Anda di halaman 1dari 11

7/18/2019 Materi Bahasa Jawa Kelas 5 Semester 2.

docx
Mater
iBahasaJawaKelas5Semester2
Ker
etabasa    Kere
ta basa; Ker
ata basa y
aiku negesit
embung saka wandane
(
mengar
tikan kat
a di
li
hat dar
i suku kat
anya/makna kat
a dar
i
penj
abarankat
aasal
nya)
.
Cont
one
1.Pi
ring=se
pi neyenmir
ing.
2.Te
bu =antebingkal
bu.
3.Cengki r=kencengi ngpi kir
.
4.Gedhang=di ge gedbubar( lebar
)madhang.
5.Kupl uk=Kakuny empl uk.
6.Kaji=t ekademungsi ji.
7.Mal ing=Nj upukngamal ewongs i
ngoraeli
ng.
8.Sopi r=yenngas obanj urmampi r.
9.Sekut er=se dhekunangi ngbanter.
10.Kr
ikil=ke rii ngsi ki
l.
11.
Sur uh=kes us uwe ruh.
12.
We dang=nga wekadang.
13.
Tuwa=ngent enime t
unenyawa.
14.
Sruwal=sar uy enuwal .
15.
Kotang=si kut ediutang.
16.
Kupi ng=kakunj epiping.
17.
Sindur=i si
nye nmundur .
18.
Simah=i sineo mah.
19.
Gur u=di gugul andi ti
ru.
20.
Ukir=ukur anepi kir
.
21.
Boc ah=manganekay akebopeg aweyaneorake
cac
ah.
22.
Prawan=ye npepar a( dolan)wayahawan.
23.
Kur si=yendi ungkur akebanj urisi
.
24.
Andhong=anakes upayag el
isnggendhong.
25.
Se t
ir=s enajans i
ng settetepbisamunt i
r.
26.
Gar bu =yenor ambeg aror abisamlebu.
27.
Mant u=di eman- e manme ksame tu.
28.
Kat hok=di angkatbakasi thok.
29.Ruji=dirurus i
ji-
s ij
i.
30.
But a=kal busingoradi tata.
31.
Anak=kar epapa- apakudu anal anénak
32.
Bapak=bapapa- apapepak
33.
Bat ur=embat -
embat i
ngt utur

34.Boc ah=yénmang ankayake bo,penggawéyanéo


rakec
acah
35.Brekat=di déléhmakbr egterusdiangkat
36.Cangke m =yé nor adi cancangor ami ngke
m
37.Cangki r=kanggonyancangpi kir
38.Cengki r= kencengépi kir
39.Dé s émber=ge dhé -
gedhé nés umber
40.Dongeng=di pai door améngé ng
41.Gar wa=sigar anénya wa
42.Gedhang=di ge getbarmadhang
43.Gust i=bagusi ngat i
44.Januari=udansabenari kaji
45.Katho k=di ang ka ts i
tok-sit
ok
46.Kodhok=t éka- tékandhodhok
47.Krikilkeri=nangsi kil
48.Kupl uk=kakunye mpl uk
49.Kur si=yéndi ungkur akébanj urisi
 Jeni
singl
ayang    Jenisi
ngl ayang;
1. Layangbi wara( s ur atkabar ,suratlapor
an)
2. Layangi ber-
iber( s uratki ri
man)
3. Layangdhawuh( sur atpe ri
ntah)

http://slidepdf.com/reader/full/materi-bahasa-jawa-kelas-5-semester-2docx 1/11
7/18/2019 Materi Bahasa Jawa Kelas 5 Semester 2.docx
4. Lay
anglel
ayu(suratkemati
an)
5. Lay
angkit
ir(
surats i
ngkat/cekakaos
)
6. Lay
angulem(suratundangan)
Per
anganel
ayang   Per
anganelayang
1.SatataBasa :Al
amat
elayangbi
sakat
uli
spoj
ok t
engen ut
awa ki
wa
i
ngdhuwur .
 T ul
adha:
Katur
Bapak/IbuGur u
SD NegeriSalat
iga06
Sal
atiga
 Adangi
2. yah (Sal
am pambuka/sal
am t
akl
im):Te
mbungpamuj
irahay
u
upamane:
a.Ass alamual ai
kum Wr.Wb.
 b.Ri nenggas ugengi
ngpakur matan.
c. Tansahwi nantusukabasuki .
d.Kat entremanl ankarahayon
e. Winantui ngbagyamul ya.
f. Sembahsungke m.
g.I ngkangs embahpangabekti.
3.Purwaka  (
Pambukal ayang):Nelakakekabarkasl
amet
anekangki
rim
l
ayangl anpangarep–arepsupayakangdi
kiri
miugaslamet.
 Tuladha:
Ingkangsembahpangabekt i
.
Se sar
engansuratme nikai
ngkangputr
ang at
urikabar
,bi
li
hbapakl
an
i
bu sahaadi
k-adi
kpi
nar
inganwi
luj
eng.I
ngkangkul
asuwun PakDhe
l
anBuDhei
nggi
hsemant .
enugi

4.SurasaBasa 
:Isi
nelayang,kekarepanelayang.
 Tul
adha:
Pak Dhe l
an Bu Dhe,benjang l
iburan t
anggal20 Mei2013 l
ibur
an
semest
er2,kul
abadhel
ibur
andat
engdal
emi
punPakDhel
anBuDhe
kal
iyan adhi
k-adhi
k.Dene menawiPak Dhe l
an Bu Dhe kagungan
wekdalkul
adi
punt
erakendat
engOwabong.
 WasanaBasa 
5. (Panut
upl ayang):Pungkasani
nglayang,tul
adhane:
a.Cukupseme nedhisi
kl i
yawe ktudisambungmaneh.
 b.Was ana cekap semanten me nawiwonten kel
epatan at
ur kual
a
nyuwun pangapunt
en.
c. Cukup semene dhisi
kl ay
angku,aku nunggu l
ayang bal
esanmu.
Maturnuwun.
 Ti
6. tiMangsa  (
Papan lan ti
timangsa):Nelakakewektu panul
isani
ng
l
ayang.
a)Salati
ga,8Apr il2013
7.Peprenah  :Asalel
ayangsakasapat ul
adha:
a.Sakingi ngkangputra
 b.Bapakmui ngomah
c. Adhi
mus akaparan,lsp
 TapakAsma/TandhaAsma 
8. :Tandatangankanggawel
ayang.
 AsmaTer
9. ang :Asmat er
angsinggawelayang.
 TembungLi
nggaLan 1
 T
. embungLi
ngga 
(KataDasar)
 TembungAndhahan  Tembunglinggayai
ku t
embungkangdur
ungowahsakaasal
e,kang
dur
ungol
ehi
mbuhan apa–apa,ut
awa t
embung kang i
sih wungkul
,isi
h
want
ah ut
awa i
sih asl

.Te
mbungl
ingg
aisoh di
gol
ongakewuj
ud bebas
(
bent
ukbebas)
.Te
mbungl
ingg
aanakangdumadisakasakwanda,r
ong
 wanda,ut
awat
elungwanda(
sukukat
a).
 Tul
adha:

http://slidepdf.com/reader/full/materi-bahasa-jawa-kelas-5-semester-2docx 2/11
7/18/2019 Materi Bahasa Jawa Kelas 5 Semester 2.docx
 Tur
u
 Tangi
s
Pari

 P angan
 Mus taka
 T ulis
 L aku
 Ca pi
ng
 k ramas
 a dus
 l ukis
 T
2. embungAndhahan 
(Kat
ajadi
an)
 Tembungandhahanyai
kut
embungkango e.Te
wahsakaasal mbung
andhahan dumadisaka t
embung l
ingg
a kang ol
ehi
mbuhan ut
awa
t
embungl
ingg
akangwi
sdi
rimbag.Owah–
owahani
ku bi
saa
wuj
ud:
 Wuwuhan(
imbuhan)
 Ngr
angkept
embung(
kat
aul
ang)
 Nyambort
embung( kat
amaj
emuk)
Sal
ahsawij
inicar
andhapuktembungandhahani
ku kant
himenehi
 wuwuhan,wuwuhan i
ku ana t
elu yai
ku :at
er-
ater(
awal
an)
,sesel
an
(
sisi
pan)
,lanpanambang.
a.At
er–At
er(
awal
an)
,
 Tembungandhahanamar
gaol
ehat
er–at
erumpamane:
 Nyil
ih:ny-+sil
ih
 Mlaku :m-+laku
 Diwaca:di-+waca


K
Des
aa
knd
j
u hu
pukn:g:
dak
ke
--
++j
us
pa
unk
dhung
 b.Sesel
an(si
sipan)
 Tembungandhahanamar
gasesel
anumpamane:
 Gumuyu:um +g uyu
  Ti nul
is:i
n+t ul
is
 Kerel
ip:e
r+ke li
p
c. Panambang(akhi
ran)
 Tembungandhahanamar
gaol
ehpanambangumpamane:
  Tel
atan:t
elat+-
an
  Awake:awak+-e
 Bukuku:buku+-ku
  Tuli
sen:t
uli
s+-en
d.WuwuhanGabung
 Tembungandhahanamar
gaol
ehwuwuhangabungumpamane:
 Digawakake:di-+gawa-ake
 Njupaki:n-+j upuk-
i
 Nil
isaka:n--ake
 TEMBUNG SAROJA    Tembungs ar
ojayai
tutembungrangkepkangt
egesemehpada.
(duakat
a
 yangme
mpunyaiar
tisama)
Cont
one:
a)Satoke wan =be rmac am–macam hewan
 b)Tangg ateparo =tet angga
c)Wel asasih =bel askasi h
d)Adapas or =rendahhat i
e) Aye
mt ent
rem =s enangbahagia
Tul
adha:
1.
Saj
akewar
ga desa padha kat
on ay
em t
ent
rem l
an say
uk r
ukun mbangun
desa.
http://slidepdf.com/reader/full/materi-bahasa-jawa-kelas-5-semester-2docx 3/11
7/18/2019 Materi Bahasa Jawa Kelas 5 Semester 2.docx
 Ayem
=te ntr
em
Say
 uk=r ukun
2.
Susil
owatiol
eheml akugandhengr ent
engkar okancane
 Ga ndheng=r ent
eng
3.
Pasedul
urankat onguyubr ukun
4.
Yenanabo trepo
te ajapisan–pisansambataku
5.
RadenGat utkacai ku satr
iyaSektimandr aguna
6.
Lungguhakangbeci kajaj
  ejelri
ye 
lmangko nokuwi
I
kiwaditemenansuketgodhong  aj
angant ikrungu.
 TembungEnt
ar    Tembung Ent ar yaiku t embung kang nduwe niteges dudu sabener
e
ut
awa want
ah. Te
mbung Ent
ar uga di
arani t
embung si
li
han (
kat
a
ki
asan).Tuladha:
1.Dawat ang ane=s enengnj upukbar angeliyan
2.Lunyui l
ate=mencl a-me nc l
eomongane
3.Je mbars eg arane=g ampangmanehipangapur a
4.Adolbag us=pame rbag us/ke mayu
5.Raige dheg=or aanai sinnanguwong
6.Lobokat ine=sa bar
7.Nga nakakedhuwi t=dhuwi tdibung ai
8.Aduskr i
ng e t=ny amburg awer ekasabanget
9.Ngang sukawr uh=me guru
10.Padhangul ate=s ume h/ngg uyuan
11.Nandurkabec ikan =ngg awekabec i
kan
12.Enthengt ang ane=se nengt andhangngg awe
13.Abangkupi nge :nes ubange t
14.Abang-abangl ambe:or at emenanan
15.Bali
ngl i
ring :ng li
rikmr i
pat
16.Beningatine :sumeh
17.
Cancuttal
iwanda :tandanggawe
18.
Cupetati
ne :gampangnesu
19.
Dadigawe :ngr epot
ake
20.
Gadhoati :gawesusahat i
21.
Jembarkawe ruhe :ake hng el
mune
22.
Kuwatdrajad :cocokdadipemi mpin
23.
Laraayu :lar acacaren
24.
Matadhuwi t
an :sr akah mar angdhuwit
25.
Padhangdalane :ml ebusurg e
26.
Udantangis :akehsi ngpadhanangis

 Sanepa   
2
S7.
aMo
n g
epel
a i
l
t
ea
gt
e
ese unen-
un:
ema
nn
bg
aa
nns
gsi
n
ang
esa
pr
ewi
pa
nde
hn
aakl
n an aj
eg panganggo
ne
ngemu sur
asa mbange
takenangi
ng nganggot
embung si
ng t
eges
ekosok
bal
inekar
okar
epe.
Tul
adha:
a. Arangkranjang :ke repbanget
 b. Arangwulukuc i
ng :akehbang et
c. Arum j
amban :banger/mambubang
et
d. Paitmadu :legibanget
e. Atosdebog :e mpukbang et
f. Jerot
apakmeri :cet
hekbange
t
g. Abangdluwang :puc
etbange
t
 Unsur I
ntr
insi
k 1. Parag
aUt ama
Bac
aan Par
aga si
ng nduwenise
sambung
an kar
o kedadean cr
ita si
ng pal
ing
akeh.
2. Par
agaTambahan
Par
aga si
ng kangg
o ge
ganep cr
ita ut
awa par
aga si
ng ar
ang–
arang
se
sambungankar
okedadeancr
ita.
3. Par
agaPr
otagoni
s

http://slidepdf.com/reader/full/materi-bahasa-jawa-kelas-5-semester-2docx 4/11
7/18/2019 Materi Bahasa Jawa Kelas 5 Semester 2.docx
Par
agasi
ngpakart
ineut
ama.
4. Par
agaAnt
agoni
s
Paragasi
ngpakart
ineal
a.
5. Al
ur
Ur
ut–ur
utanekedadeansi
nganai
ngcr
ita,al
uranasi
ngmaj
u,mundur
l
ancampur
an.
6. Lat
arpanggonan
Samubar angsi
ngnggambarakepapankedadeancr
ita.Tul
adha:I
ngAl
as,
Ingdesa,ingomah,l
sp
7. Lat
arwekt
u
 Wekt
u si
ngngg
ambar
akekedadean i
ku dumadi
.Tul
adha :bi
yen,dhek
semana,j
am,di
na,sasi
,lsp.
8. Tema
Bakunecr
itaut
awababsi
ngwi
gat
iut
awasi
ngakehkar
embugi
ngcr
ita.
9. Wat
akepar
aga
Si
pat
–si
patkangdi
duwenisabenparagai
ngcr
ita.
10.Amana t
Pesanmor alut
awapiwulangbeci
ksakacr
ita
Macapat Macapat
;arti
nemac apapat
-papat
.
Mac
apatana11;
1.Mi
ji
l :t
resnamarangpepadha,pri
hat
in,pi
tut
hur
2.Ki
nant
hi :seneng,t
resna
3.Si
nom :et
hes
4.Asmar
adana :susah,se
neng
5.Dhandhanggul
a :l
uwes
6.Gambuh :sumanak,sumadul
ur
7.Maskumambang :nel
angs
a
8.Dur
ma :nesu,mangkel
9.Pangkur :ker
eng,nepsu
10.Megat
ruh :susah,pri
hat
in,get
un
11.Pocung :gr
eget
an,kendho
Gur
uGat
ra,Gur
u  Macapatadal
ahtembangataupuisit
radisi
onalJawa.
 Wi
langanl
anGur
u  Gurugatra 
adal
ah
 jumlahbari
sdalam t
embangmac apat
l
agut
embang Tul
adha:

Pe
Par
yh
oat
ki
akna
cnacbo
an
rt
eo
nhgte
nmb
g uda
in
ng
gima
lmicapaB
→ 
ta
–rMi
sj
i i
kl
ed
-
1ibawahini:
Mumpungi sihe nom → Bari
ske -
2
 Jakat ungkulg egoje ganwae →  Bar
iske-3
Bapaki bugur uwusmar i
ngi →  Bar
iske-4
Kawr uhkangs ayekt i → Bari
ske -
5
 Agunggunani pun → Bari
ske -6
Berdasar kancont ohMi ji
ldiat asmaka:Gur ugatraberj
uml ah6
 Gur
uwi langan  adala hj uml ahs ukukat adalam tembangmac apat.
 Tuladha:
Pa-yo- kan- ca-ba- reng-ngu- di-ngilmi=10
-
Mum- pungi -sihe- nom =6
 Ja-ka- tung-kul- ge -
go- j
e-gan-wa- e=10
Ba-pak -i-bu-g u-ru-wus -ma- ri
-ngi=10
Kaw- ruh- kang -s a-yek -i=6
t
 A-gung-gu- na-ni-pun=6
 Gur
ul agu  adalah jatuhnyas uaradiakhi rbari
st embangmac apat.
Gur uLagu:
Payokancabar engngudingi lmi  
=i
Mumpungi sihe nom =o

http://slidepdf.com/reader/full/materi-bahasa-jawa-kelas-5-semester-2docx 5/11
7/18/2019 Materi Bahasa Jawa Kelas 5 Semester 2.docx
 Jakatungkulgegojeganwae 
=e
Bapakibuguruwusmar i
ngi
 =i
Kawruhkangsay ekt 
i=i
 Agunggunanipun=u
Gur
ugatr
a,gur
uwi
langan,l
angur
ulagutembangmacapat
SekarMacapat
SekarMacapat Gur
u Gur
uwi langan Gur
ulagu
gatra
Mij
il 6 10,6,10,10,6,6 i,o,e,i
,i,u
Si
nom 9 8,8,8,8,7,8,7,8,12 a,i,a,i
,i,u,a,
i,
a
Dha
ndha
nggul
a 10 10,10,8,7,9,7,6,8, i
,a,e,u,i
,a,u,
a
12,7 ,i,a
Kinanthi 6 8,8,8,8,8,8,8 u,i,a,i,a,i
 Asmar andana 7 8,8,8,8,7,8,8 a,i,e,a,a,u,a
Durma 7 12,7,6,7,8,5,7, a,i,a,a,i,a,i
Pangkur 7 8,11,8,7,12,8,8, a,i,u,a,u,a,i
Mas kumamban 4 12,6,8,8 i,a,i,a,a
g
Pucung 4 12,6,8,12 u,a,i,a
Gambuh 5 7,10,12,8,8 u,u,i,u,o
Megatr
uh 4 12,8,8,8, u,i,u,i
,o
Per
ibahasaBahasa  Anakmol
ahbapakepr
adhah=wongt uwamel
urepotamargatumindake
 Jawa anake
 Polaheant engki t
iran;bocahakehpol ahe.
 Bec i
kke tit
ika lake tara=s ingbeci
kbaka ltinemu,singalabakal
eketara
 Bathokbol ui simadu=di anggepwonglumr ahnangi ngsugi
hkepint
eran
 Sadumukbat huksanyar ibumi=pasulay andilabuhitohpati
 Kejugr ukangunungmadu=ne mukanugr ahan.
 Ar
aneTur
unan,Ar
ane  Kendahana- kendhani:anak2l anang,wadon
 AnakWong  Kendhi ni ,kendhaha:anak2wadon,l anang
 Ont ang- ant i
ng:anak1l anang
 Unt i
ng- unt ing:anak1wadon
 Uger -
ugerl awang:anak2l anang
 Kembangse pas ang:anak2wadon
 Cuki ldul it:anak3l anang
 Gotongmay it:anak3wadon
 Saramba:anak4l anang
 Sarampi:anak4wadon
 Pandhawa:anak5l anang
 Pancagat i:anak5wadon
Cont
oht
embang  Kinant hi
ki
nant
hil
anmi
ji
l Kabehkudununt
uti
lmu (8u)
Kanggopedomaneur
ip (8i)
I
ngdonyal
ani
ngakhi
rat(8a)
Kehei
lmudi
ngant
osi (8i)
Mulaakehkeunt
ungan (8a)
Lanket
entr
emaninguri
p(8i)
 MI
JIL
Gol
eki
lmungant
iluarNegri (10i)
Gol
ekpodo–podo (6o )
I
lmui
kupent
ingkanggokabeh (
10e)
I
lmunedi
gowosampekmat
i (10i)
Langunai
ngakhi
r (6i)
 Ay
onunt
uti
lmu (6u )
http://slidepdf.com/reader/full/materi-bahasa-jawa-kelas-5-semester-2docx 6/11
7/18/2019 Materi Bahasa Jawa Kelas 5 Semester 2.docx
 Ayahanet
embung/  Ayahane t
embung kal
au dal
am Bahasa I
ndonesi
a adal
ah Jabat
an
Ngudalukar
a Kal
imat
.
 At
eges ngudal ukor
o manut ayahane t
embung kanggo nggol
eki
per
anganeukorosingdi
arani
1.Jej
er/Subyek,
2.Wasesa/pr
edikat,
3.Lesan/obyek
4.kater
angan
Tul
adha:

a)Comi
l//adus //kal
i
  Jej
er wasesa l
esan
 b)Wi
ly // l
inggi
h//j
ejerbol
ong.
  Jej
er wasesa l
esan
c)Bocah-
bocah//nge
degake//t
endha//i
ngsac
edhakegr
ojogan
  Jej
er wases
a l
esan kat
ranganpanggonan
d)Kur
bane//di
tul
ungi
//par
ape
tug
as//es
ukmau

  j
ejer wasesa l
esan kat
ranganwekt
u
e
) We
teng
eSa
ri/
/dibl
ony
ohi
//mi
nyakka
yuput
i
h//Supay
aor
amasukang
in
  j
ejer wasesa l
esan kat
rangan Tuj
uwan
 d.Dhi
kRi
ni//di
sunt
ik//PakMant
ri//Jal
aranl
arawet
eng
  Jej
er wasesa l
esan kat
rangan Sebab
e.MasBayu//nge
thoki
//kayu//nganggoar
it.
 Jej
er wasesa l
esan kat
rang
anpi
rant
i
f
.Masyar
akatl
anpet
ugas//nul
ungi
//par
akur
ban
  Jej
er wasesa l
esan
 Ar
tinet
embung 1.Dhuwurkenc hur;cendhekbang et.
2.Nglemahbengkah;nel a-nela/nyela-
nyel
a.
3.Ge mi,nesti
til
anng ati
-at
i.
4.We l
asas i
h.
 Aksar
alanAngkaJawa    HurufDasar( Aksar
aNgl egena)AksaraNglegenaadal
ahaksar
aint
iyang
t
erdi
ridari20sukukat
aat
au bi
asadi
sebutDent
awi
yanj
ana

 Aksar
aPasang
an    Hur
ufPasangan(
Aksar
aPasangan)

 Aks ar
a pasangan di
pakai untuk menekan vokal konsonan di
depannya.Mi
sal
,untuk menul
iskan mang
an seg
a( makan nasi)akan
di
per
lukan pasangan unt
uk “
se”agar“
n”pada mangan t
idak ber
suar
a.
 Tanpapasangan “
s”t
uli
san akan t
erbacama
nganasega(
makanl
ah nasi
).
Ber
ikutdaf
tarAksar
aPasangan:

http://slidepdf.com/reader/full/materi-bahasa-jawa-kelas-5-semester-2docx 7/11
7/18/2019 Materi Bahasa Jawa Kelas 5 Semester 2.docx

KETERANGAN:

1. Pasangan aksara yang ditulis sejajar dengan aksara jawa ada 3:

2. Pasangan aksara yang ditulis sejajar dan dibawah aksara jawa hanya ada satu:

 Aksar
aMur
da    HurufUt
ama(Aksar
aMur da)
 Aksar
aMurdayangdigunakanunt
ukmenul
iskanawalkal
imatdankat
a
 yangmenunj
ukkannamadi
ri,gel
ar,kot
a,l
embag
a,dannama-
namal
ain
http://slidepdf.com/reader/full/materi-bahasa-jawa-kelas-5-semester-2docx 8/11
7/18/2019 Materi Bahasa Jawa Kelas 5 Semester 2.docx
 yangkal
audalam BahasaIndonesi
akit
agunakanhur
ufbesar
.
Beri
kutAksar
aMur dasert
aPasang anMurda:

 Aksar
aSwar
a    Hur
ufVokalMandi
ri(
AksaraSwar
a)
 Aksar
aswar
aadal
ahhur
ufhi
dupat
auv
okalut
ama:A,I
,U,E,O dal
am
kal
imat
.Bi
asanyadi
gunakanpadaawalkal
imatat
auunt
uknama
deng
anawal
anv
okaly
angmenghar
uskanpenggunakanhur
ufbes
ar.

Sandhangan    Hur
ufvokalt
idakmandi
ri(
Sandhangan)Ber
bedadenganAksaraSwar
a,
Sandangandi
gunakanunt
ukv
okalyangber
adadit
engahkat
a,
di
bedakant
ermasukber
dasar
kancar
abacanya.
 Tuladha:
 Wi
gny
an:di
ber
iimbuhan

h’(cont
oh:g aj
ah)
,
 Cecak:diberimbuhan‘
ng’
(c
ontoh:la
yang),
 Layar
:diberii
mbuhan‘
r’
(cont
oh:bubar)
,
 Pangku:untuk
memat
ikanhur
ufakhi
r
(
cont
oh:mangan)
.

Pratandha    TandaBaca(
Prat
andha)

Dalam penul
isan kali
mat dalam Aksara Ja wa dibutuhkan pul
a
pembubuhantandabaca,yangbe
rbeda-
bedadal
am penggunaannya.

http://slidepdf.com/reader/full/materi-bahasa-jawa-kelas-5-semester-2docx 9/11
7/18/2019 Materi Bahasa Jawa Kelas 5 Semester 2.docx

 Aksar
aWi
langan

PARI
BASAN a) Adi
gang,adi
gung,adi
guna–
Ngandel
aké kakuwat
ané,kal
uhur
ané,l
an
(
PERI
BAHASAJAWA) kapi
nter
ané.
Meng
andal
kan dan mengapl
ikasi
kan ke
kuat
annya,ke
kuas
aannya
dan kepandai
anny
a.Bat
hok bol
uisimadu–
Wong asornangi
ng sugi
h
kapi
nter
an.
Or
angbi
asa(
bukan pej
abat
)tapimemi
li
kiBanyak i
lmu (
par
a ki
yai
pondok pes
ant
renyg ber
ilmu shg banyak sa
ntr
iyang dat
ang unt
uk
 bel
ajar
)
 b) Beci
kke
tit
ikal
ake
tar
a–beci
klanal
abakal
anke
tar
aingmbur
iné
Bai
k dan bur
uk akan ke
tahuan pada akhi
rny
a, meski
pun
di
rahasi
akan.Mi
sal
nya:Parapej
abaty
angkor
upsiakhi
rnya di
tangkap
KPK (
Gayus,Dana,Angel
ina,Nazarudi
n,si
apal
agi
,,
,?)
c) Dhemi
tor
a ndul
it
,se
tan or
a doyan–T
ansa
h di
par
ingisl
ame
tor
a ana
kangngr
usuhi
Sel
aludi
berikesel
amat
an t
idakadaaralmel
int
ang.Mi
sal
nya:Kanci
l
dal
am donge
ng,se
lal
use
lamatmes
kipunmengor
bankan yangl
ain.
d) Embanci
ndhée
mbansi
ladan–Pi
li
hkasi
hor
aadi
l
Mel
akukan di
skr
imi
nasi at
au pi
li
h kasi
h dan t
idak adi
l dal
am
 ber
sikap.Mi
sal
nya:pada j
aman or
de bar
u ada di
skr
imi
nasiant
ara
pr
ibumidan non pr
ibumi
,ag
amakonghucu dan ag
amay
angdi
akuidi
I
ndonesi
a.Sekarangt
idakl
agiadaat
asj
asaGusdur
.
e) Enggonwel
utdi
dol
iudhe
t–Panggonéwongpi
nterdi
pamer
ikapi
nter
an
si
ngorasepi
rowa
Bagai
kan menggar
ami l
aut
an. Or
ang yang be
lum bany
ak

http://slidepdf.com/reader/full/materi-bahasa-jawa-kelas-5-semester-2docx 10/11
7/18/2019 Materi Bahasa Jawa Kelas 5 Semester 2.docx
pengal
amant
apiber
lagakdidepanpakar
.
f
) Gupakpul
utéor
amangan nangkané–Mél
urekas
anangi
ngor
amél
u
ng
arakakékepénaké
I
kutsengsar
adal
am per
juangan t
apit
idak i
kutmeni
kmat
ihasi
lnya.
Mi
sal
nyanasi
b par
a Vet
eran (
pej
uang)yang se
kar
ang mencar
inaf
kah
hanyadenganmenj
ualkal
ender
.
g) Je
rBas
ukimawabé
a–Samubar
anggegay
uhanmbut
uhakéwr
agat
 Jikaingi
nsukseshar
usmaumembayarhar
ganyaat
au menanggung
 bi
ayanya.
h) Kacangor
ani
ngg
all
anj
aran–Anakni
ruwongt
uwané
Kepr
ibadi
an anak akan meni
ru or
ang t
uanya,Ast
he t
reeso t
he
f
rui
t.Ji
kaor
angt
uanyacer
dasbi
asanyaanakj
ugaadapot
ensicer
das.
i
) Kay
abanyukar
ole
nga–Wongkangor
abi
sar
ukun
 Ti
dakbi
sadamai
,mi
sal
nyaanj
ngdankuci
ng,kuci
ngdant
ikus,I
ran
danAS.
 j
) Kebonusugudél–wongt
uwanj
alukwur
ukmar
angwongenom
Orangt ua mi
nta bel
ajars
ama anak muda.Misalnya:sekarangini
 banyak us
tadzmuday gmengajarpadaj
ama’
ah bapak-bapak at
au ibu-
i
bu.
k) Kegedhe
nempy
akkur
angc
agak–Kegedhénkakar
epannangi
ngkur
ang
sembada
Banyakkemauan t
apit
idak mau ber
usaha ker
as.Apa day
aungki
n
kur
angf
asi
li
tas,makausahanyaharusl
ebi
hker
asl
agi
.
l
) Kut
hukmar
anisunduk–Ul
amar
anigepuk— Mar
anibebay
a
Menc
obamendekat
ibahay
a.Sudah t
ahu kal
au demoyanganar
kis
i
tu berbahaya,j
angan dekat
-dekatbisakenabacokat
au pel
uru nyasar
.
Sebaiknyadirumahsajanont onberi
tademodiTV.
m) Maj
utat
umunduraj
ur–Pr
akar
akangs
arwapaké
wuh
Bagai
kan makan buahsi
mal
akama,bi
ladi
makan r
asanyapahi
tbi
la
t
idakdi
makankel
aparan,j
adiser
bat
idakenak.
n) NabokNyi
li
htang
an–Tumi
ndakal
akant
hikongkonanwongl
iya
Ber
buat j
ahat de
ngan menyur
uh or
ang l
ain. Mi
sal
nya menye
wa
pembunuhbayar
an,menyant
hetmel
aluidukun.
o) SapaSi
ngs
alahbakalsé
léh–Sapasi
ngs
alahbakalkonangan
Bar
angsiapayangber
sal
ahakanket
ahuanjuga.
p) Tumbakcucukan–Wongkangsenengadu-
adu
Or
ang y
ang suka mengadu-
adu, Mi
sal
nya AS dan I
srae
l, unt
uk
mel
emahkan Umat I
slam sel
alu mengadu-
adu ant
ara umat I
slam
SunnahdanSyi
a’h.
q) Tul
ungMent
hung–di
tul
ungimal
ahngr
usuhi
Habi
sdi
tol
ongbukannyaber
ter
ima kasi
htapimal
ah mer
ugi
kan si
penol
ong. Mi
sal
nya anak yang di
ongkosi bel
ajar t
ernyat
a mal
ah
t
erj
erumusnar
kobasehi
nggaor
angt
uanyaber
ant
akan.
r
) Wi
witkuncungngant
igel
ung–Wi
witci
li
kngant
ituwa
Darikeci
lhi
nggadewasa.

http://slidepdf.com/reader/full/materi-bahasa-jawa-kelas-5-semester-2docx 11/11

Anda mungkin juga menyukai