Anda di halaman 1dari 4

TEKS DHARMA WACANA

NGEWERDIANG TRI HITA KARANA ANTUK NGEMARGIANG SAD KERTIH

Inggih suksma aturang titiang mantuka ring pangeter baos inggian galah sane kapaica ring

titiang, ngaturang sambrama wacana majeng ring ida dane sareng sami. Sadurung titiang

ngelanturang atur, pinih kapertama lugrayang titiang ngaturang rasa angayu bagya majeng

ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, duaning sangkaning paswecan Ida presida iraga mesadu

ajeng ring genah tur galahe sane becik puniki

OM SWASTYASTU

Sane wangiang titiang Manggala Pemerintahan Kota Denpasar,

Majeng ring Dharma Dhyaksa Panureksa sane wangiang titiang,

Mantuka ring para sisia pemilet pacentokan sami sane wangiang titiang,

Ida dane sareng sami sane ten presida ojah titiang siki-siki sane dahat tresna asihin titiang.

Sane mangkin yening cingak kewentenan jagate pamekasne ring jagat Bali sampun

wiakti matiosan ring kewentenan jagat duk e rihin. Sane matiosan punika wenten ring tradisi,

kebudayaan, lingkungan miwah bidang-bidang sane lianan. Yening rereh ring kewentenan
tradisi pastika sampun mecampuh sareng tradisi ring jagat tiosan, punika taler ring

kewentenan kebudayaan nyane. Wenten taler tradisi-tradisi Bali nguni sane sayan nyurupan

sekadi gotong-royong, tradisi briak briuk maka miwah tradisi pesangkepan. Lianan ring

punika parilaksana warga utawi para janane sampun taler ngasoran sekadi “tindak kekerasan”

sane sayan-sayan nincapan. Kewentenan byuta sekadi pesiatan ring desa adat taler sampun

nincap.

Inggih ida dane, duaning kadi asapunika kewentenan byuta ring jagate, ngawit saking

mangkin sepatutnyane iraga mapidabdab nabdabang jagat bali mangda aman tur trepti,

presida raris ngawinang jagat bali ajeg. Pemargi sane presida kautsahayang makeh pisan,

sekadi sane sampun kasuratang ring sastra-sastra agama Hindu ne. punika sane patut

katelebang mangda iraga uning ring pemargi sane patut kalaksanayang. Pemargi sane wenten
ring sastra sane sampun taler kalimbakang inggih punika Tri Hita Karana. Majalaran falsafah

Tri Hita Karana punika jagat Baline prasida ajeg, saantukan falsafahe punika prasida nuntun

para janane ngamecikan sehananin Parhyangan pinaka sarana genah ngaturang bhakti ring

Ida Hyang Parama Kawi. Tri Hita Karanan taler presida nuntun para janane  ngemecikang

pawongan sarana ngiket paiketan pasemetonan ring bali. Tri Hita Karana taler presida nuntun

ring palemahan sane pinaka sarana ngemecikang indik kewentenan wewidangan Baline

mangda asri saking kota rauh ring desa-desa.

Duaning kadi asapunika buat kasuksman Tri Hita Karana ne, patut punika kekardinin

kalih kalimbakang pamekasnyane ring jagat Bali. Sinalih tunggil pemargi sane presida

ngewerdiang Tri Hita Karana inggih punika medasar antuk Sad Kertih. Enem kesucian sane

patut keajegan minakadi Atma Kertih, Samudra kertih, Wana Kertih, Danu Kertih, Jagat

Kertih miwah Jana Kertih. Enem pahan kertih puniki patut kemargiang olih para janane sami

sumangdene filsafah Tri Hita karana punika presida kawerdiang.

Inggih ida dane sami sane dahat wangiang titiang, sane mangkin  titiang jaga  ngatur

uningayang nanginin indik pah-pahan ring Sad Kertih punika. Kapertama, sane kabaos Atma

kertih inggih punika utsaha sane kalaksanayang mangda sida sang Hyang Atma nenten kaiket

olih awidya. Duanin sang sane sampun kaliput antuk awidya pastika pacang bingung

turmaning nenten presida meparilaksana nganutin kepatutan. Yening sampun bingung,


jatmane sering melaksana sane boya sane ngawinan nenten medwe rasa prikemanusiaan.

Yening sampun kadi asapunika pemargin ipun sinah pahan Tri Hita Karana sane ping kalih

sane kebaos pawongan nenten presida memargi. Duaning punika ngiring iraga ngutsahayang

mangda Sang Hyang Atma sane ngurip iraga presida suci. Pemargi sane keanggen nyuciang

raga sekadi ngelakasanayang upacara pebayuhan miwah setata melajah sastra-sastra agama.

Ping kalih sane kebaos samudra kertih nenten ja wenten sios ngelaksanayang utsaha

miara samudera, pasih miwah pesisi. Turmaning patut taler miara kalih ngelestariang

kewentenan satwa sane maurip ring tengah segarane. Upaya sane presida kaanggen

ngemargiang Sad Kertih punika, asiki ngelaksanayang upacara melasti miwah mapekelem ke

tengahing segara, kalih nenten meparilaksana sane ngerusak wewidangan sane wenten ring

segara punika.
Ping tiga indik wana kertih nenten ja wenten tios ngelestariang kewentenan alas sane

pinaka genah para beburon e maurip. Tiosan ring kawigunan ipun dados genah ring para

beburon, kewentenan alas taler pinaka paru-paru bumi sane presida nyaring angin mangda

setata bersih tur akeh medaging oksigen. Utsaha sane presida kemargiang mangda alase asri,

sekadi ngelaksanayang upacara Tumpek Wariga nyabran ngenem sasih. Ring sekala patut

taler ngelaksanayang reboisasi utawi nandur taru ngawit ring pekarangan, telajakan,

panegalan utawi ring alase sane sampun kerusak. Taler para umat Hindune sampun

ngemargiang sinalih tunggil pemargi sane presida ngwangun wana sane asri, sekadi mekarya

Parhyangan linggih Ida Bhatara ring tengahing wana.

Selanturnyane sane kabaos Danu Kertih inggih punika utsaha ngelestaring genah

pewetuan toya utawi “sumber-sumber air” sekadi Pesiraman, Tukad, Danu miwah sane lian-

lianan. Pastika ida dane sampun uning ring kawigunan toya sane presida ngurip sehananin

sane maurip sane wenten ring jagate. Utsaha sane presida kaanggen jalaran mangdane

kewentenan danu setata asri inggih punika nenten ngerusak taru sane wenten, turmaning

ngemargiang upacara melasti miwah ngaturang pekelem ring tengahing danu. Lianan ring

punika patut taler ngewangun parhyangan ring wewidangan danu punika mangda presida

ngelestaring kesucian ring danu.

Sane kaping lima kabaos Jagat Kertih. Suksman Jagat Kertih punika utsaha sane
kemargiang mangda presida ngewerdiang sane kebaos keharmonisan ring jagate.

Keharmonisan punika pacang presida kemargiang yening para umat sampun ngemargiang Tri

Hita Karana. Tri Hita Karana inggih punika keharmonisan sane kewangun I manusa sareng

Dewa, I manusa sareng manusa maka miwah manusa sareng jagat genah ipun maurip. Yening

iraga sareng sami sampun presida ngemargiang Tri Hita Karana pastika presida taler ngardi

Jagat Kertih.

Raris sane kaping untat utawi kaping enem, punika kabaos Jana Kertih. Sane kabaos

Jana Kertih inggih punika utsaha nyuciang raga mangda nenten kegoda olih maya. Pemargi

sane keangge nyuciang raga ring niskala wantah ngelaksanyang upacara manusa yadnya

sekadi pebayuhan. Tiosan ring ngelaksanayang upacara taler patut ngerereh keweruhan ring

sekolahan.
Inggih ida dane sane suksmayang titiang, mangdane presida ngewerdiang Pawongan

patut iraga ngemargiang sane kabaos Atma Kertih miwah Jana Kertih. Yening ngaptiang

Parhyangan miwah Palemahan, parilaksana sane patut kemargiang inggih punika antuk

ngelaksanayang samudra kertih, wana kertih, danu kertih miwah jagat kertih.

Inggih ida dane, kadi asapunika presida antuk titiang ngojahang pariindik utsaha

ngewerdiang Tri Hita Karana melarapan antuk ngemargiang Sad Kertih. Kaping untat titiang

ngaturang geng rne sinampura buat ketambetan titiang sane kelintang, tur maning yening

prade wenten atur titiang sane nenten mungguh ring pekayunan ida dane, titiang taler

ngelungsur pengampura. Sane mangkin atur titiang kasineb antuk ngaturang parama santih.

OM SANTIH SANTIH SANTIH OM

Anda mungkin juga menyukai