Anda di halaman 1dari 7

PANGAKSAMA

Om Swastyastu,

Melarapan saking paswecan Ida Sang Hyang Widhi, Tityang para karma penyungsung Pura
Penataran Agung Batuan, , sampun nyikiyang pekayun, pacang ngewangun Karya Mamungkah ,
Ngenteg Linggih ring Pura Penatraan Agung Batuan.
Para Wiku, semeton sami, nyungkemin ngaturang karya ring Anggara Kliwon Medangsya,
10 Maret 2020 . Irika patemon Waliné. Nemu gelang karyané puniki, sampun lintang ring uger-uger.
Manut ucap Candi Narmada : "Nihan Tri Lingga, ka Çiwa rumuhun, temu gelang-en 30 tahun".
Patut nyané 30 tahun nemu gelang.
Mangda karya agung sané kemargiang sida memargi hantar, patut kedasarin antuk pekayun
sane lascarya, mangda sida ngaturang ayah-ayahan naler ngemedalang arta berana sane kabuatang
saking kayun nulus. Lamakané yadnya sane kemargiang sida sidaning don, labda karya, tur
mapikenoh ngamecikang jagat.
Pemarginé tan dados lémpas ring uger-uger, inggih punika : Tatwa – Susila – Upakara.
Puniki tan dados pasahang, wantah makilit. Tri kayané punika gambel. Bayu – Sabda – Idep, punika
becikang. Sané mekanten banget, wantah bawos ring laksana. Ngiring titénin sareng sami. Mogi-
mogi kepanggih sané pacang katuju.

Nihan tegesing karya mamungkah, ling Sanghyang Purusa ring para


Bagawanta. Anakku, para Mpu Danghyang, sang mahyun tuhwa jadma,
luputing sangsara papa, kramanya sang kumingkin karya, kang nista, madya,
uttama, manah lega dadi ayu. Aywa ngalem drewéya, muwang kapugutaning
kaliliran wang atuwa. Aywa mekambekang krodha, mabekang rodra, muwang
mojar agangsul, ujar ménak juga kawedar dénira. Mangkana krama sang
aharep akarya. Aywa simpang budhinta. Yan dadya mangkana, putus gawénya
sami, saha widhi widhananya. Tekéng tetaledan muwah sesayut meraga déwa
sami, tekéng wewangunan sami.
Bantené ring Sanggar tawang, ring karyané, maka uluning Bethara,
tekéngbahu. Né ring panggungan, maka sukun Bethara. Né ring Paselang,
maka delamakan Bethara. Sakwéhing jejaitan, maka carman Bethara.Né ring
tutwan, maka asta karo. Banten arepan ardhiné, maka anggan Bethara.
Caruné maka waman (waduk) Bethara, tekéng gigir, muwang ampolan
(dubur)

Maka titi pengancan pamitet pekayun rikalaning ngayah, mangda semeton sami sane jagi ngaturang
ayah manut ring Yasa Kerthi sané kasuratang ring ilikita puniki.
Om, Santih, Santih, Santih, Om.

1
YASA KERTI
Rikala Nyanggra Karya Mamungkah Lan Ngenteg Linggih ring Pura Penataran Agung
Batuan

Dasar :
Kramanya sang kumingkina karya kanista madya uttama. Manah lega dadi ayu, aywa ngalem
drewya. Mwang kapugutaning wwang atuwa, aywa mengambekang krodha mwang ujar
gangsul, ujar ménak juga kawedar dénira. Mangkana kramaning sang ngarepang karya. Aywa
simpanging budhi mwang krodha.
Tegesnyané :
Tata cara sang pacang ngemargiang upacara kanista, madya, utama.
Pekayun sane seneng lan lascarya sané ngewetuang becik. Sampunang mapidalem
(kapariangen) ring harta brana sané pacang anggén mayadnya. Sampunang tempal ring
pewarah para panglingsir, sampunang maambek kroda makamiwah mebawos bruak cauh
turmaning kasar. Mebawos sané patut, becik kapireng punika sané sandang bawosang.
Asapunika tata cara sang sané pacang ngemargiang yadnya, Sampunang lempas saking
pekayun sané patut miwah sampunang ngemetuwang krodha.

A. YASA KERTHI MERUPA UPAKARA/UPACARA


[Maka jalaran nunasicayang kerahajengan jagat ring Ida Sanghyang Widhi Wasa]

Manut dudonan pengambilan karya, ngawit saking Upakara/Upacara nanceb ngantos


Penyineban, Krama Pura Penataran Agung Batuan patut ngemargiang Upakara/Upacara ring
sowang-sowang sanggah / mrajan, sareng sami ngaptiang kerajengan, mejalaran antuk nunas
ica serahina-rina ring Ida Sanghyang Widhi Wasa muwah Ida Bhetara/Bhetari, mangda
suweca ngicénin kerta wara nugraha ring sameton sareng sami, lamakané prasida antuk
ngaturang ayah dumugi karya sané kemargiang labda karya, sida sidaning don.
1. Saniscara Wage Julung Wangi, 8 Pebruari 2020, Eed Karya : Nyambut Karya/Nanceb
 Ngaturang pekeludan/pemarisudan ring merajan Geria sowang-2 antuk ngaturang
Prayascita, Durmengala, Sorohan Alit.
 Ring Kemimitan/Kemulan ngalinggihang daksina, tegep saha upakarania,
pasucian, rantasan, sodaan putih kuning. Daksina punika kajejerang ngantos
rahina Penyineban.
2. Anggara Pahing Sungsang 11 Pebruari 2020, Eed Karya : Negtegang beras,
Nyejerang Penjor
 Ring sowang Geria megenah ring arep lawang/pemedal utawi ring ajeng pemedal
merajan, nancebang penjor, jangkep saha sampyan penjor, medaging canang,
kategepan panca phala, phala bungkah, pala gantung, meiyur-iyur putih-kuning.
Sanggar nyané merupa Sanggar Agung.

2
 Banten ring Sanggar Penjor : Daksina, pasucian, rantasan, kembang payas, soda
putih kuning. Sebilang wengi dagingin suwar (damar).
3. Sukra Kliwon Sungsang , 14 Pebruari 2020 Eed Karya :Nyangling / Ngingsah
4. Soma Paing Langkir , 2 Maret 2020 Eed Karya : Melasti ke Segara
 Sadereng memargi jagi ngiring Melasti ke Segara, ring Merajan Jero/Puri/Geria
ngaturang : Canang genten, sodan putih kuning.
 Serawuh sakeng Segara : Ring Natar Merajan ngaturang : segehan, kepelan,
tetabuhan.
5. Sukra Umanis Langkir , 6 Maret 2020 Eed Karya : Tawur - Pedanaan
 Ring merajan ngaturang : Sodaan putih kuning, canang sari, canang lenga wangi,
burat wangi, pekalahyangan.
 Ring Lebuh ngaturang : segehan, kepelan 3 kepel meulam bawang jahe, manut
dresta.
 Nunas Tirtha Tawur ring Pura raris tirtha punika kesiratang ring pelemahan Geria.
6. Anggara Kliwon Medangsya , 10 Maret 2020 Eed Karya : Pucak Karya
 Ring merajan ngaturang : Sodaan putih kuning, peras santun, canang sari, canang
genten, sukla pawitra, pasucian, rantasan, lan reruntutannya kadi banten
Galungan.
 Ring Sanggar Penjor ngaturang : Sodaan putih kuning, Sukla pawitra, tadah
pawitra, canang sari, pasucian, rantasa, lan reruntutannya kadi banten Galungan.
 Ring Lebuh/ Merajan, lan lawang ngaturang segehan sejangkepnyane.

7. Sukra Pon Medangsya , 13 Maret 2020 Eed Karya : Ngeremek – Mekebat Daun
 Ring merajan ngaturang : Sodaan putih kuning, sanganan lebeng andus, meprani
rujak, canang sari, canang gantal, canang arum.
 Nunas tirtha Pengeremek : raris siratang ring banten, pelinggih-pelinggih sami.
8. Anggara Paing Pujut , 17 Maret 2020 Eed Karya : Penyineban
 Ring merajan ngaturang : Dapetan asoroh, mejauman sesidan-sidan, tebasan sidha
karya.
 Nunas tirtha Penyineban anggen nyiratin banten, pelinggih-pelinggih sami.

3
Pekeling :
Sajawaning ring rahina sane kategesang kadi inucap, saking Nanceb ngantos Nyineb
serahina-rahina patut ngaturang canang sari ring daksina sane kajejerang ring
merajan/kemimitan/kemulan.

B. YASA KERTHI MITET BEBAWOSAN

Tan Kalugra/ Tan dados :

Para pengayah, lanang istri, ritatkala ngayah ring Pura tan dados :

1. Tan dados ngerawos kasar/bangras, memedih, memisuh.


2. Tan dados meguyonan sane cabul, lan sepanunggalnya
3. Tan dados mamisuna, bobab

C. YASA KERTHI PARILAKSANA NGAYAH

1. Uger-uger Ngaturang Ayah :

1. Sane Tan Kalugra Ngayah


 Sang sane ngeraja sewala (menstruasi)
 Sane keni kacuntakan (sebel)
 Sane keni penyungkan menahun
 Sane ceda budi (edan, sekedap eling, buduh)
 Sang sane keni "tada huwuk" utawi berung menahun.

2. Sane kebawos ceda angga, kelugra ngayah, nanging nenten kelugra ngambil kekaryan
sane pingit.
3. Sane pecak sungkan ila, prade sampun wenten surat keterangan sehat saking dokter
kedadosang ngayah sesampun meprayascita.
4. Sang sane katiben kelayu sekaran, sesampun tigang dina kedadosang ngayah, nanging
ngantos ring jaba tengah kemawon, ngantos puput waneng cuntaka.

2. Sane Nenten kedadosang :

1. Tan dados memaling, kikip ngambil druwen anak siyos


2. Tan dados mececepin anak alit ring sajebag wewidangan Pura
3. Tan dados ngamersihan cokor antuk toya, mewarih, mekoratan, ring sajebag
wewidangan Pura sane kesuciyang, sejawaning ring paturasan (kakus/w.c.) sane
sampun kesiyagayang.
4. Tan kalugra/tan dados mesisir, ngetepin kuku, ngemecikang wastra ring sajebag
wewidangan Pura sane kesuciyang.
5. Ritatkala mekemit ring Pura, Tan kalugra/tan dados lanang-wadon awor, sajawaning
anak alit.

4
3. Kakertan Sane Patut Ketinutin :

1. Serahina jagi ngaturang ayah, mangda mesirat tirtha penglukatan sane sampun
kesayagayang ring samping pemedal jaba Pura.

2. Busana rikalaning ngayah


 Pengayah lanang mebusana adat pepek (kekancutan, mekampuh, medestar).
Warnan busana sawentene.
 Pengayah istri ngangge kebaya (kewaca metangan panjang), mesenteng,
rambut mepusungan, perabu ngangge saet-kasa (pita putih), macelekan biting
(semat). Warnan busana sawentene.

3. Busana rikalaning Tawur lan Pucak Karya


 Krama lanang mekwaca putih, mekampuh kuning, medestar putih. Warnan
wastra sawentene.
 Krama sane istri rambut mepusungan, prabu ngangge saet kasa, mekwaca
putih, mesenteng kuing. Warnan wastra sawentene.

D. YASA KERTI MERUPA DANA PUNIA

Dana Punia mawit saking dana sane mateges “Artha Berana“ punia mateges
“Haturan“ dadosne danapunia punika mateges haturan sane marupa artha  berana.
Karya sane jagi kemargiang antuk pengemong Pura Penataran Agung Batuan sane
jagi rawuh, wantah karya ageng, sane kebawos  Mamungkah Ngenteg Linggih. Sinah
karya punika mamuatang prabeya sane makweh pisan. Sapunika  mawinan
Prawartaka  Karya garjita pisan pacang nyangra haturan punia saking sang sapa sira
ugi sane sangkaning lascarya parama ledang ngaturang punia.
Dana punia punika ageng pisan pahalan ipun majeng ring sang sane mapunia naler
ring sang sane  nerima sekadi munggah ring sastra :
1. Sarasamuscaya Sloka 169
“Na mata na pita kincit kasyacit pratipadyate, danapathyodano jantuh
svakarmaphalamacnute”
“Ika tang dhana, tan bapa, tan ibu umukti phalanika, anging ikang wwang
gumawekayen ikang dana punia, ya juga umukti phalanikang danapunia”:

5
Teges ipun :
Paweweh dana punika nenten I Bapa, nenten I Meme  sane pacang nerima
phalan dana punia punika, wantah sang sane medana punia pisan sane jadi
ngalap woh dana punia punika.
2. Manawadharma Sastra Sargah IV bait 230 :
“Bhumido   bhumin apnoti
Dhengham ayurhi hanyadah
Grhado ghryani wesmani
Rupam utanam
Teges ipun :
sane mapunia tanah  jagi polih swarga, sane mapunia emas jagi polih umur
panjang, sane mapunia umah  jagi  polih genah sane agung, sane mapunia
perak jagi polih keasrian.
Yening tatasang   daging slokane ring ajeng  janten sampun  nenten wenten pisan
pocol sang mapunia yaning sampun pikayunan mapunia satmaka nandur bibit swarga
lamakane kapungkur wekasan sidha mangalap swarga.
Sami para krama desa manca desa sane maduwe paiketan pekayun ring kawentenang
Pura Penataran Agung Batuan harsa ledang sareng ngertiang, ngyasayang karya
agung puniki, napi malih sidha antuka mapunia, Prawartaka Karya nyuksemayang
pisan. Dumadak yasa kerti Ida Dane semeton sareng sami polih panugrahan Ida Sang
Hyang Widhi Wasa.

E. PEMARGI PRADE WENTEN KELAYU SEKARAN

1. Nyengker Setra

Ngawit Nanceb ngantos Penyineban semeton nenten dados ngemargiang atiwa-


tiwa/ngaben.

2. Pemargi Sedereng Nanceb

Sadereng Nanceb, prade wenten kelayu sekaran krama kedadosang ngaben bah
bangun, ngantos rahina awuku sakeng rahina Nanceb.

3. Pemargi Sesampun Nanceb

 Pradé wénten sané séda rikala sampun Nanceb, sané séda punika patut gelis
kependem. Upacara mendem kemargiang rahina nyoréang sesampuné
Sanghyang Surya sumurup.

6
 Sané nyarengin ke setra rikala mendem kebawos keni cuntaka. Sengker
cuntaka manut dresta. Prajuru, prawartaka karya, tukang, serati banten,
nenten dados nyarengin pemargi mendem mangda tan keni cuntaka.
 Pradé sané séda Ida sane sampun medwijati/Sulinggih, muwang Pemangku,
utawi krama sané manut dresta nenten dados kependem, kelugrayang
nyekeh ring Genah suwang-suwang.
 Nyekeh sawa mangda anut ring tata cara Nyekeh sawa kadi ring sor :
 Sang séda sané walaka tan nganggé tumpang salu,
 Sang Sulinggih/Pemangku dados nganggé tumpang salu
 Sajeroning nyekeh sawa, angga keluarga sané kasekeh kasengguh
cuntaka
 Upacara pengabénan dados kemargiang sesampuné éédan karya puput
memargi sami.

Anda mungkin juga menyukai