PUPUH SINOM
1. Saking tityang nunas lugra, ring bhatara ne ka siwi, mogi tan keni
upadrawa, milu ngiket sekar alit, wantah ipun uning nyarik, bhima
swarga ngaran ipun, duk bhima lunga ka swargan, ngruruh atman
biang aji, duk puniku, ida melingga ring kawah
2. Dewi kunti mengandika, uduh dewa sareng sami, biang polih wisik
ipian, atman ajin biang cening, kalaranan sedih kingking, maring
kawah ya malungguh, sira ke ne jani lunga, ngeruruh atman i aji,
kalih ibu, apang suud kasengsaran
PUPUH PANGKUR
1. Pemargin ida sang bhima, sekadi ya angin baret maring langit,
pemargin ida ne ngelantur, tan rarian peteng lemah, akueh banda
ring marga ne kapangguh, sang bhima tan nglinguang, dening andel
angga sakti
5. Aduh ratu tityang rahat, dong olasin tityang sedih kingking, napi
iwang tityang ratu duke ring marcepada, duh kene san pangguh
Geguritan 1
tityang ratu, nawegang ja supat tityang, bapa tityang dong
jagjagin.
PUPUH DURMA
1. Tan kocapan atma-atma ne mangengkak, kacarita sane mangkin,
betarane ring nraka, sang jogor manik mengaran, ri sedek ida
katangkilin, bek ring bencingah, mejajar-jajar melinggih.
PUPUH GINADA
1. Kanti bah bangun kauber, tundunnya kalantig-lantig, kesaup tur
kapantigang, ada ngugut ada nyekuk, ada nyagur ada ninjak, ada
malih, sane ngoros gredegang
Geguritan 2
2. Atma ngeling nunas ampura, antuk sakit ne tan kadi, uyut atma
mangengkak, atmane nyerit nunas-tulung, tuara ada ngalinguang,
kesakitin, manut karmanya ring lemah
3. Sang cikrabala mangerak, jani tampi karman cai, dosan cai liwat
berat, tutur jati tuara gugu, atmane nangis duhkita, dewa gusti,
dong wusan sakitin tityang
5. Malih ngelur sang cikrabala, taenang jani iban cai, dini madan
nraka loka, tidong swarga pacang pangguh, sukeh madadi jelema,
yaning tusing, demen ngardi sane melah
PUPUH SINOM
1. Tuara manut parikrama, agama stata tungkasin, manados budak
indria, tuara demen ngardi becik, nah dini tahanang cai, karman
cai dugas idup, lamun iba dadi manusa, eda pesan demen maling,
ulah aluh, ngalih brana nagih motah
2. Eda melog-melog timpal, lagute iban cai ririh, pasti suarga bakat
iba, buin eda demen majudi, eda maling anak istri , tutur reramane
rungu, eda demen marikosa, tutur agama gugunin, suarga pangguh,
yaning iba ring niskala
PUPUH SEMARANDANA
1. Kocap ne ngulurin budhi, di mrecapada masolah, mangendah pelag
solahe, tan sisipan siu temuang, dosanyane berat pisan, kabebed
ring kepuh rangdu, jerat-jerit nandang lara.
Geguritan 3
4. Wenten atma bagus genjing, sane mangkin wau prapta, tumuli tulus
ature, tityang mangaturang sembah, aturnya mangalad prana, minab
ipun nenten tau, deweknya pacang kalaran
8. Wenten atma rauh malih, sang jogor manik angucap, apa sigawen
ibane, duke manongos ring lemah, ampura ja tityang dewa, tityang
sugih wiakti kasub, due magedong gedongan
10. Dwaning keto iba jani, iba atma demit pisan, jani tahanang dosane,
iba atma tan pa tatwa, tong nawang tutur agama, sisip iba siu tahun,
tangan suku kapentang
12. Wenten atma anak sugih, setata mengaku tiwas, menilas pican
widhine, bhuta terak manyisipang, kalanjak kajengka-jengka,
bibihnya kaplug-kapluk, dosanyane nilas pica.
PUPUH GINADA
1. Ginada mangkin nglanturang, tingkah atma-atma sami, ne magenah
maring kawah, reh solahne salah laku, dosannya ngulurin manah,
kangen jati, wyakti tityang miragiang.
6. Sang bhutakala ngandika, kene anak mati sedih, buin pidan yan
manjadma, sinah iba kena pastu, manadi kancil iba, dosan sedih,
tong nawang tutur agama.
8. Apa gawene di lemah, sang atma umatur aris, matur sisip tityang
dewa, tityang wantah anak bekung, meled tityang madwe pyanak,
sawyakti, ndaweg ratu paicayang.
11. Nyadinin anak manakan, nyaka beneh nyaka pelih, anak bajang anak
tuwa, tan wenten mapilih bulu, punika dadoyan tityang, ngawe
sakit, ampurayang ratu tityang.
PUPUH MASKUMAMBANG
1. Aduh ratu kangen tityang mamiragi, atmane mangengkak, mangetus
manah wiyakti, mangeling ka lara-lara.
Geguritan 5
4. Saget wenten atma eluh rawuh mangkin, makampih belulang, asu
gaplong mangepungin, deweknya kagarang-garang.
10. Atma ames sane mangkin malih prapti, bojoge menyagjag, manyepak
tur maninjakin, mamregedeg marikosa.
12. Malih wenten anak kereng nulup paksi, paksine punika, kaadol
mangungsi pipis, sang paksi raja nyisipang.
13. Kapidanda matannya kacotot jani, yan malih majadma, manadi wong
buta cuil, dosannyane tan patatwa.
PUPUH DURMA
1. Sang bhima sane mangkin sampun prapta, siaku manusa jati, boya ja
siaku atma sang jogormanik angucap, beh ngudiang iba mai,
tuturang pang enggal, apang ira tatas uning.
4. Kai nawang ane madan bhima saja, anak iya bagus genjing, bhawa
krura kara, ne iba bhima tiruan, macecaya teka mai, nah ne tanggap,
gagitik kaine jani.
Geguritan 6
6. Jogor manik malih ne mangkin ngandika, yen tuhu bhima jati, nira
mekon nyupat atma luh muani dadwa, sang bhima masawur jengis,
sada bangras, nah kar laksanayang kai.
PUPUH SEMARANDANA
1. Atmane pajerit ngeling, sedih kangen mapangenan, ndulame meme
bapanne, ratu agung supat tityang, tan sida tityang nahanang,
dewek tityang lintang kebus, kebuse tan keneng lawan.
3. Uduh ratu biang aji, dong jagjagin ratus tityang, kakene sakit
tityange, tan sida antuk nahanang, sapa sira sane olas, manyupat
tityang i lacur, tityang sanggup kapanjakang.
PUPUH SINOM
1. Parekane kapurian, matur ring sang jogor manik, naweg tityang
ratu bhatara, gagesonan tityang nangkil, atmane sampun telah
sami, atma bancih sane kantun, dening kasupat sang bhima, ajin
biangnya tan panggih, ledang kayun, atma-atma wus kasupat
4. Bhima sena teguh pisan, luir senjata tan mintulin, tali sami pada
pegat, katusuk antuk keris, kesempal bhima mangkin, pedang keris
pada elung, apan bhima bayu putra, mewat kawat balung besi, bhima
ngunggul, sang jogor manik kasorang
5. Gelis mangkin sang suratma, raris ida pedek tangkil, ring ida
bhatara yama, panjak ratu pada jerih, bhima sena dahat sakti, ne
Geguritan 7
jerih pada melayu, jogor manik sampun kasor, durus ratu pikayunin,
mangda ipun, Bhima sida kakasorang
PUPUH DURMA
1. Bhatara Yama ne mangkin raris memarga, kocap sampun ida prapti,
kacunduk sang bhima, gelis ida ne mengerak, brangtine tan ampetin,
ih cai bhima, nira arepin cai jani
2. Dadi langgah iba mai ngusak kawah, nyupat atma-atma sami, cai
apang nawang, dosan atma berat pisan, natan uning tata krami, jani
iba, lakar anggon caru dini.
3. Sang bhima raris nual ngandika bangras, siaku mai ayat ngalih,
atman aji lan biang, kasengsaran ring kawah, tityang sampun
kapicain, mangda nyupat, atma dadua luh muani
4. Cai bhima dosan iba berat pisan, tahenang dosan iban cai, kalantig
sang bhima, kasempal baong sang bhima, nging pedange benyah latig,
kawalesang, ida sang bhima menangkis
5. Ramia pisan yudane ring yama loka, saling sempal saling sigit,
hyang yama kakasorang, dening bhima dahat kawot, hyang yama
raris angucap raris, nira kasor, ne jani nira mejanji
PUPUH GINADA
1. Mangkin nira pacang nyupat, atman biang aji cai, raris ida bhatara
yama, nyemak atma kalih ditu, raris atmane kapulang, kawah geni,
marupa jambangan ne lingah
5. Bhatara guru ngandika, yan keto raos cening, jani bapa ngicen
nugraha, nah cening tinggalin ditu, ring dasar kawah gohmuka,
ditu ajin, biang i dewa magenah
Geguritan 8
6. Sang bhima kejut ngatonang, kunti pandawa ne kawarni, mijil
saking anggan bhima, tanpa ngitung bhima macebur, ring kawah
jambangan linggah, mangererehin, atman ajin muah biangnya
PUPUH GINANTI
1. Suwe sampun ia macebur, sang bhima durung mewali, jejeh yening
ida padem, pandawa jaga mitutin, sami sampun putus asa, jaga ngalih
ring kawah geni
2. Saking tuduh bhatara guru, sang bhima sida mewali, makta atman
ajin biangnya, marupa tulang mamutih, wus sang pandawa
manyembah, tulang dadi kaput kulit
3. Gentos rupa tulang iku, dados pandu dewi madri, sang pandu raris
kalinggihang, sang pandawa nyembah malih, Sang pandu sida
ngadeg, nanging tan sida memargi
PUPUH SINOM
1. Wus bhima ngaturang sembah, saget sida ia memargi, nging durung
sida mesabda, reh kaput dosannya nguni, dewi kunti lintang sedih,
ngatonang ida sang pandu, tan sida ngetelang sabda, dewi kunti
ngucap aris, cening bagus, kema lunga siwa loka
PUPUH PANGKUR
1. Tan kawarna lampah bhima, kocap rauh maring siwa loka mangkin,
dewatane pada tengkejut, ngaton jatma matah prapta, bhima apa
rereh iba mai rauh, iki boya tongos manusa, jlema tusing dadi mai
3. Dewatane sami menggah, ih bhima kaden apa tirta amerta iki, tuara
dadi cai lungsur, sang bhima malih nimbal, yaning bhatara tan
ngicen tityang nglungsur, tityang pacang nantang yudha, dyastu
tityang nemu pati
Geguritan 9
4. Dewatane sami kasor, mengelantur pemargane sang Bhima gelis, ring
bale pustaka rauh, bhatara bayu mangkin kocap, gelis ida tangkil
ring bhatara guru, jaga mademang sang bhima, bhatara bayu
kalugrahin
PUPUH GINANTI
1. Bhatara bayu tumedun, bhima kapademang mangkin, hyang acintya
manguripang, malih bhima nemu pati, sampun ping tiga padem, malih
ida kaicen urip.
2. Ne ping tiga bhatara guru, ngisep bayun bhima jani, reh tan sida
kapademang, dadi bhima lemet mangkin, tuara sida ban mejalan, dadi
kasor bhima mangkin
4. Ada sebet ada misuh, nguda kene lemet batis, bhatara guru ngandika,
bhatara bayu subakti, waliang bayun sang bhima, pacang icen tutur
jati
PUPUH GINADA
1. Bhatara bayu tuara tulak, bhima kaurip ne mangkin, raris ditu
kapandika, tangkil ring bhatara guru, singgih bakti atur tityang,
nunas sisip, suka ratu ngampurayang
2. Bhatara guru ngandika, mirib dewa durung uning, ne alih mai ban
i dewa, tirtha amerta ne kawuwus, tirtha iku dahat utama, dahat
pingit, tan dados icen manusa
P U P U T -
Geguritan 10
Geguritan Karma Phala
(Jogor Manik Midanda Atma)
PUPUH SINOM
1. Jogor manik ne kocapang, sedek ida ketangkilin, watek bala pekan
ida, sang suratma wikrama tangkil, sang utpata tumut malih, jogor
manik ne mawuwus, suratma miwah wikrama, sang utpata ne malih,
atma rauh, ebek tegal penangsaran.
2. Ngiring jani kena danda, manut karmanya duk urip, sang suratma
raris nimbal, inggih ratu dewa gusti, tityang sampun syaga sami ,
midanda kancan atma rauh, jalan jani tigtig tur oros, pulang
maring kawah geni, wus puniku, atmane raris mangjadma
3. Bhuta-bhuti pada girang, nenten madue manah asih, tan piolas ring
sang atma, ngantonang atmane sedih, wenten ne pajerit ngeling,
wenten sane nunas tulung, manyambatang meme bapa, ada sane
mamisuhin, uduh ratu, nguda nraka pangguh tityang
PUPUH GINADA
1. Atma sami kapunduhang, nyesel raga sambil ngeling, manulame meme
bapa, tan dumade gajah rauh, miwah jaran sada nguber, ada paksi,
rauh mangkin saha nyander
4. Donnya marupa kadutan, nepen atma sedek ngetis, ring beten taru
punika, ngandika sang buta siu, ih cai atma makejang, mai dini, di
selagan batune negak
6. Sang buta sin malih ngucap, siu tiban mapejepit, wireh cai stata
mialang, tatujon timpal ne rahayu, buta simbar mangkin ngucap,
atma sami, yaning cai dot ka suargan
Geguritan 11
7. Ingong misadia mangajak, nah mai cai enggalin, ene ada titi
gonggang, melahang pisan cai nuut, atma-atma pada girang, nuut
titi, alon-alon ia memarga
8. Raris ditu ia matolihan, ngetor batis atma mangkin, ring sor titi
kekatonang, geni ngabar lintang kebus, masungga lanying pisan,
ditu raris, titi gonggange kaungitang
PUPUH DURMA
1. Sang jogor manik malih ne ngandika, uduh atma muani prapti, apa
krana padem, enggalang orahin nira, i sang atma matur aris,
tityang padem, sakit tan sida nambanin
3. Sang jogor manik malih ida atanya, ih atma suba melukat cai, ring
ida pandita, berat pesan lakar trima, ulung dasa tiban lami, cai
kasiksa, buta kadompo kang nami
4. Malih wenten atma muani tangkil prapta, tur atanya sang jogor
manik, taen cai mapunia, taen ke cai meyadnya, ngaturang odalan
lan mekiis, nyanggar tawang, pitra lan buta yadnya sai
5. Yaning suba taen macihna cai nawang, tutur agama ne sujati, eda
mripitang arta, yaning cai ngelah yadnya, undang nyama braya
sami, nyawis banban, ampura sang jogor manik
6. Duke tityang kari urip maring lemah, mayadya tityang tan naenin,
Jogor manik ngerak, nirdon pesan idup iba, tutur agama tuara
uning, belog iba, tuara nawang beneh pelih
7. Yan anake sugih ngelah pipis emas, apang ada kapakidih, teken
nyama braya, patut medana punia, laksanane stata sripit, demit
pisan, pang tan telah branan cai
8. Jani nira pacang midanda kita sang atma, duang tiban ring kawah
geni, yaning suba pragat, numitis ke mayapada, dadi jadma berag
aking, panebusnya, caru buta preta nami
PUPUH SEMARANDANA
1. Malih prapta atma istri, sang jogor manik angucap, uduh atma wau
prapteng, kenken jalaran nyai padem, apa wisayan di madyapada,
sang atma gelis matur, singgih ratu nunas lugra
Geguritan 12
2. Tityang padem duke nguni, sangkaning tityang mepangenan, sedih
mangenang pianake, pianak tityang ne mekatah, maka sami pada
padem, pianak alit-alit ratu, ne sedihang peteng lemah
3. Jogor manik ngandika malih, sisip nyai teteh bantang, ne gada jani
jemak, sang atma tuara tulak, raris jemak gada punika,
angkihannya mengangsur, raris nylempoh teteh gada
PUPUH PANGKUR
1. Jogor manik malih nyingak, ada atma wong istri ne prapti mangkin,
kapandika apa wisayanmu, apa jalarannya padem, tumuli sang atma
raris matur halu, ampura ratu bhatara, padem tityang nandang
gering
PUPUH GINANTI
1. Tityang wantah jatma bekung, mekenyem sang jogor manik, yan nyai
edot ngelah pianak, nira ngicen pianak jani, ne wenten pianak
dadua, melahang pisan manyonyoin
2. Atmane malih umatur, ratu sang jogor manik, yan dadi tityang
nunas, icen tityang pianak istri, ne listu ayu warninya, ngame
pianak saking rihin
3. Sang suratma raris rauh, makta rare anak istri, gelis kapica ring
sang atma, dahat lega tan sinipi , mangkin sida ngelah pianak, atma
bekung manyonyoin
PUPUH GINADA
1. Rarene manadi bijal, ngisep nyonyo mangulanting, i bekung raris
ngatabtab, ditu ia nemah mamisuh, pajerit ngeling kesakitan, suud
gusti, tan sida antuk nahenang
Geguritan 13
2. Raris ditu kapandika, ih sang atma bekung nyai, jani nyai pulang
ring kawah, melablab duang tiban ditu, wus punika nyai manjatma,
kesakitin, i buta rare kang nama
3. Ada atma wawu prapta, ya mangojog bale manik, ida sang sri
bhagawan, tityang brahmana putus, kija laku jani titiyang,
ngungsi linggih, manut ring ida sang pandhita.
PUPUH SINOM
1. Ih kita wiku dadakan, kasepan sepan mabersih, mangulah nampi
daksina, tong nawang upeti stiti, sangkan mai teka paling, twara
nawang kangin kauh, mangulah enggal majalan, asing genah
kejagjagin, mapi weruh, sujati tong nawang paran.
3. Kene san lacur katemuang, tan sida ban ngrasanin, antuk laksanane
timpang, momone baang mamurti, sangkan jani mapikolih, tata
laksanane dumun, demen nguluk nguluk timpal, saking istri
mangajakin, sangkan payu, ninggal swarga nglih kawah.
PUPUH DURMA
1. Kocap malih wenten atma buyut prapta, raris atanya jogor manik
napi kawisannya, atma buyut matur sembah, kawisayan titiang duk
urip, peteng lemah, tuah memacul ring carik
2. Yaning lemah tityang ngebet kladi ring tegal, nyaga biu yaning
wengi, maling reke katah, tatanduran tiang katah, kacang jagung
sela ubi undis tabya, padi gaga jagung jali
3. Isen cekuh kunyit kasuna lan bawang, muang enyuh base gading,
icen tityang swarga, jaga kapulain tityang, yaning ratu tan
nyuecanin, tityang sadia, dyastu menumbas sairing
PUPUH SINOM
1. Sang jogor manik angucap, atma buyut wau prapti, matiang apa ta
ika, muwah kawisayanmu nguni, i buyut ature banban aris, tityang
padem ulian labuh, ngarit maring pangkung dalem, wus matekap
maring carik, saget ditu, sampin tityang nagih amahan.
2. Atma gede badeng prapta, atanya mangkin jogor manik, ih kita atma
wang gede, paran matyang apa iki, sang atma bangras nyawis,
tityang wantah tukang pukul, yan dot tityang ngalih pangan, maak
megal lan mamaling, tityang dumun, matin tityang rebut desa.
Geguritan 14
Geguritan Diah Anggreni
PUPUH SINOM
1. Mogi asung sasuhunan, mapaica manyuwecanin, tityang jatma
ikatunan, tuna sastra tuna budi, muda punggung mapi weruh,
manegesin daging tatwa, kruna basa tanpa indik, kirang langkung,
ledang ugi ngampurayang
PUPUH MASKUMAMBANG
1. Raris matur Diah Anggreni nyunyur manis, beli sang suweca,
panglukan ibuk manah, sang hyang semara nyalantara
PUPUH GINADA
1. Nimbal ucap raden bambang, suksma beli ring i adi, adi tuhu jati
tresna, ngemanggehang satya kakung, amatra tan naen tulak, tuhu
jati, adi istri mautama
2. Sadurunge adi lunga, amatra piteket beli, oja adi tuna yatna, napi
malih nyasar laku, nak luh kadi i dewa, sampun pasti, anak lanang
akeh ngedotang.
Geguritan 15
3. Tata basa apikang, rikala adi manangkil, ngandap kasor munyi
melah, sila ayu darma sadu, patut anggen gagelaran, mogi molih,
lampah adi sida karya
PUPUH DURMA
1. Gelisang lampah nyane kang di nota, ngeranjing ring wana giri,
dahat madurgama, makeh panggih sata wana, gajah warah miwah
paksi, pada lega, mamunyi saling sambungin
2. Katang gama sang utusan mandeg lampah, tanpa sama begal prapti,
sareng petang dasa, saregep saha senjata, pedang tumbak miwah
keris, tur manyandak, munyi bangras mamungkilin
3. Yaning iba dot maurip di lemah pada, serahang barange sami, iba
salah lampah, tanpa wangsit mai mentas, ngentasin wawengkon kai,
liwat pongah, tuara nawang tata krami
5. Gegesonan i begal masaur nimbal, buat iba ngidih pelih, kai suba
lega, nanging petine serahang, sinah iba nu maurip, pade tungkas,
eda andel pacang maurip
6. Bala yuda gelis nimbal mengarepang, eda iba liu munyi, sigug nagih
motah, kai tosening prawira, metoh pati mela gusti, diastu pejah, a
tampak tuara makirig
PUPUH PANGKUR
1. Durung puput bebawosan, tanpa sama i begal galak numbakin,
segrahan pada mangelur, bala yuda tan kirigan, manguwales saling
sempal saling tusuk, pada wira ring payudan, pada nganken dewek
sakti
Geguritan 16
2. Saking teguh ne i begal, bala yuda akeh padem miwah jerih, ne jerih
pada melayu, Diah Anggreni padidian, Diah Anggreni jerat-jerit
nunas tulung, saget rauh ring sang atapa, Diah Anggreni nunas
urip
4. Sang atapa raris obah, tanpa ngucap ngambil panah tur memargi,
mentang panah ngrejek musuh, begal, rampok peju limping, nandang
kangin ne ajerih pada melayu, Diah Anggreni manubagia, sang tapa
ketampikin
PUPUH GINADA
1. Inggih ratu sang atapa, aksi tityang matur bakti, antuk ratu
sampun ledang, nulungin tityang i wadu, suksma aturang tityang,
ne ping kalih, ledang ratu ngampurayang
2. Langia purun tityang ngobah, i ratu nangun semadi, mogi tan kenin
pinulah, wireh saking manah ibuk, boya saking manah pongah,
mengaremit, anak lanang nangun tapa.
3. Sang tapa masawur nimbal, bawos ida nyunyur manis, manyelis sang
hyang samara, uduh dewa istri ayu, tan sandang ento ne panjangan,
gelah menampi, buat dewa nunas iwang
PUPUH GINANTI
1. Sang tapa masaur halus, dewa jati wadu luwih, gelah banget
nyuksmayang, nanging punia sane luwih, boya emas arta brana,
nanging manut sang menampi
Geguritan 17
2. Kadi macan ne puniku, sinah lega wehin kancil, i lelipi sinah lega,
yaning katak ya ne wehin, i kambing ya ngelen ulad, yaning paksa
wehin pipis
5. Tapa bratan i sang wiku, manut daging sastra aji, semara dudu tan
wenang, majajudan sios malih, momo, mobab tan kalugra, sida
mangguh wiku jati
PUPUH MASKUMAMBANG
1. Yaning ratu manungkasin linggih aji, werug ikang jagat, kala kala
ne mamurti, panjak wadwa kasengsaran
4. Duk mayoga jati beli tapa luwih, ngagem satya brata, duk mademang
musuh adi, sang partha beli jatinya.
5. Kala adi nunas urip maring beli, adi masubaya, yaning sida
menagingin, maupah sekarepnya
6. Nak tan becik yaning lempas maring janji, lempas kocap sastra,
yastu ujar tanpa aksi, niskalane ne mirengan
PUPUH SEMARANDANA
1. Sang ayu kobet nyawurin, rumasa ragane iwang, ima kirang nguna
dika, kalajok nunas tulungan, kadong caluh nunden anak, maupah
sekita kayun, pelih bedik ngaselekang
2. Inggih ibu dewi peri, muah beli Eka Lawya, ring dija ibu magenah,
cingak tityang kasengsaran, kaselekang, olih sang partha, sisipan
raos a buku, nenten sida negelidang awak
4. Malih tityang mapekeling, nak luh lian ratu buatang, wadu jalir
nenten kirang, sane seneng ngadol raga, oja ngalih sang mangkepan,
mangda nenten ngawi letuh, tityang ngagem satya brata
Geguritan 18
PUPUH SINOM
1. Ngucap malih sang arjuna, bes liu adi mamunyi, mapi weruh kocap
sastra, anggon nekep bikas weci, beli jani mangumpami, pinakayang
beli buruh, i dewa manggeh juragan, i juragan lan i kuli, pada
adung, ngawetuang panemaya
7. Sang partha kangen ring manah, rumasa ring raga sisip, ngulurin
kitan indria, sengkala ne ka panggihin, tapane tan mapikolih, Diah
Anggreni puput ulung, nyesel kuri tanpa guna, kudiang pacang
ngumbah pelih, mangu – mangu, matulak mantuk ke astina
PUPUH GINADA
1. Tan kocapang sang arjuna, kocap mangkin dewi peri, nyadpada dewi
uma, ring siwa loka kawuwus, makesiab jroning manah, kadi ngipi,
sabda ngawang kapirengan
Geguritan 19
4. Saking tuduh sang hyang titah, Diah Anggreni wangde mati,
mangkin sampun kakeberang, dewi peri ne manulung, rauh ring
jagat misada, tur mapanggih, Eka Lawya ring purian
PUPUH PANGKUR
1. Cening bagus Eka Lawya, liwat lagas i dewa ngutus wong pawestri,
menangkilin maha guru, ngalintangin alas wayah, madurgama menek
jurang tuun pangkung, rampok begal mekacakan, waduan cening tlah
mati
6. Sane sisip nunas iwang, i sang patut oja bangga ngangken ririh,
bangras ngucap pati kacuh, patut saling menyampura, sang prabu
yogya mapitutur ayu, antuk dharma kepatutan, mogi manggih tata
trepti
Geguritan 20
3. Duke malu inan lima ne tengawan, kabuatang maha resi, beli
ngaturang, magehang guru susrusa, manah ening srada bhakti, ring
bhagawan, dyastu urip mangemasin
4. Eka Lawya dahat brangti ring sang parta, mabat ida jroning hati,
ih iba sang partha, yening tuhu prawira, Eka Lawya tandingin,
tanpa guna, manadi pacundang urip
PUPUH GINANTI
1. Diah anggreni nimbal matur, duh beli mustikan hati, naweg titiang
mapinunas, ampurayang pade sisip, sampunang ja beli lunga,
sangsaya titiang ring hati
5. Yaning asung hyang sinuhun, asing alih sida kapanggih, dana punia
mili membah, wireh kertin beli luwih, jagate kerta raharja, gemah
ripah loh jinawi
8. Janten beli mangkin weruh, jati titiang mawak sisip, suka beli
ngampurayang, tanpa guna manindihin, becik mangkin ne urungan,
arsan beli metoh pati
PUPUH SINOM
1. Raden bambang nimbal ngucap, jati adi wadu ririh, yadnya anggen
dedalihan, mapi weruh ling ning aji, manyilibang daya weci, mapi
wagmi mapitutur, sida mangungkulin somah, mapi-mapi satya laki,
mapi sadhu, nanging bukti mabinayan
2. Minab adi ngepah tresna, tengah gua sareng kalih, sinah lega
ngerasayang, kasusupan samara ratih, matemu di legan hati,
nampanin satria jaruh, sangkan adi purun tulak, mangiringang
beli tangkil, mirib takut, corah adi kasinahang
Geguritan 21
3. Sang ayu gelis manimbal, jengah manah ne tan kadi, boya tityang
tuna satya, boya titiang tuna bhakti, titiang bhakti sengguh weci,
boya titiang saking purun, manungkasin anak lanang, nanging
saking manah bakti, mapawungu, mangda tan manggih sengkala
5. Raden bambang dahat lega, sang kalih raris memargi, sampun rauh
ring astina, sang prabu sedek ketangkilin, bawu danda tanda matri,
miwah arin maka catur, raden bambang saget prapta, mengaturang
panganjali, inggih ratu, naweg titiang nunas lugra
6. Parab titiang Eka Lawya, somah titiang diah anggreni, wit saking
jagat nisada, saking sarat pedek tangkil, manguningang satria
jalir, sang partha arin i ratu, marikosa somah titiang, maring
tengah alas sripi, duk kautus, ngaturang guru daksina
PUPUH GINADA
1. Sang prabu nuli ngandika, duh sang partha arin beli, manut ke
luwir inucap, solah adi ne ne ilu, sang partha nuli, angucap,
inggih beli, jati wantah sapunika.
3. Yan si aku dadi partha, bagus genjing turin ririh, tuara pongah
melegandang, bajange teka merebut, bilih ada mesaudan, bani mati,
yaning tuara kasidayang
4. Reh padidi ngawe dosa, cai nanggapin padidi, sang arjuna raris
ngucap, inggih ratu sang perabu, beli adi sinamian, titiang sisip,
lungsur titiang pengampura
8. Sang prabu osek ring manah, kadi togog kelolohin, sepi sunia
penangkilan, sang, partha gelis mesaur, ne te iba Eka Lawya, liyu
munyi, tuara muputang karya
Geguritan 22
PUPUH DURMA
1. Yaning iba tuhu tosening prawira, jalan ke jani metanding, ngadu
kawisesan, tan wedi ngemasin pejah, timang ngawe kedek gumi, melah
pejah, majumu kai numitis
3. Tan sama sang kalih sampun mayuda, saling lempag salih tigtig,
sami pada wira, anggreni jejeh ring manah, inggih ratu hyang
siniwi, sinampura, wit titiang yuda panggih
5. Eka Lawya diah anggreni pamit budal, bima sena dahat brangti,
macegik manyajag, nguyeng gada ngewalesang, sang prabu ngandika
aris, tanpa guna, manindihin anak sisip
6. Raden bhima nenten tulak ring sang nata, nakula sahadewa nangis,
duh beli sang partha, liwat lasia beli pejah, tanpa, guna titiang
urip, titiang nyadia, satya janji labuh geni
PUPUH SINOM
1. Sang nata osek ring manah, yeh panone membah milis, uduh adi
dananjaya, ampurayang tambet beli, tan sida beli melanin, manah
beli tresna nulus, magehang treta semaya, tanpa guna kari urip,
melah lampus, labuh geni sinarengan
Geguritan 23
6. Sang pandawa dahat bagia, miwah ida ibu kunti, sang arjuna sampun
waras, medal baos kadi sedih, minab ida salah tampi, inggih ratu
sang prabu, nirgawe solah sang nata, tanpa guna titiang urip,
titiang lacur, dadi kakedekan jagat
7. Sang prabu kresna ngandika, duh sang partha arin beli, tan
sandang malih panjangan, mula titah sang hyang widhi, sang
pandawa lawan beli, manumadi wit kautus, munahang momo angkara,
mangda jagate sutrepti, teduh landuh, nyungkemin daging agama
PUPUH GINADA
1. Yan pade idewa pejah, nyaman adi labuh geni, tos pandawa telah
punah, dharma patute ya rubuh, momo angkara ne jaya, sinah pasti,
kaulane kasengsaran
2. Yan buat Eka Lawya, elah beli ban ngenehin, tan sandang adi
sengsaya, sinah adi pacang ngungul, beli ne ngaenang upaya, ne ne
jani, jalan luas ke nisada
4. Prabu kresna masusupan, ring arcane maha resi, sang partha nuli
ngastawa, mamurti manados siu, rupa pateh tanpa ceda, diah
anggreni, raden bambang kabingungan
5. Inggih beli Eka Lawya, jejeh titiang ne tan sipi, reh meseheh
mabinawa, raden bambang nuli muwus, tan sandang sumangsaya,
becik mangkin, ring dang guru nunas ica
6. Sang kalih sampun nyadpada, ring ida sang maha resi, naweg
titiang nunas lugra, asung lugraha i ratu, antuk titiang
kabingungan, menanggapin, meseh sakti kabinawa
PUPUH PANGKUR
1. Wawu mandeg pangandika, raden bambang mrasa ragane sisip,
tungkas ring wejangan guru, bungkunge gelis katurang, ring dang
guru reh kaucap ngawe letuh, mewali nyakupang tangan, nunas ica
ngemalihin
Geguritan 24
2. Singgih ratu manawegang, janten ratu suweca pacang manugrahin,
antuk titiang tanpa letuh, bungkunge sampun katurang, gelis ratu
picain titiang pawuwuh, mogi natan kabingungan, reh mesehe
mangiderin
Geguritan 25
Geguritan Rajapala
SINOM
1. Naweg titiang nunas lugra, congah titiang ne menyalin, manah
titiang ngalimbakang, daging caritane nguni, kedadosang sekar
alit, nanging tan ngenakin kayun, dening titiang wong katunan,
katah sane tanpaindik, tuna langkung, ledang ugi ngampurayang
4. Rasa lesu tan kahanan, dening bedak tan sinipi, kayun gelis
mangguh desa, mawinan ipun mewali, pejalane sawat gati, tan
wenten desa kepangguh, nuli ipun dane merarian, mateduh ring
beten bingin, dahat atut, ngicalang lacur ring manah
Geguritan 26
busane pada kerangsuk, makebur pada ngambara, asiki kantun ye
paling, sahe inguh, wireh busanane ical
DANGDANG
1. Kacerita ye ni widyedari maseselan, reh timpalne telah, manah
jerih kasep mewali, i raja pala katepuk, nuli raris ketakenin,
wecanane banban alus, naweg jero titiang matur, wenten
memanggihin busane dong waliang, akude jerone nagih, kadi pipis
miwah emas
GINADA
1. Kensulasih menyawisin, duh beli titiang mejanji, mangda beli
mangelingan, riwus maputra aukud, ditu titiang pacang metilar,
tur mewali, mengungsi indra buana
3. Manut ring sastra agama, ne kaucap istri luwih, tan dadi langgah
langgana, diastu somahne jugul, dasa silane gelarang, anggen sidi,
nincap grihasta asrama
Geguritan 27
5. Kensulasih malih nimbal, inggih beli titiang ngiring, nganutin
warah agama, ningkahang solah rahayu, dumadak side maputra, sane
luwih, suputra sadu gunawan
9. Tan kewarna maring jalan, kocap sampun rawuh gelis, wong desane
pada bengong, ken sulasih lintang ayu, pawakane langsing lanjar,
kulit gading, rambut nyane selem panjang
10. Dija polih rajapala, mirib watek widyedari, istri luwih mautami,
yan i dewek side kepangguh, purun pacang nguling papat, masesangi,
ring pura kayangan tiga
SINOM
1. Ken sulasih lintang rena, laksanane olas asih, manut kadi ring
agama, catur paramitha luwih, wong desane pade asih, pituture ne
kalungsur, ken sulasih wong pradnyan, dening watek widyadari,
dane nuntun, solah jadma pang utama
6. Wenten malih ne mepajar, asing tandur sarwe nadi, asing tuku sarwe
murah, prebawa sang nata luwih, warnine bagus appikik, suwa teja
Geguritan 28
prebawa agung, kulit gading kadi mas, pisagane pada nelokin, tuhu
bagus, tan lagas ngalahin budal
GINADA
1. Manut kadi panumaya, ken sulasih mengawitin, wecanane banban
alus, duh beli meriki dumun, manut subayane liwat, cutet mangkin,
titiang matulak kekendran
4. Rajapala matur dabdab, i dewa kaliwat lali, napi tan eling ring i
putra, kantun alit tur manyusu, napi puaran ye i putra, yaning
adi, pacang metulak ke kendran
Geguritan 29
6. Inggih beli rajapala, dados beli mangkin lali, titiang boya ja
manusa, suwe ring lemah tan patut, kedanda olih dewata, nika
mangkin, kayunin beli pang melah
SEMARANDANA
1. Rajapala sedih kingking, mesambatan nyesel raga, mecap-cap toyan
panonne, uduh adi atma juwita, jantos beli maring kendran, madak
sida beli nutug, mebarengen ring suwarga
DURMA
1. Rajapala mituturin i pianak, kadulurang manah sedih, ngatonang i
pianak, katinggalin antuk biangnya, tatkala maumur alit, banban
alon, munyin dane mituturin
5. Kama sane pertama ento elingang, siksa manah sesai, pacang ane
melaksana, mangda tan mekardi cacad, ne ngawinan wug gumi, reh
pastika, tingkah metu saking manah ning
Geguritan 30
7. Maka wacakane sane kaping empat, punyah manahe sesai, elingang
punika, mawiwit saking minuman, tusing nyandang paurukan, reh
ngawinan, solahe tan manut indik
8. Ne ping lime mada punika kaucap, mateges bingung ring hati, iwang
tan kesanan, iwang patut tan keparna, ngawinang solahe weci, ne
ping untat, matsarya nyandang impasin
MASKUMAMBANG
1. Sampun sirep wayan durma dahat aris, nuli ya katinggal, nanging
baat jeroning ati, wireh tresna ring pianak
4. Tanpa ngitung panes bara tur memargi, bedak turin layah, boya
kahitungan malih, mangda gelis polih genah
SINOM
1. I durma mangkin kocapan, ia negak saha mangeling, katinggal baan
meme bapa, sedih manahne tansipi, pedidi meraga alit, sira pacang
ngerungu, anggen mangempuang raga, mangda side tutug urip, raris
ipun, mejalan mengawatang awak
Geguritan 31
4. Ngadpada matur masila, nguningan ragane saking, sang nata raris
ngandika, uli dija cai cening, dadi angob nira ngaksi, i durma
mewali matur, singa panjaron wit titian, wayan durma keparabin,
titiang jugul, tan ngelah nyama braya
6. Uduh cening wayan durma, cutet ngawit uli jani, dini suba cening
nongos, ngaturang ayah dipuri, wireh cening enu cerik, uruk nira
cening malu, masastra miwah masolah, disubane cening kelih, lawut
ditu, ambil sekancan pekaryan
9. Para istri pada osah, kasemaran buduh paling, katuju dina purnama,
i durma ya makekawin, ring bale bencingah puri, bengong ida sang
perabu, arjuna wiwaha kapaca, metanganan tur mengarti, tuhu
pangus, rupa solah lan suara
10. Sang prabu nuli ngandika, wireh cai suba kelih, nire jani
maicenin, sekancan istrine luwih, dijaba lan dijero puri, lautang
pilihin ditu, i durma ngaturang sembah, suksma titiang i gusti,
indik iku, durung kemanah baan titiang
GINADA
1. Boya titiang saking tempal, maring pangandikan i gusti, titiang
kantun merasa, ring dewek titiange jugul, lugrayang titiang
melajah, mangda uning, ring patut kelawan iwang
Geguritan 32
5. Suksma aturang titiang, ledang ratu maicanin, tuna langkung solah
titian, ngaturang ayah ring ratu, suka ratu ngampurayang, cutet
mangkin, titiang pacang mejalan
6. Duh cai parakan saying, nira nampi raos cai, nanging ada bawos
nira, pang sida cai mituhu, cai anggon nira putra, uling nguni,
gumanti kayang wekasan
7. Nira tan merasa lega, cai mejalan pedidi, ngungsi alas madurgama,
buron galak liu ditu, i paman ento iringan, anggen kanti,
selantang cai mejalan
PANGKUR
1. I durma ngaturang sembah, nunas pamit tumuli memargi, patih anom
taler tumut, mabekelan lebeng matah, jaga ngungsi alas wayah
nunggah gunung, kocap mangkin sampun prapta, ring tengah wanane
sripi
DANGDANG
1. I durma gelis ye menampi tur ngandika, titiang i durma, saking
jagat wanakeling, nyen parab jero ayu, nguda ring alas pedidi,
raga eluh saha bajang, titiang merasa tandruh, sida adi
manguningayang mangda tatas, ring dija purin adi, dadi dini adi
peragan
DURMA
1. Durgadening menyaup sahe ngentungan, majibragan nyebak nelik,
laut ye mangerak, gigi rangap caling renggah, nyonyo lambih silit
engging, kamen pundat, gidat linggah ebok berit
6. Gelis reko rawuh maring bungas gua, nyandag lampah sareng sami,
raris mapitungan, pada yatna ya makejang, durgadening liwat
sakti, prade ampah, sinah tan nutugan urip
Geguritan 34
9. Wayan durma sedih nuli ngawe naya, kelangen ring prajurit, sinah
pacang telahang, mangkin dane menyadiang, uduh adi durgadening,
wusan dewa, beli pacang menyanggupin
GINADA
1. Tumuli ipun mengaras, saha mangembusin tali, beli bagus wayan
durma, ngiring mangkin sampun mantuk, merika ke tengah gua,
kagentetetin, tangan dane wayan durma
3. Yening saja adi tresna, dong orahin beli jani, sampunang adi ne
sengsaya, dening beli tresna tuhu, ngudiang beli manguyutang,
pati urip, dadi rabine kesayang
5. Manut kadi ring betara, sane patut ngepet urip, yaning mani sampun
ada, watek saking kendran turun, merabi sareng manusa, nuli raris,
nyidayang maduwa putra
8. Durgadening liwat tresna, nuli matur alus manis, beli durma ngude
bengong, wusan beli manyungsut, ngiring mangkin mulianan, saha
ngetis, tangan dane kagisiang
P U P U T
Geguritan 35
Geguritan Sudhamala
PUH SINOM
1. Iseng tityang muruk nyurat, tatwa sudhamala kambil, anggen muruk
ngawi tembang, nanging twara manut indik, pupuh basa kirang
rawit, madasar manahe kudhu, anggen ngalimbakang satwa, tan lali
nunas aksami, ring i ratu, miwah ida dane samian.
7. Nuli ida sang hyang siwa, mastu lembu dadi putih, tur suba ngajak
piyanak, nuli ida ngalunganin, genah anake ngangon sampi irika
ida manunggu, pangerawuh dewi uma sarwi ida mapi-mapi, ngangon
lembu mangajanang manelodang.
10. Dwaning ida sanghyang siwa, sungkan tan sidha tambanin, sadurung
polih empehan, i pangangon raris nyawis, ndawegang jero anak
Geguritan 36
istri, nenten pisan tityang purun, pacang mangadol empehan,
diyastu mas manik, reh di gunung, twara wenten kagunanya
11. Atur ipun twara panjang, digelis raris mamargi, lembune dandan-
dandanan, bhatari nesekang malih, ndaweg jero pangangon sampi,
sapunapiang mangden durus, tityang molihang empehan, napi anggen
manukarin, ndaweg jero, aturin ja tityang numbas
13. Ih ne cai sanget degag, tusing ke nawang cai, gelah bhatari uma,
hyang siwa nganggen rabi, ida ane ngutus mai, apanga cai tatas
tahu, i pangangon raris nimbal, dyastu ne jero dewa bhatari, tan
kahatur, yan tan nagingin manah tityang
14. Mapikayun dewi uma, reh ring alas lintang sepi, bantas lembu
guwar-guwar, hanger kayun bhatari, preraine baag biying, taler i
pangangon lembu, preraine acreng pisan, mamandreng ida bhatari,
sada mrengus, reh manahnya tan kadingan.
19. Kapastu bhatari uma, wastu i dewa na jani, apang matemahan durgha,
sapramangkin ida bhatari, ane pecak hayu lewih, pramangkin ida
ngelur, praraine aeng pisan, rambute inggel tur berit, raris matur,
banget nunas pangampura.
22. Pradnyan ida ring payudhan, ida patut nglukat nyai, apang kadi
jati mula, nah ngawit dina ne jani, teka ditu jani malinggih,
maring setra gandamayu, kairing baan ni kalika, panjerowan ida
adiri, gelis mabur, gandamayune ungsiyang.
PUH GINADA
1. Sewos mangkin caritayang, wenten widyadara kakalih, medal ida
sinarengan, citrang gada kawuwus, miwah sang citra seda, sareng
kalih, hyang guru ida nyupat.
8. Sapasira patut ngruwat, malan tityang sareng kalih, nah meme jani
nuturang, apang cening pedas tahu, ane pacang sidha ngruwat,
malan cening, tuwah ida sanghyang siwa.
10. Tangkil ring ratun korawa, reh kenjekane jani, ida sang prabhu
astina, dahat kuciwa mapagut, arepe ring sang pandawa, ento jani,
kantinin watek korawa.
Geguritan 38
11. Sinah ledang ida narima, reh cening dhanuja lewih, dhanuja saking
kendran, dahat purusa matempur, tur pascat ngarepin yudha,
lewihing sakti, aja i dewa sangsaya.
14. Dewi kunti dahat merang, miyarsa gatrane pasti, dwaning ida tatas
wikan, mimitan raksasa iku, kaputra ring nini durgha, ne
malinggih, ring setra gandamayu.
15. Dewi kunti nyilib memarga, tan kocapan maring margi, ring
gandamayu prapta, dewi durgha raris ngrungu, sadya hana wong
prapta, sada gelis, dewi kunti manangsekang.
16. Dewi kunti raris nyumbah, madulur kahyune sedih, raris bhatari
ngandika, uduh iba janma luh, apa buwate prapta, raris nyawis,
dewi kunti awot sekar.
19. Punika ne tunas tityang, mangden ipun sidha mati, sapunika kedeh
tityang, hyang durgha raris masahur, meme tonden ngalugrayang,
yening cening, tonden ngaturang palaban.
21. Dewi kunti raris nyumbah, ndawegang ratu bhatari, dwaning sang
sahadewa, pyanak madun tityang ipun, nenten buwah basang tityang,
matur sisip, tan las tityang ngaturang.
22. Yan ipun aturang tityang, napi ucape ring gumi, yan wantah bilih
kangkat, wenten pyanak tityang telu, silih tunggil aturang
tityang, asing kapti, ledang pikayun bhatara
23. Ngandika ida hyang durgha, tusing beneh keto kunti, reh iya
acepang nira, dewi kunti malih matur, santukan tan pyanak
tityang, mangeraris, manyumbah mapamit budal.
Geguritan 39
PUH DURMA
1. Risampune dewi kunti mangkin matinggal, hyang durgha raris
ngesengin, panyerowane ni kalika, ni kalika kema lawutang, tut
pajalan dewi kunti, surupin iya, apang ya ngaturin mai.
3. Warah hyang guru duke malu teken nira, roras tiban jangkep pasti,
meme nandang kasangsaran, ditu mara sidha ruwat, sang sahadewa
sidha ugi, ento krana, managih ring dewi kunti.
4. Dewi kunti manulak laut matinggal, ento mawinan nyai, jani jua
enggalang, tur rangsukin deweknya, ni kalika ngetut getis, tur
masurupan, ring anggane dewi kunti.
7. Uduh cening pyanak meme ajak makejang, meme teka uli tangkil,
mahaji ring hyang durgha, nunas kapatian i detya, musuh ceninge
pituwi, iya i detya, ngantinin korawa jani.
8. Sane mangkin umatur ida sang bhima, napi ibu mapikolih, lunga
mapinunas, dewi kunti raris nimbal, lacur twara mapikolih,
ngalahang ia, i detya sareng kalih.
10. Nah ento adin cening sang sahadewa, kema jani ia alih, sahadewa
gelis prapta, saha pranamya nyumbah, tanganya jeg kaambil, tur
kadandan, kaoros mangkin ring margi.
13. Uduh cening pyanak meme sahadewa, apa ane makarani, laksanan
meme corah, meme ngidih pangampura, jalan enggal cening mulih,
bhatari durgha, kalintang bendune mangkin.
Geguritan 40
14. Mangaksinin dewi kunti mawali budal, ni kalika raris kesengin,
wacanan ida bangras, uduh nyai sang kalika, suba napak dyah kunti,
pacang ngaturang, pyanak nyane teka mai.
15. Dadi bwin ngajak pyanaknya mawalya, lawutang bwin selenin, apang
mawali bwin ngaturang, ni kalika matur sisip, durung katuran,
tityang gelis maninggalin.
18. Tan suwe rawuh ring linggih hyang durgha, glis ngaturang putra
mangkin, sang sahadewa tan tulak, ring pikayun i biyang, ratu
bhatari puniki, pyanak tityang, pacang aturang mangkin.
25. Dahat ledang ne mangkin ni kalika, anak anom tur apekik, raris
dane ngandika, uduh dewa sang sahadewa, pinunas tityang dagingin,
ledang ring tityang, sinah buwung dewa ngemasin
10. Apang lega cening ngruwat, malan memene jani, sang sahadewa
manimbal, ngubhakti nyembah umatur, singgih ratu sanghyang
durgha, ndaweg mangkin, reh tityang jatma muda.
11. Tan uning tityang ngruwat, malan tityang nenten gigis, tan sidha
tityang ngruwat, napi malih malan ratu, inggih ampurayang
tityang, ratu bhatari, sampunang menggah ring arsa
12. Bhatari kalintang duka, preraine baag api, cacingake ngardi ulap,
lidah nyelep sarwi ngelur, saha mijilang udaka, ngandika nyerit,
jani cai twara enyak.
13. Yening saja twara enyak, sing buwungan cai mati, sarwi
mangayatang blakas, jaga manyempal gulu, singgih ratu hyang
durgha, durus mangkin, pademang ratu tityang.
Geguritan 42
14. Santukan tityang tan siddha, manglukat malan bhatari, becik ratu
pademang tityang, sapunika ida matur, madulur nyerahang angga,
raris nyerit, hyang durgha mangarepang.
17. Yan sang sahadewa pejah, pandaawa makejang mati, yan sinalih
tunggil pejah, jagate milu lebur, mawali ida hyang narada, sada
aris, saget rawuh ring suwarga.
18. Rawuh ida ring suwarga, hyang aswino kapanggih, sareng hyang
mahadewa, hyang kalih sada gisu, nyambrama hyang narada, saha
bhakti, om swasti astu bhatara.
19. Dahat bagya ratu tityang, kerawuhin hyang rsi mangkin, napi
wenten bwate prapta, tan pararapan ratu rawuh, hyang narada gelis
ngandika, krana prapti, ngaturin indik hyang durgha.
20. Miarsa bawos hyang narada, hyang kalih engsek mangkin, ngayunin
solah hyang durgha, maduluran tangise metu, raris matur ring
hyang narada, ratu resi, sapunapi antuk tityang.
21. Pidabdabe banget duka, ring sang sahadewa mangkin, kayunne jaga
nyedayang maring setra gandamayu, yan tan gelis katulungan,
sampun pasti, tan wang de pacang kasedayang.
23. Tan ucapan maring jalan, ring siwaloka rawuh mangkin, kanjek
paruman para dewa, watek dewa kagyat ngrungu, pangrawuh hyang
sareng tiga, sada gelis, nyujur linggih sanghyang siwa.
24. Hyang anyar rawuh manyembah, saha ngaturang indik, pidabdab ida
hyang durgha, maring setra gandamayu, ri sampun ida myarsa, sane
mangkin, raris ida mangandika.
PUH SEMARANDANA
1. Mangresep manira jani, teken atur i dewa, nah manira lunga
mangko, ring genah ida hyang durgha, raris ida sanghyang siwa,
lunga nyuksma laku, tan ucapan maring jalan.
Geguritan 43
2. Saget sampun napak mangkin, maring setra gandamayu, sarwi
mangandika mangko, majeng ri sang sahadewa, uduh cening pyanak
bapa, melah ne jani i bagus, ngruwat malan nini durgha.
11. Hyang uma raris mamargi, nampekin sang sahadewa, tumuli ngandika
alon, uduh cening sahadewa, meme dahating suksma, baan legan i
cening bagus, malan meme sida ruwat.
12. Uli jani i dewa cening, maparab sang sudhamala, bina buwin teken
ento, ada upah meme dewa, maka jatu karman dewa, mamargi dewa
nglawut, nyujur jagat prangalas.
13. Ditu ada sang sulinggih, ngaran resi tamba petra, mangelah pyanak
roro, agre ngaran dewi soka, sang ari diah padapa, jatu karman
dewa bagus, sasarad memene aba.
14. Sakancan satrune wani, jaga nyangkala i dewa, nah meme matinggal
mangko, raris malecat dewi uma, widyadhari widyadhara, sareng
sami ngiring mabur, mangungsi ka siwaloka.
Geguritan 44
15. Sang kalika saget sedih, engsek kahyune mulisah, santukan
katinggal reko, antuk ida dewi uma, miwah sametone samiyan,
wantah ida kari iku, maduluran toyan panon.
18. Dados tunggun taman iriki, benjangan yan sadiya, tityang ngruwat
biyang reko, tityang mangkin jaga lunga, ka jagat prangalas, ni
kalika raris matur, inggih durus dewa lunga
PUH PANGKUR
1. Sang sudhamala mamarga, manyujur ngaja kaginang mangungsi,
munggah bukit tedun pangkung, nyusup alas madurgama, sakewala
tan hana ngardhi pakewuh, tan warnanen ida ring hawan, rawuh
ring prangalas mangkin.
10. Munggwing parab pyanak bapa, ne kelihan dewi soka papasih, dewi
padapa arih ipun, yan manut ring kahyun i dewa, inggih dabdabang
indik upakara iku, tan asuwe sampun sadya, upakara jangkep sami
16. Sang hayu sareng daduwa, kadi dudut kahyune mangaksinin, saget
wenten panyerowan rawun, mangaturang rayunan, hyang bhagawan
ngandikain ida sang hayu, cening hayu ajak dadwa, iring beline
ngajeng jani.
Geguritan 46
raris ida nyujur setra gandamayu, ngetut lampuh arin ida, ne
katur ring durgha dewi.
19. Rahina wngi masambatan, sarwi nangis toyan panone tan mari,
swabhawane lintang acum, antuk lami kasedihan, ne ngawinang las
pikahyune meru, nyadya mangaturang raga, mangde sareng
mangemasin.
20. Pamargan ida sang nakula, sada nyilib manyusup alas sripit, tan
wenten rasa pakewuh, sering ida mararyan, jlempah-jlempah
ngajap-ajap arine ditu, uduh adi sahadewa, dija ruruh beli jani.
21. Kene alas madurgama, tur rurunge nuju gandamayu sripit, katah
manedunin pangkung, kaludan deweke bedak, raris ida ngaruruh
toya ring pangkung, panggih toya ning pisan, raris ida nayub wene.
22. Tan kocapan lampan ida, sager sampun ring gandamayu prapti, sang
kalika panggih ditu, anglila cita ring taman, nuli kagyat sang
kalika wuwus metu, kasengguh sang sudhamala, mawali
mangrawuhin.
24. Tityang wantah sang nakula, rawuh mangkin wantan ngaruruh sang
ari, sang sahadewa kawuwus, kocap iriki kasangkala, inggih dewa
yan sweca dewa nulung, ndikain kuda tityang, ring dija ipun kapti.
26. Munggwing warna pateh pisan, bagus anom tan keni antuk minanin,
indik arin dewa dumun, ayat jagat sangkala, dwaning ida ngruwat
bha{iiri tan kahyun, gelis kaswecanin bhatari, panugrahan dahat
lewih
27. Hyang durgha gelis kalukat, premangkin dados hyang uma mawali,
nuli bhatari mawuwus, maicayang jatukarma, anak istri kakalih
hayu-hayu, irika ring prangalas, ring tambra petra resi.
28. Sang nakula manyesedang, inggih dewa sang kalika welasing hati,
napika awinan ipun, wantah bhatari kalukat, kadi idewa napi
awinanne kantun, sang kalika raris nimbal, sisip tityang tan
gigisin.
Geguritan 47
30. Inggih dewa sang kalika, sane mangkin ledangang iriki, icenin
tityang patunjuk, encen margi patut ambah, mangda sidha rawuh
ring genahe tuju, sang kalika matujuwang, rurunge nengen
marginin.
PUH DANGDANG
1. Sang Nakula ri sampune mapamit gelis mamarga, nuwut tuduh
Kalika, tan ucapan maring margi, ring Perangalas rawuh, arin ida
panggih mangkin, sang ari raris nyambrama, saha ngaturin
malungguh, sang kaka raris ngarepang gelis munggah, sareng-
sareng malinggih, sang kalih saling aksamang.
Geguritan 48
nyadya mangiringang sareng karwa, nandingin meseh bhupati,
tityang nyadya kapucukang.
12. Sing buwungan cai amah kai ih Arjuna, raris ida makitesan, antuk
wisesan mesehe, sang Bhima raris kacunduk, mirib suba lesu adi,
nah lawut adi kirigang, bli jani mangamuk, nandingin I Kalanjaya
sada egar, sang Bhima raris mamargi, manyujur ka payudhan.
13. Sarwi ida matbat mangkin Kalanjaya, twara buwung pejah, saha
manguyeng gadhane, Kalanjaya sebet matempur, gelis ngwales
mangontanin, yudane matelasan, saling gadha saling suduk, kawes
kapesan sang Bhima kemengan, dwaning ida kakembatin, antuk detya
lintang akas.
14. Bhima arjuna mangkin lilih, ajrih ida, ngwatesang mayudha, raris
koneb kori agunge, tan wak tan sang matempur, bawosang mangkin
sang ari, wenten ring Prangalas, sang Sahadewa raris matur, ring
rakane sang Nakula ngiring budal, dwaning tityang ngrengo orti,
i raka kocap kapesan
15. Sang Nakula kesiyab mirage tur ngandika, ngiring adi gebrasang,
mangda tan kasep rawuhe, raris tangkil ring resi guru, indike jaga
mapamit, bhagawan raris ngandika, Bapa lasiyan cening bagus, ring
pidabdab i dewa nah lawutang, kema cening mamargi, sang catur
raris mamarga.
PUH DURMA
1. Tan ucapan lampah ida maring jalan, ring indraprasta prapti,
lintang samun ring bancingah, tan kadi suba-suba, santukan sami
ajerih, ring i detiya, wantah gebagan kakalih.
4. Malih nyawis sang Arjuna manakenang, uduh adi sareng kalih, beli
sanget lega, baan sadya i dewa prapta, teked dija lunga adi, nah
uningang, sang Nakula raris nyawis.
10. Saking tityang sidha ngruwat malan ida, tan panone ida nguni,
jantos sidha ngaksi ida, sapunika hatur Sahadewa, nguningang
indike nguni, jantos prapta, Dewi Kunti ngandika aris.
11. Uduh cening pyanak meme makadadwa, dahat bagia cening prapti, tur
mangajak somah, da malu malegan-legan, satonden musuhe mati, ento
i detya, Kalanjaya Kalantaka malih.
13. Kairing antuk para wadwa Pandawa, sang Nakula ngandika aris, adi
eda ampah-ampah, pitekete elingang, tumuli medal sang kalih,
rawuh ring jaba, i detya kalih ngantenin.
Geguritan 50
15. Raris nyawis sang Nakula Sahadewa, Kai twara takut mati, dong
lawut mai arepang, masa hidup cai karuwa, sang detya kaiiwat
brangti, tur parikosa, nyagjag nganggar konta lewih.
16. Sahadewa ne nyabut jani jiwan iba, kalepas kontane gelis, ngenenin
sang Sahadewa, nanging tan bered ida, wawu pacang ngayatang
malih, kasuduk wijangnya, ebah ngelur ring prathiwi
19. Dening sidha dewa ngruwat malan bapa, ane buwatan sinipi,
sapunika bawos sang karwar, majeng sang Sahadewa, sujatine bapa
nguni, twah widyadhara, uli Siwaloka cening
22. Nah aketo unduk bapa apang tatas, buwat hutang bapa jani, wastu
dewa sang Pandhawa, sami rahajeng tur jaya, ring kancang satrune
sami, ngraris i dewa, tumuli mantuk sami
***
Geguritan 51
Geguritan Dukuh Siladri
PUPUH SINOM
1. Iseng manungkulang manah, baan bingunge tan sipi, tuara ada
anggon nyaruang,sakite di jeroning ati, kebus maluwab ka sisi,
nerebes yeh matane pesu,esu ngawe mata barak, barak mamerekang
ati,ati ibuk, ibuk ban larane liwat
2. Liwat tuara ada dija, tuara kauh tuara kangin, peragat di ati
magenah, sai ngawe keneh paling, paling bes liyu rasanin, tong bisa
ngiketin patut, ne murka rasayang darma, pengerasane tuwi
mebading, tuwara adung, budi laksanane tungkas
Geguritan 52
11. Sikute tuara ada dija, deweke suba mangisi, nganggennya amik –
amikan, uyah gula muang celagi, rasannya sami uningin, yadin teda
bareng satus, tuara bina pangrasannyaketo pama cai beli, apang
kukuh, kenehe malu pastiang
12. Eda mangulah majalan, yadin pacang mapikolih, yan ane makrane
salah, eda jua cai mamargi, kangguang kasarne kabukti, nista pakan
ucap luwung, ulat ada neda melah, nanging ke olih mamaling, tulya
racun, mertha matemahan wisya
13. Ne seadan nyane jumah, tetamiane gisiang beli, carik satekanin
karang, serahang beli ring cai, beli mangalain cai, pragat tuara
pacang mantuk, i made kerti ningehang, mepes yeh matane mijil,
dadya nguntul, engsek tong dadi mangucap
14. Ne eluh pada ningehang, sisigang pada mangeling, sambilanga
manyonyoin pianak,i made kerti mamunyi, titiang boyo mamitetin,
pakayun beline patut, nanging te pangidih titiang, i cening
titiang nyilurin, tulyan ipun, beli kari iring titian
15. Pianak titiang ne luana, beli mesentana muani, dening titiang di
negara, pianak luh mangewehin, deing gumi cara jani, sing solahang
tuara patut, yan nyo pageh ring awak, sinah ya mati di margi, tuara
takut , anake salah makutang
16. I siladri raris ngucap, ento patut manah cai, enah pianak beline
juang, pianak cai beli ngidih, keto nyai sareng kalih,pianak
nyaine masilur, nanging apang pada lila, waluyannya pianak cai,
apang nerus, tresnan caine maipah
17. Ene ada kaliliran, bungkung utama akatih, jaga satru twi socannya,
beli mekeling i cening, mani yan ya suba kelih, tuturin beli di
gunung, ne bungkunge kon mangaba, sing saget nelokin beli, nering
gunung, bungkunge cihnayang pianak
18. Ane luh tuara manulak, tresna takut makakalih, pianak nyane kedek
binal, i siladri mituturin, jani yo bapan cai, madak cening panjang
umur, bisa maningkahang awak, nah magelan uli jani, apang nerus,
wekasan menemu karma
PUPUH DURMA
1. Medabdaban I siladeri ngantiang luwas, somahnyane menyarengin,
tan sah menyangkil pianak, somahne cerikan ngucap, memargi embok
pang becik, dumadak lasia, embok mangiring i beli
2. Nyai cening pianak memene i dewa, madak ida, enggal kelih de pati
mecara, nyakitin idep rerama, nah mai diman abedik, pianakne
binal, dadi lega sareng sami
3. Lintang elas manahnya mejalan luwas, pesu laut memargi, liyu
anake ngantenang, ade bengong manyengongak, len ade ne iri ati,
ngamokmok mangucap, ia ngambul tong maan daging
Geguritan 53
4. Ne patut manahnya nyautin nimbal, de jua lagas mamunyi, sikut
sikutang di awak, da patuhanga teken anak, len goba len budi,
pangke adengang, de mangulah mamunyi
5. Tan kocapan munyin anake ngantenang, i siladeri tuara nolih,
manerus mejalan, nuut rejeng alas linggah, tan pesangkan ujan
angina, bales makecegan, pianaknyane ngengkak ngeling
6. Belus lepeg ngilgilang tuwi metahar, siladeri kangen ring ati,
laut mepasihin somah, neraka san atma juwita, teresnane manutug
beli, beli nerima pesan , jani beli masesangi
7. Riwekasan yan sida buin numadia, beli apang dadi istri, nyai pang
menadi lanang, mangda sida makurenan, ngastiti nyadia ngayahin,
beli mayah utang, teresnan nyaine ne jani
8. Dadi ngucap ne luh manyelsel pianak, lacur san cening numadi,
mare tumbuh manggih lara, luwih pangendaning hyang, i siladeri
menyawurin, eda juwa maselselan, apan bekel manumadi
9. Mula keto anake numadi jadma, suka dukane tepukin, kene ko
ketatwannya, kocap ida hyang iswara, mangawe jadmane nguni, bagus
wirya sami dewa, tong ada duhkiteng ati
10. Dening keto ditu sang kreta bujangga, isrik kayune nyingakin,
raris matur ring bethara, punapi ratu patehang, jadmane ring dewa
sami, becik ratu obah, mangda wenten ala becik.
11. Kadangingang atur nyane antuk sang hyang, premangkin ida
ngebahin, rupa yadin tingkahnya, ala ayu dadi ada, krana tampi
buka jani, suka duka pangguhang, keto tatwa nyane nguni.
12. Nah mejalan da maren ngastitiang awak, da ngupet sang hyang
widhi, wiadin kaujanan, ento don kumbange alap, anggon nawengin
i cening, pang ia angetan, ujane bales tan sipi.
13. Sapatuduh ne muani ne luh tan tulak, don kumbange kaalih, trus
laut majalan, teked ditengah alas, madurgama tan sipi, ditu
kapetengan, mereren dibatan bingin.
15. Twara ada idepnyana kaletehan, saking jati tedas ening, ne luh
pules di pabinan, burone masliweran, pakrosok pada padingkrik,
warak singa macan, i siladri twara jerih.
Geguritan 54
17. Matikasan majalan ya manganginang, manincap gunung kawi, sarwa
bunga nedeng masekar, umung i tamulilingan, rasa lega manyaptih,
tur ngalapang bunga, pacang sekarang mamargi
20. Kacerita ida mpu dibiyaja kocap, darma kayune suci, nuju ida medal,
kacingak i siladri, raris mangandika aris, ih nyen to sih manegak,
nguda somahe seda
22. Apa ada pelih beline masomah, marepe teken nyai, dadi nyai liwat,
nyakitin keneh somah, somahe ne tresna jati, yan tuah nyai las,
boya ajak beli mati.
23. Yadin idup tan urung mepes yeh mata, idupe waluya mati, nanging
beli ngrasa pisan, tuah mawak leteh jagat, mabudi mangalih suci,
joh para nyidayang, nyemak tendas lima daki.
24. Buka janiyan nyai enu pitresna, alih beli ajak mati, nanging da
makeloang, panak nyai barengang, ngadung bareng ajak sakit, apang
da belas, yadin ngalih weci
25. Lintang welas empu dibiyaja mirengang, raris ide mituturin, duh
siiadri purnayang, da sanget manyelselang, baan somah cai mati,
mula tuah janjinya, tuara da dadi kelidin.
26. Twinnya kene tingkahe numadi jadma, idupe, pamagrat mati, yadin
tingkah masomah, pamragatnya dadi belas, tresna demene nyakitin,
ento ngawe buyar, patut idepe magedi
27. Dadi jadma indriane manah di awak, ento ne patut prangin, uli
manah tuiwetunya, di manah ditu lawan, lawan baan tingkah, sinah
ya kalah, tang bani ia mabalik.
28. Kalah indriane ada buin musuh teka, tresnane mangrupang ati,
tresna ringpanak somah, tresna ring raja brana, ento nyandangya
perangin, las manahe adokang, nyapuhang tresnane sami.
29. Digumine twara ada melah setata, jele-melah tuah panggih, apa tong
dadi belasang, lingling sarasamuscaya, telu lokane sujati, nista
madia utama, pada len ditu kapanggih.
Geguritan 55
30. Swarga loka marti loka nraka loka, ento loka telu jati, ringswarga
magenah, abesik ditu pagehang, suka setata kapanggih, ring nraka
loka magenah, masih abesik tepukin.
31. Sakit ati engkak-engkak setata, krana madan nraka gumi, ring
martia loka, saenune ring jagat, dadua satata kapanggih, suka
nraka tan simpang, idupe matimpal mati.
32. Suba mati lokane dadwa ungsiang, salah tunggal tuara pelih,
swarga loka nraka loka, nuut sapari karma, ento tuah bekelang
mati, ulah ala nemu nraka, ulah ayu manggih swargi.
33. Dadi resep i siladri maningehang, wacanan sang dibiya jati, rasis
matur sembah, singgih sang panembahan, sang kadi bulan pumami,
teja dumilah, ngampehang peteng sa gumi.
34. Nggih terima puniki panembah titiang, tui manah titian ening,
kedeh mapinunas, pamuput somah titiang, mangda sida ipun manggih,
pamargi melah, manungsi toya bumi.
35. Empu dibiyaja kenyem raris ngandika, yan keto pinunas cai, bapa
jani nuduhang, kema cai beten kelod, ka setra gandawati, ditu cai
ngeseng sawa, abune lautang kirim.
36. Duur kaja ada yeh lintang nirmala, membah neked kapasih, ditu
abune anyudang, sang pitra terus munggah, manuut andus di bukit
ngungsi siwa pada, ento swargane lewih.
40. Twi nejani beli lega ngrarung awak, apang enggal kapanggih, buin
makaronan, ne pangkung dalem pisan pejalan nyatiain nyai, ne
marga liwat melah, beli nyadia manyeburin.
41. Kapiarsa antuk ida mpu dibiyaja, raris ngandika aris, cai siladri,
nguda kawahe buatang, yen cari mangulah pati, luih ka nrakannya,
telung warsa tong moan."
42. Twara patut cai nresnen somah pejah, tui keneh cai paling, palinga
mawak buta, butane tang ngenot marga, margane patut jalanin,
pejalan ngawag, pangkung nagih ceburin.
Geguritan 56
43. Yan majalan nuunang mangalih kawah, menekan ngalih suargi, ento
ne dadua buatang, menek lawan nuunang, yan tuun enggal mamargi,
yan mentas menekan, rungka sengka ban mamargi.
44. Nah pimayang kemu jua cai mejalan, jani sawane enjutin, pangentas
pangesengan, duur pemuhunan jemak, suba ada uli nguni, siladri
ngiringang, nyembah raris mapamit.
45. Tuun kelod ada pamuunan rata, babataran batamukir, ditu sawane
kejang. Puput sampun mahentas, sawane raris kabasmi, api dumilah,
saksama sampun basmi.
46. Tur kakirim abune menekan kaja, yeh mumbul diduur bukit, suluk
membah nuunang, abune ditu kakutang, anyud manerus ka pasih,
lingsir hyang surya, sayonga manglikub.
49. Nah ne jemak jalan alihang empehan, apangya suud ngeling, siladri
ngiringan, tumuli raris memarga, mangiring sang dibiyajati, ka
tengahing alas, tan kocapan sampun prapti.
50. Ada batu rata di bataning kepah, dim ida malinggih, nuncarang japa
mantra, tui sidi sakecap, dadi gewar para jani, burone padingklak,
pada teka manangkil
51. Singa macan pagereng warak ian gajah, celeng alas bareng kancil,
kidang banteng manjangan, pacarungung, manuh pisan, siladri jejeh
tan sipi, empu dibiya ngucap, da takut mai paekin,"
52. Apa mula buka cai mi makadang, saluwor wetu ring pratiwi, yan ada
kasangkalan, tulung da manglengayang, eda cai iri ati, yan bisa
olas, tresna pamalesnya panggih
54. Apan ento tingkah kala jele pisan, asing tumon pada jerih, tingkahe
dadi krana, yen gedeg geting timpalnya, yen tresna matimpal asih,
yen bisa olas, ring jadma jawat sato tui
55. Yadin sato ya bisa sama ngresepang, manampi anak asih, kewala bina
munyinnya, pangrasannyane tunggal, kranannya dadi ajahin, apan
tui sasaran jadma, keto tatwan nyane jati
Geguritan 57
56. Nah ne jani bapa ngidihang tulungan, ring kadang burone sami,
buat ngidih ompehan, raris ida ngandika, iba buron sareng sami,
bapa ngidih panak, pang sida enu urip.
57. Nah olasin anak cerik kanarakan, memennya suba mati, panyonyoin
dini empehan, burone pada ningehang, singane bangun maningkrik,
ngwangsi tin kidang, dening ya manakan cenik.
60. I siladri nyemak panak lega pisan, borune pada magedi mpu
dibiyaja, i siladri tan pasha, dadi ada ebu miik, surya makalangan,
mpu dibiyaja nyingakin.
61. Dadi mangrasa cihnaning sampun pragat, yasane ring asrami, tui
dadi andegang, buat paswecaning hyang, pagawane pacang tampi,
apan suba mabuah tasak, sang manandur ngalapin.
63. Ne bin telun ditu wage krulut temunnya, panglong ping pitu pasti,
ditu bapa majalan, suryane suba ngajanang, ngutarayana sujati, '
jani bapa nyerahang, umah ian isinya sami.
64. I siladri ningehang enek ring manah, ngrasa lacure tansipi, sing
glantingin empak, sedih raris manyumbah, titiang daweg matur
sisip, ica tan ica, nganggen titiang panjak miskin.
67. Yaning dados yaning tan makrana iwang, taler ke titiang swecanin,
tingkahe dados jadma, magenah ring pasraman, mangda tan iwang
pamargi, inggih nikain titiang, mpu dibiyaja nyaurin.
68. Ento patut atur caine ring bapa, jani bapa nglugra cai, uling jani
tembennya, sida cai mapodgala, en bekel tan pabukti, sastra tui
dadua, resepang pejang di ati.
Geguritan 58
69. Ne tatwannya sang hyang rwabineda, sanghyang adumuka jati, gocek
nyandang sehedang, buatin baan adnyana, apah tuah kaucap sakti,
mragageni toya, asing mala gempung basmi
70. Suba basmi saluiring malaning awak, sida adnyane ening, eninge
mawak suba, sudane mawak sukla, suklane wistma jati, jatining
sukma, acintia sukma jati
72. Hyang suksma ne astawa tui sadina, awamn mamuja sai, patemuaning
yoga adnyana, adnyanane jati suba, ditu, hyang siwa malinggih,
krane temes buatang, budine sujati ening.
73. Krana nirgawe ngadu puja budi murka, maweda muatang daging, sai
maguyang bajra, manungkukang daksina. Manguncarang sloka sruti,
buat anggbn ngarad, kakercene apang mati
74. Saja lega namping pipis krepe krepeyan, yan pules nyapnyap
mangipi,ngipi metek finak,bangun maweda masepak, kewala suba
manyarik, apang enggalan, buate mangitung daging,
76. Apan simuh ne letuh kadenang tedas, paliate tui mabading, makaca
tanprasa, mangrasayang sad rasa, ngulah lemuh parajani, pules
malegaran, basange sakit sasi
77. Yan cai jani sakit ada maang ubad, jawat pacang nyimbuhin, yan
wekas kasakitan, twara ada nyama braya, pacang tunden
manulungin, krana jani kenehang, usadane bekelang mati
78. Saking manah krana manggih suka duka, manahe pesu kasisi, dadi
munyi lan tingkah, tui manurut di manah, yan manahe dusta jati,
tingkahe dadi sasar, tusing munyine dadi pelih.
81. Sanghyang tuduh tumitah suka lan duka, acintya suksma jati,
marupa tan parupa, apan rupane tan awas, ida ne awas ring ati,
linggayang ring puja, astawa sai sai
Geguritan 59
82. Siratin asepin damarin satata, memes cakupin lima tui, buat ring
padma hordaya, dewa pratista dulumya, kuta mantra ento malih,
utpati stitinya, pamuput prelina jati
83. Twinnya keto kagunane ring pasraman, nyaring idep apang bersih,
ento ne madan tedas. Yan tuah idepe dusta, yadian sasai mabresih,
murud tur masirain, tulya putih taluk jati
84. Ulat tedas pakantenan putih sentak, di jro tui barak daki, yan nto
pingit kehemang, sinah sembuuk dadinnya, apan jati tong mamanik,
keto umpaminya, ngaduh puja budi maling.
85. Ne buatang taluhe masari petak, ento dadi mamanik, manike mawak
merta, mayunin krana majiwa, awanan dadi niktikin, mamemang
awak, apan tuah sujati urip
87. Nah aketo resepeng simpen ring manah, bapa makelin cai, patut
sastrane manggehang, ento cacatun sang wikuwa, yang wang sudra
ne kabukti, cacatu sawah, suka yaning ngelah daging.
88. Yaning pican hyang pritiwi ento nista, yaning pican sang hyang
aji, ento luih utama, nanging masih tetesang, nunas suwecan hyang
tuah sukil, merta dadi wisia, apang bisa mengalihin.
89. Twin yan keto pragatnya cai kukuhang, bakat rahayune gisi, i
siladri nyumbah, idepnya suka binger, kaswecan tutur luih,
kapetengan, endag bulane manyundarin
92. Dadi campuh petenge tekening lemah, maidehang pada sepi, empu
dibiayaja kocap, sampun mawak pranawa, amor maring taya bumi,
suka molih suarga, inayang dening apsari
93. Tan kocapan sang sida molih suarga, kocap dukuh siladri, kari
manggeh ring pasraman, tan maron ngajak panak, yan kala bedak
mangeling, kajak ring alas, buron teka menyonyoin.
Geguritan 60
95. Lewih pradnyan ayi anom magolerean, waluya kadi apsari, pantes
sing selahang, sebet ngayahin mamuja, siladri suka tan sipi,
manahnya mamuja, pageh nirmala ening.
97. Sampun puput raris matur ring reramannya, "bapa raris ke masuci,
pandingan sampun dabdab, dukuh siladri ngucap, nah kema ka paon
jani, jukute lebengang", kusumasari mengiring
105. Kene twinnya bapa maningeh orta, reraman caine jani, ditu di
gunung kawi, i siladri pungkusannya, jani suba mujanggain,
mangajak pianak, madan ni kusumasari.
106. Sujatinnya ento mula pianak bapa, cai pianak i beli, pecakduk
ngantiang luas, kema ka gunung kawi, cat wantah enu cenik, ditu
bapa nyilurang, cai pangentos i beli
107. Buin ne ada pabesen i beli ring bapa, buate mamaang cai, bungkung
lintang utama, jagasatru tui socannya, bungkungang cai nelokin,
apang nenten, cai mara katandruhin.
Geguritan 61
108. Buka jani cai suba madan truna, patut cai nelokin, pang nawang
rerama, misane tui dadi tawang, kocap jani suba kelih, ngidep
ngocekang, sarat pacang mamuatin.
110. Tur mamunyi mudita nah jalan luas, meme ajak nelokin, misan caine
sujatia, meme midep nagihang, pacang matemuang riang cai, meme
meled pisan, magawenin saking lami
111. Apang pragat utang memene ring pyanak, manelahin isin gigi, buin
tuara da lenan, ne nyandang pacang saratang, ne muani nimbal
mamunyi, ento patut pisan, jalan luas ke gunung kawi
112. I mudita jani ia anggon siap, adu ka gunung kawi, tandingan ring
misannya, mataji baan liat, mabulang ban kenyung manis, nyai itu
ngembar, beli nyadia menajinin
PUPUH GINADA
1. I mudita maningehang, manahnya suka tan sipi, baane mangelah
misan, kenyem tur mamunyi alus, inggih kadi bawos bapa, titiyang
ngiring, pacang manelokin iwa
10. Satekede jani jumah, dapetang bapane sakit, luh muani buka dadua,
i mudita lintang gupuh, nyimbuhin nguligang urap, magadangin,
sakite sayan ngrahatang
12. I mudita tuara tulak, mecik sirah tuara ginsir. Memennyane nuwuh
ngucap, mudita meme dong tulung, sirah meme rasa belah, leheng
mati, tong sida baan nahanang
14. Bapanne tong dadi ngucap, i mudita mangalah jani, laut nyagjag ka
metenan, memennyane kasangkol pesu, bale dangin kapunduhang, tur
kagisi, kasundang ya buka dadua.
19. Ne jani bapa mawekas, yaning suba bapa mati, kewala suba murugan,
nanging ke apang mapunduh, memen cai teken bapa, laut cai,
kegunung kawi kema luas
20. Orahang jua bapa pejah, bareng teken memen cai, bungkunge
ingetang ngaba, ne masoca jaga satru, apa eda katandruhin, cihna
wiakti, cai jati pianak bapa
23. I mudita tuara tulak, tan maren ngepes mangeling, masih inget ya
manyumbah, tingkah astiti maguru, sawane raris kajemak,
kekayehin, megarang nagih mangisiang.
25. I mudita mangantenang, sedih nulama sang mati, meme bapa buka
dadua, tresnane marabi nerus, tuara saja dadi belas, sareng kalih,
las tuara manganggen panak
26. Yata ke anak banehan, joh pacang sehem manolih, padalem sakadi
titiang, kena belog turin sigug, tuara mangelah kagunan, ludin
miskin, napi anake toliha?
27. Asing ningeh pada olas, dadiya milu mangeling, saget ida pranda
buda, susuhanan dane rauh, i mudita tuun nyagjag, tur ngabakti,
raris ya maatur ngasab.
30. Dija nagih melah dowang, mandareng ke buka cai, ida sang panca
pandawa, sekala dewa manurun, maraga numadi jadma, masih sedih,
saking alit kanarakan
33. Tingkahe numadi jadma, darma patute ulati, yadin tiwas tan
pabraya, ada teka miat-miut, darma patute mangehang, wekas
manggih, pagawene jani temuang.
36. Keto juwa cai jalanang, eda enu sanget sedih, mudita resep
ngiringang, pedanda mengraris mantuk, mudita nyuwakayang awak,
matur aris, upakarane nggih wangunang
37. Banjare raris ngaryanang, len ada menyemak tiing, buat pacang
panusangan, lante miwah tumpeng salu, buin ada nunas pangentas,
sadagati, dabdab manyuun daksina.
44. Ada ngeseoin anggutan, mudita suka nanggapin, ne luh tua turin
pawah milu mangesepin muluk, ada len buin ngwalesang, uli
samping, mejek tabia teken uyah.
46. Rame kedeke mabriak, i tua misuh manyerit, yeh matannyane membah,
tengas tenges siat-siut, kedeke mombak-ombakan, rame gati, kocap
pada was madaar.
47. I mudita alon ngucap, ratu ida dane sami, titiang manawegang
pisan, titiang pacang luas gunung, manelokin uwan titiang, sane
mangkin, mangda sampun salit arsa.
Geguritan 65
48. Boya ja titiang ngalaliang, buat swecane sareng sami, titiang jati
nyuksemayang, swecane kalintang mulus, punika bekelang titiang,
lintang lewih, wiakti tuara bisa telah.
49. Yaning sweca antuk brana, punika kalintang ganjih, wiakti wantah
gelis telas, yan sweca kayun rahayu, saumur tuara ja ilang, jawat
mati, kari juwa bekelang titian
51. Malih nyandang kadi titiang, luas pacang manelokin, wan titiang
di gunung kawia, durung titiang nahen mangguh, kocap dane bapan
titiang, duke alit, titiang reke kasilurang
52. Punika awinan titiang, medal pisan mangda uning, ring dane
ngrupaka titiang, mangda sampun dane tandruh, kewanten titiang
uninge, titiang gelis, pacang rauh tulak budal
53. Sing ningeh buka pangsegang, ne banjar alon mamunyi, nggih beli
wayan mudita, ento papineh tan patut, yaning pacang beli luas,
mengalain, kayun anake pitresna.
54. Sujati maan upetan, indayang beli pinehin, ne tua manimbal ngucap,
yaning keto luh tan patut, nulak pabesen bapannya, cendek jani,
masih ya pada tuutang.
55. Tingkahe numadi pianak, tuduh reramane iring, buin yan ada anak
tresna, tresna juwa anggon menaur, i mudita nyandang luas, ke
gunung kawi, kadi pabesen bapannya.
56. Nanging eda mangengsapang, tresnan ida dane sami, krana da makelo
luas, buka dadua nyandang turut, bakti tresna pada bakat, ento
lewih, ne perihang dadi jadma.
58. Sasuennyane a bulan, titiang tulak rauh malih, asing ningeh pada
suka, ban nyane ngorahang mantuk, buat bekelnyane luas,
katurunin, sangu katekaning jinah.
PUPUH DANDANG
1. Tan kocapan i wong desa sami kacarita, i mudita luas, padidian
tuara ja wedi, nuut rejeng silat silut alas wayah madrugama,
bungkungnya kaingetang, ne masoca jagasatru, panulak sarwa wigna
krama lasia, tengah alas ne memargi, socan bungkunge utama
Geguritan 66
2. Rasa gepu lemah-lemeng mamargi tengahing alas, bedak twin layah,
tuara ada desa kapanggih, kewala alas pangkung, liwat gepu ya
mamargi, masih manglawanin majalan, satindak jangkel malungguh,
pitung dina ia di jalan mainepan, mapuasa tong ngantug nasi, tan
kocapan di jalan.
Geguritan 67
11. Kusumasari lek jengah mamiragi pamunyinnya, manguntuk mulian,
manahnya kalintang sitsit, ngantenang taruna bagus, pangid
mangenyudang ati, satekednya jani jumah, dekes dekes manguntuk,
tur bengong bengong manegak nyelsel awak, daha apa kene jalir,
nyakitang tong pagelahan
12. Ne ke iba keneh buka jani bas kaliwat, bingung mapangrasa, iba
tuah nyakitin ati, iba makeneh mamusuh, kai nyadia manungkasin,
i laksana ya tresna, ajak kai ngalih patut, nyen pacang ajak iba
iba keneh, sinah iba panes ati, baan tong maan jalaran
17. Apa krana bapan cai tuara mai nelokin bapa, awanan padidian,
manglalu cai mamargi, i mudita nyembah matur, sarwi ya ngepes
mengeling, inggih lintang lacur titiang, krana titiang newek
rauh, meme bapa titiang pejah sinarengan, duk danemakire mati,
wenten pabesan ring titiang.
18. Mangda titiang nanem nadiang abesik tunggal bangbang, irika ring
setra, tur titiang mangda mamargi, luas mariki kagunung,
nguningang dane tan kari, mangda uwa sauninga, malih puniki
bungkung, kocap paican uwa kapin titiang, daweg titiang kari alit,
uwa mamekelin titiang
PUPUH SEMARANDANA
1. I Mudita kangen miragi, mangsegan mamanteg paha, Duh cening
Kusumasaria, nah kema alihang pabuan, misan i dewane teka, liwat
lacur ia ubuh, jani cening dini ngajak
Geguritan 68
2. Kusumsari nesekin, nampinang ngenjuhin canang, Mudita kenyem
mananggap, masanding ditu manegak, yan timbang tong da entenan,
I Dukuh suka mandulu, duhkita buka sapuang.
3. I Dukuh ngandika aris, Ne cening tui buka dadua, eda jua pati
miyegan, gawenin ke bapa tua, apang eda buka oyag, bapa mamustin
patut, apan sengkannya ring manah
5. Tuwi ada ucaping aji, utama ngawangun tlaga, satus reke saliunnya,
kasor ento utamanya, ring sang ngwangun yadnya pisan, kasor buin
yadnyane satus, baan saputrane tunggal.
7. Sane patpat tuah sujati, tua rerama tua ban sastra, tua tuwuh tua
sang Wikuwa, eda cening bani langgia, ring sang sampun kaucap tua,
nyandang tunasin pamatut, reh ida uning dumunan.
10. Uli jani jua kardinin, ajak dadua nah gawenang, patut tingkahe
jua buatang, tingkahe mangolah mata, gunannya anggon maliat,
mamadasin ne ne patut, da jua ulah maliat.
13. Ngelah lima da pati gudip, apikin jua nyemakang, apang patute
bakatang, wiadin batise tindakang, yatnain tuah nyalanang, ada
jua mangulah laku, katanjung bena nahanang.
Geguritan 69
15. Matingkah ne melah, pilihin buka anake ka pasar, maidep
matatumbasan, masih ya nu mapilihan, tuara nyak meli ne rusak,
tuah ne melah tumbas ipun, Patuh ring mamuatang tingkah
17. Gunan limane tuah lewih, manik astagina kocap, astane maadan
lima, ginane madan gagunan, manik wiaa keadannya, wijane
ngawetuang sangu, nyangunin tui i awak.
18. Ne ada buin abesik, ajak dadua mangingetang, ne abesik jua eretang,
gawen petenge oyongang, yan suba ada masannya, magawe masaning
dalu, ditu cening magarapan
PUPUH SINOM
1. Sang Kalih resep mirengang, pituture ayu lewih, tulia kasiratan
merta, nyusup dijeroning ati, mengawe manah suci, nirmala tan
pataletuh, keto reke pangrasannya, sang kalih matur bakti,
mangiringang, kocap sampun sandikala
Geguritan 70
8. Beli jati inget pisan, wantah kapingit abesik, indayang adi
minehang, apa ento ne abesik, indayang beli orahin, Kusumasari
kenyem nyaut, Nggih kaparna antuk titiang, nanging sakeng tuara
uning, besik iku, gawe besik ajak dadua.
9. Arah data ke raosang, mingkin nundun inguh ati, nah kema beli
mararyan, reh lesu gapu mamargi, ento ada bale cenik, ditu juwa
beli maturu, I Mudita tuara tulak, nungsi di balene cenik, tur
maturu, macepol buka pantigang.
15. Angganing buka sinonggan, kadi woh -wohan sujati, yaning suba
lebih wayah, dadi tasak ya sujati tasak, duren tasak mantis,
nanging bina ambun ipun, yon isinya di tengah, cobakin pada
tebihin, tuinnya patuh, enyag lodoh suba aluan
17. Kaden beli mabinayan, inguh atine ke jani, krana titiang dadi
pongah, mangugul manyanden beli, beli tuara minehin, siap galak
tong ada ngadu, binder-binder di guungan, wireh patutnya
manganti, sang mengurung, ledang ne pacang ngocekang
18. I mudita alon ngucap, yan upami kadi beli, babotoh kalintang legas,
adi tulya anak sugih, alas maang nyilih pipis, nuukin tuara
Geguritan 71
mangitung, i momo ne kauluran, sengka baan mamiyerin, sangkan
liu, rusak ban ngulurin manah
19. Adi tuah sarining jagat, nguungang tapane lewih, tulya merta sanji
wania, ngidupang ne suba mati, adi tui mangawenin, manundunin
manah inguh, kusumasari ngucap, boya titiang manundunin, kayun
inguh, eda bawak buin panjangang.
20. Duk sang partha nangun tapa, kagoda antuk dadari, kancanden
kaplagendahan, kayune pageh tan gingsir, krana hyang siwa
nurunin, mawarnaa ratu maburu, malih ngoda antuk yuda, keto
upaminnya beli, ngoda ngungul, iyegin bakal sayangang.
21. Yon utamaning adnyana, masimpen dijroning ati, kocap yan ngalih
ka tengah, di sisi malu ruruhin, yan sampun tetep di sisi, lautang
ka tengah ruruh, panunggalaning adnyana, patemun Hyang
Sudukswari, ditu wetu, buat suksmaning adnyana
22. Ne jani beli pagehang, pitetin jua ne abesik, yadin tuara sida
tawang, mimitane dadi jadmi, jalan ke bareng yasain, ajak dadua
jani ruruh, tudtudang jani rasayang, saka besik jua ketekin, sadia
tahu sadrasane dadi jadma.
23. Kene ban beli muatang, i guru dadi ayahin, manabdabang pawedayan,
saluir upakara sami, titiang di paon nadongin, nanging beli
mangda tulung, ngaliang titiang saang, tuyuhan malu agigis, eda
ngitung, durian titiang anggen upah.
24. Wau reke sapunika, siape nabuh mamunyi, manyinahang suba lemah,
Kusumasari ka sisi, I Mudita kakaukin, Nah mai ke beli malu, duman
beline jemak, pawedayane benain, mangda puput, upakara malu
alihang
25. Ambengan samalih sekar, wija asaban cendani, minyak kalwan saang,
karawistane karyanin, seet mingmang kalpika malih, yadian toyane
jua ukup, ambengan pacang sasirat, sekar tunjung nggen nglawenin,
sapuniku, mrika beli nggih karyanang
30. Sekar cendana lan wija, tiniban ring swamba sami, malih mepes
matanganan, mayonin tirta mangurip, nunggalang Hyang Tigasandi,
tri tatwa ikang winuwus, pangpadia dulurannya, undakan jalitan
mari, raris nyambut, sasirat nyiratin raga.
31. Bajrane wus kinalpokan, ping telu nabuh murwanin, malih sekar
ganda wija, tinibak ring swamba sami, mamusti sekare mrik, suaran
gentane mangunggul, swamba tiniban sekar, ganda wijane tan mari,
dupa dipa, tetep sarehaning puja.
33. I Mudita raris ngucap, nguda adi elat gati, males pisan magarapan,
Kusumasari nyahutin, mula saja elat gigis, eda ja beli manguyut,
mata kiap magarapan, Mudita kenyem nyautin, pantes kiap, ban
magadang buka lemah.
34. Ne jani beli nikayang, encen patut jemak beli, apang jua dadi
enggalan, Kusumasari nyautin, Kema cecepane isinin, Mudita
mejalan iju, Kusumasari nabdabang, masoda kalintang bersih,
lintang iyas, puput antuk jangan jangan.
36. Sang kalih pada nesekang, mejang daar soda aris, Mudita mejang
pwajikan, cecepan sampun cumawis, I Dukuh mejana aris, sang kalih
nyempel mabingguh, sawusi Dukuh mejana, ledang kayune nggayonin,
To manguda, cening seming buka dadua
37. Sebenge mirib magadang, yan bapa marna tong pelih, sinah maengkeb
engkeban, enyen tui kalah mangalih, nyen pepesan magedig, I
Mudita kenyem matur, Kusumasari ngrereh titian, I Dukuh kedek
nyautin, yan puniku, sinah cai kabakatang
Geguritan 73
39. Mula ayunan utama, malungka-lungka nglangenin, goyang tang bisa
ngubengang, nanging ngamatiang ngelungin, reh magantung tan
patali, tekek goloh keret tepu, krana mangrotin manah, nanging
tong ada takutin, apan campah, nedadua manadi tunggal.
40. Patemun Hyang Adumuka, mawarna abang lan putih, macampuh dada
dadinnya, dadu wayah dadi istri, dadu nguda dadi muani, putih suci
abang campur, ngadakang suka duka, ento bekele numadi, krana ada,
suka-duka jadi tamiang.
41. Diastu cai manggih lara, eda ngupet Sanghyang Widi, yadin cai nemu
suka, eda ngalem Sanghyang Widi, mula bekele numadi, ne malu suba
manandur, krana eda jani pupuang, awanan jani gawenin, eda nimuh,
bibite suba bubukan.
42. Apan ada bibit melah, mula mortan sang numadi, buin tong bisa
bubukan, madon samah nanging ligir, yan tanem entike paling,
sinah dadi bisa tumbuh, mabunga ring ambara, idup nyane lintang
ganjih, tan paangkuh, naging mumbi gede pisan.
PUPUH GINADA
1. Kocap I Gede Kadampal, maumah ring Karang Buncing, sugihnya
kalintang-lintang, mangelah pianak aukud, Wayan Buyar
adanannya, gigi putih, kumis nyempang mata dingdang.
3. Tong adagenep abulan, ngelah Somah suba mulih, bapannya tong bani
angucap, sabudinnya jua katuut, kaulurin kaalemang, bungah sai,
babotoh mangutang-ngutang.
Geguritan 74
7. I Wayan Buyar ningehang, suka idepe tap sipi, mula tuah demen
ajumang, geger-geger lintang cumpu, raris marnunyi nelanang,
saja cai, icang tong maan adungan
8. Jalan luas jani juang, Jaran pangalune alih, apang da ada mejalan,
tututannyane maatur, Bekele becik rerehang, kema cai, mulih nagih
slaka satak
12. Kari satak kaaturang, Jro Mekel puniki ringit, sampun satak
nenten eleng, ada len buin matur, Becik ringgite epahang, ring
sang ngiring, I Wayan Buyar ma-enah.
13. Tututane raris ngepah, samiya kedek pakrikik, mabagi dadi adasa,
laut ngigel ngregeh bangun, I Wayan Buyar ya girang, maningalin,
raris pada nyemak jaran,
16. Ida tui kaloka pisan, darma patut luihing kirti, sampun moksa
maring suarga, mangkin I Siladri nunggu, reh ipun kaanggen sisia,
mujangganin, dane kocap kaswecanan.
17. Wayan Buyar nimbal ngucap, Nah jalan mulihan jani, jarane pada
tegulang, Tututanne tui manurut, mabriuk negulang jaran, pada
gati mabered raris mulihan.
Geguritan 75
20. Cening kema ngalih canang, Mudita maatur singgih, Kusumasari
nglukun canang, I Wayan Buyar mandulu, ayu anom magoloroan, susu
nyangkih, Wayan Buyar nalektekang.
23. I Mudita kenyem ngucap, Eda keto adi bangi, tuah base ke patutnya,
tingkahe manyapa tamiu, Kusumasari mamaang, canang gading, puput
mawadah bokoran
25. I Wayan Buyar mangucap, Nto roang tiange enjuhin, Mudita raris
nyerehang, tututane bengong ndulu, bagus alep tur srenggana, to
be istri, jegeg tuara ada pada
26. Keto ngarimik makejang, I Dukuh aris mamunyi, Jro tamiu titiang
nawegang, santukan titiang tan weruh, sapasira nggih pesengan,
durung uning, napi karya nembe pisan
29. Dening bapa kasub pisan, ngelah pianak ayu lewih, titiang
nawegang mamitang, buat ajak titian mangitung, kasugihan jumah,
maka sami, aturang titiang ring bapa
Geguritan 76
33. Bingah binguh jengah pisan, tututan nyane katari, Nah jani
saratang pesan, apang bakat ajak mantuk, Kusumasari anggon somah,
reh satanding, ya matimpal teken icang.
34. Jalan kenjani plagandang. I Mudit ejuk talinin, icang sarat maang
upah, carik pada matelung sikut, tututannyane ningehang,
manyanggupin, mabriuk tulak mulian
41. Tututane Wayan Buyar, tangkejut pada malaib, ngenot timpal sarap
macan, burone tan jangka ngepung, ada mati caplok warak, sarap
bawi, mati ubing sengot misa.
44. Jani cening buka dadua, da engsap ring anak asih, i macan ya
lintang olas, manulung ri kala lacur, wenang walon antuk sembah,
tulung urip, simetri ento adannya
45. Sang kalih matur ngiringang, i macan mapamit mulih, I Mudita suka
girang, Kusumasari kagulgul, duhkita buka sapuang, kocap malih, I
Wayan Buyar di jalan.
Geguritan 77
46. Lasia maan malipetan, kamben setset pasuranting, babak belur buka
awak, tututane nu aukud, apan tong ada janjinnya, pacang mati,
dadi ya maan maletas.
47. Manegak ya buka dadua, patuh pada nandang sakit, angkian nyane
ngatutag, kesiab-kesiab liwat takur, res das mati amah macan, buin
abedik, tundune bakat cogroha.
50. Titiang ningah orta lawas, Ni Dayu Datu luwih sakti, katundung
ban jagat Buyan, malinggih ring gunung Mumbul, kasub ngadep
pengleyakan, lintang sidi, akeh madrue sisia.
53. Kenyel sakit dadi ilang, baan egare tan sipi, laut menekan ka
pucak, kecap teked ya di duur, pasoh tui kanten tinggar, lintang
sepi, padukuhun ngreresin manah
54. Raris ngojogya mulihan, tan maron tuah sareng kalih, kanten bale
cacanggahan, nanging mabusana murub, malaluur sutra basah,
langse samir, mider- ideer sutra endah.
56. Kamben songket kakembangan, sebenge tama tan sipi, apan andel
kapin awak, wisesa tuara da manduk, pican Ida sasuhunan, Dayu
sakti, siwan leyake makejang.
Geguritan 78
59. Wayan Buyar nimbal ngucap, Titiang nyadia wantah tangkil, ring
ida panemhahan titiang, I Klinyar nimbal masaut, Yan keto mai
menekan, jrone tangkil, ring idapanembahan titiang
60. I Wayan Buyar menekan, nunas lugra sareng kalih, I Dayu Datu
manyingak, awaknyane renyah-renyuh, raris ida mangandika,
Enyen cai, nandang tatu ajak dadua
62. Titiang pecak ngambil somah, wantah sami demen ati, dados
raramannya erang, Dukuh Siladri aran ipun, sakti uning dados
macan, ngetut buri, nyengkalen titiang di jalan.
63. Somah titiange kejuang, malih titiang dasan mati, punika awinan
titiang, rauh wantah nunas tulung, mangda sweca mamademang, sane
kalih, I Dukuh wiadin Mudita
64. Titiang nyadia maaturan, daksina duang tali ringgit, I Daya Datu
mirengang, kayune kalintang cumpu, Yan keto meme nyengahang,
sida mati, dadi awu buka dadua
65. Mandareng Dukuh Siladri, tuara nden maorta sakti, diastu wikune
makejang, tuara meme pacang kemut, meme ne jani cagerang, jati
mati, I Dukuh wiadin Mudita
66. Kema suba cai budal, Nanging eda ngelong munyi, I Wayan Buyar
ngiringang, raris ya mantuk, bingar wireh nakeh bakat,
Kusumasari, canden anggen ubad kiap
67. Keto ngamikmik di jalan, tan kocapan ya ring margi, I Dayu Datu
kocapan, sarat kayune mangutus, Cening kema jani luas, sareng
sami, tetesin Dukuh Siladria
68. Ya saja magama leak, apa krana tuara tangkil, nuhun pada kapin
biang, reh biang mula ngawengku, ngwasa leake makejang, using
bani, kema nyai mangrasakang
70. Dayu Datu matutang, yan keto nah nyai mamargi, mula Klinyar
andel biang, wisesa meseh ping pitu, I Klinyur mapamit nyumbah,
tur mamargi, di jalan raris manglekas.
71. Apan jati mawisesa, saksana manadi kedis, kabinawa ngresin manah,
laut ngambara makebur, gunung Kawi kaungsiang, kaindangin,
saking ambara kaawas
Geguritan 79
72. Tuara kanten ada umah, pragat alas gunung panggih, laut tuun
ngwaspadayang, mailehan kasalupsup, tuara ada manggih umah,
lintang sepi, I Klinyar negak kerangan
73. Kocap sampun galang tanah, I Klinyar nglesuang gelis, jati mula
tui rupannya, laut ka tukade manjus, kocapan ya l Mudita, ya ka
beji, makesiab manggih wong Istria
74. Luh bajang tui padidian, payas nyane lintang lewih, masubeng mas
macarangcang, mabaju sutra gegulung, kamben songket kakembangan,
mangedanin, sebengnyane tama pisan
76. I Klinyar engsap ring awak, punyah ban matane paling, laut ya
ngalih dalihan, mlalung majumu manjus, sarwi mangambahang roma,
susu nyangkih, idep ngedanin Mudita.
80. I Mudita nimbal ngucap, Beli tandruh kapin nyai, nyai nyen tuara
tawang, I Klinyar kenyem masaut, Titiang saking jagat Buyan,
baler bukit, wasten titiang I Klinyar.
82. Titiang tuara uning panjang, wiakti matur ring beli, titian wantah
bablakasan, cendek mangda beli kayun, nuduk titiang nganggan
somah, titian ngiring, ngayahin beli peteng lemah.
83. Mudita enek ningehang, nguntuk tuara pesu munyi. I Klinyar enyud
maliat, ngantenang Mudita nguntuk, asing solahanga melah, ngawe
paling, I Klinyar ngelut ngisiang.
Geguritan 80
85. Ngambil kayu laut nyagjag, tan jangka teka manigtig, I Mudita ya
kacakcak, kaerogem buin katanjung, katuding laut kabatbat, sundel
muani, gatel tulya uled tanah.
86. I Mudita alon ngucap, Beli saja tingkahe pelih, manah beline
normala, tuara gatel tuara rusuh, anake ento tui galak, jag
mangisi, nyandang beli tuah salahang
89. Krana mai kai teka, nyadia ngamatiang nyai, ada idep nunas jiwa,
apang nyai enu idup, ne batis kaine sumbah, tur silapin, anggon
nyai nebus jiwa
91. Kai mangorahin iba, krana nista linging aji, nemnem jati
wilangannya, tuara patut pacang gaduh, besik maguunin punyah,
dadua buin, demen ngulurin mamitra
92. Telu tan bakti ring kawitan, patpat payu ban mamaling, lima bogbog
kapin ujar, kanem manesti maneluh, ento krana nista pesan, tui
impasin, tuara nyandang ya gaduhang.
93. Nyai ngaduhang ngaleak, wekas manggih nraka lewih, dikawahe siu
tiban, I Klinyar nimbal masaut, dijaa maan katuturan, tani kangin,
suka nraka tuara wekas.
94. Nyai tambet kai nuturang, suka nraka suba dini, yaning sugih slaka
jinah, buin motah nganggo lung, liu demen tur buin wisesa, buka
kai, ene madan manggih suarga.
95. Yaning kene buka iba, betek ban kasela sai, tuara nawang nganggo
bungah, mapisaga teken lutung, mangebet tong nawang galang, nraka
sai, manggih kawah to adanya.
96. I Mudita nimbal ngucap, Nyai Klinyar liwat ririh, ririh ngruruh
anak lanang, bungah wetu bingah binguh, inguh paling muane barak,
berek ati, pengah ngetuh tulya ubuan
Geguritan 81
98. Tunggal rasaning adnyana, ring windu rahasia besik, makeplug
ring sidwara, metu dadi geni murub, maya rupa kabinawa, dadi bawi,
manyebak meled lidahnya.
101. Yadin beli ngoyong jumah, yaning suba ganti mati, joh para nu
maangkian, sara Ida Sanghyang Tuduh, yadin ngoyong dini lawan,
tui tandingin, yaning tonden ganti pejah.
104. Nah jani kai manyupat, nyai sakti ne tanggapin, Kusumasari ngrana
sika, masarana gantene nyanggluh, panca geni karegepang, lintang
sidi, gantennyane katimpugang.
105. Metu geni makalangan, manglakup I celeng desti, punah buin dadi
I Klinyar, laut mlaaib mangrudug, suba joh ditu buin jengah, tur
mamusti, ngalekas masuku tungggal
107. Bulane katebek ban tingal, dumilah I candu sakti, candra berawa
kasoran, kebus ngarab buka tunu, malaib dadi I Klinyar, erang
malih, I Klinyar nglekas nyaratang.
108. Brahma Sumeru karehang, metu geni bilang sendi, dilah nganteg
ring akasa, I Mudita ya tengkejut, ngantenang geni mangarab,
nganteg ka langit, Mudita gelu mangucap.
Geguritan 82
111. Sanghyang Rimrim ida medal, dumilah tejane lewih, amurti saha
senjata, bajra dupa danda suduk, pasah tunggal miwah cakra,
trisula luwih, endih muruh ngarab-arab
116. Jabud dandane ring titiang, yan sadia titiang maurip, titiang
mangiring mamanjak, nyadia mangayah saumur, Kusumasari
mangucap, Yaning nyai, suba ngrasa kasakitan.
118. Krana manahe tuah lawan, manahe anggon malikin, sangkan ring
manah siatan, yan manahe jadi dudu, krasang lawan baan manah,
apang gigis, sakite pacang tahanang.
119. Tui saja buka sinonggan, tan sida tuara sakit, sakit pakardin i
awak, awake managih bayu, mabayu baan mamaan, mangwisianin,
jampi manyakitin i awak.
PUH GINANTI
1. Embak saking tresna nulus, sakewala baan budi, dening tuara
ngelah apa, tong nyidayang mamekelin pragat tresna ban
pitungan, anggon paingor ring ati
Geguritan 83
2. Kramaning jadma tumuwuh, tri kayane ulati, alus mamunyi
palapan, buina tingkah alep bakti, darma patute mamanah, nto
prihang dadi jadma.
8. Ring awak munyine pesu, tuah ka awak tuinnya mulih, rahayu reke
pesunnya mulih rahayu mabalik, yan jele pesunnya kocap, matulak
jele tepukin
11. Eda ngulah brana liu, wiadin pacang motah sai, wiadin pantes
tuara timpal eda laju tui nyagjagin, tundune masih sayangang,
apang da liu mangukir.
12. Mengpeng bajang sedeng laku, tulya kamben sutra lewih, yan suba
tuara sayangang, tekeh anggon meseh sai, lecek uwek liu jaitan,
munjuk benang tuna aji
13. Momon idupe yan tuut, nagih motah bungah sai, tuara nawang betek
basang, yan tuna ya dadi brangti, wireh kadung cacungklingan,
momone kadung ulurin
14. Betek basange tui patuh, naar nasi mabe guling, ring nasi mabe
gerang, jaennyane jati tunggil, yaning suba saja layah, sing
entug jaen rasanin
Geguritan 84
15. Kramaning numadi eluh, eda maden anak muani, reh patut wantah
esoran, ring tingkahing anak muani, kaucap sang catur jadma, yan
wangsa Brahmana jati
16. Patut tuah marabi catur, Sang Ksatria marabi tri, yan wesia
marabi dadua, sudra tunggal pada tanding, krana nandingang
pastiang, apang cumpu tui ngetohin
17. Semun truna manis malu, talektek pait makilit, yan durung sida
kwasannya, manyulsul anteng ngayahin, saprentah tuara tulak,
mamongol yan pacang medin.
18. Mirib polos ya manguntuk, liep liep mirib bakti, eda nden mangugu
pisan, tanding- tanding saka besik, apang da manian kacluag,
wangsa goba solah daging.
19. Yaning suba rasa cumpu, suba saih maan tanding, ditu jua lautang
lebang, prade lacur eda jerih, mula titahe numadia, suka-duka jua
tepukin.
20. Tingkah ayu nomer satu, wangsa lewih nomer kalih, sugih brana
nomer tiga, nomer empat goba becik, dadi jadma to buatang, dasarin
ban idep yukti
21. Pantangin ban sastra malu, reh sastrane kocap lewih, lewih
midarta ring tingkah, ala-ayune numadi, krana ada triwesesa,
saking ngamanggehang aji
22. Triwesesa tatwan ipun, utama mangku sastra aji, madia sang
amengku jagat, mangku dalang kanistati, ento ngaran triwesesa,
mangantinin suka-duki
23. Dadi istri patut ginung, tingkahe maguru laki, ento kocap lewih
utama, jalaranne manggih suargi, nyidayang manyupat somah, yan
somahe manggih nraki
24. Kocap yan malih tumuwuh, dadi Pramiswari Haji, kabaktinin antuk
jagat, Sang Prabu ngalem nakutin, nadu tresna jerih pisan, keto
palan guru laki
25. Guru laki tatwanipun, kene kojaraning aji, tuara angkara ring
somah, astiti bakti ngayahin satuduh nora manulak, yadin
sayangang nak suami
26. Eda ngucap pati kacuh, pacang wangla ring nak muani, yan juju
ngarepin boga, eda pacang mangungkulin, baan lawat tuara
wenang, sekenang patut ayahin.
27. Yan somahe tui maturu, eda bani manglangkahin, eda buin duapara
ulah, manyerahin anak muani, pageh tilingang mamanah, pumama
tilem mabresih.
Geguritan 85
28. Buin di kalaning campur, da ngucap ring anak muani getihe da
mabyayagan, ring margi-margine tui, keto yasan dadi istria,
letuh awake bersihin.
29. Nah aketo nyai eluh, embok mamekelin nyai, kema mulih apang
melah, I Klinyar resep miragi, mawetu manahnya galang, mapamit
raris ya mulih
PUH PANGKUR
1. Bengong - bengong ya majalan, nyesel awak inget ring awake pelih,
mangaduang ne tan patut, manesti nyakitin roang, mati-mati krana
tuara ada cumpu, seken ngajak masocapan, tong ada bani maekin.
3. Nakonin unduke ilang, Nyai kija luas cenik teka kelih tan parawat
matra rauh, I Klinyar sedih maturang, satingkahnya telas
kapidarta sampun, reramannya kangen ningehang, raris ngelut
mapasihin.
10. Dayu Datu malih ngucap, Nah ne nyanan yan suba manampi wengi,
biang ngarad mangda rauh, sadestine makejang, apang luas pacang
Geguritan 86
ngarebut I Dukuh, yan tan mati Dukuh Siladri, suka Biang
ngararung diri
18. Malih I Cempaka petak, luih wisesa genin nyane ngeresin ati, beha
ategal masepuk, nyarab ngebekin setra, kebiar-kebiar I Pudak
sategal rauh, pangerese lewih pisan, mula tuah kasumbung sakti
21. Buin leak matak mara, tui blegeran gobane tuara masalin,
tekannyane bani takut, apan tuah leak tenangan, krana ngesil di
Geguritan 87
baton kayune ngrembun, rek pepes kena bungkalan, krana tangare
tan sipi
22. I Cambra Berag wisesa, midep elah andel ring awak sakti, cicing
bengil rupan ipun, manyebakya mangelak, pees ngetel tan pegat
genine metu, malih desti nistayan, paka nyitnyit pada prapti.
23. Ada putih ada barak, mrupa kuning kadi kunang-kunang ngrauhin,
ada endih rupa biru, ngendah pelag rupannya, rupa kambing ada
emeng rupan ipun, ada nu marupa jadma, kewala muane masalin.
25. Tui I Dukuh Siladria, liwat degag nuunin mamusuh sengit, pianak
biange aukud, I Klinyar ko adannya, ya kamatiang baan I Siladri
Dukuh, ne jani ento jengahang, walesang nah ajak sami
29. Ada neler ring ambara, pakebiar-biar saru ring win tang di langit,
ada beten nuut pangkung, sarwi ngalih babaksan, muang ringa alas
luir kunang-kunang makebur, pada ngungsi gunung Kawia, endihe
ngebekin gumi.
30. Dadi sakweh nikang wang, ring nagara kebus ngrasa res sami, uyang
tong dadi maturu, ada maguyang ring natar. len mailih ada mememan
turmajus, ada len mangulig odak, maka ukud uyang paling
31. Tan kocap malih ikang wang, ring nagara destine kaucap malih,
ngiderin pasraman I Dukuh, Dukuh Siladri ngantenang,
mangrasayang desti pamancana rauh, raris mangaukin pianak,
cening bangun gati-gati
35. Ngatad sawatek durjana, krana akeh destine rauh mriki, nyandang
bapa mangkin magut, nandingan kawiadnyanan, edalemang linggih
kaucap Dukuh, muta satria utama, tui sisian Brahmana lewih.
36. I Dukuh kenyem mangucap, "Tuara nyandang limone buin asemin, reh
tan satru rauh, pacang sumbar mangucap, bapa nyadia mangocek ring
Dayu Datu, sane kasub mawisesa, sabudi bapa nandingin.
40. Kusumasari natia negak, wus mabersih pangid manteg sutra putih,
kawedanin baan I Dukuh, tetep sarehing puja, astra mantra tan mari
sri mawaritu, mustikayang patanganan, siwikrana prahayana tui
42. Atma raksa dinuluran, luwih utama pangemit Hyang Atma jati,
IDukuh andel ring kayun, raris ngandika banban, Jani cening
paweh bapa suba puput, nah kema pesu padidian, pagutin destine
sami.
3. Apang sida jua makaad, sahanan bangkene dini, buin abesik lintang
buat, bapa ngelah musuh sakti, mula tuah musuh gumi, maadan Ni
Dayu Datu, ento majadinin bapa, krana ada buka jani, bangke liu,
tui bangken jadma ngaleak.
10. Sampun sida telas basmia, i bojog matulak mulih, tepuk i macan
dijalan, laut ya bareng mamargi, ka pasraman mawali, gagelisan
sampun rauh, I Dukuh wus mamuja, kacingak i bojog prapti, raris
matur, ban wangsit manyedayang
11. I Dukuh kalintang wikan, ring wangsit ature kalih, sinah sampun
sida karya, I Dukuh suka ring ati, labane sampun cumawis, upakara
banten caru, masrana nasi wong-wongan, be jejeron matah tui, don
tlujungan, sambelnyane rumbah gilia.
12. Nasi lamak pitung lamak, segehane pitung tanding, tetep saha
banten canang, arak berern sedia malih, Kusumasari ngayabin, saha
dupa sampun puput, i macan suka di manah, i bojog nesek ngamaluin,
saling rebut mengamah caru labaan.
13. Sawusane pada muktia, i macan bojog mapamit, tan kocap rauh ring
alas, I Dukuh kocapan malih, ngrasa dewasane becik, sasih kalima
manemu, sasih ayu pawarangan, ayunnyane pada bakti, sang matemu,
leket pitresna masomah.
16. Patut tuah suba gocekang, wireh lacur sang nekepin, tuara taen
ngelah jinah tong ada anggon muatin, nyilih tuara ja juari, masih
apang payu ngadu, nah depang suba tedunang, tambungane jua ulati,
pang da naung, sat suba mragatang uran
17. Nah aketo umapinnya, ne bin telun dina becik, ditu jua payuang,
tajine pada sangehin, reh siap kadangkan jati, tong taen manandang
tatu, I Mudita kenyem ngucap, Bapa mangembar apikin, mangda
sampun, kaon antuk campulungan
Geguritan 91
18. I Dukuh kedek mangakak, Enyem ada nyempulungin, wireh tajen
sasiliban, tebuan leb cepok jati, tuara dadi sambutin, kanggo
kitane mapalu, Sumasari nimbal ngucap, Nggih punika baos napi,
lintang inguh, koping titiang miragiang
19. I Dukuh kenyem mangucap, 'Ne orta utama gati, tatwa wit
kojarannya, pacakepan tanah langit, mangadakan lindu titir, buin
blabur empelan anyud, pancung nu ngalejorang, olag-oleg mirib
ganjih, jeg makelpus, metu marine buana
20. Kocap ento madan sukla, suklane maadan manik, manike maadan
merta, mertane maadan urip, uriping buana sami, urip tiga
warnanipun, tiga matemah tunggal, pasah tunggal temah pati, pati
puput, puput matemahan sunia.
21. Sunia ne windu adannya, windu kocap umah urip, maadan dasa
pramana, ento ne patut wilangin, manepukang mangda uning, krana
malajah muruk ngitung, ngitung gelah padewekan, ne patut
bekelang mati, buntil kadut, kadutan baharu pisan.
24. Keto anggon gegenjakan, cendek ne bin telun jani, cening tuah
patemuang bapa, Sang kalih resep miragi, manahnya kadi bentetin,
lebian tarik suba suluk, Kusumasari nyebengang, apang mirib tuara
sudi, dadi rengu, mamunyi ngambres mamindah.
25. Yaning dados antuk titiang, banggiang titiang sapuniki, kari
kawastaning bajang, tan alangan ngwasa diri, yan prentah anak
muani, sing solahang titiang sigug, yan adengan majalan,
kaucapang belad pasil, yaning iju, bas rengas mangamang-amang.
PUPUH DANDANG
1. Sapunika antuk I Kusumasari manyebengang, tui anggon ngilidang,
banjejeh ulun ati, apan jati liwat enyud, mala jati anak ririh,
nekepin manah corah, tan mrawat dadi saru, saru apan jati saja
nyud anake, masih maius ka sisi, I Dukuh kalintang wikan
Geguritan 92
2. Tur mangucap duh cening Sumasari atma jiwa, eda sumbar-sumbar,
mamunyi melah pakpanin, bapa manglawatin unduk, musuh roanga di
ati, tiga reke wikngannya, cita budi manah iku, to sai mider ring
awak mangawenang, budine maseh sasai, saiya nunjuk nunayang
4. Pakantenne yan lemah galang sami pada terang, jimbar cupek jagat,
wiadin lebah tegik, bersih kotor sinah pangguh, yan peteng buin
masalin, galange katutupan, krana manahe bawur, lebah tegeh
kanten asah to awanan, tindake dadi pelih, peteng matane
ngranayang
6. Nah depang bun tetang satwane jani idep bapa, durus matemuang,
mragatang bayuan atanding, apang masih nurut unduk, ring Adi
purwane mungguh, i cucu reke ngetesang, kocap di tihing petung,
entok krana sarat pisan manah bapa, matemuang cening ne jani,
apang ngawe panyupatan.
13. Nguda meneng manawi adi mucingin keto iwang, ratu pacang cupar,
nyuparin parekan bakti, icen kuda ubad buduh, buduh paling rasa
mati, blagbag ratu gelisang, baan pupune alus, sembar ban
kenyunge mirah tutuh gelisang, srannya susune nyangkih, punika
ubad utama.
15. Cendek ipun boya titiang mucingin tuara perah, krama tuara bisa,
titiang mangubadin beli, reh wisiane suba nyusup, tang kene baan
nengerin, nyem tuara tawang, jeneng nitah suba lacur, lacure mati
da nyebetang tui bangkene, titian nyadia manulungin, mangoros
pacang ngentungang.
19. Magulungan magebiug dadi besik di pedeman, apan pada atia, dadi
pongah pada bani, macakepan silih gelut, tuara kena ban ngingetin,
mangredeg padaduan, galeng guling pacabugbug, tuara ada
Geguritan 94
ngarunguang pada lepeh, jag macepol makakalih, kamben embud
mabrarakan
20. Sawetara suba ada pitung nalik ngedas lemah, kedise masuryak,
siape nabuh mamunyi, rasannya pada nundun, ngwangsitin reh
galang kangin, dadi sang kalih ngaliab, kapupungan laut bangun,
inget ring gawene busan ento krana, tuara ngitung tuyuh buin,
tuyuh ngawe ati liang
21. Apan lami gawene buat endepin kapitetin, jani tumben jemak, krana
magawe ngedilin, daas-diis siat-siut, mrasa lalah kebus dingin,
peluh pidit macuab, dadi ngetor bilang buku, ban sarate magarapan
padaduanan, ngangsehang buin abedik, pragat gawe suba lemah.
23. Tuah kasumbung antuk sang wikan ring aji Sanghyang Smara, sakti
turin pradnyan, ngargar idep sang tui jorin, kranannya bani
ngamuk, ngamuk saja bani mati, matine nu mangkian, krana tuara
bisa mundur, tumbakin mingkin ngalakang tatu rakrak, tuara ja
mangrasa sakit, reh tatu mula maupas.
25. Pamrate tuara ngrasa sareng sami panyakite, apan kasaputan, antuk
Hyang Madana murti, mangawe manah bingung, bingunge manadi
pelih, peluh layahe makada, mangadakang budi enyud, enyud baan
momo manah managihang, nene tuara patut tagih, awanan nemu
duhkita.
27. I Mudita kedek ngakak miragi tur mangucap, ngon beli miragiang,
baan ada tutur banggi, tember san pangimbang ipun, ne pingitang
sareng sami, nanging beli mamatutang, manusane jrih nunggal, ring
ida Sanghyang Smara ban saktine, mandareng marupa jadmi,
bibitnyane saking kama.
28. Kang inucap Hyang Siwa utama luih patut pisan, ida masih kalah,
antuk Hyang Kama nyusupin, krana ida sungkan kayun, kebus uyang.
Geguritan 95
Dadi paling, kageringan antuk Hyang Kama, kayune waluya sisu,
ketu ganitri kaura kasamparang, tong jenek ida malinggih,
wastrane bikule nguyak.
30. Reh ida rumaga Hyang Widi sidi tui sakecap, sakala Hyang Surya,
jawat ida kala lingsir, mani seneng nembenin metu, dumilah
nyuranin gumi, diastu ada gulem nyrambiah, andeang letuh
manglikub, doh Hyang Surya kaletehan ban guleme, reh ida maraga
suci, luput ring sarwa wigna.
31. Yan kene anake kadi beli wiadin titiang, madewek manusa, leteh
awake maumbi, yan imbuhin idep dudu, mangulurin indriane, demen
tuara nyikutang, suba nyak keto payu, dadi jeleme mambehang, luir
sinonggan, lud tai maimbuh cacing, tong gigis wiakti alannya.
33. Apa buin demen ngrabining arabi ala pisan, drati krama kocap, tui
wenang kadanda pati, kawirangan aranipun, krana nyandang tui
pinehin, yan demen ring derwen anak, dadi tuara ada cumpu, reh
tingkahe mawak jadma, patutnyana, gelahe jua amomgin, priksanin
eda ngampahang.
PUH DURMA
1. I Mudita kenyem manimbal mangucap, ento tuah sadiang beli, pacang
mriksa pagelahang, ne beli suba ngwasayang, beli nyadia
mangawenin, sasida-sidan, sakarin beli ne urip.
2. Urip beli wantah i ratu ngardiang, ica mayonin beli, awanan dadi
nglejat, ngrenjit nagih magarapan, twara ngitung tuyuh sai, ban
takut enengan, carike ne duang tebih.
Geguritan 96
5. Wus mapayas tan pasah bareng ka mrajan, madandan tangan mamargi,
I Dukuh wua mapuja, sang kalih nunas lugra, manyembah raris
malinggih, natakang tangan, I Dukuh raris nirtain
7. Dadi inget I Dukuh kapining somah, duke dumara kasih, metu manahe
buyar, I Dukuh meneng minehang, ngrasa bancanane luih, tingkahe
manjadma, ngalih rahayu tuah sukil
9. Tur ngandika Duh cening jiwatman bapa, waluya pati urip, ban bapa
buka dadua, munyin bapane dingehang, resepang pejang di ati,
tresnan bapa, sakewala baan budi
10. Wireh lacur cening ngelah bapa nista, beloge tan sipi-sipi, tuara
nawan kalangan, masih milu mawarah, manempa anake ririh,
nuturin pianak, kagrek ban tresnane luih.
12. Kene tuinnya tingkahe manadi pianak, tan maren patut ngardinin,
karahayuan rerama, reh kagedean utang, ring sang guru reka kalih,
ring meme bapa, luih ban ida ngardinin.
14. Tui mangrasa i meme uripe goyang, tulya magantung bok akatih, ban
sakite liwat mangeling mapulisahan, jeneng ica Sanghyang Widi,
lasia lekad, rahayu muang ari-ari
15. Mara keto ditu i meme ngrasa liang, i meme bapa tan gingsir,
magadangin peteng-lemah, sarat matepetin pianak, tan pangitung
tuyuh sai, mangingu ngemban, nupdupang laut nyangkutin
16. Tuara ngrungu nguyak tai panyuh pianak, kadugi berag atebih, i
meme manyonyoin pianak, i bapa ngawenang plalian, anggon
nungkulang yan ngeling, tan maren dipabinan, i meme bapa
mriksanin
17. Yaning tuara i rerama ngelah apa, pacang sangun pianak cenik,
idep reramane benyah, kangen madalem panak, baan tuara ngantug
nasi, dadi pongah, ngagendong nunas ngidih.
Geguritan 97
18. Nah aketo bobot anake mapianak, krana nyandang buka jani, cening
buka dadua, patut mamayah utang, ring kawitan nene jani, keme
mulih ajak dadua, reraman cening beyanin.
20. Yaning tunas buat panukun pangentas, Kakercen sreketang cat, ulat
ada cai kebean, kamtane nu mautang, ring ida sang mangrajengin,
reh ida muputang, nuduhin pitarane margi
21. Apan sengka Ida Padanda nuduhang, ungguane sang catur wiji,
sakala aduhapis, awirbuja somapia, ngatehang kema tui sukil,
ongkose tetepang, kakercen daksina sami
22. Keto cening ingetang nah ajak dadua, ne bin telun cening mulih,
anggara pahing dinannya, tanggal ping telu temunnya, ngelod
kauhang tui becik, dauh ro majalan, ayu suka laba panggih.
23. Jani cening baang bapa ajak dadua, jani bapa mamekelin, mas serbuk
adannya, mewadah kempu gedah, mula derwen sang mraga luih, nabe
susuhunan, mangicen bapa ne riin.
24. Yaning sadia suba cening teked jumah, di negara sareng kalih,
plajahin mawa desa, alepang jua matingkah, ring gusti braya da
bodri, mamunyi plapanang, da ngerecak da jadig
25. Tuara melah pacang bogbog kapin anak, tui ngawe basang pedih, buin
calige ring timpal, mudah sanggup kreng ngadoang, sinah tong ada
ngiyengin, mingkin tong bisa ngudiang, payu motah ban mamaling.
26. Kija laku malali patut katangaran, wireh ngaduhang mamaling, apa
pacang buatang, ka pisaga medih-dihan, dadi makejang mucingin,
ban bikase kasar, calig angop kreng mamaling.
28. Asing desek pacang ajak masocapan, sinah pada gedek geting,
pagedeg dewek masangang, krana I dewek mangguhang, upami mamula
dui, di tengahing natah, masih deweke ngenjekin.
29. Dadi sakit batiseye matahanan, masih ban limane pelih, wireh
kadung cacungklingan, demen nyokot gelah anak, ngulah payu
parajani, saja motah bungah, nangin tong ada balikin.
30. Di ada ne pacang balikin pupuang, tuah dadua tuara pelih, gegitik
muah bokat ento pakolih nyorah, jalarane pacang mati, mati maan
upetan, lami dadi tanggun munyi
Geguritan 98
31. Yan gobane buin awake bisa ilang, suba tanem dadi ilid, tuara ja
nu mrawat, yan tandang wiadin tingkah, ento tuara bisa ilid, tuara
bisa ilang, lami kinucapang kari
34. Yaning ayu makardi buin matingkah, pangucap jagate becik, lami
dadi kakasuban, mani-mari i sentana, suka bingar mamiragi, ngalem
ring jagat, kawitane luih makardi
35. Nah a aketo munyin bapane ingetang, resepang pejang di ati, reh
cening mungpung bajang, bayune sedeng akas, kerengan patut
makardi, yan suba tua, yan magawe gemba gati.
36. Yaning gemba ento maadan lumah, lumahe puntul jati, puntul ban
suba tua, tuara ja dadi prabotang, wiadin ke pacang sepuhin, reh
wajane telah, sepuh mingkin pungak petit.
37. Di bajange bayu gede ngaba pangan, pangane tuara masangih, krana
melah adokang, prabotang anggon nabdabang, menain deweke sai,
pang dadi melah, rahayu tui kapanggih.
39. Nah aketo papineh Kusumasari, suluk idepe rhutih, laut mamunyi
nelanang, manolih I Mudita, Beti jalan suba iring, kayun I bapa,
pacang mulih ka Mameling.
40. Buat ipun i meme bapa saratang, rek kari mawak daki, apan durung
maprateka, patutpunika saratang, titiang nyadia ngiring beli,
ngiasain kawitan, kewanten mawasta basmi.
41. Mara keto munyine Kusumasari, I Mudita dadi ngeling, inget teken
rerama, duke sakit di pabinan, acepokan luh-muani, tong dadi
tawar, masih inget mamesenin.
43. Dadi kangen Mudita ngeling sisigan, inget ring tingkahe nguni, I
Dukuh kangen nyingak, I Mudita kasedihan, sampun dane tetep
uning, manah I Mudita, marerama lintang bakti.
Geguritan 99
44. Sire Dukuh raris ngelut I Mudita, ngurut-ngurut nuturin, duh
cening atma jiwa, liwat sadia saja bapa, nyentanayang buka cening,
bisa mangrasa, takut tur mangidep munyi
46. Tuara panjang sang kalih pada ngiringang, tan kocapan dina ratri,
teka padinannya, dewasane pacang budal, sang kalih raris mapamit,
mepes manyumbah, I Dukuh raris ngawedain.
PUPUH GINANTI
1. Sampun tetep reke puput, I Dukuh ngandika aris, "Nah kema suba
majalan, mas serbuke aba mulih, bantene aba ingetang, bantenang
di margi-margi
6. Tan pasangkan jag makuus, alase pakrosok sami, jefeh ngetor buka
dadua, magebegya tolah-tolih, kuusane tui maekang, rasa begal
manyagjagin.
Geguritan 100
9. I Mudita raris bangun, bareng I Kusumasari, nyapa burone
makejang *Iba buron sareng sami, liwat tresna makasihan, eda
sanget salah tampi
11. Boya kai tan pasemu, tan saking engsap di ati, ring olas ibane
liwat, kai tau mutang urip, ring iba buron makejang, kai
nyuksmayang jati.
13. Kocap reke sampun rauh, ring pinggir alase mangkin, ring
bengang Madawa napak, Sanghyang Surya sampun lingsir, sampun
reke ngarorokang, sang kalih gepu mamargi
15. Kusumasari maturu, ring pabinan dane muani, sampun reke ngadas
lemah, damuhe bales ngaritis, semi ya pada belusan, sang kalih
dadi ngendusin
17. Mudita masaut alus, "Burone tulakang mulih, apan suba napak
desa, desagunung bedik-bedik, yan burone ya ka desa, sinah
mangiurang gumi
19. Dumadak sida rahayu, jani pajalane mulih, di subane teked jumah,
diastu lami tuara panggih, tresnane eda ngengsapang, apang
manggeh kayang lami
20. Burone pada saturut, lega ya maj'alan mulih, tan kocap rauh ring
alas, sang kalih kocapan malih, nincap jagat pagunungan, mawasta
desa Wanapi
21. Desa gunung banjar satus, tenten nyane lintang bersih, dagange
pada madampiak, rupan nyane becik-becik, sang kalih dim
mararian, laut ya mameli nasi
Geguritan 101
22. Dagange kadewa ram, gelu mangaden Dadari, ne lanang tui
Widiadara, keto dagange ngamikmik, ada buin masaut nimbal,
'Nguda mara ada ngiring
23. Ada len manesek matur, "Manunasang anak linggih, saking napi
gustin titiang, tembe titiang mamanggihin, praya kija pakayunan,
pamargine sareng kalih
25. Pekak titiang pecak dumun, putran ratu Karang Gating, kari alit
ninggal desa, reh desane telas basmi, anak satru mangrusakang,
kaulane telas mati.
26. Pekak titiang reka rarud, reh ngaraga ida kari, wawu mayusa sia
tiban, kalunta-lunta mamargi, rauh dangin bukit tiang, mawasta
jagat Mameling
28. Basan anake mugubug, ida dane makasami, pekak titiang boya
nulak, uning ring raga mangempi, tresnan anake kapriboya nulak,
mangda olas manulungin.
29. Pekak titiang seda sampun, pramangkin reke kabasmi, ida bapan
titiang, kari ida sareng kalih, ne luurun I Siladria, ne alitan
Made Kerti
Geguritan 102
35. Mapagin pada makuug, ada teka sumbrang sambring, magambahan
ngeyang panak, tuara inget ngaba kancrik, ada len nuju matekap,
ngutang sampi ya malaib.
36. Ane luh sedek mangaru, ngutang aruan ya nyagjagin, len ada
buung mangulak, ngaba benang ya malaib, len ada nuju matebuan,
nyagjag ngaba siap mataji
37. Luh muani pada giur, tulya tabuane ngababin, reh pada lebih
nyayangang, wong desane tresna sami, kocap Mudita di jalan,
bareng Ni Kusumasari
39. Tumben ada gentuh madu, liwat sadia bukajani, wireh jani suba
tawang, waman Sanghyang Smara Ratih, Ada len masaut nimbal,
Sayang san tuara da ngiring
42. Inggih bibi kalih guru, belipada wiadin nyai, mangkin sinah
pacang sungkan, reh geringe mangrahuin luh-muani bedak layah,
nagih ngamah manyakitin
43. Sumasari nimbal masaut, munyine ngejudang ati, Bapa bibi nggih
sinamian, ledangang kayune mangkin, nganggen titiang pianak
nista, tumbuhan gunung tambet gati.
46. Janggar lepek muane kuncu, munyi ngreres watu badil, keto
upaminnya titiang, bakta mriki ka nagari, engeb tuara logas
ngudiang, mula tambet misi jerih
47. Wong desane pada cumpu, ningehang munyin sang kalih, mabriuk
pada mangucap, jalan suba jani dini, mayasa ajak makejang,
manatakin panes etis
Geguritan 103
48. Ada len nimbal masaut, Ngudiang di jalan raosin, melah suba ajak
budal, umahe jani delokin, reh lami tuara mrisaken, apane
nyandang benehin
51. Ada teka ngaba kasur, tikeh miwah galeng guling, len teka
mangaba, canang buin nyuun arak a guci, pacang baang i wong
desa, Kusumasari kasrahin
53. Niki arak eler alus, nguda titiang nggih menengin, wong desane
maningehang, munyine Kusumasari pada suka manesekang,
marayuan pada ngidihin.
54. Pada mamunyi mangulgul, Bapa meli aji ringit, arake yan saja
melah, deh bapa malu nyicipin, atekor nanging nyelungan,
mabriag pada ngedekin
58. Wong desane pada suluk, midep nyungsung nganggen gusti maka
panguluning jagat, sakuub jagat Mameling, banjar nyane wenten
domas, patuh raosnya pakisi
59. Baan tuara bisa begug, darma dana lintang ririh, yan ada anak
miyegan, mamicara pada brangti, bisa nuturin nyapsapang, krana
dadi malih kasih
60. Sami pada tresna takut, sakuub jagat Mameling, I Mudita lintang
suka, somahe bobot nambehin, sampun magedong-gedongan, Mudita
yatna ngayahin.
Geguritan 104
61. Patut ulanannya sampun, sawatara sia sasih, Kusumasari kocapan,
mangaduh sedih manyakit, Mudita gipih manyagjag, mangalih
balian tui gati
63. Wong desane pada gupuh, ada menek sada gati, ngalih kuud busung
slepan cida kayeh ada nyait, nanding bayuan tepung tawar,
mawadah ngiu tui pasti.
65. Kala wengi reke sampun, Kusumasari ka beji, tan mari mabasma
bawang, yatna ngaba tiuk cenik, macelek bawang besikan,
matututan anak cerik
66. Sausane jani manjus, kocap sampun tulak mulih, rarene kepus
pungsednya, wong desane pada gati, nanding banten upakara,
asaksana puput sami
67. Babanten rarene sampun, bayuan atempeh pasti, peraspanyeneng
sorohan, banten pratitine malih, peras panyeneng kojong sia, misi
nasi celek tinting.
69. Sedia sami reke sampun, wong desane mangayahin, pada suka tong
gingsiran, baan I Mudita ririh, bisa ngalap tresnan anak,
ngulanin sukan wong desi
PUPUH GINADA
1. I Wayan Buyar kocapan, idepe binguh tan sipi, baan tuara
manyidayang, nyuang Sumasari di gunung, manginguh mangodag-
odag, ya malali, sing bajang kapelagandang
Geguritan 105
5. Pianak nyane maningehang, masaut laut manengkik, Eda bapa uwab-
uwab mabet-mabet ngaba tutur, bapa merta tui kadaar, krana betis,
beteg semug maka awak
11. Wang desane maningehang, sakuub ring Karang Buncing, liu pada
medekesan, nyelsel baannya kadurus, nyayangang ngulurin panak,
uling cenik, takutin sai tuutang
12. Jani kone ke palannya, belog ajume bas lebih, suba ada
pangandonnya, buka anake mangubuh, panak sampi muanina,
mangulurin, nyayangang sai motahang.
14. Ada masaut tui saja, wireh pelih ban mekelin, buka anake ka sawah,
maidep mamula pantun, tau mokoh ngelah tanah, mangelahin, pacang
padin nyare melah.
15. Majukut tuara enyak, ban cagere mupu padi, dadi jukutane samah,
mokoh entikane liu, awanan padine rusak, keto jati, ada buin masaut
nimbal
16. Liu saja pangandennya, buka gelung kori muang candi, krana embid
ada bungkah, tumbuin bingin muang bunut, entikan nyane tui
sayangang, ya endepin, dadi pawangune rusak
Geguritan 106
18. Yan dane Gede Kedampal, nguruk panak uling cenik, apang momo buin
degeng, suba sigug masih tuut, memunyi degag alemang, tui ulurin,
krana kene ke palanya.
20. Wayahnya I Wayan Buyar, kaoman reke ne riin, antuk sang mangwasa
jagad, ring Wanekeling sang Prabu, ngawasa jagad makejang,
lintang lowih, suka wirya tuara pada.
21. Ento krana ngeb makejang, jadmane ring Karang Buncing, pedih
tuara bani ngudiang, pragad paum kumpul-kumpul, tan kocap
ucaping jagad, kocap malih, I Wayan Buyar mangguran.
25. I WayanBuyar ningehang, idepe suka tan sipi, Nah jalane janijuang,
godelene aba, I pangangon ya makesiab, tur mangeling, baan
godelnya kajuang.
27. Nanang godele kakarsang, Mekel Gede dane ngambil, dane mangubuh
mangadas, keto abete masadu, nanang cai sinah lega, mula bakti,
ngaula kapining icang
29. Wong desane tui makejang, sakuub ring Karang Buncing, sami
mengupet manemah, ban bikase liwat begug, tututane Wayan Buyar,
mamiragi, pangupete i wong desa.
Geguritan 107
31. Tuara ada dingeh icang, semal mati kongkong cicing, ada matur
mamatutang, mapi ya nolih tangkejut, niki langsingane telas, kema
cai, nyemak ringgit meli madat
32. Ada len matur enggalan, Nggih titiang mangkin mamargi, aji kuda
titiang numbas, I Wayan Buyar masaut, Gandeke ya malu jemak, aba
mai, samping galenge luanan
39. Ada len maatur nimbal, patut layone bersihin, malih pangentas
tunasang, Wayan Buyar ngreng masaut, cai tuah maabut pradnyan,
mangajahin, cai tambet milu mauab.
41. Cai bas lebian pangentas, upakarane bas lewih, krana berag
kuangan amah, kes-kes gudig daki liu, pamadate matur nimbal,
inggih mangkin, sapunapi pakayunan
42. Wayan Buyar nimbal ngucap, '*Eda lempad kema gati, tanem aba ya
ka setra, pamadate pada bangun, sawane kabandut onggal, tur
mamargi, kocap rauh maring setra,
Geguritan 108
44. Pamadate nunas lugra, idepe suka tan sipi, mangebah manguling
madat, ortannyane sami mukbuk, saling timbal tawah-tawah, rame
gati, ortannyane kadung lantang
45. Ada len bangun menegak, memunyi sebenge pangid, Titiang ningeh
ortan dagang, kocap anak luas ngalu, ka jagat Mameling kocap, ditu
manggih, istri ayu magoleran
50. I Cang buin jengahe liwat, terus luas ngalih kanti, Dayu Datu luih
wisesa, ida sanggup pacang magut, mangrusak Dukuh Siladria, sida
mati, mawaneng tuah tigang dina.
51. Suba lami durung karwan, ada orta jani jani, Dayu Datu kone ilang,
grianida telah puun, keto ortane di jalan, teked mai, krana icang
tong seleg ngudiang.
52. Jani sai ngaba orta, Sumasari di Mameling, saking Widi tuara ica,
mamaokang genah ipun, icang midep malagandang, manglebenin, ka
jagat Mameling nyanan
53. Yaningcai saja tresna, tututin icang ne jani, di sadiane sida bakat,
Sumasari ajak mantuk, icang maang cai upah, satus ringgit, niri
niri tui makejang
55. Wayan Buyar maningehang, idepe bingar tan sipi, memunyi laut
magebras, Jalan suba mala-ayu, asing malaibin timpal, nah pisuhin,
apang mati sander kilap
Geguritan 109
57. Noe mangkin ngiring mamarga, kadutan sami icenin, I Wayan Buyar
manyemak, kadutan wantah papitu, nanging ke gagaden anak, bungah
sami, klewang dadua masanglup mas
59. Tukad linggah madurgama, embahnya suluk tan sipi, ditu ya pada
mararian, sisin tukade tui paum, Wayan Buyar alon ngucap, buka
jani, kenken ja baan madaya
61. Genah pancoran punika, tampek ring jagat Mameling, yan mangkin
lunga marika, apanalikan sinah rauh, ngiring iriki ya cadang,
sareng sami, malih wenten paengkeban.
63. Tan kocap sang midep corah, kocap Ni Kusurrmsari, ipiannyane ala
pisan, mangrepata laut bangun, dadi panake makesiab, tur
mangeling, Kusumasari manyemak.
66. Yaning beli wenten iwang, da jangka adi ngwelin, reh beli katunan
manah, yadin matingkah tuah kolug, Sumasari nimbal ngucap,
sampun beli, salit arsa kapin titiang.
68. Jag teka buayane nyarap, mamaksa laut mamanting, mangoros raris
nyilemang, ka segara baktanipun sapmika ipian titiang, ala jati,
cirin titiang manggih rusak.
69. Kangen titiang kapin awak, baan lacure numadi, Mudita kangen
ningehang, mamunyi sarwi mangelut, Adi malih ke pinehang, nguda
sedih, kapradnyane dadi ilang
Geguritan 110
70. Eda adi manyebetang, yaning suba titah Widi, beli bareng ajak
natak, salacure jani rauh, kewala patute kardiang, wiadin mati,
apang patute jua bakat.
71. Idepe jani lilayang, kema adi luas ka biji, mabersih ngestiang
awak, kema jua ka Tirta Arum, ka Gria nyanan malukat, nunas tirta,
pangleburan ipian ala.
73. Tumuli raris majalan, matututan anak cerik, bau reke teked diwang,
liu anake manutug, bajang-bajang babantiran, tui ka beji, mabered
ajaknya ngraos.
78. Ebah buin bangun manglawan, Wayan Buyar liwat pedih, manyeret
ngelus kadutan, tan jangka laut mangacuk, bajang-bajange mabiag-
biag, liu mati, ada leleh kakaninan.
81. Apa krana nebek awak, nguda jelene kardinin, dadi rahayune ilang,
wireh jani ada musuh, musuhe tuah patut lawan, tui tandingin,
kaprawirane manggehang
Geguritan 111
83. Mabriuk sami matutang, saget kulkule mamunyi, bulus tui telung
tuludan, wong desane gerger rauh, kerik tingkih ngaba tumbak,
miwah bedil, sawatara kalih talia
87. Sami pada makaukan, Iba watek Karang Buncing, nah jani suba
totogang, kadang bane ajak pesu, I Wayan Buyar ne bangsat, cicing
bengil, kai manyadia manyakcak
88. Ada buin masaut nimbal, jalan ke suba celepin, umahnya tunjel
makejang, Ada manengkik masaut, Cenik kelih teka matiang, maka
sami, eda buin manyangkayang
89. Depang telah dadi alas, jagate di Karang Buncing, keto munyinnya
pagirang, I Mudita masaut alus, yaning keto ban mamanah, liwat
pelih, bakat carukang makejang.
90. Anake patut matingkah, milu mangemasin mati, yan tingkah anak
prawira, nene bani patut pagut, ne jani depang adengan, tui
antinin, wong desannyane makejang.
91. Yan ya tuah galak makejang, maidep pacang ngetohin, buat corahe
Wayan Buyar, wong desane ya silunglung, sapaksane ring wong
dusta, nah tangkepin, sabudinnya tui lawan
93. Wong desane katahurag, sakatah ring Karang Buncing, pada pesu
manakonang, sapunapi dados ribut, sahasa matatunjelan, kadi
mangkin, punapi wiakti kranannya
Geguritan 112
96. Wang desane madingehang, makejang pada nyautin, yaning wantah
sapunika, jagate driki tan milu, ada len masaut nimbal, Nggih
mamargi, titiang ngatehang marika
97. Laut ya mareng masuryak, wong desa ring Karang Buncing, memunyi
pada manemah, Wayan Buyar jani pupu, gawene matatanduran, nah
alapin, buahnyane jani pupuang
98. Keto munyine ngupetang, masuryak laut ngandupin, ada buin teka
manyagjag, tiing reka panjer ipun, maisi bandil mincuknya, sareng
sami, saatara kalih dasa.
99. I Wayan Buyar makesiab, ningeh suryak rame gati, pamadate matur
enggal, sinah pangetute rauh, kulkule mangkin suarayang, mangda
mriki, rencange nulungin enggal
100. Ento beneh kema gatiang, nah kulkule tepak cai, pamadate raris
nyagjag, nepak kukul lintang bulus, wang desane liu ngisiang,
nguda cai, bani ngulkul ngawag –awag
101. Pamadate nimbal ngucap, Nguda tandruh cai beli, Mekel Gede tui
mayuda, musuhe liu mangamuk," Wang desane maningehang, jag
nglantingin, manigtig laut mangulah.
102. Kocapan I Wayan Buyar, umah-nyane kaiderin, baan sikep liu pisan,
Wayan Buyar ngeling ngelur, jejeh ngetor maplisahan, kencit-
encit, ngantenang tumbak paslengkat.
108. Inget tur dadi mangucap, Beli ajak titiang mulih, pianak titiange
makutang, tuara ada ja mangempu, bedak tuara macecepan, sinah
ngeling, baan tongada nungkulang.
Geguritan 113
109. I Mudita maningehang, yeh matane nembah mijil, manahe marasa
enyag, laut ya memunyi alus, masa kuangan mangajak, ya i cening,
nah sakite ja yasayang
116. Tan kocap sang magagurah, sami pada tulak mulih, kocap reke I
Mudita, tan maron manahe sungsut, ban somahe lintang rahat,
nandang kanin, getihe nrebes tan pegat.
PUPUT
Geguritan 114
Geguritan Dalem Sida Karya
SINOM
1. Saking tityang nunas lugra, ring bethara ne ka siwi, antuk
pangkah manah tityang, milu ngiket sekar alit, anggen srana
maring shanti, sami warga umat hindu, ngiring sareng laksanayang,
anggen nangkan globalisasi, ngiring ingku, nincapang bakti lan
srada
GINADA
1. Tan ucapang maring jalan, ring madura mangkin prapti, panjak
prabu ledang pisan, raris manyembrama wiku, nguncarang
pangayubagia, suksma resi, tutur wiku lungsur tityang
PANGKUR
1. Panjake bengong ngatonang, rasa tan ngugu ne wau kacinggakin,
brahmana malih mawuwus, niki wenten benang selem, pramangkinan
dadi putih warnan ipun, sang prabu angob ngatonang, raris ida
ngucap mangkin
Geguritan 115
4. Lampah ida edoh pisan, rauh maring desa muncar sane mangkin,
raris masayuban ditu, sambil nyingakin segara, tanpa sama ajin
ida sane rauh, sembah pangubaktin tityang, nadak sara aji mai
GINANTI
1. Ida dang hyang sawur halus, indik bapa rauh mai, meled pisan bapa
nyatua, semeton cening ring bali, maring gelgel ngadeg nata, dalem
waturenggong nami
2. Ida dalem kabih wiku, dang hyang nirartha kang name, dadi pandita
ring gelgel, bapa jani mireng orti, ida pacang nangun yadnya, eka
dasa rudra nami
SINOM
1. Panjak sami pada bagia, jagat gelgel lintang trepti, sukat ida
ngadeg nata, wicaksana malih asih, gemah ripah loh jinawi, agama
budaya kukuh, ke abih dang hyang nirarta, arya kepakisan patih,
panjak rauh, nunas sarining agama
3. Rsi rna sane kaping ruwa, utang maring ida resi, pitra rna ne
kaping tiga, utang ring pitara yukti, yayah ibu minekadi, pitra
yadnya ne kasengguh, yan hana tong mangidepang, manusa sane dur
budhi, dosa agung, nraka loka kapanggihang
GINADA
1. Kapertama swaran weda, pujan ida sang sulinggih, genta sane
kaping ruwa, kaping tiga swaran kidung, swaran gong ne kaping
empat, paling kuri, suaran kulkul tenger jagat
Geguritan 116
DURMA
1. Panjak sami pada sumuyub mengayah, tua bajang lanang istri, ne ne
istri mekarya canang, ne lanang ngulat klabang, sanggar tawang
penjor malih, wenten mebat, ida dalem ledang ngaksi
Geguritan 117
2. Ida dalem mengandika, tundung ipun uli dini, ipun boya nyaman
nira, tusing ngelah nyama sintrig, jro bendesa ne sairing, raris
ngajabayang ipun, sampun rauh maring jaba, krama sami kagelurin,
mai malu, ada titah ida dalem
DURMA
1. Jero bendesa raris nitah ya i karma, krama gelgel makasami, jalan
jani gediang, gegendong werda punika, tundung ipun uli dini,
panjak pasrangkab, manundung brahmana keeling
GINANTI
1. Sapunika pastun wiku, meduluran kilat tatit, panjak bengong tanpa
ngucap, ida metilar ne mangkin, ngungsi bandana negara, ditu ida
nangun kerti
MASKUMBAMBANG
1. Ida dalem raris nitah dang hyang resi, katur nangluk mrana,
nanging tan sida nambanin, meranane sayan ngakehang
SINOM
1. Wengine natan ucapang, semeng mangkin kocap nampi, ida paum ring
bencingah, arya kepakisan tangkil, bawu danda sareng sami, sang
prabu raris mamuwus, nira polih wisik bhatara, mamendak brahmana
keeling, nira ngutus, lunga ka bandana negara
Geguritan 118
2. Nimbal arya kepakisan, tityang wantah sadya ngiring, dina benjang
tityang lunga, sampunang sengsaya ati, paruman puputang mangkin,
dadi paman budal mantuk, sang utusan ne mamargi, lampah ipun,
mairingan sareng dasa
3. Tan carita maring lampah, rauh maring tegeh kori, gusti tegeh kori
ngucap, apa krana patih mai, ki patih raris menyawis, tityang rauh
ngruruh wiku, brahmana keling mengaran, ring dija ida melinggih
Ida wiku, ring sisi pandan negara
MASKUMAMBANG
1. Ki patih matur suksma tur nunas pamit, gelisang carita, maring,
pesraman ne prapti, ida wiku katanggama
2. Nuli ida menyambrama gusti patih, napi kabuatang, wengi rauh kadi
mangkin, patih nual manohara
4. Tityang rauh mendak wiku apang kepuri, puri keni mrana, misi raos
wiku rihin, ida dalem lintang osah
SEMARANDANA
1. Ledang wiku menambanin, akeh panjak sampun padem, panjak gelem
sayan akeh, tetanduran sami benyah, yaning wiku tan sueca, panjak
sami nemu kengguh, wantah wiku sane sida
DANDANG
1. Brahmana keling rauh maring besakih pura, panjak dahat ledang,
sang wiku sampun perapti, kasambrama kadi agung, dening ida wiku
luih, semetonnya ida dalem, jro bendesa raris matur, nunas ampura
antuk, kaiwangan tityang, solah tityang ne durbudhi, tan sandang
ento raosang
Geguritan 119
GINADA
1. Ada pisaratang tityang, i gusti apang mejanji, mengangkenin
tityang nyama, pacang ical ikang pastu, ida dalem ledang miring,
raris mangkin, ida dalem mawecana
3. Saking wisesan brahmana, siap selem dadi putih, punyan biu layu
mabuah, dedaunan sane layu, nadak sami dadi gadang, saget gelis,
gumatat-gumitit ical
4. I sakit manadi seger, asing ucap sidhi mandi, dadi angob ida dalem,
ida dang hyang tanpa saur, panjak sami pada bengong, kadi ngipi,
jati brahmana mahottama
SINOM
1. Sami sampun jati mula, dasa rudra kekawitin, purnama sasih kedasa,
bulan agung nyuab latri, krama bali pedek tangkil, mengayah
saling tulungin, yadnya puput kalih wiku, ida dang hyang niratha,
kalih brahmana keeling, sami puput, dasa rudra sida karya
2. Ida dalem dahat lega, yadnyane antar memargi, jagate mewali kerta,
panjak sami pada trepti, sayan lami sayan becik, srana upakara
sayan liu, sang brahmana kabiseka, polih gelar dalem mangkin, ne
kasengguh, ida dalem sida karya
D U R M A
1. Ida dalem mengandika halus banban, krama hindu maka sami, maring
bali dwipa, jani nira mabisama, melahang pisan mirage, eda engsap,
bisama nira ne jani
2. Wiwit uli jani kanti riwekasan, asing nangun yadnya suci , wenang
nunas tirta, ida dalem sida karya, mangda labda karya panggih,
ring prasraman, ida ring bandana negari
3. Malih wenten bisaman nira ring i dewa, asing nangun yadnya suci,
sarana upakara, wenang sayut sida karya, tipat sida karya malih,
muah igelan, topeng sida karya wali
4. Wenang malih dewa nunas catur bija, baas putih miwah injin, bas
barak lan ketan, catur ajengan yadnya, nika anggen panginih,
malih wenten, panca taru kearanin
S I N O M
1. Cempaka ne kapertama, kayu sandat ne ping kalih, nika simbol
wewangunan, kaping tiga naga sari, anggon jangkepin tetanding,
kayu, dadap kaping catur, anggen penuntun tirta, kaping lima
busung jahit, panca taru, jangkepin kala meyadnya
2. Sapunika ling sang nata, maring krama hindu sami, mangda yadnya
ladba karya, sampunang i dewa lali, paruman puputang mangkin, ida
dalem gelis mantuk, dalem sida karya ka jaba, panjake mepamit
mulih, wantah puput, babad dalem sida karya
Geguritan 120
Geguritan Dalem Nusa
PUPUH SINOM
1. Sembah pangubaktin tityang, ring bethara hyang mami, sang
ginelar sari ongkara, ring hredaya sunia jati, para sidhi miwah
yogi, sang amoring cintya sampun, nglugrahin kadi tityang, nyrita
daging gurit niki, mangda lanus, mogi tan keneng upadrawa
8. Pinaka maha patih nusa, pang nganutin sang amatih, tan bina wana
lan singa, pada ngawe rena hati, tingkahing denawa sakti,
bebaksane pada manut, iwak jadma ne utama, patut cahi ngawe
gering, grubug agung, desa pekraman pucukang
9. Sawur raris bala samar, inggih ratu sane mangkin, tityang nyadia
memarekan, ring ida sang prabu sakti, asing kayun ketampenin,
sadera tityang lumaku, nyatur desa bali dwipa, ngawe gering
ngutah missing, pada lampus, keaturin dalem sawang
Geguritan 121
PUPUH GINADA
1. Bala samar pada girang, ngaturang ratu upeti, iwak manusa tan
liyan, magenjekan pada adung, minum tuwak tan rerenan, jengat
jengit, sekadi wenara rukang
4. Sang kerura siyung renggah, soca nelik mabulu jering, maha patih
ratu nusa, sakti kabinawa kasub, ratu gde mecaling rangap, tur
kasudi, mangisiang bala samar
6. Bala samare mengatag, watek leyak desti luwih, grubug agung tan
pegatan, gargita manah i rarung, lenda lendi lan woksirsa, sareng
sami, tan mari i jaran guyang
PUPUH DURMA
1. Sane mangkin punggelang punang carita, bethara tohlangkir
mangkin, dahat erang ida, tingkah dalem sawang nusa, apan ngawe
gering pati, mehawanan, kayun maprejaya gelis
2. Raris ngambil padang kasna saha puja, musti krana kadulurin, tan
pesamandana, mijil sang katong arja, maprabawa lintang luwih, wus
jejaka, dalem dukut ngaranteki
4. Iki keris ratna kencana aranya, patuk manuk dewata tuwi, anggon
maprajaya, ngamet uripnya i sawang, yan sampun ngemasin pati,
wenang i dewa, di nusa madeg bupati
5. Dewa dukut pang stata yatna ring raga, madak sida ne keapti,
mucehang i murka, apang tan momone ngelimbak, sadguna anggen
matindih, asta brata, gagelaran sang bupati
PUPUH GINADA
1. Singgih ratu sasuhunan, sweca bethara ne mangkin, mogi tityang
kedigjayan, molihang sane rahayu, ri madyaning rananggana, jaya
sakti, ngandapang satru wisesa
Geguritan 122
2. Dewa dukut eda marma, sanghyang tri purusa sakti, dewa manjing
maring sarira, ngeragayang sanghyang manu, jaya nuraga maring
rat, maha luwih, moksartam jagadhita ya
PUPUH DURMA
1. Gegancangan pejalane tan rerenan, magegawan madik lungid,
matingkah purusa, saksana saget prapta, maring ikang cemeng ukir,
sami kagiat, dalem sawang tur sang nangkil
4. Sang purusa tan surud ring rananggana, apan pada masutindih, bani
mangetohang, premana maring payudan, dalem dukut ngunus keris,
saha nganggar, saha madipta ngendih
PUPUH PANGKUR
1. Ikang banyu soring tala, ngecor pada ring jeladi ringga trebis,
mangkin erang dalem dukut, niwakang ratna kencana, buana madra
sila agunge ngalimpung, tan lempas maring bisama, keto tingkah
meraga sakti
4. Tan warnanen kudang warsa, dalem nusa ngawe jagat sampun trepti,
wibuhing guna tur sadu, satru tan hana lumiat, sami panjak nusa
lega pada adung, pada mgewangun kahyangan, tata krama margi
becik
PUPUH SINOM
1. Ratu bali caritayang, watu renggong luwih sakti, ratu pasuruan
kandap, sasak sumbawa kasorin, patih pada sami sakti, maprejaya
nusa kayun, apang dadi wewidangan, kagambel ban ratu bali,
sangkan ngutus, gusti paminggir ke nusa
2. Mairingan bala yuda, maka sami domas diri, tan carita maring awan,
saksana maring pasisi, desa pekramane panggih, tur ngusak asik
mengamuk, asing pangguh kematiang, banteng ketaton yan upami, tan
mangitung, swadarmaning ring payudan
3. Wenten sane nunjel umah, sami panjake manyerit, tur melaib murang
lampah, kagiat dalem dukut ngaksi, apan panjak pada melaib,
mangandika dalem dukut, uduh cahi panjak nira, to nguda cahi
melaib, eda takut, manira jani ngarepang
5. Erang kayune mirengang, atur panjak kadi mangkin, apan satru tan
purusa, nirdon nagih ngendag jurit, tan manggeh sesanan jurit,
wireh dosa dahat agung, manut ring parilaksana, dalem dukut
mapewangsit, pada iju, gede mecaling pengarep
Geguritan 124
6. Wong samare pada atag, mejahang prajurit bali, gde mecaling
mangiringang, nampa nyuwun bawos raris, sada ngerak mengawukin,
bala samar pada rawuh, nah kene buwat pisarat, ring ratu gde
mecaling, raris matur, napi wenten pekaryanan
11. Gargita dalem mirengang, bawos ida maha muni, pinaka titi
pengancan, patut kemargiang sami, pamucuk arya tanda mantra,
patut tindih ring sang prabu, metoh pati ring rananggana, swarga
pangguh maka jati, nyandang tuju, pang tan malih manrestia
12. Wadwa tan hana atura, saksat kadi lingga jati, siyep jampi tan
klisikan, nguntul tanah sareng sami, selek kayun tan sinipi, wireh
takut magegebug, antuk saktin dalem nusa, wantah nenten wenten
ngiring, sakti wibuh, waged swadarmaning yuda
13. Warna abang dalem enggong, ngaksi para arya sami, gusti jelantik
ngelascarya, atur banban nyunyur manis, inggih ratu matur sisip,
ampura tityang i punggung, misadya ngaturang ayah, yadiastu
ngemasin pati, nyungsung ratu, wantah saking nekeng tuwas
14. Ida dalem mawecana, paman maha sura jati, ne ada bisaman nira,
darma satria ne tinutin, yadyan satru maha sakti, ento gisi apang
kukuh, jelantik bogol mangiringang, nyuwun bisama bupati, saha
nglungsur, munggwing pemargi ke nusa
15. Dina benjang paman luwas, senjatan nira ne tampi, ganja malela
aranya, muceh satru maha sakti, tan kehanan kekasorin, kejana
nuraga sampun, dumadak sida sidaning don, jalan paman suba mulih,
orahin i ayu, apang pada saling tresna
Geguritan 125
16. Tityang nglungsur pamit budal, ring i ratu sareng sami, tan
kewarna maring awan, saget ring jero perapti, sang ayu nyangjag
ngabakti, saha ngaturang pawasuh, nyadsad pada toya anyar,
swadarmaning satyeng laki, kapilulut, wantah istri mahotama
17. Saha malinggih kalihan, pisuguh sampun cumawis, jangkep indik sad
rasane, ciri leket tresna asih, kadi slepa lan tekep twi, twara ada
rasa canggung, ngawe becik ring pahoman, pati brata twi sang istri,
santa kakung, sakelwir kayun kalihan
18. Sambil dane ngajeng sedah, medal bawos sada aris, adi ayu mas
mirah, ledang adi jwa menampi, apan beli panjak bakti, tan wenang
langgya ring prabu, manut swadarmaning satria, wani pacang metoh
pati, saking patut, matindih wangsa negara
PUPUH DANGDANG
1. Durung tatas tityang ngresepin pawecana, minab ngawe kobet,
baktin beli ring nrepati, sarin tanah tityang ibuk, kebawosang
satyeng laki, beruk tanah sarat pisan, mangda uning ring paunduk,
dluang bisa mangumbara mangulayang, manah tityang sareng beli,
jeron dewa ampurayang
3. Sampun tinas ayu kaler mirage bebawosan, antar bawos dane, eda
marma saja beli, wireh tityang saking patut, kadi ida dyah metili,
purun ring beli mesatya, wantah pati anggen ngelebur, ngicalang
mala ring rat twi satia, satria jati ne kaungsi, ngiring ke
dabdabang mangkin
PUPUH GINADA
1. Singgih beli sasuhunan, nunas mangkin mangubakti, tan malupeng
pitra puja, mogi astu dirgahayu, sidaning don rananggana, pageh
urip, mangda sida kepangguhang
2. Sampun puput mangastawa, ring ida hyang tri sakti, saget surup
sang hyang surya, sang kalih pacang matur, ngojog bale gunung
rata, sampun arip, tengah latri caritayang
3. Ayu kaler jeg metangia, kadi sengsaya ring hati, eling carita sang
salya, satyawati nyambung kancut, mangda tan kantos katinggal,
ring i beli, mangkin sampun ngedas lemah
Geguritan 126
4. Gusti jelantik kapupungan, tedun ring bale metangi, tan
kerasayang indik wastra, saget rasa kedeng ulung, tanpa kaput
anggan dane, barang pingit, nekep panon ayu kaler
8. Sang kalih semu gargita, kasiratin amerta jati, nunas pamit ring
merajan, tan kocapan maring henu, kocap rawuh ring kusamba,
jukung nganti, munggah raris sada egar
10. Gusti jelantik mengandika, adi ayu kaler jani, jemak bekele
edumang, baang bene apang mupu, sambehang nasi lan sudang, rame
sami, ulame pada maneda
14. Nah keto cahi utusan, apa buwat jani tangkil, lawut aturang
manira, apang sida nira weruh, sang utusan matur nembah, sada
manis, tityang ratu menawegang
16. Dalem dukut mawecana, suka gelah menampenin, mula tuwah satria
utama, nira nerima saking ayu, tur misuguh manyembrahma, saha
sami, boga upaboga yuda
Geguritan 127
17. Tityang wantah nyuksemayang, paswecan i ratu mangkin, raris
sareng mabojana, ngiring linggih ida prabu, sami kenak
ngerasayang, sad rasi, sampun puput mabojana
19. Uduh adi mas mirah, malinggih ditu pang becik, sampunang sareng
mayuda, yen beli ngemasin lampus, rikala ditu mesatia, metoh pati,
madan luh luwih utama
PUPUH DURMA
1. Jelantik bogol ngunus keris mangurirak, raris nyagjag manesekin,
nyuduk dalem nusa, jeg sahasa maring mangruwak, tan kerasa
maring hati, ganja malela, kancit elung dados kalih
3. Jeg masuryak para jana sane nonton, wenten pajare bebeki, ngawe
manah jengah, kadi tiksnan kapendem, panes bara jroning ati,
lehang pejah, maselselan dane jelantik
PUPUH SEMARANDANA
1. Tanpa guna tityang mangkin, dadi utusan wimuda, kimud jengahe
setata, nista numadi ke lemah, rasa tanpa kertiyasa, becik sampun
tityang cabut, nirguna tityang memanjak
PUPUH GINADA
1. Uduh beli dong pirengang, atur tityang kadi mangkin, gancang
tindak kirang naya, nika pacang ngawe lampus, manguntul i
jelantik bogol, sada nangis, ayu kaler ngelut nyagjag
Geguritan 128
3. Raris dane mangejohang, tanpa rungu maring hati, ayu kaler
nyagjag nguningang, indik cucuk konde iku, ngaran keris pecok
sahang, mula jati, mepati taru saktia
6. Uduh adi atma jwita, arsa beli ne menampi, dumadak ida malingga,
sida sidi sandi sadu, jaya maring rananggana, ngamolihing,
kautamaning satria
Geguritan 129
Geguritan Sucita I
PUPUH DURMA
1. Sang Subudi sampun mastika rihinan, nuli nyawis mangrenain, adi
Sang Sucita, ndikapan belimanggayang, ne mule kaati-ati, bahan
sawitra, kendel yan kidihin kanti.
3. Tonden panak boye nyama dong sawitre, anake ngelen tan noleh,
kalanning irage, katibanan dukha baya, mingkin Sang dadyan hati,
tan tulungan, mangulah suka padidi.
5. Yaning saking manah nulung jati lagas, ban daging tingkah lan
hurip, tan cara madagang, mangajinin pitresnannya, tan amrih
purup pamuji, nto makejang, swamitra kaadanin.
6. Sang atapa malih mangandika ban-ban, duh sayang bagus sang kalih,
nyen pareb idewa, miwah wite sakeng dija, nyen parab sang ibu aji,
pacang nguda, pisarat ibagus mai.
8. Duh sang tapa sang saksat surya sakala, nyundur jagad tan mamilih,
pangkung munduk alas, maweh sukaning buwana, dyasthun tityang
nista jati, ndatan beda, antuk sang tapa nywecanin.
9. Sinah katur kadi pakarsan sang tapa, reh tan wenten ja kapingit,
munggwing desan tityang, ring Wekreta tan lyang, bapan tityang
wus sulinggih, ne maparab, Resi Sidanta pinuji.
10. Sang Darmika parab ida ibun tityang, tityang mwasta sang Subudi,
puniki Sucita, wastan ipun sargan tityang, putran Rsi Metri
kastuti, munggwing byang, Resi Danti kaparabin.
11. Mateb matur Sang Subudi mangujiwat, Sang Sucita sengeh nampenin,
nuli matur sembah, duh ratu sang pangempwan, dwaning tityang
pedek tangkil, wenten sarat, mamitanng sampura rihin.
12. Wus rumasa ring dewek kalintang nista, tan pendah luwir, sasawi,
bes pangkah mamanah, manuncap pucaking arga, doh ipun ibun tan
pawit, pacang sida, pangkah nagih nyujuh langit.
Geguritan 130
13. Tityang bingung kena panah Hyang Smara, tegeh endep tan ketangin,
nanging sang atapa, mula meraga amreta, juru jampi mangetisin,
sinah lugra, ngicenin saluwir kapti.
14. Reh iratu saksat Batari Surabya, nyuswin salwir mahurip, apan
sidajnyana, ring balyan aswinodewa, gumanti juru tambanin,
manyukayang, sang luwir sang nandang gering.
15. Wireh mule sipating sang maha tapa, patpat solahe kagisi, angen
ring sang lara, manulung twara jangkayan, purun manesang
natingin, sang alara, tan surud ring baya pati.
16. Wahu suka yaning sang tulung wus waras, kotaman punika sami,
tekek tan ngingsiran, malingga ring sang atapa, sengeh tan
nahanin paling, mangalihang, ngadungin tamban sang sakit.
17. Sinah toya kapaica ring sang bedak, paturon yan ring wong harip,
nanging yan sang muda, kaprajnyanan kalugraha, tamba yan ring
wong agering, nanging tityang, lara smara nibenin.
PUPUH SINOM
1. Ndaweg tityang mapinunas, ngalemesin bli mangkin, laba utama
saratang, masawitrane sungkemin, yan tityang ngiring marabi,
runtike pacang mapatung, wireh angkarane medal, paturu saling
angkenin, silir palsu, reh ngangkenin twara gelah.
6. Punike becik rangkatang, aluh twara ngalemesin, sok yan jati bli
arsa, ngudyangse tityang lemesin, jadma gelis tuwa pati,
pangaputan sarwa letuh, kisan isin jajron saksat, basang-basang
pasuranting, lan paparu, ati limpane ditengah.
Geguritan 131
7. Reh bli takep indrya, sangkan kejokan pangaksi, tan cingak ane
ring tengah, sok ring jaban kulit kaaksi, kulit bawange ngilidin,
yan kupak barak kadulu, madaging wat pacarangcang, garagas
makaput getih, twara buwung, dadi banyeh ya samyan.
9. Sang Sucita gelis nimbal, nika patut rawos adi, nanging kirang
unadika, anggah ungguh manden uning, tan wurung isinga mati, yan
paksa uwehin ambung, ilembu tan wurung pejah, yan paksa mangsa
icenin, ngudyang buduh, ibaduda icen sekar.
11. Ane madan swadarma, amongan raga padidi, ane madan paradarma,
amongan wong lyan wykti, amongan iprajurit, mayuda mangardi
luwung, sang prabu magehang jagat, swadarman anake istri, pinih
luwung, yan nyidayang patibrata.
12. Punika mirah pinehang, reh manik maraga istri, patibrata paling
melah, nggen larapan ngalih suci, tityang mangiring imanik,
anggen srana gurukakung, manden sida makaronan, saparan tunggal
pamukti, adi hayu, linggihin pinunas tityang.
14. Ah beli jeg ngendah pelag, bes ngawe dalihan paling, sampunangja
bengkung tulak, masawitra pinih becik, teka nguda buduh adi, twara
ada kanda luwung, katak mangasihang naga, pitik ngasihing
kakelik, uduh ratu, nyen sanggup pacang nanggungang.
15. Duh adi jiwatman tityang, wusanja adi ngulgulin, iratu bes banget
ngendah, tityang mule anak kenyih, nggih jwa mirah linggihing,
pinunas isedih ngunggun, bilih mati tityang mirah, yan tan
gelisang tambanin, ngudyang ratu, banget menyandenin tityang.
17. Duk imirahe maraga, ring Ida Batari Sri, ring Wisnu tityang
maraga, duk dumadi dewi Saci, ring Indra tityang ngutpeti, duk
Geguritan 132
ring damayanti mungguh, tityang dados Prabu Nala, mangkin dadi
Dyah Karuni, jeg mapangguh, ring tityang bagus Sucita
18. Dyah Karuni keni piyah, mamedah nusuk kehati, ngeres mamuluh
kosodang, ature geles piragi, inggih-sang Sucita bli, bes gemes
ngantek papusuh, icenin ja tempo titiang, ane lian bawosang rihin,
bes maupuk, tityang mula pagul pisan.
Geguritan 133
Geguritan Tamtam
PUPUH SINOM
1. Ortane wus kabiaya, mamireng sebetan langit, senggu dalang pada
osah, kancan balian kimud sami, miwah ida dane sami, mundur nora
bani rawuh, inab tong ada aksara, kancan wiu pada nengil, pada
ibuk, dikalahe kahilangan.
2. Yaning menang mangasorang, kanggen rabi ngodag gumi, sami pada
sumangsaya, watek panjak menandingin, telas sabetenin langit,
wicaksana nora purun, kocap saking Sura Brata, dane Tamtam mireng
mangkin, kuban hindu, bagus ririh wicaksana.
3. Laksanane suka lila, legawa suka sejati, wiku sami keperanan,
peteng lemah mengulining, nora sama maring bumi, makenta
magadang sampun, nora obah melaksana, minehin ortane jati, sampun
putput, dane Tamtam nimbang manah.
4. Hidupe mondong sengsara, mangke hidup besuk mati, memanjakin
kranjang padang, peteng lemah ya openin, tan wangde tua lantas
mati, sane keto pacang tepuk, puput dane nimbang manah, tumuli
mebalik mulih, tur kacunduk, meme bapannyane jumah.
5. Macebur nyapa ngimbangang, atman titiang mas icening, kudang
tiban dewa lunga, engsap inget bapa cening, dane tamtam
menyawurin, melede ngawinang mantuk, mangorta ring meme bapa,
lacur titiang sinah mati, yaning ngunggul, dadi agung godag jagat.
6. Majaluk ke Mesir pura, ngadu wiku ring sang putri, bapannyane
raris nimbal, inepin bapa awengi, semeng dewa ane mani, lunga
pacang magegebug, babarune to arepang, anggon menandingin gumi,
sinah ipun, tonden tebek musuh kalah.
7. Wengine ndatan ucapang, semeng sampun kocap nampi, meme
bapannyane osah, ban lacure tidong gigis, apa anggon mamekelin,
kapisaga lanang wadu, nene lanang olih jaran, nene luh olih
kulambi, saking patut, pada menyandang awak.
8. Cening bagus mas I bapa, ne jaran luwas tegakin, kundaline ye
tekekang, bebaru anggon mecutin, pengalah ripu sakti ririh,
memenyane maweh baju, anggen cening apang melah, tekekang bajune
kancing, puput sampun, okane raris mamarga.
9. Tan ucapang maring jalan, rawuh maring jagat Mesir, dadiannya
buka tujuan, Raden Dewi sedek mijil, kalih bawudanda sami,
ngawilang pemenang ditu, dane Tamtam nunas lugra, kagiat sawetek
menangkil, paceburbur, menyapa sang wawu prapta.
10. Tejane kumedap galang, penganggone sarwa bengil, katah ujare ring
jaba, sambulke megoba cuil, kudang ratu sakti ririh, ada kalah ada
inguh, Prabu Mesir mawecana, ento enyen teka mahi, sada gisu, I
Tamtam ngaturang awak.
Geguritan 134
11. Titiang janma sunantara, nista lacur manumadi, malarapan suka
legawa, catur bekel titiang pasti, suka duka lara pati, nika wantah
titiang tikul, titiang mewasta I Tamtam, nyadia titiang tangkil
mangkin, ring Sang Ayu, sane telas tunas titiang.
12. Sang Prabu raris ngandika, duh Sang Ayu medal gelis, tandingin I
Tamtam teka, petakone lintang sulit, Sang Ayu kobet umijil, sampun
merasa ring kayun, kadi daut anggan ida, sabdane jejeh umijil,
mangu-mangu, meweh ida jeroning cita.
13. I Tamtam matur ngarepang, nguda ratu ngamenengin, inab saking
nistan titiang, kebawos kobet nyawurin, yaning ratu sulit arti,
diastu ke pacang mewantun, nyadia titiang manguningang, sampun
ratu walang hati, durus ratu, sane jati madan telas.
14. Raden Dewi kahemengan, kedat-kedut jeroning hati, sekancan wang
ring paseban, menarka sejeroning hati, aduh jani gantin lilih,
maciri uli dikelus, ratune kandapan bawa, tamiune sumingkin
ngendih, bawa agung, sayan lama masundaran.
15. Ada terang len angucap, ala tuduhnyane jani, yang ring dawuh
sesan dina, tanggal sasih adung sami, ditenung masih kalilih,
yading ujar anak putus, len ada nuturang ipian, nguni dalu
Sanghyang sasih, kocap caplus, keheled antuk sang surya.
16. Remrem jagate ajahan, keto kone pada beli, kagetan makebiak
galang, lintang galang manikelin, kocap lega sareng sami,
masesanjan lanang wadu, majang sasih makidungan, teka angine
ngesirsir, yang mewantun, dane Tamtam manunasang.
17. Aturin titiang pawanengan, lamin ipun tigang wengi, pademang
durusang titiang, yang ratu sida nebusin, sakewanten teteh jati,
sane telas ujang ratu, Sang Ayu raris ngandika, kudiang telahe
ngunjukin, kitak-kituk, dini Tamtam tigang dina.
18. Sangka nira mengucapang, ngidih tempo maminehin, sekenang
tongose Tamtam, dijaba makolem jani, buin telun janjine pasti,
semeng Tamtam apang rawuh, I Tamtam raris ke jaba, Sang Ayu nulia
kepuri, bingung kayun, kimud yan kasoranga.
19. Bara bayune bulasah, di pamreman kesak-kesik, siang dalu
mangupaya, ngangsehang idepe pasti mangda sida manimpalin, kimud
ring wawengkon ditu, wus kaucap mangosarang, Asia kang Bupati
sami, tengah dalu, ngentikang daya upaya.
20. Mijil upayane Sang Diah, disampune tengah wengi, tumuli nyasar
laksana, mangraga Ida umijil, nganggo-anggo sarwa lewih,
gagandane miyik ngalub, rarapan sarwa minuman, nyilib pemargine
gelis, mula ayu, meweweh umik-umikan.
21. Dan Tamtam ring dunungan, maring umah anak miskin, kocap
mangkin sampun prapta, Raden Dewi Adnyasari, ngetok pintu
ngewangsitin, dane Tamtam kagiat bangun, tumuli ngampak
lawangan, dadi katon Raden Dewi, Duh Sang Ayu, nguda wengi tan
pemengan
Geguritan 135
22. Abot ngranjing Sang Ayu Diah, tumuli raris melinggih, dane Tamtam
manyambrama, ampura dunungan emis, Raden Dewi menampenin, lamun
umah beline luwung, yadin dunungane rusak I Tamtam raris
nyawurin, titiang lacur, kadi paksi tan jenekan.
23. Raden Dewi raris nanggal, paksi sesapine luwih, mangelayang
ngumbara desa, nganging genahnyane pasti, diaungane lintang tis,
mesayub legane ditu, malih lacure ucapang, watek urip mula pasti,
panjak agung, metapa lacur dipada.
24. Dane Tamtam matur sembah, ngudah ratu iwang margi, wengi
ngemaranin titiang, raga agung mahotami, Sang Ayu menanggal
gelis, nira niru I kakupu, nyadia dalu memuatang, harum dalu
merik minging, dahat lulut, manut kepehing pawana.
25. Sanghyang Wisnu nyalantara, ngupeti turun ke gumi, Beli Tamtam
dewan titiang, jatibeli bagus ririh, Prabu sanga kalah sami, kaget
beli jani ngunggul, beten langit duwur tanah, tusing ada
manadingin, raris matur, I Tamtam munyine getar.
26. Lintang ratu ngajum titiang, nyelempungang ke gerombong geni,
mula nayan anak wikan, pengaleme naya singid, manusa tong ada
ririh, janma pada buduh, buduh ring kasukan jagat, nika tali
manumadi, mati hidup, ngawinang malih manjanma.
27. Angganing itehang jantra, magenti saling babuanin, sapunika
wantah dewa, sang ayu keselek nyawurin, kudiang kone manimpalin,
anake medaya malu, yaning sesed tong kepalang, dadi metu sabda
manis, bali bagus, punika mangkin rarisang.
28. Manisan sarwa minuman, durus ajeng nene mangkin, lantaran mawos
magadang, bareng nira selegenti, dane Tamtam managgapin, kimud
yan nora ngelungsur, macihna bayune rusak, kena apus naya singid,
raris nginum, bilang telah turuhina.
29. Dane Tamtam raris punyah, dadi ngacuh pesu munyi, ngenen upayane
Sang Diah, ditu raris ketakonin, isin telah mangda jati, ne
pingitang telah katur, ditu raris utah-utah, engsap inget teken
munyi, tur magrebyuk, manutuang pakedepan.
30. Raden Dewi gisu medal, ida raris meninggalin, I Tamtam bangun
ngimangang, nyaup nyangkol ngelawanin, magujeg sareng sang Dewi,
pinggele keni kehamud, gablag ngubetang lawangan, gelange
kengkebang gelis, ngasen ditu, raga kena babongohan.
31. Raden Dewi gelis budal, ngeranjing kajero puri, wengine tan
kaucapang, semeng mijil Sanghyang Rawi, Bawudanda tangkil sami,
disampune maketelun, Sang Prabu kalihan oka, kapeseban ida mijil,
dawuh telu, ebek wonging penangkilan.
32. Prabu Mesir mengandika, uduh nanak adnyaswari, sampun ke inab
inanak, sida pacang menebusin, pepeson I Tamtam nguni, sang ayu
mesaur alus, durus ratu pajulukang, andel titiang
menandingin,mangda rawuh, dauhin ipun I Tamtam.
Geguritan 136
33. Sri Bupati maputusan, Dane Tamtam nulia prapti, ngesor dane nunas
lugra, menesek raris malinggih, sang prabu ngandika aris, durus
dewa nanak ayu, telas iku mangkin ujangang, Raden Dewi mesaur
singgih, inggih ratu, ika mangaran kawitan.
34. Iku langgeng nora obah, agung mengebekin gumi, ya katon nora
katonang, nika agung paling alit, ya ane suwung maisi, sane telah
nu satuwuk, ring jagate masi nyandang, dicenike coloh sahi, misi
suwung, angen-angen yan upama.
35. Umung kedek ring paseban, I Tamtam kucapang lilih, tan urung iba
mapunggal, langgia iba ngadu ririh, mai iba ka Puri Mesir,
parekane mentang sampun, nyadia mamunggal ring jaba, I Tamtam
mahatur raris, wantah patut, cimpedan titiang kasidayang.
36. Icen titiang ngunigayang, ajahan metanggeh urip, mangda ratu sami
tatas, maring indik titiang lilih, nguni dalu titiang molih, gelan
emas endih murub, masoca inten mutiara, kupu-kupu rawuh wengi,
ngutang ditu, maring genah pakoleman.
37. Ngupaya teka manuaba, ring minuman sane luwih, sapunika
lantarannya, punika ratu cingakin, Sang Prabu tedun nuiling,
kelingan pinggele ditu, busanan Sang Ayu Diah, Sang Prabu raris
mejinjin, Duh Sang Ayu, jantinyane jwa tinggarang.
38. Prabu Mesir lintang duka, ring putrane raden dewi, dudu solah
satria utama, manyingse ngalih pikolih, ndatan jati ratu luwih,
mangaran purusa dudu, solah nyasar ring laksana, bapa jani
mamoyanin, jatin ipun, cening kasor ring payudan.
39. Raden Dewi matur sembah, ampura sang Sri Bupati, jati wantah
luwir inucap, adokang ratu malihin, ngadu ayam yan upami,
lebannyane durung puput, diastu rawuh kapruputan, pet pada
titiang kailih, ledang ratu, ngawinayang anggan titiang.
40. Sang Prabu ida sweca, durus dewa pun tandingin, Raden Dewi
ngandika, lawutang Tamtam tebusin, dadua petakone jani, yama
niyama wantah puput, indayang jani tatangan, yukti tuhu Tamtam
ririh, nyadi ingsun, memanjakin beli Tamtam.
41. I Tamtam kenyir menanggal, ampura titiang ngawangin, durus
tampah yaning iwang, cabud jiwan titiang mangkin, janma nista tan
paaji, tan sayang ring dewek junggul, diastu mati selantang jalan,
atampak nora magingsir, Ratu Ayu, becikang ratu mirengang.
42. Yama ika solah budha, mamutusang budi luwih, budhi gami sriyasa,
dasa sila wus kahuri, tan lingu ring daging gumi, diatmika wantah
satuwut, pangungsine kenirwana, solahe suluhin sahi, katah ipun,
adasa wantah punika.
43. Bacakane ne kaucap, mawiwika olas asih, ngalap kasor munyi melah,
pageh mengastiti widhi, menerima nora elik, kasugihan tan
kahitung, pageh kadi surya mentas, sampun dasa jangkep sami, katah
ipun, bacakaning dasa sila.
Geguritan 137
44. Kekalih malih punika, runtutane kagem sahi, satu kepatutan patpat,
dua welu jalan utami, lampah ngenirwana jati, nika bekel pinih
luwung, kasukane tan tandingan, punika bekele mulih, nemu ayu,
suwud memanjakin sawa.
45. Niyamane mangkin ucapang, nika wantah taler luwih, solah siwa
manyeridanta, bina rurung tunggil kapti, sapunika duh sang dewi,
pangungsin idane patuh, yan nemu kanirwanan, suhud manumadi
mahi, mangguh sungsut, nikul bekel jele melah.
46. Solah siwane makadat, setata mangening-ngening, lunga ida nyusup
alas, metapa ring wanagiri, maweda matirta suci, metek bayu pasuk
wetu, margine nyurya sewana, ping tiga sadina sahi, solah sadu,
mabersih manguncar weda.
47. Adasa solah laksana, pageh mengastiti widhi, mitra puja dewa puja,
muta yadnya sahi-sahi, mapeweweh ring sang miskin, dana punya
kaping pitu, kaping sia lila legawa, astiti praina sahi, bedan ipun,
rikuhan pemargin siwa.
48. Yan solah sang budhasatwam, setata taler mangening, puput
manyuklayang manah, tumus mengastiti widhi, miara raga mangda
werdi, sampun nika wantah puput, Raden Dewi ngaku kalah, temedun
sarwa nganjali, “Beli bagus, durus ratu ngodang titiang.
49. Dane Tamtam mengandika, elingan dewa sang dewi, saduk maring
suniantara, sangkestane manumadi, Ginal Ginul sane nguni,
manumadi ngadu kaweruh, mangkin sampun sami terang, Raden Dewi
wawu eling, inggih patut, wawu galang manah titiang.
50. Kagok sami ring paseban, mamiregang tutur jati, ring dumadin anak
melah, nyandnag tiru sareng sami, sang prabu ngandika aris, uduh
dewa nanak bagus, dewa nyendi luwih kagungang, ngodagang gumine
dini, saking adung, sami nyadia mengagungang.
51. Upacarane cumandang, I tamtam kadegang mangkin, malih kagentosin
parab, jayapurusha kang nami, ngasorang watek Bupati, olihnyane
ngadu kawikan, puput sampun upakara, kabiseka ratu luwih, lintang
kasub, Jayapurusha ngodag jagat.
52. Manggehing aji sesana, dadi guru mangrotonin, ring Mesir mangku
Negara, sareng dewi Andyaswari, teduh landuh ikang bumi, kotaman
ratune mulus, icorah tumuli dharma manyungkemin sanghyang aji,
dahat astu, ratune ring Mesir pura.
Geguritan 138
Geguritan Atma Prasangsa
PUPUH DURMA
1. Gung ampura atur titiang ring pamiarsa, antuk tambet titiang
puniki, astu tan ke cakra bawa, wantah mawosan sanghyang atma,
sasidan titiang ngaturin, inggih punggelang, sane mangkin
kekawitin.
PUPUH SEMARANDANA
1. Ring panumayan sampun prapti, katon warong kurungan nya,
dumilah warong hyang atma, tangkejut dane hyang atma, saking
uning ring kemoksan, nenten sue raris enduh, uduh niki sriran
titiang.
2. Metu eling sang atma malih, ring kekurungan utama, nenten pisan
kadroponan, alus baivose sang atma, mantuk ring sang kinasihan,
sang atma sarat ngrumrum, sane mangkin kekawitan.
3. Uduh dewa dahat luwih, genah titiang mlajahang raga, ring idewa
nenten siyos, beli tan lali ring idewa, witsangkaning panumayan,
titiang pamit mangkin ratu, mogi idewa katemu riwekas.
4. Hyang atma ngewehin margi, mantuk ring kekurungan nya, uduh adi
jwa idewa, mulih i dewa ring geni utama, ring bayu jala pertiwi
muah, rika dewa jua manyusup, nangun kerti sane utama.
PUPUH ADRI
1. Kacerita upakarane wus puput, ring tepin layon, kepanggih ring
sanghyang atma, bubu pirate luwir ipun, nasi takilan pasepan
murub, sekar ura panjang ilang a prangkatan, tuak arak ulam itik
sampun tumut, darpana adi sejangkepnya, darpana alit nyatur desa.
Geguritan 139
4. Wenten jadma warnan nyane alus, sanghyang atma, manyusup ring
sarirannya, pan sang atma rin aji wus weruh, baan engsape jadma
puniku, tangan suku bebuyutan, raris ngucap banban alus, sang
miarsa engsek ring angga, miragiang sang kelaran.
PUPUH GINADA
1. Pangucape sang kelaran, katuju ring sang kantun urip, uduh nyama
ajak makejang, tan prasida nutug tuwuh, titiang mangkin sampun
pejah, mengalahin, nyama braya pianak sumah.
4. Ida dane sinamian, ring paswecan sane nguni, katiba ring sikian
titiang, tan sida baan titiang mundut, mangkin titiang sampun
pejah, sampun pasti, dados bekel rawuh kawekas.
5. Mangkin titiang nunas ica, ring ida hyang prama kawi, moga dewa
dirgayusa, akweh boga tur rahayu, dumadak titiang riwekas, katemu
malih, masawitra ring I dewa.
10. Uduh pandita mautama, suskman titiang nenten dugi, ri wus titiang
ke jaya jaya, ketiwakin tritan sang wiku, sarirane dados ingan,
leteh sami, kadi toya dados hima.
11. Mogi ratu kerahajengan, miwah putra putu sami, ampura pemargin
titiang, sarin darpana titiang ngelungsur, peresikan toya
kumkuman, mangda suci, tan patlutuh dewek titiang.
Geguritan 140
12. Kagiat sampun ngalesuang, jadma sane kasusupin, paliyanya kadi
gawang, semunnya lek turin kimud, kabunbun ring jadma katah, sane
mangkin, ngadika ida sang pandita.
13. Uduh pianak putun sang ilang, ajak makejang nyumbah cening, sang
atma ayat mejalan, sami parek lawut metimpuh, manyumbah ring sang
aninggal, sambilang ngeling, nyambat nyambat sang aninggal.
14. Uduh bapa cingak titiang, pangubaktin titiange sami, becik bapa
jua mejalan, tangkil ring pramesti guru, madak ica ida nugraha,
ngewehin margi, mangda bapa mangguh swarga.
PUPUH DEMUNG
1. Kagiat sang atma mabur ring ambara, wawu lepas ring sariran ipun,
presentana ngajap-ajap, manulame nungtung tangis, bapa titiang
sat anaking ayam, katinggalan antuk induk, tan urungan titiang
kelaran, manah enyag tan sinipi, bapa naka panedungan, mangkin
sampun ngalahin lampus.
2. Akweh nyama pisaga ngajap ajap, satsat punyan bingine atub, tan
urungan kepanesan, duwaning mangkin sampun basmi, uduh bapa
sang meraga atma, mogi riwekas malih matemu, menjadma ring
mercepada, mamuponin sarin jagat, ne mangkin becik memarga,
swarga bwana gelis kepangguh.
PUPUH SEMARANDANA
1. Kagiat mangkin sang atma luih, jumujug maring pamrajan, tangkil
ring hyang pramesti guru, aturannyane alus banban, duh pakulun
subaktin titiang, aksi pengastawan ulun, suweca ugi anugraha.
PUPUH SINOM
1. Betara purwaka ngandika, uduh cening sang atma luwih, wastu
cening mangguh suarga, moga tan kalang ring margi, nah mejalan I
dewa mangkin, tangkil ring pura dalem dumun, bakti I dewa ring
Geguritan 141
Hyang Durga, pengandikan Hyang Pramesti, suksma ingsun, pamit
titiang ring betara.
2. Sampun puput ida ngandika, sang atma raris mepamit, sumurup ida
Hyang Surya, maka cihna sampun wengi, sang atma gelis menangkil,
pura daleme katuju, wenten suara ngelur ring setra, kadi suaran
singa murti, ngulun-ulun, dahat tangkejut Nyang atma.
PUH GINADA
1. Kmangmang rare gok papengka, I kalika reregek malih, nganteng
ida hyang atma, sinarengan mangerubung, idepnyane pacang nadah,
dahat nyejehin, raris memarga hyang atma.
3. Uduh cening sang hyang atma, brecala tan sandang jejehin, cening
atma tan padosa, ring kemoksan tatas weruh, lwir cening luwih
dahat, sabdan hyang dewi, sang atma egar ring manah.
8. Dahat luwih wimban paduka, ring buana agung miwah alit, inggih
mangkin ingsun uninga, wenten aturan sentanan ulun, sekar arum
mwah pajegan, punika sami, wantah katur ring betara.
Geguritan 142
PUPUH SINOM
1. Mesabda ida Hyang Durga, sabda nyane alon manis, ngardi ledang
sanghyang atma, uduh cening sang atma luwih, rarisang cening
memargi, wastu gantar pacang nyujur, swarga bwana ne utama,
sekancan penyadak asih, ring gua gunung, miwah alas madurgama.
5. Pemargin ida sang atma, tukad serayu keungsi, wenten batu lempeh
petak, taru cempaka ngungkulin, maidep sang atma mangkin, masiram
ring toyan serayu, kagiat wenten buaya medal, bungut nyebak
manyejehin, raris nuju, sanghyang atma ketampekang.
PUH ADRI
1. Uduh dewa sang jugul agung, dewa sameton beline, eda adi ngalangin
beli, yening patut beli pundut, dong olasin titiang dumun,
ngelintangin tukad punika, sang jugul menangis nguntul, ikut
nyane kutal kutil, singgih beli ampura titiang.
PUH GINADA
1. Gelis rawuh ring tepining wana, tangkejut sang atma yukti, wireh
burone pablesat, katah paksine paburbur, ngungsi genah sane
sengka, nenten mari, suara ngelebur kapirengang.
Geguritan 143
3. Yang idepnya sanghyang atma, nenten pisan ajerih, raksasi ulu
ketampekang, bawosnyane banban alus, pianak meme puniki titiang,
sampunang jahil, ngandeg pejalan titiang.
4. Genah meme tuah yukti, dahat luwih tan kasorang, puniki titiang
pacang nyujur, swarga sane mautama, sang raksasi, ngandika ring
sanghyang atma.
5. Mogi I dewa polih genah, sawireh I dewa atma luwih, tatas ring aji
kelepasan, uduh cening meme cumpu, raksasi ulu makipekan, sarwi
ngeliling, katah taru sane balbal.
7. Genah I dewa maring rah, ndaweg beli mijil ring kundi, rika dewa
sareng medal, punika witnyane malu, I samong kadi ngeresepang,
lawut nyingkir, raris ipun matinggal.
8. Carita sang atma mamarga, sarwi ngisep ambu miyik, katah sekar
nedeng kembang, kajenkan sang atma ulangun, kagiat makecos ya
ikidang, kadi mapagin, sapangerauh sanghyang atma.
10. Mesaput sayong maceblengan, gede tegeh kadi bukit, sang atma raris
ngandika, pengucape dabdab alus, uduh adi nyaman titiang, titiang
puniki, pacang ngungsi moksa buawana.
11. Mangkin beli manuturang, indik adi miwah beli, yeh nyom peragan
I dewa, sinarengan lekad mapunduh, sang asu selem mirengang,
nungkruk sedih, yeh matane tan papegatan.
12. Kesilapin punika hyang atma, ikut nyane kutal kutil, mojar ring
sajeroning arsa, wastu beli gelis rawuh, irika ring swarga buana,
titiang ninggalin, memarga sira hyang atma.
13. Sampun tajep sanghyang arka, rupan sang atma kadi masuci, maidep
pacang mesayuban, kesamping bulakan ditu, wenten paksi klik klik
ngindang, saha mamunyi, sat nuturang wenten prapta.
14. Ring batu lempeh irika, sang atma masila tiding, ri kanjekane
punika, akweh buta kala rawuh, makuwug suarannya binal,
ngeresing hati, tan ajerih idep hyang atma.
PUPUH DURMA
1. Sang atma tan mari kaiderin butha, wenten sane nagih ngelempagin,
midep maniwakang cakra, wenten mebudi menadah, sang atma
ngandika aris, ih sang butha, sampunang I dewa brangti.
Geguritan 144
2. Duh sang bawal, sang bad pamid, mrajassela, sang kreda luir sang
badmoti, butha jigruk muah, wireh titiang mawak atma, ring sunia
genah titiang niki, merika I dewa, kaumah titiang sampun siaga.
4. Panjang ilang sang bad pamid nerima, ulam bebek tuwak malih, sang
buta jigrug punika, di gelis bebutane matinggal, ngojog purin sang
atma luwih, raris nadah, caru miwah tetayuban sami.
6. Mebya yuhan wit taru pada balbal, angin ngelinus mlejeg ke langit,
buron uyut baan jejehnya, kedis pesliwer ring ambara, karenga
suara manyerit, sang atma egar, wireh atma wicaksana tur suci.
8. Uduh dewa sang jogormanik, sang suratma, maha kala rain beli,
miwah Sang Dorakala, Ida Dewa mialang titiang, semeton beli
titiang puniki, sampunang sumenia, mangkin titiang ngaturin
indik.
9. Duh dewa meparab sang anggapatia, mrajapati, banas pati, muwah
banas pati raja, sang tutur pesengen titiang, ring papusuh sang
anggapati, sabda UH suarannya, saking cangkem I dewa medal.
10. Mrajapati maring hati I dewa magenah, saking irung I dewa mijil,
sabda “EH” surannya, banaspati mayoga ring ungsilan, saking
pengaksian medal wyakti, “AH” suarannya, sapunika mangda pasti.
11. Pinih ungkur Sang Banas Pati Raja, maring nyali dewa melinggih,
I dewa metu saking karna, suara “IH” maka sabda, sapunika jua
elingin, nah dumadak, beli adi menampesin.
12. Beli adi durusang dewa memarga, jumah titiang sampun siaga beli,
darpana sejangkepnya, sangkala patpat mengandika, titiang
ngalahin I dewa mangkin, nah dumadak, dewa kepapag olih
widiadari.
PUPUH ADRI.
1. Mangersania sang atma lumaku, pemargan nyane, dadbdab alus
masemu asri, kadi jejaka mepayas agung, ambun sekare nyusup
cunguh, ngawe ulangun sanghyang atma, kagiat panggih pasiraman
agung, dahat suci toyane mahening, pancake, kasub ring jagat.
Geguritan 145
2. Sanghyang atma masiram makumur, maring telagane, raga nyalang
sat kasepuhin, kocap dumun taman puniku, papiteges Ida Hyang
Wisnu, lamakane sanghyang atma, widia dara widia dari
ngayunyun, mapagin sang atma, sehananing para dewata.
PUPUH GINANTI
1. Uduh dewa sampunang takut, apan dewa dewa atma luwih, wenten ling
ida betara, memagpagin I dewa mangkin, sawireh I dewa luwih
darmika, kalih tatas sastra aji.
3. Sane tampi dewa ditu, umah emas sane luwih, manganjali sira sang
atma, atur nyane nyunyur manis, bawos ratu banget pisan, mamuji
titiang puniki.
5. Yadian dewa tuara weruh, kebanta bolong sane yukti, dewa sampun
luwihing laksana, ring jgat turmaning bakti, pageh kukuh ring
mercapada, sinah sanghyang widi asih.
6. Tutup mangkin sampun rawuh, ring jempana sang atma luwih, dahat
dumilah ring pedapane, pepayasan sarwa luwih, wastra dahat becik
pisan, luwir gelung emas mesanggling.
9. Wenten bale rika kepanggih, irika ring ajeng candi, bale antuk
candra kanta, tejane kalintang asri, irika sang meraga atma,
betarane menyiramin.
Geguritan 146
10. Risampun puput, kejaya jaya den agelis, olih para resing wyat,
ngastawayang atma luwih, raris matur sembah, ring budpadan ida
betara.
PUPUH ADRI
1. Sanghyang atma raris lumaku, maring purin betarane, katuntun
para dewati, maring puri luwihing warna murub, ring temboke
lintang nguwub, dumilah manik abang, kulawarga sang atma katemu,
maka sami nyapa hyang atma, Sanghyang atma raris ngandika.
3. Ida betara raris ngandika arum, duh dewa sang atma, dasa paneling
saking deriki, sakewanten srahina betara guru, tan mari ida pacang
tedun, me mritiaksa yang moksa pada, sapunika duh sang wawu
rawuh, kagiat wenten swaran rebab, tan pegatan ring ambara.
2. Agelis Sang Atma ngaran Sika, saksat batis andus yukti, midep
ngacep yogan bethara, wantah mraga sarin semadi, nemuang tiga
dados nunggal, Sanghyang Atma luwuhing kukuh, ngerastiti
Sanghyang Widhi.
PUPUH GINADA
1. Ring pancapita mawisesa, Hyang Siwa Guru sampun pasti, malih
maring ratna yoga, Sakya muki parab pakulun, ring tata gata sri
werocana, wantah yukti, utamaning panca budha.
Geguritan 147
5. Hyang Mahesora parab paduka, kelod kauh jingga warni, kelod kauh
jingga warni, misa maka palinggihan, Sanghyang Rudra kang
sinangguh, Sanghyang Sambu biru warnia, kaje kangin, wilmana
maka palinggihan.
6. Sastra sang, bang, tang, punika, pragayan hyang duk kastiti, antuk
manusa ring jagat, mangda sida molih ayu, ne kebawos panca brahma,
sastra ang, ing, keragayang sang meraga sucia.
7. Aksara malih lelima, Nang, Mang, Sing, Wang, Yang, Tan mari,
kebaosang dasa aksara, sastra lintang pingit tuhu, gagelaran sang
pradnyan, mangda panggih, margi pacang nekeng suarga.
PUPUH SINOM
1. Sampun puput matur sembah, ring ida sang maha niti, rikalaning
sasih kapat, ambun sekar kembang wangi, para atma garjita mangkin,
ring bongkol tarune atub, duwur batune menegak, lega manah nya
mebalih, sekar tunjung, sekar ungu pudak angsana.
2. Ke asrian sura bwana, tan wenten sane nyamenin, rika ring tukade
linggah, wenten jwa paksi blibis, tingkah nya ngenyudin hati,
nguwuhin manah ulangun, ikekupu ipun bungsang, nyusur sekar
kembang wangi, I kecubung, nenten ke kasorang.
PUPUH DURMA
1. Tan kacrita watek kingkirana prapta, tangkejut wara atma sami,
midep katkeng baya, risampune ketatasang, dewata nitah raksasi,
atma presama, mangda menangkil ke puri.
3. Kangin putih irika genah malingga, sang mraga dana sitti bakti,
kelod kangin dadu merunnya, sang kasub webuh ring jagat, kelod
meru abang yukti, sang nlebing tattwa, sanghyang aji saraswati.
4. Kelod kauh natan sios meru jingga, liggih ida sang tresna asih,
ring para jana, kawuh meru kuning rika, purusa ring yuda yukti,
uduh dewa, sapunika jwa elingin.
5. Kaja kauh meru wilis natan iwang, sang sadu budhi malinggih, teleb
ring tapa brta, meru ireng kaja muwah, sang wicaksana tossing
luwih, kaping untat, sane mangkin kelanturin.
6. Kaja kangin meru jingga warnan nya, sane patut ngeliggihin, sang
pupating darmika, sdaging kahyun mresidangyang, maring madia
manca warni, sang luwihin suci, puput ngalarang yoga semadi.
Geguritan 148
PUPUH PUCUNG
1. Sanghyang atma, mretyaksayang salwir pituduh, sampun sinah
pisan, kawentenan sami ngaksi, wantah patut, kemargian rawuh
riwekasan
2. Antuk kepastu, ring ida sanghyang sinuhun, duk ring merca pada,
tan luputing letuh yukti, alah ayu, kasupat ring hyang wisesa.
Geguritan 149
Geguritan Pawiwahan
(Mengerereh Anak Istri)
PUPUH SINOM
1. Indik manyuwang kurenan, liyu ngaba unduk rimbit, rèh sanget
ngawè sengkala, yèn iwang bahan nindakin, munah turunan padidi,
kadat utamanè pangguh, mingkin anè madan gamya, nè ngawè
letuhing gumi, sang prabu, yogya ida manyisipang.
2. Nyuwang tumin nyaman bapa, yadin nyaman meme malih, rabin
nyaman meme bapa, somah tugelane malih, mingkin nyama
sanggamain, makadi manyuawang mantu, miwah rabin panabeyan,
mingkin nyamah sato malih, iwang langkung, ento ane madan gamya.
3. Yan lebih teken sanunggal, ngarangkatan istri sawengi, masih
agung pamedannya, Ida Sang Prabu misisip, ngamadwang nyama tan
kengin, nyuwang misan twara luwung, ngambil ming tiga ya iwang,
saling jwang misan tan tis, panes agung, kadi saling juwang nyama.
4. Anak ngaba sakit nglahlah, sakit ila minakadi, saluwir sakit
rahat, ne pacang keweh nambanin, ne keto nyandang kelidin, apang
de ngembahang racun, turunane dadi rusak, kawitane pacang sedih,
ngadu sungsut, pada nemu kasangsaran
5. Yadin ring kurnan gelah, sumingkin nyandang apikin, da ngamu
kadroponan, masanggama masih pilih, purnama tilem kelidin,
tanggal pangelong ping kutus, prawani masih tan wenang, sedek
camah minakadi, da matemu, ngawe santana gring ila.
PUPUH GINADA
1. Ngawit mangkin ojah titiang, sadurunge ngalap rabi, semara gamane
reko, pastiang punika gugu, mangda maoka utama, dahat luwih,
maharan putra sesana.
2. Punikane sedeng rambang, solahe apanga pasti, sadurunge
matetagon, galihin kayun ratu mangda sida sapisanan, mametitis,
ngarereh turunan utama.
3. Tereh istrine utama, diastu ipun bangsa napi, ne rahayu kari anom,
manelebang daging tutup, saking kaki kumpi bapa, miwah bibi,
suluhne melaksana melah.
4. Tindak patut budi melah, wiweka nibakang munyi, nora tereh sakit
abot, miwah sane sakit buduh, wiadin terehne makrida, parus munyi,
nika suluh jiwa tatasang.
5. Ne madan salah ambilan, yaning anak nyuang tumin, misan arep
masih kawon, tugelane nora patut, balun nyama ne kelihan, tusing
dadi, yadin balun nyama cerikan.
6. Sami nika panes bara, cendek bilang mara mentik, nandang sakit
pada abot, sentanane doyan putung, entikane doyan rusak,
mangrewedin, dados kekancan ring jagat.
Geguritan 150
7. Wenten malih kedahatang, mewasta iwang pengambil, tatiga punika
kocap, anak balu wus ping telu, rangda tiga iku ngaran, yaning
ambil, tereh pundat jiwa hilang.
8. Kaping kalih wong sapangan, punika tan wenang ambil, saterehnya
kari di jero, anak babinjat puniku, tatiga panes kocap, mangemasin,
nyuwudang tos catur wangsa.
9. Kagungane lan kasukan, kawikon kawongan malih, sami rarad koos
boros, sami nika nora patut, manguwangin panumadian, sayan lami,
surud rarad jantos telas.
PUH SINOM
1. Saking anom jwa dabdabang, mejanji ring anak istri, mengastwayang
semara, keto patute sang kalih, sadurunge pacang merabi, pangecape
sampun patuh, siang dalu ngajap tawang, sentanane mangda luwih,
yaning adung, wenten ciri kapaswecan.
2. Pewarangane adungang, wahu kengin anggen rabi, upakarane
puputang, sapolahe ngalap rabi, ngawit patemune pasti, acumbuwana
ring sang ayu, semara gama pastika, apda glarang sareng rabi,
saking adung, patemune jantos peragat.
3. Ayua obah aja ngucap, pada meleng ngadu suci, jantos nidra nora
ginggang, sapunika mangda eling, sewase ngemban rabi, dasa sila
apang kukuh, lantarane mapinunas, patemuane mangda molih, pica
patut, sang putri saget mangidam.
4. Wewehin antuk laksana, bobotane pelapanin, peteng lemah
astawayang, lanang istri mangastiti, ngastitiang rerene pasti,
pamijile pang rahayu, keto kecaping agama, tan patut ika piwalin,
sapuniku, mangda maputra utama.
***************
GINADA
1. Uduh adi jegeg sayang, mekelo antos galah jani, beli adi makaronan,
liang manahe kelangkung, siap beli tusing ngoyong, glindang-
glinding, makuruyuk ring guungan
3. Yaning ento da sengsaya, siap beli sing kalah saing, cager pisan
kabrukutan, siap kacingan wastan ipun, beten duuran ya sadia, sing
ja jerih, yan musuh tusing pejah
4. Seneb tityang mamirengan, beli dueg bogbog gati, ibi sanja beli
mengocek, lawan siap tityang brumbun, mara lebin beli kalah, ya
melaib, siap beli ocol-ocolan
Geguritan 151
Geguritan Gek Rani
PUPUH DURMA
1. Ada satua anak istri ujang tityang, gek rani ne kewastanin,
geginannya medagang, kopi manis jaja laklak, mejuruh gula bali
asli, lais pisan, reh laklaknya jaen gati
PUPUH SINOM
1. Yan gek nyak teken pekak, pekak liu ngelah pipis, asing ane gek
arsayang, nyadia pekak mengisinin, emas hape motor mobil,
sampunang gek rani kengguh, diastun pekak suba tua, bayun pekak
nu gde yukti, kadi ipun, sang Bhima panca pandawa
2. Cucun pekak gede siteng, wireh fitnes bilang wai, ngajeng ramuan
ginseng korea, sinah kuat tahan lami, pekak kasub uli nguni, mirib
gek rani tuara ngugu, wireh tonden ngerasayang, yaning suba
nawang bukti, natan surud, sinah pacang ketagihan
5. Yan manian suba pejah, tityang pacang ngalih muani, muani bagus
kadi arjuna, dadi kedek jroning hati, pangaleme naya singid, saget
truna bagus rauh, pejalanane papojolan, tuara makta napi-napi,
malih ipun, rauh tuara ngangon sandal
6. Uduh jero dagang jegeg, dahat nista manumadi, sandal besik tuara
ngelah, icen tityang ngidih kopi, kanggeang tityang kopi pahit,
nanging dagingin akedik susu, gek rani mangkin ngucap, jero jati
bagus genjing, nanging bagus, tuara dadi anggon mayah
Geguritan 152
PUPUH GINADA
1. Gumi jani suba melenan, elen pidan elen jani, jani pipis dadi raja,
pipise mekada bagus, bocoke dadi ulehang, dija jani, ada luh nyak
anak tiwas
2. Ento tuah ada ring carita, yan jani tan madue pipis, baguse tuara
ngrunguang, sangkan jani anak ayu, kurenannya truna bocok,
nanging sugih, arta brana tan kirangan
3. Yan beli enyakin tityang, sengsara hidup tityang mani, jumah beli
tuara ada apa, tuara ada siap aukud, tai dogen mekacakan, nyakan
krikil, sinah luntur jegeg tityang
4. Beli mai tuara mesandal, tolih sandal tityang niki, aji mael
tityang numbas, lima juta sratus ribu, kaden beli niki mudah, gumi
jani, tuara dadi modal tresna.
5. Nguda beli juari pongah, mai teka ngidih kopi, tolih truna-truna
lenan, makejang pada makudus, ngeroko miwah minum arak, miwah
wiski, bir kratingdeng vodka
*****
PUPUH GINADA
1. Duh dewa meraga utama, sarining ring banjar sari, sokawasti
cinggak titiang, titiang nunas pitulung, sudi ja dewa mas mirah,
ngicen urip, tityang jatma lintang kawot
3. Ring dumadi riwekasan, ten pasah titiang memyiwi, yan I dewa dadi
werta, titiang tumbuh dadi gadung, setata ngelilit I dewa, yan
upami, I dewa dadi tatua cerita
4. Titiang dados para sisya, tan sah tityang ngamong sai, yaning
idewa dadi sekar, titiang I sadpada ngarumrum, sarahina ngaras I
dewa, dewa gusti, pirengan atur titiang
5. Yan I dewa dados kedapan, titiang dadi angin aris, setata titiang
tan pasah, mesolah ngawe ulangun, sareng kalih peteng lemah, dewa
gusti, ratu katon kedap-kedap
Geguritan 153
8. Duh dewa ayu mas mirah, nguda meneng ratu nengil, yaning I dewa
suweca, ring titiang jatma buduh, sesambatanya I tigaron, sai
ngeling, bayu edan mamulisah.
PUPUH SINOM
1. Mas jiwatman beli I dewa, eda engsap unduke nguni, rikala enu
wimuda, kala peteng kadi mangkin, wus wayang mebalik mulih, teka
hujan bales tuwun, dibanjaran mesayuban, truna-truni milu
ngempi, ditengah saput, saling sigit ajak dadua
G I N A D A
1. Beli bagus dewan tityang, nguda mekelo sing mulih, kanti masem
laklak tityang, masem antuk rebut buyung, bilang peteng kaipiang,
beli mulih, megapgapan biu raja
4. Adi sayang mas jiwatma, suba nawang joh mekuli, beli megae di
pesiar, kapah beli nawang kubu, peteng lemah ring segara, dadi
kuli, a tiban mara nawang umah
5. Melah adi ngoyong jumah, memagehang satya laki, jani jaman kali
yuga, legan manah ne katuwut, tuara ngitung mani puan, liu jani,
memitra jak meong pisaga
S I NO M
1. Nguda beli ngraos keto, sampunang sengsaya ring ati, tityang yatna
ngaba raga, dyastu liu meong mai, mengaras miwah ngulgulin,
ngajak ngalih kubu suwung, tresna tityang batun buluan, mamesik
tekening beli, dyastun beli, joh megae di pesiar
Geguritan 154