan: “booking online”.
4. Wangsulan: Wilayah iki ambane kanthi 43.210,20 hektar.
5. Wangsulan: Wektune dibatesi 2 jam sawise pendaftaran, yen luwih saka kuwi kode
booking bakal hangus.

Kunci Jawaban Bahasa Jawa Kelas 6 3

Gambar ing ngisor iki slogan apa iklan?
Gambar 1. Slogan Gambar 5. Slogan
Gambar 2. Slogan Gambar 6. Slogan
Gambar 3. Slogan Gambar 7. Slogan
Gambar 4. Iklan

Pasinaon 2:
Gladhen 1: Nulis Teks Informasi
Wangsulane manut pilihan gambare.
Kebijaksanaan guru

Gladhen 2 : Nyritakake Isine Teks Informasi

Wangsulane : -Kebijaksanane guru

Pasinaon 3:
Nyusun Teks Informasi Mandhiri
Gladhen 1: Nulis Tanggapan Teks Informasi
Tugas mandiri
Kebijaksanaan guru
Gladhen 2: Nulis Teks Informasi

Panggenan nulis

upamane_kanggo lestarine lingkungan alas ayo aja lali: negor sauwit , nandur satus
bibit.

Gambar ngisor iki terangna maksude!

Panggenan nulis:

Wong kang ngebotake barang sepele malah kelangan barang sing luwih aji.

Gladhen Wulangan 1
KD : 3.1
1. D 2. C 3. B 4. A 5. A 6. A 7. B 8. A 9. D 10. B
2.

4 Kunci Jawaban Bahasa Jawa Kelas 6

11. Wangsulan : tembunge ngujuk ujuki lan pamer.
12. pariwara ngujuk ujiki lan pamer, dene sesanti ajak ajak.
13. suk tanggal 26 mei ana grahana bulan
14. Tut Wuri Handayani
15. Ayo, gunakna wae kecap cap sawi!.
16. pawarta utawa informasi
17. ana 7
18. slogan

WULANGAN 2
BHINEKA TUNGGAL IKA
Ayo ditulis saparagraf wae manut panemumu dhewe mungguh isine gambar ing ndhuwur
iku!

Sanadyan ing kono beda agama, beda suku, beda basa lan beda budhayane nanging
panggah guyub rukun. Nuduhake yen bangsa Indonesia iku kuwat persatuane.
(Kebijaksanaan guru)
Pasinaon 1
Gladhen 1: Nyemak Teks Tembang Macapat
Wangsulana pitakon-pitakon gegayutan karo tembang Maskumambang!
1. Wangsulan: maskumambang
2. Wangsulan: 4 (papat)
3. Wangsulan: 12 i, 6 a, 8 i, 8 a
4. Wangsulan: 8 (wolu)
5. Wangsulan: guru lagune a

Gladhen 2: Njlentrehake Titikane Teks Tembang

a. Golekana guru gatra, guru lagune tembang pucung ing ngisor iki!
Tembang: Dhandhanggula Gatra Wilangan Guru Lagu
Bapak pucung yen mlaku lembehan grana 4 12 A
1 12 U
Bapak pucung dudu watu dudu gunung
3 8 I
Ngon ingone sang Bupati
2 6 A
Sangkane ing sebrang

Kunci Jawaban Bahasa Jawa Kelas 6 5

a. Golekana sasmitane tembang pocung ing ngisor iki, tulisen sagatrane saukarane!
Mandheg mangu si kancil ing lampahipun,
sakedhap angungak,
sigra denira andhelik,
ngulap-ulap si kancil sadangunira.
Mlakune kancil ragu ragu
Sedhela-sedhela nyawang
Banjur si kancil singidan/ ndhelik
Nginceng inceng sawetara wektu

Gladhen 3: Mbedakake Jinis Tembang Macapat

Teks 1 : Tembang ..mas kumabang Teks 2 : Tembang ..mijil
Teks 1 : Tembang ..kinanthi Teks 2 : Tembang ..gambuh

Pasinaon 2
Nggancarake Teks Tembang Macapat Bebarengan
Gladhen 1: Nggancarake Teks Tembang Macapat

Sigra mabur, ing ngawiyat nyamut nyamut

Bisa mabur ing ngawiyat/ awang-awang pethit banget
eram kang tumingal
nganti eram/ nggumun sing padha ndeleng
panrupamu kaya anjing
panrupane kaya anjing/asu
pating grayak bisa ngambah jumantara
pating grayak/ kleper olehe ngambah jumantara(awang-awang)

4. Tembang ing ngisor iki ganepana nganggo tembung sing cocok lan pas karo guru
wilangan lan guru lagu.

Ngelmu iku kalakone kanthi ... (u) laku

Lekase lawan ... (a) kas
Tegese kas .... (i) nyantosani
Setya budaya pangekese dur .... (a) angkara

Gladhen 2: Nyritakne Isine Teks Tembang Macapat

1. Asile anggonmu bebarengan nggancarake tembang macapat ing gladhen 1, owahan
dadi basa krama!

6 Kunci Jawaban Bahasa Jawa Kelas 6

 Bisa mabur ing ngawiyat/ awang-awang pethit banget
Saged mabur wonten ngawiyan inggil sanget
nganti eram/ nggumun sing padha ndeleng
ngantos ngungun ingkang sami ningali
panrupane kaya anjing/asu
rupinipun kados segawon
pating grayak/ kleper olehe ngambah jumantara(awang-awang)
pating kleper anggenipun mabur wonten ing awang-awang
Pasinaon 3
Makarya Mandhiri: Nulis Teks Tembang Macapat
Gladhen 1: Nulis Teks Tembang Macapat
Gatra Tembang Guru Wilangan Guru lagu Watak
1 Sapa aku bisa gawe seneng ndulu 12 u Sembrana
2 Uga tundha reta 6 a parikena
3 Kanggo sesambungan mesthi 8 i lucu
4 Kabeh-kabeh butuhe nyekel lan 12 a
nggawa

Gladhen 2: Nembangake Tembang Macapat

Kebijaksanaan guru
Gladhen Wulangan 2
KD . 3. 2
1.lestari 14. A
2. Ana 11 15. Macapat pucung
3. Paugeran 16. 12 u, 6a, 8 i, 12 a
4. B 17. Kesombongan
5. Enem(6) 18. sawayah wayah gampang ngremehake liyan.
6. (10i – 6o – 10e – 10i – 6i – 6o) 19. - durung becus/ mumpuni wis kumawani
7. guru wilangan besus(ceramah)
8. Guru lagu - Amaknani rapal (apalan)
9. B - Kaya kyai weton mesir
10. B - Samangsa mangsa mesthi ngremehne wong
11. A liya.
12. D 20. sewelas (11)
13. A

Kunci Jawaban Bahasa Jawa Kelas 6 7

WULANGAN 3
TOKOH LAN PENEMU

Pasinaon 1

Gladhen 1: Saloka, bebasan lan paribasan

Sawise kowaca geguritan ing ndhuwur iku, banjur wangsulana pitakon iki!

1. korupsi
2. wakil rakyat
3. koruptor
4. ora setuju
5. gumregah kudu dibrantas

Gladhen 3: Unen-unen Sajrone Tetembangan

Wangsulane : kebijaksanaan guru

Pasinaon 2
Bebarengan Ngrembug Paribasan, bebasan lan seloka
Gladhen 1: Negesi unen unen Sajrone Wacan
Ayo mangsuli pitakon-pitakon ngisor iki!
No Unen-unen Tegese
1 Golèk banyu bêníng. Mêguru golèk kawruh síng bêcík.
2 Giri lusi janma tankena ing ngina Ora kena ngina marang wong liya
3. Gawé luwangan nggo ngurugi Utang gawe nyaur utang
luwangan.
4. Dom sumurup ing banyu Megawe secara meneng menengan kanggo
nutupi alane (kekurangane)
5. Dikena iwake aja nganti buthek Mbrasta masalah sacara wening (teneng)
banyune
6. Esuk dhele sore tempe Mencla mencle
7. Kegedhen empyak kurang cagak Pengasilane ora imbang karo pengeluarane
8. Kutuk marani sunduk .pegaweyan sing ndadekake bebaya
9. Kakehan gludhug kurang udan Akeh omone ora ana nyatane
10. Kêtula-tula kêtali. Tansah kekurangan terus

8 Kunci Jawaban Bahasa Jawa Kelas 6

Gladhen 2: Nerangake bedane Paribasan, bebasan, lan Saloka

Isinen aksara B yen katrangan mau pancen bener, nanging tulisen S, yen katrangan
mau salah.

No Ukara Jinise B/S

1. Ungak-ungak pager arang Paribasan B
2. Ancik-ancik pucuke eri Bebasan B
3. Angguthuk lor kena kidul Paribasan B
4. Angon ulat ngumbar tangan Saloka S
5. Asu arebut balung Saloka B
6. aji godhong garing Paribasan S
7. durung pecus keselak besus Paribasan B
8. esuk dhele sore tempe Bebasan B.
9. yitna yuwana lena kena Bebasan S
10. rindhik asu digitik saloka B

Pasinaon 3
Makarya mandiri: Ngrakit Ukara
Gladhen 1: Ngrakit Ukara Kanthi Unen-unen Jawa
Gaweya ukara nganggo unen-unen arupa paribasan kang wis cumepak!

No. Paribasan Tegese/ karepe

1 Kegedhen empyak kurang cagak Metune luwih akeh tinimbang mlebune
2 Nguber layangan pedhot Pakaryan sing tanpa guna
3 Golek uceng kelangan dheleg Golek sethithik malah kelangan akeh
4 Gong lumaku tinabuh Wong kang kumudu kudu ditakoni
5 Kakehan gludhug kurang udan Kakehan omong nanging ora ana buktine
Ukarane:
1). Sing ngati ati yen duwe pepinginan, aja nganti kegedhen empyak kurang cagak.
2). Supaya ora katiwasan ora usah nguber layangan pedhot.
3). Weladalah kojur golek uceng malah kelangan dheleg.
4). Sarwono iku karaktere gong lumaku tinabuh.
5). Wis ta ora usah kakehan gludhug kurang udan.

Kunci Jawaban Bahasa Jawa Kelas 6 9

Gladhen 2: Ngrakit ukara nganggo bebasan
Gaweya ukara nganggo tetembungan arupa unen-unen kang wis cumepak!
No Bebasan Tegese/karepe
1 Udan tangis Akeh wong sing kesusahan merga bencana
2 Sepi ing pamrih rame ing gawe Nindakake pegaweyan kanthi ora duwe
kemilikan apa-apa
3 Lambe satumang dadi Bocah kang dituturi bola bali, meksa ora
samerang nggugu
4 Mbuwang tilas Ethok-ethok ora ngerti marang tumindake
ala kang lagi dilakoni
5 Nguyahi segara Nyumbang kang ora ana pituwase
Ukarane :
1).Warga Lereng Anjasmoro udan tangis gara-gara PMK sapine.
2). Para pejuwang jaman biyen sepi ing pamrih, rame ing gawe.
3). Ngene iki lambe satumang dadi samerang, mung perkara bocah siji iki.
4). Wadhuh…. Repot mungsuh wong sing mbuwang tilas ngene iki!
5). Walah sampeyan iku nguyahi segara yen ngaturake gula marang Bu Khoir iki!
Gladhen 3: Ngrakit Ukara Nganggo Saloka
Gaweya ukara nganggo tetembungan arupa unen-unen kang wis cumepak!

No Saloka
1 Rindhik asu digitik
2 Sepi ing pamrih rame ing gawe
3 Lambe satumang dadi samerang
4 Mbuwang tilas
5 Nguyahi segara
6 Palang mangan tanduran
7 Becik ketitik ala ketara
8 Anak polah bapa kepradhah
9 Kebo nusu gudel
10 Kutuk marani sunduk
Tegese/karepe
Wong kang diutus cocok karo
kekarepane
Nindakake pegaweyan kanthi ora duwe
kemilikan apa-apa
Bocah kang dituturi bola bali, meksa
ora nggugu
Ethok-ethok ora ngerti marang
tumindake ala kang lagi dilakoni
Nyumbang kang ora ana pituwase
Wong sing diprecaya malah ngrusak
Tumindak ala lan becik bakal ketara
Wong tuwa melu naggung polah
tingkahe anak
Wong tuwa njaluk warah marang bocah
Wong sing malah nyedhaki bebaya

10 Kunci Jawaban Bahasa Jawa Kelas 6

Ukarane :

1). Wis rindhik asu digitik Bagiyo senengane mancing kok diutus mancing.
2). Sing apik tumindak apa wae kudune sepi ing pamrih rame ing gawe.
3). Yen nuturi Ahmadi padha karo lambe satumang dadi samerang..
4). Sarmidi wis genah kelakuwane kok malah mbuwang tilas.
5). Walah nguyahi segara sampeyan yen menehi winih duren marang Pak. Darman.
6). Wadhuh palang mangan tandur yen kowe pasrah marang Diana.
7). Wis talah dikaya ngapa becik ketitik ala ketara.
8). Ngene iki ya panggah ta, anak polah bapa kepradhah.
9). Wis jamane pancen saiki kebo nusu gudel.
10). Kutuk marani sunduk kowe iki yahmene kok ngundha layangan.

Gladhen
Wulangan 3
KD. 3.3
1. Mas Cebolang
2. Tumpi sing tegese panganan putih.
3. ing naskah Serat Centhini jilid 3
4. Cara ngolah tempe beda-beda, nanging prinsip dhasare padha, yaiku nggawe kahanan sing
cocog kanggo uripe jamur (jamur tempe/Rhizopus oryzae).
5. jamur tempe/Rhizopus oryzae.
6. sadurunge abad kaping 16
7. Pangeran Bayat
8. saka Candhi Prambanan tumuju Pajang lan mampir ing dhusun Tembayat, Kabupaten Klaten
9. A 10. A 11. A 12. A 13. D 14. C15. C 16. A 17. D 18. A
19. Wing tuwa iku kudune Tut wuri handayani
20. Dadi pimpinan kudu nganggo semboyan ing ngarsa sung tuladha.
21. Aja kaya ngono lo ya kok ndadak nabok nyilih tangan.
22. Dadi anak bisaa mikul dhuwur mwndhem jero
23. ya nguyahi segara ta, yen panjenengan maringi dhuwit marang Pak Jarwo.

Kunci Jawaban Bahasa Jawa Kelas 6 11

Penilaian Akhir Semester 1 KD 3.1
1.C 6. C 11. A
2. C 7. C 12. A
3. B 8.B 13. C
4. B 9. A 14. A
5. B 10. B 15. C
16. pawarta, pariwara, sesanti
17. Anane bujukan, pengaruh, utawa himbauan marang sing maca.
- Paragraf kasusun dening ukara kinanthenan alasan kang kuat saka data lan fakta.
- Isi paragraf digunakake kanggo ngyakinake sing maca.
- Akeh-akehe migunakake tembung ajakan, ayo, mangga, lakonana, lan liya liyane.
18. - guru gatra yaiku gunggunge larik
- guru wilangan yaiku gunggunge wanda(suku kata) saben gatra
- guru lagu yaiku dhong dhinge pungkasane gatra
19. Unen unen kang ajeg panganggone, duwe teges wantah ( lumrah ),ora nganggo gegambaran
(kiasan).
20. tabiat; perangai; kebiasaan manungsa iku nyatane angel diowahi nganti tumekane pati.
21. jaga lan sayangi banyu, banyu kuwi sumber penguripan.
22. Mingkar-mingkuring .... angkara (a)
Akarana karenan mardi siwi
Sinawung resmining .....kidung (u)
Sinuba sinukarta
Mrih kertarta pakartining ngelmu iku (u)
Kang tumrap neng tanah ..... jawi (a)
Agama ageming ..... aji (i)
23. anci-ancik pucuke eri
24. lambe satumang dadi samerang= nuturi bocah bola bali ora digubris
25. kebo nusu gudel = wong tuwa njaluk warah anak

12 Kunci Jawaban Bahasa Jawa Kelas 6