Anda di halaman 1dari 15

WEWEHAN (IMBUHAN) BASA BALI

WEWEHAN BASA BALI


"MANUT WANGUN, KAWIGUNAN LAN SUKSMANNYANE"
WEWEHAN
Wewehan inggih punika wangun san neket ring purwa, tengah, miwah ungkur kruna
lingga (bentuk terikat). Kruna san sampun polih wewehan (afiks) ring basa Bali kawastanin
kruna tiron. Kruna tiron yning selehin mawit saking kruna tiru miwah pangiring an, dadosn
kruna tiron punika tiruan saking kruna lingga.
Wewehan punika luir pangater (prefiks), seselan (infiks), pangiring (sufiks), miwah
gabungan wewehan (konfiks). Wewehan ngranjing ring bentuk terikat santukan nenten
mresidayang kadadosang bentuk asal.

1. Pangater
Manut krunan, pangater punika magenah ring arep (ngater) kruna lingga. Pangater basa bali
luir N- (anusuara) ma-, ka-, sa-, pa-, pi-, a-, pra-, pari-, pati-, maka-, saka-, kuma-.
1.1 Pangater N- (anusuara)
Pangater N- (anusuara) sering taler kabawos anunasika. Kruna tiron san mapangater
antuk anusuara ketah kabawos kruna polah. Wangun pangater anusuara mauah dados ng-, ny-,
m-, n-, nga-, miwah nge- nganutin kruna linggannyan.
Yning kruna linggannyan antuk wianjana (konsonan) k, g, suara (vocal) a, i, u, , o, e (pepet),
miwah ardhsuara (semi vocal) y, r, l, w, anusuara san kaanggn ng-, sakadi:
kancing _ ngancing
gundul _ ngundul
alih _ ngalih
idih _ ngidih
uyak _ nguyak
orin _ ngorin
enduk _ ngenduk
yasa (-ang) _ ngyasayang
ruruh _ ngruruh
lawan _ nglawan
watek _ ngwatek
Yning kruna linggannyan mapurwa antuk wianjana c, j, miwah s anusuara san kaanggn ny-,
sakadi:
cicip _ nyicip
juluk _ nyuluk
sepit _ nyepit
Yning kruna linggannyan mapurwa antuk wianjana t miwah d, anusuarannyan n-, sakadi:
tunas _ nunas
diman _ niman
Yning kruna linggannyan mapurwa antuk wianjana p miwah b, anusuarannyan m-, sakadi:

a.

b.

c.

d.

papag _ mapag
bubut _mubut
Anusuara nga-, kaanggn ri kala kruna linggannyan mapurwa antuk anusuara, sakadi:
nyangluh (-ang) _ nganyangluhang
milu (-in) _ ngamiluin
nengneng _ nganengneng
Anusuara nge-, kanggn ri kala kruna linggannyan marupa kruna lingga awanda, sakadi:
bl _ ngebl
juk _ ngejuk
jang _ ngejang
Wangun anusuara yning matemu sareng kruna dwilingga, pateh sakadi wangun ring arep,
nganutin suara ring purwa kruna linggannyan , sakadi:
kipek-kipek (-ang) _ ngipek-ngipekang
usap-usap _ ngusap-usap
wayah-wayah (-ang) _ ngwayah-wayahang
Anusuara ring kruna satma, sakadi:
kaja kauh _ ngaja-kauhang
purnama tilem _ murnamatilem
telu bulan _ nelubulanin
Kawigunan pangater anusuara kanggn ngwangun kruna kria lumaksana. Kruna kria punika
dados nganggn panandang miwah nnten nganggn panandang lengkara, umpami:
ngadep bunga _ Ni Sari ngadep bunga di peken.
nanem jagung _ Pan bagia nanem jagung di abian.
nga jaja _ Luh Sriartini nga jaja di paon.
ngajeng _ Mad suba ngajeng?
Nyampat _ Ia sedeng nyampat.
Ngeling _ Adinn ngeling.
Wnten makudang-kudang kasuksman pangater anusuara ( N-) ring kruna-kruna basa Bali,
luir:
ngwntenang pakaryan nganggn piranti san kasurat ring lingganipun:
arit _ ngarit
lesung _ nglesung
tengala _ nenggala
sepit _ nyepit
ngwntenang pakaryan anggn ngasilang sakadi san kasurat ring lingganipun:
tap _ nap
sat _ nyat
togog _ nogog
nyantenang pakaryan sakadi lingganipun, pamekas ring san nglaksanayang miwah ring sang
san katibnin :
uber _ nguber
jagur _ nyagur
cegut_ nyegut
matingkah sakadi lingganipun:
sangut _ nyangut
crukcuk _ nyrukcuk

cicing _ nyicing
e. dados, kawntenan:
joh _ ngejoh
ling (-ang) _ nglingang
kebus _ ngebus
f. ngwntenang pakaryan ring galah sakadi lingganipun:
aminggu _ ngaminggu
awai _ ngawai
atiban _ ngatiban
g. ngambil utawi naur sakadi lingganipun:
satus _ nyatus
skeet _ nyket
sela _ nyela
1.2 Pangater maPangater ma- ngwangun kruna kria. Wangun pangater ma- nnten ja mauah yning
rumaket ring kruna lingga san mapurwa antuk suara (vocal) miwah wianjana (konsonan).
Pangater ma- sering ngwetuang sandi ri sajeroning kruna tiron ri kala lingganipun mapurwa
antuk suara, upami:
ma- + kenta _ makenta
ma- + janji _ majanji
ma- + suluh _ masuluh
ma- + umah _mumah
ma- + mbon _ mmbon
matiosan,ring kruna lingga ajah yan polih pangater ma- dados malajah . kawntenan
asapunika kawastanin desimilasi.
Suksman pangater ma- luir :
a. nglaksanayang pakaryan sakadi lingganipun:
jalan _ majalan
jujuk _ majujuk
ga _ maga
b. nglaksanayang pekaryan anggn pangupajiwa:
buruh _ maburuh
dagang _ madagang
abian _ mabian
c. nglaksanayang pakaryan nganggn piranti sakadi lingganipun:
bedil (-an) _ mabedilan
pancing _ mamancing
pencar _ mamencar
d. nglaksanayang pakaryan anggn ngraga:
pupur _ mapupur
nci _ manci
jemuh _ majemuh
e. nglaksanayang pakaryan sinarengan utawi saling wales:
gulet _ magulet
rebut _ marebut

f.

g.

h.

i.

j.

k.

l.

m.

diman _ madiman
nglaksanayang pakaryan anggn ngrereh utawi ngamolihang sakadi lingganipun:
dayuh _ madayuh
mbon _ mambon
suntik _ masuntik
ngasilang, ngamedalang sakadi san kasurat ring lingganipun:
yh _ mayh
taluh _ mataluh
lengis _ malengis
malaksana utawi maparisolah sakadi lingganipun:
putih _ mamutih
uduh _ mamuduh
belog _ mamelog
nyihnayang padruan sakadi lingganipun:
gigi _ magigi
tulang _ matulang
getih _ magetih
nyihnayang pakaryan san sampun puput :
borbor _ maborbor
tunjel _ matunjel
kancing _makancing
nyihnayang nganggn sakadi lingganipun:
sepatu _ masepatu
topng _ matopng
kaca _ makaca
malaksana sakadi wnten pakilitan kulawarga sakadi san kasurat ring lingganipun:
banjar _ mabanjar
mm _ mamm
desa _ madesa
nyihnayang ngambil soang-soang sakadi lingganipun:
aukud _ (pada) maukudan
besik _ (pada) mabesik
are _ (pada) mare

1.3 Pangater kaWangun pangater ka- pateh ring pangater ma- jagi ngawetuang sandi ri kala rumaket ring
kruna lingga san mapurwa antuk suara, sakadi:
ulah _ kaulah _ kulah
ucap _ kaucap _ kocap
icn _ kaicn _ kicn
Pangater ka- madu kawigunan kanggn ngwangun kruna kria (kria linaksana). Suksman
pangater ka- inggih punika:
a. nyantenang karya (linaksana),sakadi:
crita _ kacrita
belog _ kabelog-belog
cunduk _ kacunduk

b. nyantenang kahanan ( kahanan san tan pajamuga ), sakadi :


tulung _ katulung-tulung
meme _ kamm meme
c. nyaantenang kawntenan sane nnten nyelapang, sakadi :
tabrak _ katabrak
teteh _ kateteh
d. nyantenang runtutan, sakadi :
sa _ kasa
ro _ karo
tiga _ katiga
1.4 Pangater saWangun pangater sa- nnten wnten maubah yning rumaket ring kruna lingga san
mapurwa antuk suara miwah wianjana. Sukman pangater sa- luir :
a. nyantenang makasami, upami :
jagat _ sajagat
wewengkon _ sawewengkon
b. nyantenang salami, upami :
kantun _ sakantun
urip _ saurip
c. nyantenang nyabran utawi sabilang, upami :
wai _ sawai
rahina _ sarahina
1.5 Pangater pa- miwah piWangun pangater pa- miwah pi- nnten ja mauah rikala rumaket ring kruna lingga san
mapurwa antuk wianjana. Yning rumaket ring kruna lingga sane mapurwa antuk suara
( sajabaning o), a / / ring pangater pa- punika ical, nyandi ring suara san wnten ring kruna
linggan punika. Pangater pa- nnten naenin rumaket ring kruna lingga sane mapurwa antuk
suara o /o/, yning kruna lingganipun mapurwa antuk o, pangater san kanggn pi-. Pangater pamiwah pi- yning sampun rumaket ring kruna sering ngawetuang wianjana tiosan san sering
kabaos disimalasi, sakadi :
inget _ patinget
leteh _ patleteh
eling _ pakeling
olih _ pikolih
Pangater pa- miwah pi- maduwe kawigunan :
a. ngwangun kruna aran, upami :
saut _ pasaut
olas _ piolas
anggo_ panganggo
b. ngwangun kruna kahanan, upami :
rasa _ tan pangrasa
yasa_ tan payasa
braya _ tan pabraya
c. ngwangun kruna kria, upami :

a.

b.

c.

d.

e.

f.

g.

takut _ patakut
inget _ patinget ( pinget )
Suksma pangater pa- miwah pi- , luire :
nyantenang sang san nglaksanayang pakaryan, sakadi :
ngangon _ pangangon
sakap _ panyakap
empu _ pangempu
nyantenang piranti san kanggn makarya, sakadi :
tekep _ panekep
tampad _ panampad
sinduk _ panyinduk
nyantenang kawntenan utawi kahanan, sakadi :
lingsir _ panglingsir
cerik (-an) _ pacerikan
tua _ panua
nyantenang brana san katibn pakaryan, sakadi :
besen _ pabesen
idih _ pakidih
kingsan _ pakingsan
nyantenang paiketan, sakadi :
tulung _ pitulung
olas _ piolas
kaad _ pakaad
nyantenang padruan ( ketah kariinin antuk kuran tan ), sakadi :
urip _ tan paurip
sayang _ tan pasayang
guna _ tan paguna
nyantenang pakaryan tur san malaksana akh, sakadi :
kauk _ pakauk
slngkad_ paslngkad
sliwer _ pasliwer

1.6 Pangater aWangun pangater a- nnten naenin wnten paubahanipun. Pangater a- madu
kawigunan ngwangun krunaa wilangan ( numralia ), pateh ring pangater se- ring basa
Indonsia, sakadi :
bungkul _ abungkul
katih _ akatih
tukel _ atukel
laksa _ alaksa
kampil _ akampil
1.7 Pangater praRing asapunapin pangater pra- sering kaucapang per-. Pangater inucap taler nnten
ngewetuang paubahan ri kala rumaket ring kruna lingga , sakadi :
mangkin _ pramangkin

kangg _ prakangg
gusti _ pragusti
Suksman pangater pra- :
a. nyantenang jabatan miwah treh :
bekel _ prabekel
sanghyang _ prasanghyang
juru _ prajuru
b. nyantenang sipta utawi cihna :
bawa _ prabawa
ciri _ praciri
1.8

Pangater pariPangter pari- madu kawigunan ngawangun kruna aran miwah kruna kahanan. Suksman
pangater pari- :
a. nyantenang indik :
solah _ parisolah
tingkah _ paritingkah
indik _ pariindik
b. ngerasang arti :
wangd _ pariwangd
boya _ pariboya
tetes _ paritetes

1.9

Pangater patiPangater pati- madu kasuksman nyantenang pakaryan san kalaksanayang mawantiwanti, sakadi :
grap _ patigrap
kacuh _ patikacuh
jemak _ patijemak
kaplug _patikaplug
jerit _ patijerit

1.10

Pangater makaPangater maka- wangunnyan nnten mauah tat kala rumaket ring kruna
linggannyan.Pangater maka- madu kasuksman :
a. nyantenang makasami :
telu _ makatelu
sami _ makasami
dasa _ makadasa
b. nyantenang salami miwah ngantos :
peteng _ makapeteng
tengai _ makatengai
lemah _ makalemah
c. nyantenang pinaka :
cihna _ makacihna
ciri _ makaciri

tetenger _ makatetenger
1.11

Pangater sakaPangater saka- wangunipun nenten mauah. Suksman pangater saka- nyantenang satunggil
. manut lingganipun, sakadi :
besik _ sakabesik
dasa _ sakadasa
ulu _ sakaulu
nem _ sakanem

1.12

Pangater kumaSuksman pangater kuma- nyantenang sakadi.paparilaksana sakadimanut


lingganipun :
jaum _ kumajaum
gamongan _ kumagamongan
lipan_ kumalipan
kukur _ kumakukur
nyama_ kumanyama

2. Seselan
Seselan magenah ring tengahing kruna lingga. Yning krunalinggannyan mapurwa antuk
suara (vocal ), seselan punika magenah sadurung suara ring ajeng kruna lingga punika. Yning
kruna linggannyan mapurwa antuk wianjana ( konsonan), seselan punika magenah ring pungkur
wianjana kapertama ring kruna lingga punika. Seselan basa Bali luir, -in-, -um-, -el-, miwah
-er-.
2.1. Seselan -inSeselan in- madu kawigunan ngawangun kruna kria linaksana. Suksman seselan -ininggih punika :
a. nyantenang kruna kria linaksana :
tulung _ tinulung
ucap _ inucap
surat _ sinurat
b. sinarengan ring dwi lingga ngawangun arti saling :
tusuk _ tusuk-tinusuk
tuek _ tuek-tinuek
sander _ sander-sinander
2.2. Seselan umSeselan -um- madu kawigunan ngawangun kruna kria lumaksana. Suksmanipun :
a. nyantenang kruna kria lumaksana
turun _ tumurun
raksa _ rumaksa
jujug _ jumujug
b. ngalusang utawi negesang arti :
seken _ sumeken

sanggup _ sumanggup
2.3. Seselan el- miwah -erSajeroning ngawangun kruna tiron seselan el- miwah er- kaseselang ring pantaraning
wianjana san kaping ajeng miwah suara rin pungkurnyan sajeroning kruna lingga, sakadi :
tusuk _ telusuk
ksk _ kersk
tapak _ telapak
Seselan makakalih punika madu kawigunan miwah kasuksman anggn ngawangun kruna
aran, sakadi :
gigi _ gerigi
tusuk _ telusuk
tapak _ telapak

3. Pangiring
Manut krunannyan pangiring punika magenah ring pungkur (ngiring) kruna lingga.
Pangiring basa Bali luir, -ang,-in, -an, -a, -n, -ing, -, -n.
3.1. Pangiring ang
Pangiring ang nnten mauah ri kala rumaket ring kruna lingga san mapanguntat antuk
wianjana (konsonan). Pangiring ang punika jagi mauah wangunipun dados nang miwah yang
ri kala rumaket ring kruna lingga san mapanguntat antuk suara (vokal), sakadi:
jemak _ jemakang
seluk _ selukang
kaja _ kajanan
ampura _ ampurayang
wangun ang, -nang, miwah -yang punika sida taler kanggn ring kruna-kruna ring sor :
ged _ gedang / gednang
kaja _ kajaang / kajanang
satua _ satuang / satuayang
rasa _ rasaang / rasayang
Pangiring ang madu kawigunan ngwangun kruna kria, suksmanipun :
a. nyantenang parilaksana san kalaksanayang antuk anak tios:
(N-) palu _ maluang
(N-) jemak _ nyemakang
kaplug _ kaplugang
surat _ suratang
b. ngangkenin sakadi san kasurat ring lingganipun :
embok _ embokang
ajung _ ajungang
bibi _ bibiang
c. makta ka utawi nuju ka, sakadi kasurat ring lingganipun:
kelod _ kelodang
kemu _ kemunang
kaja kauh _ kajakauhang

d. nyantenang panadosan kahanan sakadi lingganipun:


cenik _ cenikang
ged _ gednang
endp _ ndepang
e. negesang suksman lingganipun:
(N-) resep _ ngresepang
(N-) dingeh _ dingehang
(N-) piarsa _ miarsayang
f. ngawinang anak siosan maparilaksana sakadi lingganipun:
pules _ pulesang
pesu _ pesuang
jujuk _ jujukang

a.

b.

c.

d.

e.

3.2. Pangiring in
Pangiring in nnten mauah ri kala rumaket ring kruna lingga san mapanguntat antuk
wianjana (konsonan). Pangiring in puniki jagi mauah wangunipun dados nin ri kala rumaket
ring kruna lingga san mapanguntat antuk suara (vokal), sakadi:
beli _ belinin
jagjag _ jagjagin
tutur _ tuturin
isi _ isinin
alus _ alusin
Sering taler pangiring in miwah nin punika makakalih sida kanggn, sakadi:
bucu _ bucuin / bucunin
milu _ miluin / milunin
sari _ sariin / sarinin
Pangiring in madu kawigunan ngwangun kruna kria madaging panandang san keni pakaryan
(objek penderita). Suksman pangiring in luir:
nyantenang parilaksana san mawanti-wanti :
cegut _ cegutin
alap _ alapin
jagur _ jagurin
nyantenang panandang kruna kria san nyinahang genah pakaryann kalaksanayang :
tegak _ tegakin
penek _ penekin
silem _ silemin
nyantenang ngicen utawi ngutang mantuka ring panandangnyan:
klumad _ klumadin
kulit _ kulitin
uyah _ uyahin
madu arti ngranayang :
wann _ wannin
jejeh _ jejehin
demen _ demenin
nglaksanayang upakara/upacara san mapaiketan ring rahina san kasurat ring lingganipun;
(N-) oton _ ngotonin

(N-) telu bulan _ nelubulanin


(N-) roras lemeng _ ngroraslemengin
f. nyantenang parilaksana mangda lintangan sakadi sane kasurat ring lingganipun;
nggal _ enggalin
malu _ malunin
tegeh _ tegehin

a.

b.

c.

d.

e.

3.3. Pangiring an
Pangiring -an nnten mauah rikala rumaket ring kruna lingga san mapanguntat antuk
wianjana (konsonan). Pangiring -an punika jagi mauah wangunipun dados -nan ri kala rumaket
ring kruna lingga san mapanguntat antuk suara (vokal), sakadi:
ndep _ endepan
jegg _ jeggan
ged _gednan
dawa _ dawanan
Sering taler wangun an miwah nan punika makakalih sida kanggn, sering taler ngwetuang
sandi suara, sakadi ring sor:
malu _ maluan / malunan
ged _ gedan / gednan
tunu _ tunon
saji _ sajn
(ce) ciri _ cecirn
Pangiring an madu kawigunan anggn ngwangun kruna kahanan (putihan, gedenan), kruna
aran ( kikihan, parekan, tulisan) miwah kruna katerangan (diwangan, jumahan,ditebnan).
Suksman pangiring an :
nyantenang lebihan utawi masaih:
jegeg _ jegegan
putih _ putihan
selem _ seleman
lantang _ lantangan
nyantenang kahanan (sajeroning kruna dwi lingga):
buduh _ buduh-buduhan
nyem _ nyem-nyeman
gelem _ gelem-geleman
ajum _ ajum-ajuman
madu kahanan utawi asal sakadi lingganipun :
batu batuan
kutu _ kutuan / kutunan
gadgad _ gaddgadan
nyantenang genah utawi piranti ;
kikih _ kikihan
tegak _tegakan
talen _ talenan
nyantenang asil :
tumbeg _ tumbegan
gorng _ gorngan

tulis _ tulisan
f. nyantenang soroh utawi kumpulan/gebogan ;
jukut _ jukut-jukutan
buah _ buah-buahan
don _ don-donan
g. nyantenang genah:
tebn _ tebnan
jumah _ jumahan
diwang _ diwangan

a.

b.

c.

d.

3.4. Pangiring a
Wangun pangiring a nnten mauah ri kala rumaket ring kruna lingga san mapanguntat
antuk wianjana (konsonan). pangiring a puniki jagi mauah wangunipun dados na ri kala
rumaket ring kruna lingga san mapanguntat antuk suara (vokal), sakadi :
alih _ aliha
jemak _ jemaka
silih _ siliha
aba _ abana
gisi _ gisina
anggo _ anggona
pangiring a madu kawigunan ngwangun kruna kria linaksana miwah kruna kahanan
( san kajantenang antuk kruna katerangan (adverbia) sedeng miwah paling ring ajeng
lingganipun). Suksman pangiring a luir :
nyantenang kruna kria linaksana san kalaksanayang anak lianan:
kajang _ kajanga
tanem _tanema
tulis _ tulisa
aba _abana
nyantenang kahanan san kantun mamargi :
(sedeng) melah _ sedeng melaha
(sedeng) iteh _ sedeng iteha
(sedeng) demen _ sedeng demena
nyantenang pasaih san pinih ageng ;
(paling) bagus _ paling bagusa
(paling) dueg _ paling duega
(paling) sugih _ paling sugiha
nyantenang padruan sang san kabaosang ;
batis _ batisa
raka _ rakana
rai _ raina
3.5. Pangiring n
Pangiring -n wantah prasida rumaket ring kruna lingga san mapanguntat suara (vokal).
Pangiring n kanggn ring paiketan gabungan kruna (frasa) san nyihnayang padruan. Yning
kruna san kadrunang (kruna kapertama) mapanguntat antuk suara, pangiring n puniki rumaket

ring kruna punika, yning mapanguntat antuk wianjana, pangiring n puniki nnten kanggn,
sakadi;
buku tiang _ bukun tiang
baju tiang _ bajun tiang
pipi I Luh _ pipin I Luh
carik tiang
montor cain
umah belin
3.6. pangiring ing
Pangiring -ing kanggn nyihnayang tata cara, galah utawi genah. Pangiring ing prasida
rumaket ring kruna lingga san mapanguntat suara (vokal) miwah wianjana (konsonan). Yning
rumaket ring kruna lingga san mapanguntat suara (vokal), -ing punika mauah dados ning,
sakadi;
sukat _ sukating
(sa) jero _ sajeroning
purnama _ purnamaning
kala _ kalaning
(sa) jaba _ sajabaning
3.7. Pangiring
Pangiring kanggn nyihnayang lingganipun sampun sinah utawi pastika. Wangun
pangiring nnten mauah ri kala rumaket ring kruna lingga san mapanguntat antuk wianjana
(konsonan). Pangiring puniki jagi mauah wangunipun dados n ri kala rumaket ring kruna
lingga san mapanguntat antuk suara (vocal), sakadi :
dokar _ dokar
gunung _ gunung
tukad _ tukad
jaja _ jajan
sampi _ sampin
batu _ batun
kori _ korin
3.8. Pangiring n
Pangiring n kanggn nyihnayang padruan sang san kabaosang. Wangun pangiring
n nenten mauah ri kala rumaket ring kruna lingga san mapanguntat antuk wianjana, nanging
yan rumaket ring kruna lingga san mapanguntat suara (vokal) wangunnyan mauah dados nn,
sakadi;
jagut _ jagutn
batis _ batisn
katok _ katokn
lumur _ lumurn
sampi _ sampinn
bapa _ bapann
baju _ bajunn

4. Gabungan Wewehan ( konfiks)

San kabawos gabungan wewehan (konfiks) inggih punika kalih wewehan (pangater miwah
pangiring ) san rumaket apisanan sajeroning kruna lingga. Indayang cingak conto ring sor:
I bapa masar di pasirepan.
Toris majaranan di di sisin pasih.
Kruna pasirepan boya ja kawangun antuk pa- + sirepan,miwah pasirep + -an (nnten wnten
wangun *sirepan miwah *pasirep) sakwanten kawangun antuk kruna sirep + pa-an, kruna
majaranan taler sakadi ring arep, kawangun antuk kruna jaran + ma-an. Gabungan wewehan
ring basa Balin wnten patpat inggih punika pa-an, ma-an, ka-an, miwah bra-an.
4.1. Gabungan Wewehan pa-an
Gabungan wewehan pa-an madu kawigunan ngwangun kruna aran. Uger-uger gabungan
wewehan puniki ri kala rumaket ring kruna lingga pateh sakadi pangater pa- miwah pangiring
an. Suksmanipun :
a. nyihnayang genah :
sirep _ pasirepan / panyirepan
jemuh _ panyemuhan
b. nyantenang piranti:
aduk _ pangadukan
gorng _ pangorngan
seluh _ panyeluhan
4.2. Gabungan Wewehan ma-an
Gabungan wewehan ma-an madu kawigunan ngwangun kruna kria. Uger-uger gabungan
wewehan puniki ri kala rumaket ring kruna lingga pateh sakadi pangater ma- miwah pangiring
an. Suksman gabungan wewehan ma-an inggih punika :
a. nyantenang pakaryan sampun sida kalaksanayang :
jemak _ majemakan
angkid _ mangkidan
angkuh _ mangkuhan
b. nyantenang kawntenan tan dumad miwah sedeng ngalaksanayang pakaryan :
kedut _ makedutan
kejeng _ makejengan
tegen _ mategenan
suun _ masuunan
c. nyantenang pakaryan san kalaksanayang sareng akh miwah pakaryan san mawantiwanti utawi saling wales:

jagur _ majaguran
tebek _ matebekan
silem _ masileman
sabat _ masabatan
d. nyihnayang pacentokan (sajeroning kruna dwi lingga):
dueg _ madueg-duegan
tegeh _ mategeh-tegehan
kereng _ makereng-kerengan
e. nganggn miwah nglinggihin:
jukung _ majukungan
kapal _ makapalan
jaran _ majaranan
4.3. Gabungan Wewehan ka-an
Gabungan wewehan ka-an madu kawigunan ngwangun kruna aran. Uger-uger gabungan
wewehan puniki ri kala rumaket ring kruna lingga pateh sakadi pangater ka- miwah pangiring
an. Suksman gabungan wewehan ka-an inggih punika:
a. nyantenang indik utawi benda abstrak saking kahanan lingganipun:
sugih _ kasugihan
rahayu _ karahayuan
sengsara _ kasengsaran
lacur _ kalacuran
b. nyantenang genah:
bupati _ kabupatn
pati _ kapatian
ditu _ kadituan
juru _ kajuruan
4.4. Gabungan Wewehan bra-an
Gabungan wewehan bra-an madu kawigunan ngwangun kruna kahanan. Suksmanipun
ngeninin indik kahanan san dahat utama, sakadi:
kapak _ brakapakan
amah _ bramahan

Anda mungkin juga menyukai