Anda di halaman 1dari 12

SATUA NI DIAH TANTRI

KATUTURAN BE TATELU

Ané malu ada katuturan Talaga madan Ala Sagara, kalintang krasmian talagané ento.
Akéh sarwa kusumané ngiderin talaga punika. Sakancan sekaré sané layu sami ulung katoyan
talagané. Waluya kadi pasraman Ida Bhathara Yama. Mawinan asapunika, santukan surupaning
tunjungé sami wénten irika. Ditu pada lega sakancan béné lumincak di sor tunjungé. Kocap ada
bé dadla gapanyamaan ajaka tatelu. Kaliwat tresnannyané manyama, séloan sareng sinareng. Ané
pinih keliha madan Inangga Widuta, ané panengah madan I Prédyum Nantaka, ané nyomanan
madan I Bawisyati. Maka tatelu tusing taén késah uli di talagané ento. Makejang tustarena
idepnyané marebut sabuktiaan. Tusing pesan ia taén tekén katkanan pakéweh. Réh telagané
linggah tur tanpa pada dalem yéhnyané.

Kacrita jani panamayan sasihé kang-kang, nyat reké talagané ento. Lantas mamunyi I
Nangga widuta tekan adinné, kéné krunanné duh, cai adin beliné maka dadua. Né jani
panamayan cainé katkanan pakéweh, keto kenehang beli. Sing ada buungan ambalan cai beliné
mati. Jani kéné baan cai ngrinciang daya, mangdené pada enu idup buka jani, ento iyatin
tunggaké ané malu-malu, jani suba ia ninggil. Ento cihna talagané suba ees yéhné. Ento cirin
panesé banter. Disubané nyat telagané, ditu sinah bakal katkanin baan I juru saup dhama
merihang cai beli, jani idep beliné riinin pisan matinggal, mungpung enu trébésan yéh membah
tuutang. Yan suba sidda teked baan di pasihé, sing ada buin sumanangsayain. Kéto reké
krunannya I Nangga Widuta. Lantas kasaurin baan I Predyum Nantaka " Inggih beli, yan
asapunika papineh beliné, boya ja saking tiang mamboyanin kadi pamatut raos beliné. Padering
ten wénten nyat telaga punika, réh nénten wénten anak uning narka napinangkan sabehé".

Déning durung mawasta nyat kadi mangkin, ten ja nyandang asapunika. Yan sampun
nyat, irika margiang kadi pamatut manah beliné. Lantas sumaur I Bawisyati " Inggih beli, daging
napi malih raosang apang panjang. Saking tiang maminehin, réh iriki mula palekadan tiangé,
genah tiangé manggihin karahayuan saking cerik. Kadi mangkin wawu katkanan pakéweh,
matinggal pét saking iriki, nista pisan reké sasanané ané asapunika déning ninggalin kayangan".
Papa pisan reké kajanmané yan asapunika. Wiréh dini tiang mangguhang rahayu, apang dini
tiang ngemasin mati. Tedun titah Widhiné, né mangkin gamel titiang, sawiréh tan keni agem,
panitah Ida Sang Hyang Widhi wasa.
SATUA PANJI

I DEMPUAWANG (W.Suardiana)

Kacrita wénten reké tuturan satua, Ida Sang Prabhu madué putra tetiga, lanang kekalih
istri adiri. Kocap, duk putranidané makatetiga kari alit-alit, Ida Sang Prabhu kalimburan, lulut
asih tekén I Limbur. Ulihan patuduh I Limbur, Ida Sri Praméswari kategel di batan kandang siapé
tan kaicén ajengan, muah putrané makatetiga kakutang di tengah alasé, masi tan kaicén mekelin
apan-apan. Déning Ida Radén Galuh sedeng telesé nyusu, dadiannya ngalgal kocap Ida nangis
kaemban antuk rakané makekalih.
Kacrita mangkin, I Dukuh Sakti sedek dané nglindeng, pirenga koné ada anak cerik ngeling,
lantas jagjagina koné kema. Teked sik tongos anaké alit nangis, nglaut koné dané dukuh
matakon, “Cening, Cening, Cening nyén ngelah pianaké, nyén kajak mai dadi peturu cerik ada
dini?”
Mara monto patakon dané Jero Dukuh Sakti, Radén Mantri ané paling duura lantas
nyawis patakon danéné saha nuturang indik ragané kakutang antuk Ida Sang Prabhu, saha
nguningayang indik ajinidané katangkeb olih kawisayan I Limbur. Ditu kangen pesan koné Jero
Dukuh tekén anaké alit, lantas duduka ajaka ka jeroné di telenging alas, lantas aturina ajengan.
Ida Radén Galuh, wiréh Ida nu masusu, rerehanga koné empehan kidang, ento koné Ida aturina.
Kacritayang Jero Dukuh Sakti kaliwat sayang tekén anaké alit waluya anggén dané oka sajaan,
réh dané tusing madué oka muah rabi. Anaké alit makatetiga kaicén parab olih dané Jero Dukuh,
ané paling duura kaparabin Radén Semarajaya, ané alitan Radén Jayasemara, muah ané istri
parabindané Radén Galuh Argamanik.
Gelising satua énggal, kasuén-suén, di subanné pada duur, nuju peteng, lantas dané
Dukuh Sakti matur ring Radén Mantri kekalih muah Radén Galuh, “Déwa, Déwa Radén Mantri
kalih muah Radén Galuh, mangkin I Déwa sampun pada duur, titiang mangkin mapamit ring I
Déwa sami, titiang pacang moktah ka suniatan, sampunang I Déwa makasami angen ring
pasikian titiang! Yéning titiang sampun makaon, sampunang I Déwa kari malinggih i riki, mrika
rereh biang I Déwané. Biang I Déwané sampun kiris pisan, samaliha ring prabunidané majuljul
tain siapé sakadi kuskusan. I rika ring pasisin alasé puniki sampun cawisang titiang I Déwa prau
mas madaging sarwa mulé, miwah kaula katah, prauné punika linggihin ngrereh Ida I Biang.
Samaliha, titiang ngaturin I Déwa lalang akatih miwah gadung a rancé, gunanipun, yéning I
Déwa mayuda, yén makayun negul meseh, puniki gadungé anggén, yén makayun mademang
lalangé anggén!” Suud matur kéto, lantas Jero Dukuh Sakti moktah.
Sapeninggal dané Jero Dukuh, buin maninné semeng ngruput koné Radén Mantri sareng ariné
makekalih suba mamargi ngungsi pasisi. Rauh Ida ditu, lantas pendaka koné tekén isin prauné
ento, tur iringa munggah ka prauné. Anaké ento makejang pada bakti ngaula ring Ida. Di subanné
kéto, lantas Ida malayar mailehan nagih numbas anak luh berag ané nyuun tain siap lamun
kuskusané. Salantang lampah Idané malayar, tusing koné ada anak ngadepin.
Kacrita jani malabuh lantas Ida di pasisin jagat Daané. Makejang koné anaké bengong
mabalih prau mas macangcang di pasisi. Ditu buin Ida Radén Mantri makatetiga majarwak tekén
para anaké ané rauh ngarsaang numbas anak luh berag ané nyuun tain siap lamun kuskusané.
Ortané kéto dingeha koné tekén I Limbur, lantas ia matur tekén Ida Sang Prabhu, “Sang Prabhu,
Sang Prabhu, di pasisi ada koné prau malabuh meli anak luh berag buina nyuun tain siap lamun
kuskusané. Nah, yan akéto jalan ja Praméswari adep, lakar gena téh ngubuhin anak kakéto!”
Déning sayang Ida Sang Prabhu tekén Ni Limbur, linggihina koné atur I Limburé. Lantas Ida
Sang Prabhu ngandikain parekané ngadep Ida Sri Praméswari ka pasisi, aji kuda ja nyak anaké
meli. Déning tibanan Ida Praméswari tusing ngajengan, dadiannya kiris pesan koné Ida, tur tan
éling tekén raga gosonga abana ka pasisi. Teked di pasisi, tumbasa koné tekén Ida Radén Mantri,
lantas unggahana ka prauné. Ditu lantas Ida Praméswari siramanga, salinina wastra, tur tangisina
tekén putrané makatetiga. Di subané Ida éling, suapina koné Ida aturina bubuh, lantas Ida
ngandika, “Éh, Jero, Jero makatetiga olas tani olasé Jeroné ngidupang tiang sukaan tiang mati
tekén idup kéné nemu sengsara”. Mara kéto pangandikanidané, lantas Ida Radén Mantri
makekalih matur, nguningang indik Idané uling pangawit kanti kayang jani. Ditu lantas Ida
Praméswari sareng putrané makatetiga saling gelut saling tangisin, wiréh éling ring kasengsaran
raganidané. Ban lédang kayun Ida Praméswari kalintang, réh suba kapanggih tekén putrané sami,
dadi tan asué koné Ida sayan kénak, tur raganidané énggal koné pulih waluya kajati mula.
Sesubané Ibun dané kénak, ditu lantas Ida Radén Mantri makekalih mutusang kayun
lakar ngaturang surat ka puri nangtangin Ida Sang Prabhu mayuda. Daging séwalapatran Radén
Mantri sampun kawacén antuk Ida Sang Prabhu. Sang Prabhu menggah piduka, lantas Ida
ngandikaang I Patih nauhin kaula lakar ngoros Ida Radén Mantri.
Mangkin kacritayang suba koné kaulanné pada mapunduh sayaga lakar ngrejek Ida
Radén Mantri makekalih. I Gusti Patih ngomanda nganikain panjaké apanga ngrejek Radén
Mantri Semarajaya lan Radén Mantri Jayasemara. Panjaké magrudug lantas ngrejek Radén
Mantri di pasisi. Duaning ida marasa kalilih, ditu koné Radén Mantri makekalih lantas manahang
gadung ané katur olih dané Jro Dukuh Sakti i pidan. Suud kéto, makejang lantas wang Daané
miwah Ida Sang Prabhu mategul.
Sesubané para panjak miwah Ida Sang Prabhu mategul, Ida Radén Mantri makekalih raris
ngapuriang, panggihin ida koné I Limbur sedek negak di ambéné. Ditu lantas I Limbur katebek
antuk Ida Radén Mantri nganggén don lalang. I Limbur mati prajani, bangkéné lantas entungang
ida di pangkungé, lantas teka koné cicing ajaka liu ngamah bangkén I Limburé kanti telah. Di
subané I Limbur mati, buin koné Ida Radén Mantri makekalih medal, ditu lantas Ida Sang
Prabhu ngidih urip tekén Radén Mantri, lantas Ida Sang Prabhu muah kaulané makejang
kakelésin olih Ida Radén Mantri. Di subané kelés, lantas Ida Sang Prabhu iringa menék ka
prauné tekén Radén Mantri makekalih. Teked di prauné, dapetang ida koné Ida Sri Praméswari
sedek malinggih sareng Radén Galuh Argamanik. Ditu koné lantas Ida Sang Prabhu nyaup
rabinné, lantas Ida Praméswari bendu tur matbat Ida Sang Prabhu. Mara kéto, lantas Ida Radén
Mantri ané duuran matur ring Ida Sang Prabhu, “Inggih, Ratu Sang Prabhu, dados Cokor I Déwa
jag nyaup anaké istri punika, sapasira ké punika, kadén punika anaké sané nyuun tain siap lamun
kuskusané sané tumbas titiang ring Cokor I Déwa?”
Mara kéto atur Ida Radén Mantri Semarajaya, lantas Ida Sang Prabhu nangis sinambi ida
nuturang indik kasujaktian idané, tur tan mari marisesel raga, déning kalambuk kayuné
nglinggihin atur I Limburé. Kacritayang lantas Ida Radén Mantri Semarajaya kalih Radén
Jayasemara kangen ring ajin idané, lantas ida masi nguningang indik idané duk kari alit kantos
ka mangkin. Ida Sang Prabhu nangis wau uning tekén kawéntenan praméswari kalih putranidané
kalapu-lapu, saha tan mari ida ngaksamaang raganidané ring putra miwah praméswari, tur
prajani koné ajak ida ka purian. Gelisang crita, lantas koné Ida Sang Prabhu maicaang
kagunganidané ring putrané makekalih.
Kacrita jani Ida Radén Mantri ring Koripan, nuju wengi ida malinggih koné di balé
kambangé di taman, lantas ida mireng raos ngambara, “Cening, Cening Mantrin Koripan, jani
suba teka karman Ceningé, kema jani Cening luas ngaba prau takon-takonang adan muah
gobanné, bunga anggon ngupahang matakon! Buina, lamun ada anak ngupamaang gustinné
bunga cempaka, gustin anaké ento suba dadi lakar rabin Ceningé, tur Cening lakar masalin goba
dadi bojog madan I Dempuawang. Nanging, eda Cening jejeh, réh mula kéto pakardin Ida
Sanghyang Widi, lakar matemuang Cening marabi. Yén suba mobot rabin Ceningé, sinah Cening
lakar buin magoba manusa!” Amonto koné raosé ané pirenga tekén Ida Radén Mantri Koripan,
lantas ida mantuk. Buin maninné Ida Radén Mantri Koripan tangkil tekén Ajinné, nguningang
raosé ané pireng ida di taman, tur lantas ida mapamit lakar ngumbara nglinggihin prau ngrereh
lakar karmanidané. Mara kéto aturné Radén Mantri, Ida Sang Prabhu Koripan lédang mirengang,
tur lantas ngandikain I Punta Jrudéh apanga ngiringang Ida Radén Mantri saha para panjak
makasami ngrereh lakar karmanidané. Kéto masi tan mari ida ngicén putranidané bebekelan
lebeng matah acukupan.
Tan kacritanan gelisang satua, Ida Radén Mantri lantas malayar nuut pasisi. Rauh di
pasisin Pajarakané, manggihin koné ida anak mamancing lantas takénin ida, “Paman, Paman
sang mamancing, désa apa ké né adané?”
“Désa Pajarakan, puniki wastan ipuné.”
“Yén upamiang sekar, sekar apa gustin Pamané?”
“Sekar kecubung, kudu putih boné ngab.” Buin koné Ida Radén Mantri malayar. Rauh di pesisin
Singasariné, buin koné ida manggihin anak mamancing, lantas ida buin matakon, “Paman,
Paman sang mamancing, désa apa né adané?”
“Désa Singasari puniki wastan ipuné.”
“Yan kadi sekar, sekar apa gustin Pamané?”
“Sekar bakung, kudu putih grempiangan.” Wiréh tusing anut buka kapituduh, buin koné ida
malayar. Rauh ida di pesisin Gegelangé, buin koné ida matakén tekén anak mamancing,
“Maman, Maman sang ané mamancing, désa apa ké ené adané?”
“Désa Gegelang puniki wastan ipuné.”
“Yén upamiang sekar, sekar apa ké gustin Mamané?”
“Sekar jepun, putih montok sariné ilang.” Mara kéto panyawis i juru pancing, nglaut koné Ida
Radén Mantri Koripan malayar nuju pasisi ané lénan. Rauh di pasisin jagat Daané, ditu koné ida
buin matakon tekén anak mamancing,”Maman, Maman sang ané mamancing, désa apa né
adana?”
“Désa Daa, punika wastannyané.”
“Yén kadi i sekar, sekar apa ja gustin Mamanné?”
“Sekar cempaka, sari ilid miik ngalub.” Mara kéto pasautné i juru pancing, pramangkin koné ida
lantas dadi bojog putih tur mungil, ditu makejang koné iringanidané manglingin Radén Mantri
Koripan.
Ngantenang makejang panjakidané ngeling, ditu lantas Radén Mantri Koripan ngandika tekén
iringanné, “Maman Punta Jrudéh muah wargin gelah para panjak ajak makejang, da Maman
ngeling, réh jani gantin gustin Mamané sadia lakar maan anak luh jegég! Yadin nira jani magoba
bojog, buin pidan yén nira suba makurenan, ditu nira lakar buin magoba jlema tur lakar tulak
mawali ka Koripan. Nah, né jani, kaukin nira I Dempuawang, adep men nira dini! Yén nira
tondén payu, tondén ada anak meli, da pesan Maman ngalahin nira, dini malu nongos ajak
makejang!” Mara kéto pangandikan Ida Radén Mantri, lantas makejang koné panjakidané pada
suud ngeling.
Gelisang satua énggal, kacrita jani Radén Galuh Daa nyumpena koné ida matemu rabi
ngajak anak bagus macedar, nanging anaké ento jani magoba bojog putih, bisa ngomong jlema
kaubuh ban wang prau tur lakar bisa koné dadi anak bagus. Ditu lantas Ida Radén Galuh nangkil
tekén Ajinné muah rakané makekalih, ngaturin Ida mangda numbasang bojogé ané ubuha tekén
wang prauné lakar anggénida plalian. Ida Sang Prabhu Daa ngandika, “Béh, Radén Galuh, dadi i
déwa cara anak alit papak raosang Cening, ragané sampun duur, dadi nagih maplalian kakéto?
Déning Cening suba duur, keneh Bapané Cening patut majangkepan tekén rakan Ceningé I
Mantri Koripan! Rakan Ceningé dini makedadua lanang-lanang, pajangkepang Bapa tekén I
Cening Galuh Gegelang muah Singasari, déning Cening mula mamisan tekén ento makejang!”
Yadin kéto pangandikan Ida Sang Prabhu, Ida Radén Galuh tusing ngiring, enu kedeh pinunas
idané apang katumbasang i bojog putih! Déning kéto, lantas Ida Sang Prabhu ngandikain
parekanné ka pasisi meli bojogé putih ento tekén wang prauné. Di subané bojogé ento katur ka
puri, angob Ida Sang Prabhu miwah Radén Mantri makekalih, réh bojogé ento bisa ngomong
muah masolah cara jlema, tur nguningang déwékné madan I Dempuawang. Bojogé ento lantas
kaaturang tekén Radén Galuh di pagaluhan. Kacrita, Ida Radén Galuh peteng lemah koné tusing
taén belas tekén I Dempuawang tur matingkah manying cara anak marabian ngajak I
Dempuawang.
Tan kacritanan, gelisin satua énggal, déning suba pada caluh, dadi sayan gudip koné I
Dempuawang, ngangsan bani niman Ida Radén Galuh muah mlali susunidané sambilanga
mareraosan. Déning bes sai-sainé kéto, nuju peteng Ida Radén Galuh merem ngajak I
Dempuawang, lantas jamaha koné Ida Radén Galuh tekén I Dempuawang. Buin maninné, dadi
lesu pesan koné Ida Radén Galuh, lantas ida lunga ka taman ngetis kairing baan I Dempuawang
sambilang ida mareraosan.
“Dempuawang , to kenapa bungut ibané bujuh?”
“Inggih Ratu Ayu, titiang dados pragina suling ring purian.”
“Dempuawang, to kenapa sih awak cainé mabulu?”
“Inggih Ratu Ayu, titiang mabaju sangkelat nénten malapis.”
“Dempuawang, to kenapa liman ibané démpét?”
“Inggih Ratu Ayu, titiang nunas jaja kuskus déréng mawajik.”
“Dempuawang, to kenapa jit ibané bubul?”
“Inggih Ratu Ayu, titiang negakin pangoréngan déréng masutsut.”
“Dempuawang, dong ulihan daan awaké!”
“Meneng Ratu Ayu meneng, payuké bolong kudiang matri.”
“Ririh iba Dempuawang, bakat dogén ban iba nyautin munyin nirané.” Kéto koné reraosanidané
Radén Galuh ajaka I Dempuawang. Suba jani sanja, mantuk lantas koné ida ka puri pagaluhan.
Kasuén-suén, mobot koné Ida Radén Galuh. I Dempuawang suud koné lantas magoba
bojog, buin mawali kajati mula dadi Mantrin Koripan. Ditu lantas Radén Mantri Koripan
nuturang saindik-indik raganidané tekén Radén Galuh, sumingkin garjita kayun Ida Radén
Galuh, wiréh ida mula mamingsiki.
Kacrita, Ida Sang Prabhu miwah Ida Radén Mantri Daa makekalih, mireng Ida Radén Galuh
mobot pagaén I Dempuawang, lantas ida bendu tur érang pakayunané déning putri kalih ariné
marabi ngajak bojog. Lantas ida sareng tetiga ka pagaluhan lakar ngamatiang I Dempuawang.
Mara ida rauh ditu, cingak ida Radén Mantri Koripan malinggih sareng Ida Radén Galuh, saha
nakénang tekén Radén Galuh Daa anaké sané sareng ajak ida ditu. Ditu lantas Radén Galuh Daa
ngaturang indik kasujatian idané ring aji miwah rakanné. Suba lantas kéto, prajani Ida Sang
Prabhu Daa maputusan makta surat ka Koripan, ngaturin Ida Sang Prabhu Koripan mangda rauh
ka Daa, lakar muncingang Ida Radén Galuh ring Radén Mantri Koripan. Buin ida mutusang ka
Gegelang muah ka Singasari nglamar Ida Radén Galuh makekalih lakar sibarengan
kabuncingang di Daa ring Ida Radén Mantri Daa makekalih.
Tan critanan, gelisin satua, suba pada adung pangraosé, lantas Ida Radén Mantri
makatetiga apisan kabuncingang ring Radén Galuh makatetiga, tur karajegin antuk Ida Sang
Prabhu Koripan, Gegelang, miwah Singasari.
BABAD

CALON ARANG

Kacrita wenten ida sang prabu ring jagat Padelegan, dahating widagda, wikan ngambel jagat tur
akeh madrue pangaweruh wahyadiatmika. Jagate sane kagambel olih ida, sayuwakti gemah ripah
loh jahnawi. Nanging wenten kakirangannyane, ida tan madrue putra. Punika duaning kebukan
kayunidane, sangkaning sampun lingsir, sapasira sane pacang ngentosin kaprabon.

Saking banget kayunidane mangdane maputra, raris nunas ica maduluran antuk upakara.

Kala nuju rahina ayu, maka suba dewasa, nuju ratri, raris andewasraya ida ring Pura Dalem,
nunas ica ring Ida Batari, mangdane ida sueca mapica panugrahan. Irika ring ajeng gedong ida
malinggih masila pened, ngastawa Betari, maduluran puja pangastawa. Kala irika, raris wenten
sabda saking jroning gedong, “Cening prabu Padelegan, napi mawinan rawuh pedek ring ajeng
gedong, napi sane kabuatang, durusang ngandika sane sujati”.

“Inggih, titiang pedek tangkil sekadi mangkin, duaning titiang sampun lingsir, tan wenten sane
pacang nglanturang pamargin titiange, kasinahan titiang banget mapinunas mangdane wenten
putra”, asapunika Prabu Padelegan matur.

Raris malih wenten bawos saking Gedong, “Nah, yan ento maka pangacep ceninge, tangkil ring
Biang. Sakewala uli jani cening, ngulengang pikayun, ngacep tur nunas ica ring Hyang,
mangdane labda karya. Nah ne jani budal i dewa, da pati ledat, macecingak ka samping, mangda
uleng, pangidep i dewane.

Gelising crita, raris ida budal kasarengin rabi, nanging ring tengahing margi, ring pahteluanne,
ring ajeng Mrajapati, jeg wenten bangkung ngajak pianak tur pianaknyane mokoh-mokoh. Irika
ida madrue kayun, “nah yan ngelah panak buka kene, ambat demen hatinne”, sambilang ida
ngurut-urut pianak bangkunge punika, kenten marawat-rawat ring sajroning kayun.

Ring jroning angen sang prabu, setata mangdane mrasidayang ngamargiang piteket ida Betari,
nanging pinunase abot, gegodanne taler mageng.

Gelising crita, sampun rawuh ring Puri, tur makarya upakara sepatutnyane. Mobot rabinidane, tur
kakaryanin upakara magedong-gedongan, manut sastra agama Dharma Kahuripan.

Ri sampun tutug wulanan, embas anake alit 2 diri, istri sane duhuran lan lanang sane alitan,
nanging mahulu marupa bawi.
Manut dresta sane mamargi, yaning wenten madrue putra salah rupa, patut katundung lan
kakingsanang ring tengahing alas.

Raris anake alit kakutang ring tengahing alas, ngancan sue, ngancan duhur, raris nangun tapa
ring Kahyangan Dalem sane istri, sane lanang ring Pura Kahyangan.

Sane istri polih panugrahan saking ida Betari, manut tetujonne kapti, mangda dados anak istri
listuhayu, kapica Aji Pangastreyan. Irika ida Dewi Durga, ngusap prarain idane, pramangke
dados anak istri hayu, kapepasih I Tanting Mas.

Taler ida kapica Aji Kawisesan, Aji Panglebur, olih ida Dewi Durga. Sesampunne punika
kapica piteket, “Dewa jani dewa suba mapikolih manut pangacep i dewane, nanging i dewa sing
nyen dadi cupar indik pangaweruh ring anak siosan, yening ia nyak sujati malajah dadi sisya lan
maguru ring i dewa.I Dewa da pesan budal buin ka Padelegan, kema i Dewa ka Dirah, irika
madeg agung.”

Kacrita sane lanang, sane nangun yasa ring Pura Kahyangan, polih panugrahan saking Hyang
Siwa, sampun maraga bagus alep lan kapica Aji Kadiatmikan lan Dharmaning Kapanditan,
kapepasih “Tanting Rat“. Raris Tanting Rat kandikain antuk rakanidane mangdane sareng lunga
ka Dirah.

Sang kalih lunga ka jagat Dirah. Kala irika para panjak Dirah sami ngambu bo miyik ngalub,
wawu kauratiang, sang sane mambu miyik wantah tamiu sane wawu rawuh lanang istri.

Kala irika sang amengku Dirah, sane lanang kanggehang Bhagawanta, tur sane istri kanggehang
parameswari. Nenten asue sampun ngembasang putra istri, mapesengan Ratna Manggali.

Duaning kasayangang olih biang ajinidane, punika matemahan manying tur mameta-meta, ring
biang idane. Kala irika biang ida kakeruhan, kandikain ngruruh ajinidane sane wenten ring
paseban. Rauh ring paseban, kandikain anake alit mangda mawali ngrereh biange, punika anake
alit ulah-alih. Menggah duka biang idane, tur ngrangsuk kawisesan, sang prabu lina, punika
duaning maparab “Rangda Ing Dirah“.

Indike punika kapiteket olih arinne lanang, nanging tan katrima, tur menggah piduka, saha
nundung arinne. Punika duaning Tanting Rat matinggal saking Puri Dirah, ngungsi Patulisan.

Ri kala rahina becik, wenten anak istri rauh nanging saking wangsa jaba, tur makanten nista,
pacang ngaturang raga nunas ajah ring Rangda Ing Dirah. Anake istri punika mawasta Ni
Madusegara.

Ni Madusegara katundung lan kanistayang, kauman-uman olih Walu Nateng Dirah, tur
mapiorah ring kurenanipun I Segaramadu. Duaning wantah pangaptine dados sisya sang kalih
malarapan manah dreda bakti, mawali rauh tangkil ring Walu Nateng Dirah. Ri kala punika
menggah piduka ida tur ngeseng kurenanne Ni Madusegara, basmibuta.
Maduluran antuk nandang sedih, tur ngulati kapatutan, raris ipun nangun tapa ring samping
kuburan kurenannyane. Kala irika medal Ida Sanghyang Siwa Bhairawi rabin Ida Dewi Durga,
tur kapaica panugrahan kawisesan tumpang 11, kawisesan ida Betari tumpang 9.

Gelising crita raris masiat Walu Nateng Dirah sareng Ni Madusegara, kalilih Walu Nateng Dirah.
Di gelis Walu Nateng Dirah jumujug tangkil ring Betari Dalem, nguningayang kawisesan ida
kakasorang olih Ni Madusegara.

Kala irika ida Betari nagingin pinunas Walu Nateng Dirah, tur Ni Madusegara kasengin mangda
tangkil ka Kahyangan. Ri kala punika ida Betari ngambil kawisesan Ni Madusegara malih 4
tumpang, kantun dados tumpang 7.

Sane papat punika ka anyut ring tukade, tan kauningin ring dija kampih.

Kala irika Ni Madusegara dados sisyan Walu Nateng Dirah, manawita puniki matemahan dados
Rarung maka sisya Walu Nateng Dirah.

PURANA

ARJUNA NANGUN TAPA


Kacerita Sang Hyang Indra kalintang sungsut santukan Ida mireng orti Indrloka pacang
kagebugin olih Niwatakawaca, ratun raksasane ring Manimantaka. Genah jagate punika ring
bongkol Gunung Mahamerune tanggu kelod. Niwatakawaca kalintang sakti dane polih
panugrahan Sang Hyang Rudra, nenten seda olih detia, denawa, raksasa miwah dewa. Nanging
yan wenten manusa-manusa sakti, manda dane tangar ring urip.

Indike punika karembugang olih Sang Hyang Indra kairing olih para Rsi kahyangane. Ida
ngrincikang upaya pacang ngrereh kanti manusa sakti, sane prasida ngaonang Niwatakawaca,
pradene rauh ngebug swargane. Kala punika kapireng kapir-kapiran orti Sang Arjuna sedek
nangun tapa ring Gunung Indrakilane. Sang Arjuna pacang nunas kesaktian mangda molih ring
payudan. Sang Hyang Indra sampun uning wantah, mula sengka anakenangun yasa mangda sida
mapikolih, santukan gegodane kalintang akeh makadi pengliput wiyasan panca indrane. Mangda
kayune nenten obah, patut teleb astiti bakti ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, ida stata ledang
nganugrahin anake sane pageh ngawastawa ida.

Sang Hyang Indra raris ngutus widiadarine sane ayu-ayu pitung diri, minakadi dedari Supraba
miwah Tilottama manda ngoda tapan Sang Arjunane. Sadurung widiadarine pitung diri punika
mamargi, dane tangkil dumun ring Sang Hyang Indra nunas panugrahan miwah pawisik.

Sang Hyang Indra ngandika: "Cening widiadari ajak pepitu, bapa ngidih tulung teken cening,
jani bapa ngutus i dewa luas ke gunung Inrakilane ngoda I Arjuna sane sedek nangun tapa.
Sujatine i dewa suba jegeg-jegeg, jani buin icen panugrahan apanga kajegegan i dewane nikel
ping dasa luihne teken kajegegan kurenan I Arjuna".

Kaketus saking: Arjuna Wiwaha


WIRACARITA
ARJUNA WIWAHA ALANTURAN

Kacerita Arjuna sampun polih waranugraha, ledang kahyane tansinipi, jagi matemu ring
sametone sami. Wawu Ida makinkin jagi mantuk, saget wenten rawuh widyadara sareng kalih,
sane maparab Sang Airawana miwah Sang Bajrakaryama. Sang Kalih kautus oleh Hyang Indra,
makta sewala patra sane malingga tangan Hyang Indra, kuwace miwah sepatu. Dening sewala
patra punika, Hyang Indra mikarsa kant, pacang mademang niwatakawacangrusak swargan.
Dening asapunika Ida tan purun tulak, raring ngaturang bhakti ring pucak Gunung Indrakilane.
Sang Arjuna tan lali ring genah polih waranugraha miwah kautaman. Wusan muspa raris gelis
lunga ka Kendran, tangkil ring Hyang Indra. Kapanggihin ida malinggih, rikala mabawosan
sareng bhagawan wraayati.
Ring swargan iyur ortine, indik parawuh Sang Arjunane. Para istrine sami angajap tawang,
misadya pacang matemu, makadi widyadarine anandirimang. Sang Hyang Indra ngawe
pangindrajala, ngutus Sang Arjuna sareng Dewi Suprabha lunga ka Manimantaka, netesin genah
kasaktyan niwatakawacane. Sang kalih gelis mamargi nglayang ring ambarane. Ring margi Sang
kalih majajar, sami angubdarimang.
Gelisang crita Sang Kalih sampun rawuh ring manimantaka. Dewi Suprabha ngojog ring
taman. Sang Arjuna masi ngidan tur ngintip ring sor taru parijatane. Suprabha meneng ring
taman, matemu ring para istrine maseneng-seneng rikala galang sasih. Punika sane
nguningayang parawuh Dewi Suprabhane ring niwatakawaca. Niwatakawaca kalintang egar,
raris gelis ka taman. Irika kapanggihin ni suprabha mapisendu. Raris kasup olih niwatakawaca
saha karumrum.
Dewi Suprabha lintang ring pradnyan, matur nyujur manis ngetus kayun, nylempoh ngaturang
raga. Sang Arjuna mirengan bawos sang kalih. Dewi Suprabha ngalih asih, nunasang mawinan
Sang Prabhu daat mawisesa, ngasorang para dewani sami niwatakawaca keni atur manis kadi
madhumembah. Niwatakawaca kaliput antuk seneng, raris nerangang raga saking panugrahan
Sang Indra, tan mati olih Dewa, raksasa, tur kasaktyannyane magenah ring tungtunging lidah.
Sampun tatas kapireng oleh Sang Arjuna, gelis ngunggah ring kori agunge,raris kakupak tur
katinjak, mungkah ulangrudag. Sane ring taman sami tengkejut, pajerit sami malaib.
Niwatakawaca tengkejut, Dewi Suprabha kalebang. Rikala Niwatakawaca lenga, Dewi Suprabha
macebur, kapendah oleh Sang Arjuna, raris manglayang ring ambarane. Wenten nguningayang
Dewi Suprabha ical. Niwatakawaca kroda, marasa keni pangdrajala, raris ngatag bala raksasa,
gagamaning pecang, ngebug Hyang Indra.
Kacritayang mangkin, niwatakawaca saha bala sami sampun mamargi. kocap Sang Arjuna
sareng Dewi Suprabha sampun rawuh ring kendran, tangkil ring Hyang Indra, nguningayang
sampun sabdha karya. Taler kauningang niwatakawaca sampun mangkat saha bala raksasa jagi
nglurug swargan.
Bhatara Indra gelis nginkinang caturangga, prawira miwah prajurit, para dewa sami, raris
gelis mangkat kapayudhan. Sang Hyang Indra nglinggihin gajah. panganjarlumampah sang citra
gadha, citrasena miwah sang jayanta, kairing olih prajurit makudang kethi, sang citarere pinaka
papatih, kairingan tuk widyadhara, paragandharwa miwah para rsi.
Sampun rawuh ring bongkol Gunung Mahamerune, matemu ring bala raksasane. Irika tumuli
sami wirosa mangrajek.Tatempuh wudhane wiakti kalintang terames, luwir sagara macampuh.
Sami purusa, silih sempal, salih arug, tuwek tiniwek, pupuh pinupuh, sami padha wirodha
tanwenten angucap guntur. Wadwa para dewa miwah raksasa akeh sane pejah, sawane
pajlempang awor ring pangkening gajah miwah kuda. rah mili kadi toyanr membah, sane
angrasrasin sangatoning. kala punika niwatakawaca ngamuk. Para dewane sami pada lilih.
Sang Arjuna raris karep matinggal. Saha sang kalih ngadu ksaktyan. Wadwa dewane sami
mundur saha tanmarima titisang panah. Niwatakawaca ngubar sambil ngumanuman sang arjuna
kabawos manusa nista. Irika Sang Arjuna katunjah antuk comara. Kala punika Sang Arjuna cepet
nyambet comara punika kasangkil, raris bah ring krasane mapi-mapi seda. Ritatkala punika tutuk
lidah niwatakawacane kapatitis antuk panah Brahamasta. Irika niwatakawaca kedek ngakak,
ngenah lidah nyane.
Kala punika macedar panah Sang Arjunane, ngenain cangkem niwatakawaca, tur katindih
antuk panah. Irika niwatakawaca bah, raris padhem. Watek dewatane sami masuryak gumuruh,
tur nguber bala raksasane sane malaib patipurug, asing keni kapadhemang. Ledang pisan para
dewane sami, tur muji kapradnyanan kalih kasaktian Sang Arjunane. Sami masukan-sekan,
kaswargan. Antuk luwih karwinida Sang Arjuna, raris kaicen gancaran oleh Bhatara Indra,
mawiwaha ring wiswadhari pitung diri, makadi Dewi Suprabha miwah Dewi Tiletama. Sang
Arjuna pitung sasih ring suargan manggih kasukan. Asapunika palaning Sang Ksatria utama
anjaya satru, ngawonang sakancan momo angkarane sane ngaleinjagat. Nyandang pisan tulad
kapagehin mawih kapurusan Sang Arjunane. Ayu Kinardi Lewih Kangtinemu.

Anda mungkin juga menyukai