Anda di halaman 1dari 25

SEKAR

RAMPE
BAHASA
BALI
2022/2023
NAMA KELOMPOK:
1.A.A Istri Mas Prasetya Putri
2.Desak Nyoman Tri Maheni
3.I Gusti Ayu Kartika Putri
4.I Kadek Ogik Suantara
5.Komang Wira Saputra
6.I Putu Darmayasa
7.Komang Ayu Depiyanti
8.Ni Kadek Devi Dwi Lestari
9.Ni Kadek Nonik Diah Trisna Putri
10.Ni Komang Trisna Dewi

ADITYA 1
KRUNA

A. AKSARA :
1. Aksara Suara : a,I,u,e,o,e
2. Aksara Wianjana : h,n,c,r,k,d,t,s,w,l,m.g,b,ng,p,j,y,ny

B. WANDA/KECAP (= Suku Kata) == bagian kruna sane tan


dados palasang malih.

C. KRUNA :

I. Kruna Lingga (= Kata Dasar)


II. Kruna Tiron (= Kata Berimbuhan)
III. Kruna Dwilingga (= Kata Ulang)
IV. Kruna Satma (=Kata Majemuk)

I. Kruna Lingga = Kruna sane durung ploih pangangge kruna


(pangantar,pangiring,seselan)
1. Kruna Lingga a wanda / a kecap :
tuh,buk,mas,luh,don,nah,nyak,ron,duk,bok
2. Kruna Lingga kalih wanda:
meja,jani,putih,kedas,dawa,api,jaran,bulan,buku
3. Kruna Lingga tigang wanda:
bendera,jendela,keladi,cempaka,sepeda,celagi
4. Kruna Lingga petang wanda:
liligundi,katibangbung,kalikukun,kalimayah,celebingkah
5. Kruna Lingga limang wanda:
katimumulan,katiwawalan,kalisasuan,katibubuan

1
II. Kruna Tiron = Kruna sane sampun polih
wewehan ,panggangge kruna
1. Mapangater:aukud,majalan,nirmala,kajagur,parisolah,
patikaplug,matulung
2. Mapangiring:tulisan,jaguar,kuanin,bulane,batisne,tulungi
n, pandusang,aliha
3. Polih Seselan = (in,um,el,er) :
a.Seselan in
iring + in =iniring
tulis + in =tinulis
saur + in =sinaur
sander + in =sinader
tandur + in =tinandur
siwi + in =siniwi

sempal-sempal+in =sempal-sinempal
b.Seselan um
sasat + um = sumasat
rasa + um = rumasa
tuwuh + um = tumuwuh
turun + um = tumurun
guyu + um = gumuyu
metu + um = umetu
saur + um = sumaur
sangsaya + um = sumangsaya
dilah + um = dumilah
panah + um = umanah
jujug + um = jumujug
c.Seselan el
tapak + el = tlapak
sampar + el = slampar(a)
tusuk + el = tlusuk

2
pupuh + el = plupuh
sodor + el = slodor
sendor + el = slendor
bongsong + el = blongsong
makenting + el = maklenting
d.Seselan er
gudug + er = grudug
kesek + er = kresek
pungpung + er = prungpung
kosok-kosok + er = krosok-krosok
kempiang + er = krempiang
gebiug + er = grebiug
pingping + er = pringping
gigi + er = grigi
nutdut + er = nrutdut
bengbeng + er = brengbeng

4. Polih Wewehan Sane Gabung : pangorengan, palantangin,


kapatutan, magarapan, kasengsaran, pawayangan, pangipian,
katingtingang, magrudugan, makresekan.

 KRUNA POLAH= Kruna sane polih pangater anusuara


(ny,m,n,ng)
1. s, j, c == ny
sampat - nyampat
sangkil - nyangkil
jagur - nyagur
jemak - nyemak
culik - nyulik
copet - nyopet
2. p, b == m
paek - maek(in);maek(ang)
punduh - muduh(ang)
bading - mading(in);mading(ang)
3

3. T, D == n
Tundik - nudnik
Tampel - nampel
Daar - naar
Dundun - nundun
4. g, k, aksara suara== ng
garap - ngarap
gorok - ngorok
kaplug - kaplug
kajet - ngajet

III. Kruna dwi lingga= Kruna lingga sane kaping kalihang


a. Tan pawewehan :
1. Dwi Sama Lingga
Luh luh; bajang bajang;putih putih;gede gede; umah umah; tolih
tolih.
2. Dwi Samara Lingga
Tolah tolih;kipak kipek;saget sigit;sledat sledet; culak
culik;singgak singguk;Kemak kemik;saksak siksik;kutal
kutil;karag kirig
3. Dwi Maya Lingga
Kunang kunang;kupu kupu;kapu kapu;omang omang;pici
pici;katang katang;buit buit;kawa kawa;suir suir
4. Dwi Purwa
L e l a k u t;k e k a w a;s e t a t e;l e l a w a h;c e c i m p e d a
n;lelima, pepitu
5. Dwi Ungkur (Dwi Wesana)
Pakecoscos;paketeltel;pakenyitnyit;pakebyarbyar;paceburbur;pa
cepolpol;pakedipdip;pakenyornyor

b. Polih Wewehan : turun-tumurun, ngidih-idih, mataki-taki,


magede-gedean, kayun-kayudina, ungkit-ungkitanga, mabersih-
bersih.
4
ADITYA II
PUPUH LAN GENDING BALI
a. Pupuh Ginada

5
b. Pupuh Ginanti
6
c. Gending bali == Juru Pencar
Makna Gending:

Juru pencar adalah Tukang Jala Ikan. Nelayan yang bekerja


dengan alat “pencar” sejenis jaring, untuk menangkap ikan.

Di lagu ini, disiratkan bagaimana kita harus menjalani dan


memilih sebuah pekerjaan nantinya sewaktu dewasa.

Berangkat mencari nafkah dengan tujuan memenuhi


kebutuhan. Pekerjaan akan melahirkan konsekuensi kita harus
berangkat bekerja walau bagaimanapun suasana hati dan
keadaan kita.

d. Gending Bali== Putri Cening Ayu


9
Makna Gending:
Lagu Putri Cening Ayu menceritakan tentang
hubungan timbal balik antara ibu dan anaknya. Nah,
mereka menjalin hubungan baik dengan penuh kasih sayang.
Lirik lagu ini sangat berkaitan dengan kehidupan sehari-hari.

10
ADITYA III
SATUA LAN PUISI BALI
a. Siap Selem

Ada katuturan satua I Siap Selem ngelah


pianak pepitu. Ané paling cerika tusing
ngelah bulu madan I Doglagan. Sawai-wai I
Siap Selem ngalih amah nganti ké dauh
pangkungé. Sedek dina anu ri tatkala I Siap
Selem tekén panak-panakné ngalih amah
dauh pangkungé, lantas langité magerudug
nyihnayang lakar ujan.
“Mé, jani mulih. Ento gulemé gedé
gati” keto pianakné kelihan ngomong.
“Ao mé, yang takut nyanan iraga ujanan
dini” pianakné lianan milu masaut “Cening jak makejang, jani ditu di umahé ento
malu maembon. Yen jani iraga mulih pedas
iraga ujanan. Tolih ento adiné, I Doglagan. Ia tusing ngelah bulu. Yen ia ujanan pepes bisa
mati” keto I Siap Selem maorahan tekén pianak-pianakné. Lantas I Siap selem tekén pianakné
makapitu ngungsi keumahé ané ada di sisin pangkungé ento.
“Jero jero sané madué pondok niki, dados ké tiang milu maembon?” keto I Siap Selem metakon.
Lantas pesu ané ngelah umahé ento boya ja sios wantah méong lua madan Meng Kuuk.
“Ngéong ngéong.. ih cai Siap Selem ngujang cai mai?”
“Jero Méong, tiang mriki jagi maembon mawinan tiang madué pianak-pianak kari alit. Tusing melah
keneh tiangé ngajakin ngrobok ujan”.
“Nah lamun buka keto, lan mai macelep ka tengah” ditu lantas Meng Kuuk ngajakin I Siap Selem
tekéning pianakné mulihan. Sajaan lantas tuun ujan bales pesan ngaenang pangkungé blabar.
Meng Kuuk nanjenin I Siap Selem apanga nginep di umahné. I Siap Selem nyak nginep kerana ia
pedalem tekén pianakné. Petengné I Siap Selem tusing ngidayang pules. Ditu lantas ia ningeh Meng
Kuuk mererembug ajaka pianak-pianakne.
“Cening ajak mekejang, petengé ené iraga lakar pesta besar. Né mémé ngelah siap pengina ngajak
pianak makapitu” keto munyiné Meng Kuuk.
“Tiang baang kibulné, Me!” keto pasaut panakné.
“Tiang baang kampidné, Me!” pianakné len milu masaut
Ningeh tutur Meng Kuuké tekén pianak-pianakné buka keto, lantas I Siap Selem nundunin pianak-
pianakne
“Ning bangun ning. Ento Meng Kuuk nagih ngamah iraga. Mai jani iraga megedi uling dini. Cening
malu mekeber nyanan mémé ngemilunin”. Lantas seka besik pianak I Siap Selemé makeber ngecosin
pangkung.
11

Brrr.. Burr.. Suuak… Kéto pianakné ané paling keliha makeber.


“Apa ento Siap Selem?” metakon Meng Kuuk
“Ento don timbulé ulung” keto I Siap Selem nyautin
Brrr.. Burr.. Suuak… keto pianakné lenan makeber
“Apa ento Siap Selem?” Meng Kuuk buin matakon
“Ento don tiingé ulung” pasautné Siap Selem.

Lantas seka besik pianakné I Siap Selem mekeber ngentasin pangkung. Jani enu I Siap Selem tekén I
Doglagan dogen ditu di umahné Meng Kuuk. Mabesen lantas I Siap Selem tekén I Doglagan.
“Cening Doglagan, jani mémé lakar ngalahin cening dini. Nyanan yen lakar amaha tekén I Meng
Kuuk, duegang bané madaya. Orahang eben cainé nu pait, nu belig, sing pantes daar malu. Tunden
Ia ngubuhin cai nganti tumbuh bulu. Yen suba tumbuh bulun cainé, ditu lantas cai keberang ibané
mulih”.
Lantas I Siap Selem makeber ngentasin pangkung. Brrr.. Burr.. Suuak… keto munyin pakeber I Siap
Seleme.
“Apa ento Siap Selem?” matakon lantas I Meng Kuuk. Tusing ada né nyautin. Ditu lantas I Meng
Kuuk nelokin pedemané I Siap Selem. Mekesiab lantas ia maré dapetanga tuah ada I Doglagan ditu.
“Beh, pasti busan ané orahangé don-donan ulung ento boya ja len wantah I Siap Selem tekén
pianak-pianakne”
“Mémé kanggoang dogen suba pitiké cenik ené daar” keto panakné mamunyi.
“Duh jero para méong sinamian, sampunang tiang ajenga mangkin. Tiang konden tumbuh bulu
sinah eben tiangé pait, belig, lan ten jaan ajeng. Pinih becik ubuhin dumun tiang nganti tumbuh bulu,
drika wawu dados ajeng tityang” I Doglagan mautsaha madaya upaya apang sing amaha tekén I
Meng Kuuk lan pianak-pianakne.
I Meng Kuuk kena baana kabelog-belog baan I Doglagan. Ia nyak ngubuhin I Doglagan. I Doglagan
wadahina guungan lan sabilang wai baanga ngamah. Gelising satua jani bulun I Doglagané suba
tumbuh. Meng Kuuk lan pianakné pada repot ngaé lakar basa anggona ngolah ben Doglagane.
“Eh cai Doglagan, jani cai lakar amah kai.”
“Nggih dados nika jero. Nanging apang eben tiangé jaanan, keburang dumun tiang ping telu.”
Meng Kuuk lantas ngeburang I Doglagan. Prrrr. Prrrr. Prrrr. Pas keburané ping telu mekeber lantas I
Doglagan. Joh pakeberné lantas ngenceg duur batuné. Meng Kuuk nguber I Doglagan lan tingalina ia
ngenceg duur batuné. Meng Kuuk nyagrep nanging I Doglagan ngénggalang makeber. Ané sagrepa I
Meng Kuuk boya ja len tuah batu ané ngranaang giginé pungak. I Doglagan makeber sambilanga
ngendingin I Meng Kuuk.
“Ngik ngak ngik nguk gigi pungak nyaplok batu. Ngik ngak ngik nguk gigi pungak nyaplok batu.”
Kéto suba upah anaké ané demen mebikas corah. Iraga mangda setata madaya upaya yéning nepukin
unduk lan ngelawan sané mabikas jele.

12
b. I Belog
Ada katuturan satua anak
belog. Baan belogne ia adanina I
Belog. Sedek dina ia tondena meli
bebek ka peken teken memene.
Ditu lantas ia nyemakin memene
pis. Lantas memene buin ngomong,
kema jani cai engal-enggal ka
peken, terus meli be dadua di
tongos dagang bebeke.
Disubane I Belog neked di peken, kema-mai
ia ninggalin dagang bebek sakewala ia ngenjuhang pipis dasa tali rupiah. Jero
niki jinah, tiang meli bebek dadua. Bebeke aukud aji Rp. 4000.
Lantas dagang bebeke ngemaang I Belog susuk bui Rp. 2000. Disubane maan
meli bebek lantas I Belog mulih.
Kacrita ia ngemulihang, tur ngaliwatin tukad linggah. Ditu lantas bebeke
ngeleb. Maka dadua bebeke ngelangi di tukade. I Belog bengong ninggalin
bebeke kambang tur ia ngrengkeng kene.
 "Beh, bebek puyung bakat beli. Awake nagih bebek mokoh tur baat, sakewala
bebek puyung baanga. I Dewek belog-beloga". Lantas bebeke tusing ejuka tur
kalahina mulih.
Disubana I Belog neked jumahne, ajinanga baan memene tuara ngaba bebek.
Memene ngomong, "Ih belog encen bebeke?" 
Masaut I Belog, "Maan ja icang meli bebek, nanging puyung icang adepina
teken dagang bebeke. Lantas bebeke leb di tukade, tur ngelangi. Buina laut
ulah icang sawireh meli bebek puyung tuara ada gunane."

Ditu lantas I Belog welanga baan memene. Keto upah anake belog, tuara
ngresep teken munyi. Bebeke mula kambang yan ia lebang di tukake dalem.

13
c. Puisi Bali Anyar
1. Gumi Wayah
(Ni Kadek Nova Aprilia Wati)

Rem-rem selem
Gurindam gurindem
Nngemu gulem
Masemu gelem
Kliab-klieb guminé

Karasa katangkeb langit


Peteng dedet
Klebat-klebét
Endihan tatit

Grudug yéh ngebyor


Grudug angin ngalinus
Grudug linuh magejeran
Grudug gunung makeplug

Tusing je ulian kuangan banten


Boya je karana kuang pakelem
Sing masi ulian widi duka
Suba aab gumi
Ngiring ngastiti
Ring Hyang Widhi

Dumadak baktiné kaaksi


Mangda sutrepti
Sami manggih santhi
Ngiring Hyang Widhi
Om shanti shanti shanti

14
2. Masekolah
Kruyuk, kruyuk munyin siape,
Tekak, tekok munyin penginane,
Metanda jagat sampun semeng,
Sang Hyang Surya menyinarin jagate sami.

Kedis-kedis sane menguci,


Serase nundun tiang uling ngipi,
Titiang metanggi, ngelantas manjus,
Taler nyiapang buku-buku pepelajahan.

Dina sane mangkin,


Titiang jagi ngranjing ka sekolah,
Apang polih kaweruhan,
Nenten lali.

Mepamit saking guru rupaka,


Apang iraga selamet rahayu.

15
ADITYA IV
NULIS RING LONTAR
a. Tata Cara Nyurat Lontar
Sarana sane keperluang ri kala nyurang lontar taler tata cara nyurat ring
lontare kadi ring sor puniki:
1. Daun lontar sane sampun sayaga kaanggen nyurat. Ukurannyane
manut ring kahyun soang-soang utawi akehnyane sasuratan sane
pacang kasislin.
2. Pangrupak inggih punika lemat sane madue rai kakalih nenten sekadi
rain semat kane ketahnye kaanggen majejahitan. Pangrupak
kawigunannya pateh sekadi pulpen utawi pensil.
3. Pensil miwah garisan sane kaanggen ngarya garis pinggir ring sisi
tengen utawi kiwa tigang bolong sane wenten ring lontar, kirang
langkung 0,5 cm.
4. Rikalaning ngarya garis pinggir (lanturang no.3 ring luhur), sane
patut kaurating inggih punika bolong lontar sane magenah ring kebot
A nuju bolong tengah B tur jarak bolong B ka bolong C. Jarak
bolong A ka B punika bawakan yening bandingang ring bolong B ka
C, nika awinan nyurat lontar kakawitin saking bolong kiwa A.
5. Yaning sampun, wawu kalaksanayang nyurat antuk pamahbah
sasuratan sane kakawitin panti (>) ) utawi pamada (> ) sane
kalanturang ngangge mulastawa inggih punika “Om Awighnamastu”
salanturnyanya katutup malih ngangge pamahbah.
6. Rikalaning nyurat, lontar kagambel antuk tangan sane kiwa. Lontar
sane kagambel punika akehnyane lebih saking asiki. Nyurat lontar
nenten pisan dados sakadi nyurat ring buku tulis (neplek ring meja),
nanging tangan sane ngambel lontar punika kaaledin antuk lungka-
lungka (kasur alit).
16
 NB : Lontar sane puput kasurat sangkaning nyurat neplek ring meja
punika kawastanin lontar tulah sane nenten dados kawacen napi
malih kaentungang. Lontar sane sasuratannyane kakawitin saking
bolong C (dawanan) taler kawastanin lontar tulah. Lontar tulah
punika kabangayang manten mangda rusak preragan.
7. Dulang utawi meja sane kaanggen aled ri kala nyurat. 8. Panyangihan
sane marupa sakadi batu sane ketah kaanggen nyangihin pangrupak
utawi lemat sane sampun puntul. Yening mangkin, sane becik
kaanggen nyangih pangrupak inggih punika amplas besi sane alus
antuk nomer kodenyane 1000.
8. Ri kala nyurat, tata cara sasuratannyane ngangge pasang jajar
sambung nenten jajar palas. Jajar sambung inggih punika kruna-
kruna sane kasurat dados lengkara kasurat saling kasambungin
nenten wenten spasinnyane.
9. Nyurat lontar punika kakawitin saking baris kaping kalih sane
kakawitin saking bolong A ngantos bolong C, kenten malih baris
kaping 2,3, miwah 4. Baris kapertama utawi baris pinih luur punika
kaanggen genah pangangge suara utawi tengenan. Yening lembaran
kapertama sampun telas kasuratin, lontar kabadingang saking sor ka
luur nenten dados saking tengen ka kiwa
10.Sane pacang nyalin ring lontar mangda uning pisan ring pasang
aksara Bali mangda nenten wenten kaiwangan tatujon daging lontare
punika. Makeh kruna-krunane sane ucapannyane pateh nanging
sasuratannyane matiosan teler pangartosnyane matiosan.
11.Wangun aksara Bali sane kasurat mangda mamatan titiran utawi
ngawindhu. Ageng aksarane taler spasinnyane mangda pateh. Yening
iwang ri kala nyurat, sampunang aksara punika kaurek utawi kacoret.
Aksara sane iwang punika kapademang antuk nagingin ulu ( u )
miwah suku ( …i...)
12.  Yening sampun puput nyurat wawu kaitemang nganggen tingkih,
buah nagasari nasak sane manyayah, buah jarak sane nasak di punya,
utawi mangsi. Ri kala ngitemang puniki kawastanin nyipat sastra.
13.Siapkan benang kemong kurang lebih panjangnya kirang langkung
40-50 cm sane kaanggen ngiket lontar sane sampun puput kasurat
taler tapes lontar sane kaanggen ngapit lontare mangda tetet leser tur
nenten lembab. Ketahnyane lontar sane megenah sane luur tur pinih
sor gelis keni jamur utawi keset. Ring kalih muncuk benang
kadagingin jinah kepeng asiki-asiki anggen ngancing cakepan lontare
wus punika simpen ring keropak lontar mangda awet.
17
14.Patut taler kaelingang inggih punika indik ceciren sakadi lelintihan
lontar sane kasalin, duk napi puput kasurat miwah indik
pangawinnyane, conto : • Puput sinurat duk rahina Buda Kliwon
Pagerwesi, Rah 9 tenggek 9, tanggal 17 Januari 2006, kasurat antuk I
Nyoman Sastra maguna, Banjar Dajan Peken Desa Singapanjaron,
Kecamatan Kubu Tambahan Buleleng. Turunan lontar puniki wit
druen Gedong Kirtya Singaraja, nomor keropak 761.

b. SASANA NYURAT LONTAR


  Sebelum mulai nyurat ring lontar, uncarang mantra : “Om Awignamastu
Namo sidham, Om Dewa tumurun anulis, Hyang tinulis ya namah
swaha” o Yening pacang ngwacen lontar, sadurung ngambil lontar
saking keropak utawi genah sane tiosan patut nguncarang mantra : “
Om, Ganda Indra ya namah swaha” o Malinggih ri kala pacang
ngwacen, uncarang mantra : Om, Sudamala ya namah swaha”.
 Nglepas benang pangiket, uncarang mantra : “ Om, ya namah swaha” o
Mungkak cakepan lontar, mantra : “ Om Saraswati yang namah swaha.”
“Om, patra linepas, linepasaken sangka titiswa ring iti sudamala yang
namah swaha.” o Ngwacen lontar, mantra : “ Om, wali Hyang Saraswati
ya namah swaha.”
 Ngwacen aksara lontar, mantra : “ Om, Wali Hyang Saraswati ya namah
swaha.” o Mungkak halaman lontar, mantra : “ Om, Brahma Adi Rudra
dewa swara sroti rama darsia Saraswati.” o Ngiket malih lontar yening
sampun puput ngwacen, mantranya : “ Om, sa ba ta a i nama swaha.”
 Yening pacang makar utawi ngutang lontar sane sampun rusak, mantra :
“ Om sastra weruh ulun mulanta nguni nguni duhkita anaring swarga
Dewi Saraswati dewi tan kita. Om namah swaha.”

18
ADITYA V
CECIMPEDAN LAN BEBLADBADAN

a. Cecimpedan

1. Apa cekuk kajengitin?


Jawaban: caratan

2. Apake jangkrik ngecik di duur gununge?


Jawaban: anak macukur
3. Apa anak cenik ngemu getih?
Jawaban: klepon
4. Apake madaar acepok, wareg sai-sai?
Jawaban: galeng
5. Apa anak cenik matapel?
Jawaban: blauk
6. Apake anak satak maka satak matlusuk?
Jawaban: iga-iga

19

7. Apa anak satak maka satak maudeng putih?


Jawaban: bungan ambengan
8. Apa anak cerik maid enceh?
Jawaban: caratan
9. Apa anak cenik pantigang ngurek gumi?
Jawaban: gangsing
10. Apake anak bongkok kereng nyuun?
Jawaban: sendi
11. Apake done amun pedang buahne amun guungane?
Jawaban: punyan jaka
12. Apake bale gede matampul abesik?
Jawaban: pajeng
13. Apake cekuk baong, godot basang, pesu gending?
Jawaban: rebab
14. Apa ane negen nongos ane kategen majalan?
Jawaban: pancoran
15. Apa ane kajepes idup ane nyepes mati?
Jawaban: pagehan
16. Apake base alukun ulung seka bidang?
Jawaban: pusuh biu
17. Apake ngamah uli basang pesu uli tundun?
Jawaban: panyerutan
18. Apa don ne srining-srining buahne amun gon?
Jawaban: punyan jempinis
19. Apa don ne amun tutup, buahne amun sirah?
Jawaban: waluh
20. Apa don ne utusan, buahne aturan?
Jawaban: punyan ental
21. Apa don ne amun tlapak lima, buahne amun sigi?
Jawaban: base
22. Apa di cerikne mapusung, di kelihne magambahan?
Jawaban: padi
23. Apake awakne kulit, matane kulit, kupingne kulit, batisne kulit
konyangan kulit?
Jawaban: wayang kulit
24. Apa menek bajang tuun tua?
Jawaban: surya

20

25. Apa memene jekjek panakne gisi?


Jawaban: anak nglesung
26. Apa memene matujuang panakne nguber?
Jawaban: bedil/tulup
27. Apa memene nongos panakne nguyak tai?
Jawaban: ngulig boreh
28. Apa masisik naga majempong ratu?
Jawaban: manas
29. Apa pagehan anake ngenah pagehan iragane tusing?
Jawaban: gigi
30. Apa sorong jukung tarik bintang?
Jawaban: mamula padi diuma
31. Apa sampi cono mapalu selat pundukan?
Jawaban: alis
32. Apa sampi abada seenan sing nyak amaha nanging batu amaha?
Jawaban: kutu
33. Apa silak-siluk nomplok lelipi selem?
Jawaban: anak nunun
34. Apa siap putih maguwungan kere?
Jawaban: buah salak
35. Apa ane kagelut idup ane ngelut mati?
Jawaban: angasan punyan nyuh
36. Apa keplag-keplug pesu bulan dadua?
Jawaban: ngempug nyuh
37. Apa tamiu satak maka satak maklambi barak?
Jawaban: kedapan kayu
38. Apa anak majalan dibiase yan mabet kori nampak baise tusing ngenah?
Jawaban: anak majalan makirig
39. Apa baas angiyu malatah abesik?
Jawaban: bulan/ matanai
40. Apa batisne di sirah, jitne, disirah, basange di sirah?
Jawaban: kutu
41. Apa anak cenik nyuun tai?
Jawaban: udang
42. Apa kayehan Dewa tusing dadi kayehin?
Jawaban: anak ngenceh
43. Apa anak cenik makamben agebog?
Jawaban: pusuhbiu

21
44. Apa ane ngandong ngoyong, ane gandonge majalan?
Jawaban: anak menek punyan kayu
45. Apa macelep ngenah?
Jawaban: kacing baju
46. Apa kesek-kesek menek tuun mesu didih?
Jawaban: anak masikat gigi
47. Apa mara tusing tepuk alihin-alihin, mara tepuk entungang?
Jawaban: anak tebek dui
48. Apa mara menjujuk batisne tusing ngenah?
Jawaban: sepatu
49. Apa ya sambung mawakang?
Jawaban: natakang belek di pancorane
50.Apa bungut ngepak jit?
Jawaban: bungut paon
51.Apa mara majujuk edep, mara nyongkok tegeh?
Jawaban: cicing
52.Apa mara celepang leser, mara pesu yehne layu?
Jawaban: anak naar tebu

b. Bebladbadan

Bebladbadan kruna lingganipun "babad" artinipun tutur jati sane


sampun kalampahan riin. Babad taler maarti abas wiadin basang
kebo, banteng, utawi kambing. Sasampun polih seselan "el",
pangiring "an" lan kaduipurwayang dados bebladbadan sane mateges
kruna bebasan, kaanggen papiringan, saha madue purwakanti
(bersajak).

Bebladbadan puniki kawangun antuk lengkara utawi kruna tigang


palet. Krunane sane pinih riin apalet dados "giing" utawi "bantang",
krunane sane kaping kalih apalet, "arti sujati (bebasanipun)", sakadi
sampiran, sane ngawangun purwakanti (sajak).

22
krunane sane kaping tiga "arti paribasa", wiadin suksmanipun,
makadi :
1. Giing (bantang) : majempong bebek,
2. Arti sujati (bebasanipun) : jambul,
3. Arti paribasa : ngambul.

Dadosne kecap "mbul" ring kruna "jambul", mapurwakanti ring kecap "mbul"
ring kruna "ngambul".

Bebladbadan puniki masaih ring "wewangsalan", sakadi papiring indik kahanan


kalih laksanan janma, ring asapunapine sada pedas suksmanipun. Kewanten
yening anake mabladbadan, artinipun sane sujati nenten kaucapang, antuk
kasengguh sami sampun uning ring artinipun.

Ring sor puniki wenten makudang-kudang conto bebladbadan , luiripine :

1. Ketimun pait = paya, arti paribasane = semaya


2. Wayang gadang = Kresna, arti paribasane = tresna
3. Macarang Uga = sambilan, arti paribasane = masambilan
4. Matabeng gelang = tutub, arti paribasane = tutugang
5. Makunyit di alas = temu, arti paribasane = katemu
6. Mabuaya di tegal = alu, arti paribasane = nglalu, kalu
7. Mataluh nyuh = tombong, ati paribasane = sombong
8. Jukut gedebong = ares, arti paribasane = ngeres-eresin
9. Matiuk Jawa = belati, arti paribasane = ngulati
10.Mabatis bebek = gempel, arti paribasane = ngempelin
11.Base wayah = kakap, arti paribasane = gapgapan
12.Mabuah jaka = beluluk, arti paribasane = nguluk-nguluk
13.Mabuah wayah = jebug, arti paribasane = gedebug
14.Mabuah kelor = klentang, arti paribasane = klentangin
15.Mabubuh kladi = kulek, arti paribasane = elek
16.Jaja uli magula = abug, arti paribasane = jebug
17.Maboreh tangkah = buat, arti paribasane = kuat
18.Mablakas peleng = timpas, arti paribasane = mimpas
19.Mabaju tanpa lima = kutang, arti paribasane = kutang
20.Beruk magantung = kakocor, arti paribasane = bocol
21.Maabian Jawa = kebon, arti paribasane = ngebon

23

Anda mungkin juga menyukai