Kelas : X IPS 3
No : 25
Indik artosnyane, Lelampahan inggih punika Silih sinunggil karya sastra sané marupa wangun reraosan
(dialog), sané saranannyané marupa papintonan. Bantang satuannyané kakepah
dados kakalih inggih punika : sané madaging cerita-cerita indik folklor, sané ceritannyané sampun
lumrah mamargi ring kramané pinaka satua tetamian, miwah satua sané madaging indik satua-satua
anyar reriptan para kawi, tur ring sajeroning wataknyané lelampahan punika wénten sané marupa wangun
tragedi (satua-satua sané madaging wicara sosial), miwah komedi (satua bebanyolan), tur ring sajeroning
papintonannyané taler wénten lelampahan sané wantah marupa
solah (gerak), semita (mimik) kémanten, sané kawastanin pantomin. Dadosnyané, unteng karya sastra
lelampahan puniki wantah madrué wangun sané kabaos dialog utawi mareraosan sadu arep
ring para tokoh ceritannyané.
Drama Bali Purwa prasida kasorohang sakadi : Drama Gong, Prembon, Arja, Gambuh, Sendratari,
Wayang, msl.
Ciri-ciri Drama Tradisional :
1. Naskah merupa ringkesan ring asapunapine nénten nganggén naskah
2. Nénten nganggé sutradara
3. Busana adat Bali
4. Tabuh Bali tradisional
5. Daging cerita ngeninin indik kahanan puri utawi aab jagate nguni.
6. Basa sané kaanggén Basa Bali lan Kawi
7. Genah masolah( setting pamentasan): panggung tradisional
Anggah ungguhing basa nyolahang Drama Tradisional
Tata Kramaning Basa Nyolahang Drama
1. Parekan lan parekan miwah panroan lan panyroan nganggé basa andap miwah basa kasar
2. Parekan / panyroan matur ring pepatih nganggén basa alus lan madya
3. Parekan/ panyroan matur ring sang prabu nganggén basa alus
4. Pepatih ring sang prabu nganggé basa alus
5. Pepatih ring parekan nganggé basa andap
6. Prabu ring parekan nganggé basa kapara lan kasar
7. Prabu ring para sametone nganggé basa alus lan andap
8. rikalaning kroda sami sering nganggé basa kasar
Mayadenawa
Kacritayang wenten raja sane marupa raksasa magenah ring gumi sane mawasta Balingkang . raksasa
sane ngewasayang panegari punika maparab Prabu Maya Denawa, prabu balingkang punika sakti
madurgama makueh sampun panegari siosan kakwasayang sawireh punika sang maha raja kalintang
sumbung ngerasayng dewek nenten wenten sane prasida jagi ngasorang lan marasa ragan ipune mawisesa
bilih-bilih prasida ngasorang para dewa.
Ratih : ” om swastiyastu Yan, mangkin rahina purnama, tan tangkil kepura?”
Wayan : “om swastiyastu, inggih ngiring sareng-sareng ke pura, antos malih jebos nggih”
Suci : “inggih”
( rikalaning peperangan Maya Denawa kadesek ngantos galang surya sendeh kauh)
Maya Denawa : “ Arghh..awas cai Bhatara Indra, titiang durung kaon, antiang gen, pasti titiang jagi
ngewales parilaksanane caine teken deweke!!”
Ring dina wengi, rikala makejang pasukan Bhatara Indra sampun sirep, Kala Wong nyeritayang Maya
Denawa, wenten toya kelebutan sane biase kaangen antuk minum pasukan Bhatara Indra lan Maya
Denawa ngerencana antuk nyetik pasukan Bhatara Indra.
Kala Wong :”(sambilange ngicenin petunjuk) nika toya kelebutan pasukan bhatara indra , Prabu”
Maya Denawa : “nah, jani iraga gelisang nagingin racun ring toya kelebutan pasukan Bhatara Indra,
mangda benjang pasukan bhatara indra sampun lemas tur kaon ring peperangan.”
Kala Wong : “ inggih baginda”(Maya Denawa miwah Kala Wong nagingin racun)
Maya Denawa : “sampun. Jani iraga mamargi tanpa masuara lan antuk ngilangang jejak miringan telapak
cokornyane!”
Maya Denawa miwah Kala Wong galahin toya kelebutan punika tanpa masuara tur ngemiringan telapak
cokornyane, dadosnyane genah punika mangkin kawastanin Tampak Siring .
Benjang nyane pasukan Bhatara Indra sungkan krana ngarsain toya sane sampun keracun olih Maya
Denawa
Pasukan 1 : “aduhhh… tolonggg waduk tiang sakittttt pesan!!!!!?’
Pasukan 2 ; “tiang sing sanggup nahan sakit punika…aaaaahhhhh”
Mpu Sang Kulputih : “wenten napi niki?? Dados samian sungkan?”
Pasukan 1 : “tiang ten uning Mpu, sesampunane tiang minum toya ring toya kelebutan puniki, waduk
iraga sungkan”
Bhatara Indra : “santukan ipun keracunan krana toya sane ipun minum.”
Mpu Sang Kulputih : “napi sepatutne sane kalaksanayang , bhatara Indra?”
Bhatara Indra : “ (genahang tanganne ring pertiwi lan ring pertiwi punika nyimbuhang toya) ambil miwah
minum toya punika mangda tan sungkan malih. Mangkin toya punika kawastanin Tirta Empul.”
Mpu Sang Kulputih : “ inggih Bhatara.”
Sesampunne minum Tirta Empul kondisi para pasukan Bhatara Indra mewali seger, lan mewali ngejar
Mayadenawa sane melaibang raga.
Mayadenawa melaibang raga lan mengkeb tur ngubah raga sareng Kala Wong.
Maya Denawa : “hah…hah..ipun tileh nguber iraga, tiang mangkin jagi mengkeb dados ngubah raga ,
Hahaha…”
Mayadenawa lan Kala Wong ngubah raga dados Manuk Raya (siap) dadosnyane genah punika mangkin
kawastanin Desa Manukaya, ngubah raga dados buah timbul dadosnyane genah punika mangkin
kawastanin Desa Timbul, Bhatara Indra sane dueg raris nguber Maya Denawa, Maya Denawa ngubah
raga dados susuh dadosnyane genah punika mangkin kawastanin Desa Penyusuhan, ngubah raga dados
dedari dadosnyane genah punika mangkin kawastanin Desa Kadewatan. Lan pemuputanyane Maya
Denawa miwah Kala Wong ngubah raga dados batu padas. Bhatara Indra sampun uning penyamaran
Maya Denawa miwah Kala Wong, raris selanturnyane ipun manah Maya Denawa lan Kala Wong anggen
panah sakti Bhatara Indra.
Mpu Sang Kulputih : “Sapunapi mangkin Bhatara?? Prabhu Maya Denawa selanturnyane ngengkebang
raga, meweh jagi nangkep.”
Bhatara Indra : “sampunang iraga jejeh, idewa cingakin batu padas punika, punika Maya Denawa sane
ngubah raga dados batu padas, merika kabaktayang panah I dewa”
( Maya Denawa miwah Kala Wong ketusuk olih panah Bhatara Indra)
Mayadenawa : “Arghhh… ape ne??sepatutne cai sing nawang penyamaran cang.”
Bhatara Indra : “antuk punika sampun puput parilaksana corah ragenyane Maya Denawa.”
Pemuputne Maya Denawa miwah Kala Wong sampun seda. Lan Dharma mewali tajeg. Sedane Maya
Denawa kawastanin antuk rahina Galungan, antuk tonggak kejayantian dharma kalawaning adharma
.