Anda di halaman 1dari 15

Om Swastyastu

Nama : I Komang Ge Tantra


NIM : 2011021043
Kelas : PBSA VC DENPASAR
Cerpen Bali
Ksatria Tukang Siat Mangumbara

Kaceritayang wenten anak truna bajang saking kulawarga triwangsa


menak meparab Cokorde Darma. Ida sampun kasinengguh totosan treh
triwangsa saking Puri Kediri ring Jawi. Cokorde Darma kantun teruna
genten awinan tuara kengin ngrereh rabi. Reraman idane, bingung tur inguh
rikala nyingak okane abatun buluan punika lintang seneng pisan ngwacen
sekancan pupuh geguritan, kidung, miwah kekawin. Tur teleb pisan mamaca
lontar-lontar kuna, mabasa kuna dresta, sane manyiratang miwah
ngungguhang saluiring satua-satua, pitutur, pawarah, pamargin indik
katatuaning wong menak.
Sadina-dina, lemah dalu ida malinggih masila tiding mamaca lontar. Daging
lontare sane kawacen ida kapilihin wantah lontar sane ngungguhang sang menak
kasub kajanaloka. Ne mangkin, sampun akeh taler para jadma sakti sane kaucap
mungguh ring lelintihan satua lontare, sami tan makelirig ulian suaran bedil.
Satua ring lontar punika indik kawentenan para Ksinatria sane seneng morbor
umah musuh ipune, tan ngicenin piolas urip para wong sane sampun kajarah taler
sane sampun nunas urip manyerahang raga mangda tan kapademang olih I
meseh. Siang dalu Cokorde Darma maminehin parindikan para ksinatriane sane
liu ngudag-adug solahnyane tur ngusak-ngasik wong istri. Awinan kayun idane
risampun mamaca satua ring lontare punika, minab sampun kedeh mapineh tur
pikukuh kedeh pisan pacing mapitulung ring sajeroning wong ring jagate sami,
lantas ida mangentosin aran idane mangda mangicalang wangsan idane sane
mapesengan Cokorde punika.
Pamuput, lantas ida matangi ngadeg saking sesilaan linggih, idane lantas ngambil
sanjata tombak sane bek madaging barak dahar tai. Tur ngambil tamiang, kuskusan
pinaka srana sane kagenahang ring sirah ipun. Selantur ipun, Cokorde nyerit
masesambatan kadirasa wenten mesehe rauh, tur lampu sembene nglayut, mejane
kauyak nyantos magrudugan glalang-gliling. Sambilanga nigtig tangkah meja kursine
sruduka nganti paplabas paselanting mabrarakan. Punika paripolah idane ring
tengahing gedongan nyantos rauh para wong ring Puri kagyat tur tengkejut
manyingak indik putran ida sakadi punika. Sadina-dina parisolah Cokorde sakadi
anake masiat tur tembok kabenturin sawai-wai nyantos ngangobin anake manonton
manyingakin.
Malarapan antuk neherang sesanan triwangsa wong menak, ida pupus pakahyunan
pacing lunga mangumbara mamanahang sapalan-palan ida makerti mapitulung ring
anak madue kabrebehan, kasungkanan miwah kaprihatinan. Sesanan wong menak
sane becik mamuatang gumi, mindrihang ngrajegang karahayuan, satia wacana,
miwah makarya gumi landuh.
Nanging jani pamargin Cokorde Darma sampun kasub ring jagate, sane
kengin melanin anake istri, seneng mapitulung pinih utama Dewi Ratih, sakadi
laksana Ksatria sane durung nenten satua ipun ring lontar, ida maminehin
parab Sang Ksatria luwih punika. Selantur ippun, adan ksatria panguasa
ngiderin gumi ane patut minabang Sri Cokorde Sudarsana utawi Sri Suyayati
utawi Sri Wiratanu apang tuara ada matuhin. Lantur punika, jani ida lakar
ngrereh kakasuban di gumine apag ada anggon dalih nglamar sang manic ring
Puri sane maparab Dewi Supitangsu.
Kacrita jani Sang Sudarsana sampun doh pamargine, yadiapin mesehe
marupa raksasa gede makumis aeng kanikayang mamargi gegeson nuju Puri
Serang kanikayang pacang manyawita calon pramiswari ida. Ring Puri Serang,
I Raksasapti mawasta I Kala Kuwuk sane dados pacundang wobg menak Sri
Suyayati kapisengguh Satria Wibuh Ngumbara, ngaturang dewek nyawita
makajuru ngemit Ratu Dewi Supitangsu sadina-dina.
Kacrita jani nuju ring warung nasi, wenten munyi ri-ri-ri-ri-ri lantas suarane
kapireng sakadi sungu utawi tanda pinaka wangsit nyantos ka Purian. Tur Sang Ksatria
ngandika , “Sampunang Ratu Sudewi tengket, tiyang nenten ja tukang amuk, tukang
bahak, tiyang ksatria nyahjah gumi, ampurayang pisan sampun ngawiang Ratu Ayu
tengkejut. Titiyang misadia makirti amrih landuh neherang sesanan menak.” Madahar
dong sesana nanging ke sakadi mangkin tuara patut titian nulak panyambrama. Sang
madrue warung wantah ngitungang akuda pacing polih madagangan wireh tamiune
tawah puniki kasengguh anak luwih madrue kasugihan.Ida sakadi tamiu di warunge
sampun katurang mangda mlinggih ring kursi goyange sambilanga maajengan.
Ida Cokorde manerawang manah idane raris mapineh-pineh eling ring duke sane sampun lawas
imaluan. Daweg truna, mamuduh ida suba ya taen nyalanin solahe cara Ksatria Ngumbara Nyahjah
Desa sabilang wengi. Ida dadi tukang metekin tur mawilangan lua-lua sane dados gering gumi. Ne
jani parisolah Cokorde Darma lian pisan sasukate ida kasemara. Ida sering ngemit dirurunge
tengah wengi, tuara nongos jumah, pasiate tuah ring warung kopine ngrebutin sundel panayang
pitung dina tuara lisik, miwah ida kereng nyacad, ngewerin tur nyailin rikala maumah salantang
margi.

Kocap mangkin, sampun prapta ring purian tur ida katehang ngranjing. Biang lan ajin idane
pramangkin sedih kingking ngatonang okane sakadi asapunika. Sesampun pat belas rahina
Cokorde Darma mlinggih ring purian, bayun miwah pramanan idane sampun matutupan, yadiapin
tan pisan naenin polih rerawatan sane becik. Mangkin ida pacing masih kengin luas ngibeng
ngumbara nyahjah desa-desa ngawe kaledangan biang ajin idane.
Manut ring parisolah Cokorde Darma sane doh ring parisolah ksatria, ne
mangkin ida sewai-wai ngusak ngasik tur ngudag-adug desa lan dangkrak-
dengkrek tan mararian manujuhang muncuk tumbakne ane karatan. Makejang
makekirig takut teken solahne Cokorde suyayati punika sane ngancan murka antuk
amuk nyane. Minab sampun rame nyagjangin unduk idane, ada nngaba tumbak
poglo amah barak, ada klewang, muah arit. Selantur ipun rauh I Kelihan Desa
nyelet linggis, makejang wong desane pada nesek kengin nyedayang Cokorde
Darma. Raris Cokorde Darma naluju tur nujuhang tumbakne. Ane ngaba
sananbawak muah cendekan rengas ngengap, ia makirig. Jero Kelihan raris
macegik sambilanga ngusud lengen. Cokorde Darma suyayati sampun ngubat-
ngabit nujah nengkejutang.
Wong desane makakirig maduluan karag-kirig awinan makejengan. Kelian cuat
katumplek makaplug ulian jitney katerompok antuk Cokorde. Gelisin cerita, Panjak
Cokorde ane mawasta I Sadara kengin pisan melanin Cokorde Darma krana
Cokorde Darma majanji lakar nyadia guna kaya ring ipun. Nanging asapunika I
Sadara nenten uning antuk parisolah Cokorde Darma sane kantun buduh paling
ulian mamaca lontar. Kacritayang I Sadara kagebugin malih antuk wong desane
santukan ipun sampun melanin Ida. Antuk punika, I sadara ngepah ngelel ngedil
paliatne, kijapane ngoncang, mare tawange Cokode Darma kadi punika. I Sadara
raris mamargi ring tengah alase lintang sripit, cupet, nolor dawa tur bet ulian
pepohonan.
Unsur intrinsik adalah unsur pembangun dari dalam cerpen. Unsur
intrinsik adalah unsur penting yang tidak boleh dilewatkan dalam karya
sastra. Komponen-komponennya terdiri dari tema, tokoh atau penokohan,
alur cerita, latar, gaya bahasa, sudut pandang, dan amanat.
Beberapa unsur intrinsik yang mendukung suatu
cerita pendek tersebut adalah sebagai berikut.
• Tema :
Tema merupakan suatu hal penting yang menjadi pedoman pengarang di dalam menuliskan cerita pendek.
Pada dasarnya, tema merupakan pokok pikiran yang menjadi dasar atau pedoman dari jalannya suatu cerita
pendek. Tema tersebut dapat diambil secara umum atau dapat juga berasal dari permasalahan sehari-hari sang
pengarang.
• Sudut Pandang :
Sudut pandang adalah cara pandang penulis saat menceritakan kisah di dalam karya cerpen. Secara umum,
sudut pandang tersebut terbagi menjadi dua jenis yakni sudut pandang orang pertama dan orang ketiga.
• Tokoh :
Komponen dalam unsur intrinsik cerpen yang tak kalah pentingnya adalah tokoh serta penokohan. Tokoh
tak lain merupakan pelaku yang menjalankan atau memiliki cerita yang dikisahkan oleh sang pengarang.
Sementara itu, penokohan sendiri merupakan penggambaran karakter atau watak yang dimiliki oleh para
tokoh di dalam cerita pendek. Pada umumnya, terdapat 4 penokohan yang dapat diterapkan yakni
antagonis, protagonis, tritagonis, hingga figuran.
• Latar :
Unsur intrinsik yang membentuk cerpen selanjutnya adalah latar atau yang biasa disebut dengan setting.
Latar tersebut terbagi menjadi tiga yakni waktu, tempat, dan suasana. Latar waktu berperan penting untuk
menunjukkan waktu saat cerita tengah berjalan. Sementara itu, latar tempat tak lain bertujuan untuk
menggambarkan lokasi yang digunakan di dalam cerita dan latar suasana tak dapat terlepas sebagai
penggambaran suasana para tokoh.
• Alur
Unsur intrinsik cerpen yang selanjutnya adalah alur. Alur merupakan urutan jalan cerita dalam
sebuah cerpen yang dituliskan oleh pengarang. Alur tersebut menggambarkan rangkaian cerita dari
awal hingga akhir. Alur sendiri memiliki tiga kategori yang biasa digunakan oleh pengarang yakni
alur maju, alur mundur (flashback), dan alur kombinasi.
• Amanat
Unsur intrinsik cerpen yang terakhir adalah amanat. Amanat sendiri merupakan pesan atau
pelajaran yang tersirat maupun tersurat di dalam cerpen. Biasanya, hal ini akan lebih berkaitan
dengan moral dan hikmah yang dapat diambil oleh para pembaca.
Unsus – Unsur Intrinsik Cerpen Diatas :
• Judul Cerpen : Ksatria Tukang Siat Mangumbara
• Tema : Buduh Paling Ulian Mamace Lontar
• Latar : Maju
• Tokoh : Cokorda Dharma, I Sadara
• Penokohan :
1. Cokorda Dharma : Seneng mapitulung, seneng ngemit, kereng
nyacad
2. I Sadara : Seneng nulungin anak
• Latar :
1. Waktu : lemah dalu, siang dalu
2. Tempat : Puri Kediri Jawi
3. Suasana : Uyut (gaduh)
• Sudut Panadang
1. Orang pertama : ida, tyang
2. Orang kedua : idane
• Gaya Bahasa : Bahasa Bali Alus
• Amanat : Seharusnya ketika kita ingin mempelajari lontar / kitab suci di
bimbing oleh orang yang sudah memahami isi lontar tersebut agar tidak salah
langkah ( menjadi gila ).

Anda mungkin juga menyukai