Anda di halaman 1dari 13

TUGAS BAHASA BALI

BASITHA PARIBASA

Nama Anggota Kelompok 1:


1) NI NYOMAN SRIYANI (33)
2) NI NYOMAN AYU ARISTA DEVIYANTI (32)
3) NI PT DEVI ARIANANDA PUTRI (35)
4) NI KOMANG ACI ARTINI (28)
5) NI MADE GALIH SEKAR WANGI
6) DAYU OKTA
7) I WAYAN PERBAWA KEPAKISAN
8) I PT GD ADITYA MAHAYASA PUTRA (19)
9) I MADE KARANG ARI APRIYATNA
10) ANAK AGUNG GUNA DARMA
11) NGAKAN NYOMAN BAGUS PRANATHA
12) RESA SUARJANA PUTRA
13) ANAK AGUNG ADI KRISNA ADNYANA

SMA NEGERI 1 SUKAWATI


TAHUN AJARAN 2017/2018
Basitha Paribasa
Basitha Paribasa inggih punika basa rerasmen wiadin panglengut basa.
Kanggen panglengut basa sajeroning mabebaosan kalih
magegonjakan, sajeroning basa pakraman wiadin basa
pasawitrayan.Seosan ring punika, Sang Kawi sane sampun wibuhing
Basa Basitha, tan mari ngunggahang Basitha Paribasa puniki, sakadi
Uperenga miwah Pralambang, sane makardi lengut kakawian punika.
Sane ngranjing Basitha Paribasa minakadi :
1. Sesonggan.
Sesonggan wit ipun saking kruna 'ungguh', sane mateges linggih,
genah, wiadin nongos. Kruna ungguh polih paweweh merupa
pangiring (akhiran) "an", dados ungguhan sane mateges janji utawi
pati. Kruna ungguhan kasandiang (mengalami perubahan sandi suara)
dados unggwan. Sajeroning pangucapan kruna unggwan puniki dados
unggan. Selantuir ipun kruna unggan puniki polih pangater (awalan)
"sa" dados saunggan, taler kasandiang malih dados songgan. Kruna
songgan puniki kadwipurwayang dados sesonggan.Sesonggan puniki
sakadi pelambang kahanan kalih polah jadma, sane kaimbangang ring
kahanan kalih polah barang wiadin buron. Umpami : "bedug
pengorengan". Pengorengan punika wantah wangun utawi kawentenan
ipun sakadi punika bedug, meweh antuk ngelegang mangda asah
(lurus / datar). Dados ipun suksmannyane : kaucapang ring anak sane
kalintang bengkung tur sigug, nenten dados ajahin.Ring sor puniki
wenten conto sesonggan, luir ipun :
1. Taluh apit batu. Suksmannyane : kaucapang ring anake sane
magenah ring genahe sane sukil/keweh, singsal agulikan pacang nemu
baya.
2. Abias pasih. Suksmannyane : nenten keni utawi nenten sida antuk
ngawilangin katahipun biase ring pasih,msl.
2. Sesenggakan.
Sasenggakan puniki pateh sakadi ibarat, ring bahasa Indonesia.
Sasenggakan, linggaipun "Senggak", artinipun "Singguk" utawi
"Sentil" antuk raos. Senggak polih pangiring "an" dados senggakan,
kadwipurwayang dados "Sasenggakan" ngintar basa (kata ungkapan),
tegesipun "Babinjulan" makardi ica sang miragi utawi mireng, semalih
makardi jengah tur sebet sang kaanggen sasenggakan, antuk keni
kasentil manahipun.Sasenggakan puniki sakadi palambang utawi
sasimbing indik kahanan kalih polah janma sane kaimbangan ring
kahanan kalih polah buron utawi barang, upami :
Puniki wenten makudang-kudang imba utawi conto sasenggakan
luiripun :
1. Buka bantene, masorohan; suksemanipun : sakadi anake sane
madue perusahaan, wantah ngutamayang panyamaanipune kewanten
makarya irika.
2. Buka bangken gajahe, joh-joh mabo; suksemanipu : sakadi anake
sane mapangkat ageng utawi anak sane sugih, yening katiben antuk
sengkala, ortinipune maideh-idehan rauh ka jaba kuta.
3. Wewangsalan.
Wewangsalan puniki pateh sakadi tamsil ring Bahasa Indonesia.
Wewangsalan kruna lingganipun "wangsal" sane artinipun "lampah",
polih pangiring "an" dados "wangsalan", kaduipurwayang dados
"wewangsalan", artinipun lelampahan saparipolah kalih kahanan
janma, sakadi sasimbing sane sada pedas suksmanipun.Ring sor
puniki wenten makudang-kudang wewangsalan luiripun : 
1. Asep menyan majagau, suksmanipun = nakep lenggar aji kau
2. Ada tengeh masui kaput, suksmanipun = ada keneh mamunyi takut
4. Sloka.
Sloka yening ring Bahasa Indonesia pateh sekadi "Bidal". Sloka
puniki masaih ring sesonggan, kantun ilid artinipun. Kewanten
binanipun, sloka puniki ngengge lengkara.Upami :
1. "Buka slokane, adeng buin sepita, suksmanipun : kaucapang ring
anake sane kalintang plapan (tangar) ngraos lan melaksana.
2. "Buka slokan gumine, nundunin macan turu, suksmanipun : sakadi
anake sane nantangin musuh sane sampun nengil.
5. Bebladbadan.
Bebladbadan kruna lingganipun "babad" artinipun tutur jati sane
sampun kalampahan riin. Babad taler maarti abas wiadin basang kebo,
banteng, utawi kambing. Sasampun polih seselan "el", pangiring "an"
lan kaduipurwayang dados bebladbadan sane mateges kruna bebasan,
kaanggen papiringan, saha madue purwakanti (bersajak).Bebladbadan
puniki kawangun antuk lengkara utawi kruna tigang palet. Krunane
sane pinih riin apalet dados "giing" utawi "bantang", krunane sane
kaping kalih apalet, "arti sujati (bebasanipun)", sakadi sampiran, sane
ngawangun purwakanti (sajak), krunane sane kaping tiga "arti
paribasa", wiadin suksmanipun, makadi :
1. Giing (bantang) : majempong bebek,
2. Arti sujati (bebasanipun) : jambul,
3. Arti paribasa : ngambul.
Dadosne kecap "mbul" ring kruna "jambul", mapurwakanti ring kecap
"mbul" ring kruna "ngambul".Ring sor puniki wenten makudang-
kudang conto bebladbadan , luiripine :
1. Ketimun pait = paya, arti paribasane = semaya
2. Wayang gadang = Kresna, arti paribasane = tresna
6. Pepindan
Papindan punika pateh sakadi Sesawangan, kewanten binanipun
papindan kruna punika polih "anu suara", yening sesawangan karahini
antuk kruna: buka, kadi, luir, waluya kadi, upami:
1. Papindan: Alise medon intara.
2. Sesawangan: Alise buka (kadi, luir) don intaran.
Papindan tegesipun: gegambaran buka, wiadin yan bandingan pateh
mirib teken...., upami: papindan kedis, tegesipun: wangun gambaran
mirib kedis. Mapinda sedih, tegesipun: mirib buka anake sedih. Sane
dados pepindan, punika kruna aran sane polih anusuara, luir ipun:
1. Boke membotan blayag, tegesipun: rambutne maombak-ombakan.
2. Betekan batise meling padi, tegesipun: sekadi beling padi.
7. Sesawangan.
Sesawangan (Perumpamaan) 
Sesawangan, lingganipun "sawang", artinipun : mirib, polih pangiring
"an", dados sesawangan, raris kadwipurwayang dados "sesawangan",
tegesipun : punapa-punapi ugi sane katon (kacingak), raris kalawatang
(karasayang) ring kahiun, mirib sakadi solah kalih kahanan janma
(mapawongan), upami : kedapan bunga nagasarine maelogan tempuh
angin, kasawangan sakadi tangan anak istri ayu ngulapin.Sesawangan
puniki ring Bahasa Indonesia pateh sekadi perumpamaan. Ring sor
puniki wantah conto-conto sesawangan, luire :
1. Buka bulane kalemahan, suksmanipun : kembang lemlenm.
2. Kadi tunjung tan pawarih, suksmanipun : layu dudus.
8. Cecimpedan.
Cacimpedan ring Bahasa Indonesia nika pateh sekadi "Teka-Teki".
Cacimpedan puniki anggen pangulir budi, rikala magagonjakan utawi
macanda. Linggaipun: "cimped", artinipun: bade (takeh), polih
pangiring "an", dados: cimpedan, raris kaduipurwayang, dados:
"cacimpedan", artinipun: bade-badean. Ring sor puniki wantah conto-
conto cecimpedan, luire :
1. Apake anak cerik matapel?
2. Anak satak maka satak matlusuk?
Pasaur / arti:
1. Blauk
2. Iga-iga
9. Cecangkriman.
Cecangkriman inggih punika cacimpedan sane mabentuk lagu utawi
tembang. Biasane ngangge tembang madya utawi pupuh. Umumne
ngangge Pupuh Pucung.. Inggih ring sor niki wantah conto-conto
utawi imba Cecangkriman :
1. Bapa Pucung,
Indeng-indeng di alas gunung,
Panake koryak-koryak,
Di kayune ya padingkrik,
Basang pelung,
Tendase majajambulan.
10. Sasimbing.
Sasimbing puniki kruna (ucapan) papiringan sane pedes suksmanipun,
makardi sang kasimbing jengah wiadin sebet, riantuk ngrasa ring
dewek katiban sasimbing punika.
Ring sor puniki wantah conto-conto sasimbing :
1. Be di pongerangan baang ngeleb; tegesipun : Sakadi anake ngambil
anak istri bajang, sampun kakeniang, rikala ipun lenge, anak istri
punika malaib.
2. Bas tegeh baan negak, dilabuhe baonge elung; tegesipun :Sakadi
anake polih pangkat tegeh, raris nyeled pipis utawi korupsi, ipun
katara raris kausanayang makarya tur ipun salah maukum.
11. Cecangkitan.
Cecangkitan puniki lengkara sane nginter artinipun. Katahipun
cecangkitan puniki, kaucapang rikala magegonjakan. Ring
asapunapine wenten taler anggena melog-melog timpal. Puniki
cecangkitan luiripun:
1. Tain cicing dengdeng goreng jaen, tegesipun: 1. Yening dengdenge
gorreng sinah jaen, 2. Yening tain cicinge sinah nenten dados goreng.
2. Padange tusing dadi arit, tegesipun: 1. Padange sinah nenten sida
dados arit, 2. Yening padange abas antuk arit janten dados.
12. Raos Ngempelin.
Raos ngempelin, punika kruna sane dempet, tegesipun: kruna sane
asiki maarti kakalih, sane asiki maarti sejati, sane asiki artinipun
ngintar. Puniki wenten makudang-kudang raos ngempelin:
1. Benang kamene, jaka di pangkunge, tegesipun: 1. Kamen antuk
benang, jaka mentik di pangkunge, 2. Benang kamenen, ajaka di
pangkunge.
2. Lamun payu motonan, beli nyelingin, tegesipun: 1. Nyelengin =
lakar maan celeng, 2. Nyelengin = ningalin sambilang nyeleng..
13. Sasemon
Sasemon punika taler sakadi Sasimbing, sakewanten lebih alus lengut
tur nudut kayun. Sasemon puniki wenten sane mawangun tembang,
utawi gancaran, sakadi ring sor puniki :
Taruna : "Beh apa kaden melah bunga nagasarine ento, yan tiang
maan ngubuhin bungane ento, ap kaden liang atine".
Taruni : "Apa perlune ngubuhin kayu buka kene, ane tanpaguna, tulen
bena lakar tuyuh nyampatang luu sai-sai".
14. Sipta
Sipta puniki wangsit wiadin ciri-ciri sekala miwah niskala, becik
wiadin kaon, sane wenten arti kalih suksmanipun. Sipta puniki
kawedarang antuk barang sane wenten ring jagate, buron miwah
pripen kalih polah. Ring asapunapine taler wenten saking bawan jagat
alih ring pakahyunan, upami :
1. Yening wenten bintang kukus kanten ring langite kangin, punika
kocap sipta (pertanda) kaon.
2. Yening wenten buron alasan makadi kidang, manjangan ngranjing
ka desa, punika kicap sipta kaon.
15. Peparikan.
Peparikan pateh sakadi Wewangsalan, kewanten binanipun
weangsalan punika wantah kalih palet (carik), yening peparikan
kawangun antuk petang palet dados apada (satu bait), taler mawirama
miwah mapurwakanti. Peparikan puniki pateh sakadi "madah" ring
kasusastran Indonesia. Yening sihang ipun minab sakadi "Pantun",
antuk "ri", punika sering masilur dados "ntun", sakadi; sari, dados =
santun. Peparikan, kruna lingganipun "parik", artinipun; awi (karang),
polih pangiring "an" dados parikan, kadwipurwayang dados:
peparikan, artinipun: awi-awian utwai reragragan.
16. Sesapan
Sesapan tegesnyane nyapatin, sane matetujon nglungsur karahajengan,
mangda nenten keni bencana. Kawentenan sesapan manut
tetujonnyane, minakadi :
Sesapan ngebah taru :
"Ratu Betara Sangkara, titiang nglungsur taru druene, mangda titiang
nenten tulah."
Sesapan sabeh bales :
"Kaki-kaki bentuyung sampunang kasiabange titiang, tiang cucun
kakine."
17. Tetingkesan
Tetingkesan punika kruna basa ngandap kasor, tegesnyané bebaos
sané kanggén ri kala ngandapang raga.
Conto:
(1) “Durusang malinggih Pak, kanggéang nénten wénten genah
malinggih!” Kawéntenannyané, genah sané wénten becik, kursi
empuk saha resik.
(2) “Sameton sami, duaning sampun galah, ngiring ka perantenan,
kanggéang ulamnyané tasik-tasik manten!”
Kawéntenannyané, ajengané madaging reramon makéh pisan.
CONTOH-CONTOH SOAL BASITHA PARIBASA

1. Apa anak cerik maid cacing?, Apa anak cerik maid enceh?.
Kruna ring baduur niki ngranjing soroh napi…. (SRIYANI (33)
a. Bebladbadan
b. sesawangan
c. cecimpedan
d. peparikan
e. sloka
2. Makunyit dialas, suksmanipun….. (ACI (28)
a. Katemu
b. ica
c. sebet
d. tresna
e. sami patut
3. Ring sor puniki ecen sane ngranjing soroh bebladbadan…..
(DEVI (35)
a. wayang gadang
b. makunyit dialas
c. ketimun pait
d. sami patut
e. majempong bebek
4. Sane ngranjing Basitha Paribasa minakadi,sajabaning….
(RESA)
a. wewangsalan
b. cecimpedan
c. peparikan
d. pupuh
e. sloka
5. Yen anggen wilangan,basitha paribasa wenten kudang soroh…
(ADI(01)
a. lebak
b. selae
c. telung benang
d. pitulas
e. selikur
6. Napi kruna linggane bebladbadan punika….(KARANG)
a. dadi
b. babad
c. badan
d. blad
e. sami tusing patut
7. Napi artin giing ring bebladbadan punika….(PERBAWA)
a. bantang
b. tiing
c. sujati
d. paribasa
e. teges
8. Sane ecen sane ngranjing soroh sesonggan ring sor puniki…
(GALIH)
a. Ngentungan uyah ke pasih
b. apa anak cerik maid enceh?
c. wayang gadang
d. majempong bebek
e. a,b patut
9. Bakat kocok misi isen, suksmanipun….(OKTA)
a. awak bocok tuara ngasen
b. bajang dadua ken anggurin
c. awak bodo buin angkuh
d. suba jele mara tau
e. b,c patut
10. Sesawangan yening ring Bahasa Indonesia patuh teken….
(PRANATHA)
a. pepatah
b. ibarat
c. tamsil
d. bidal
e. perumpamaan
11. Sloka yening ring Bahasa Indonesia pateh sekadi….(GUNA)
a. peparikan
b. bidal
c. kalimat
d. kata
e. paragraf
12. Buka macane, nakutin lawat, suksmanipun….(ADITYA(19)
a. Sakadi anake sane marasa ring dewekipune iwang wiadin
corah, setata ipun mrasa congah wiadin takut tur kabilbil.

b. Sakadi anake sane ngambil pakaryan sane sukeh tur


madurgama, risampune ipun sengkala wawu ipun mrasa.

c. matemu

d. tresna
e. Sakadi anake sane ngambil pakaryan ageng kalih katah
nelasang prabea, kewanten pikenoh kalih pikolihipun akidik.

13. Sasenggakan, linggaipun "Senggak", artinipun….


(ARISTA(32)

a. singguk utawi sentil


b. gakgak
c. singgul
d. ibarat
e. pepatah

Anda mungkin juga menyukai